نیکویی برازش (GOF)

مقایسه­ ای

456/0

مطلوب

518/0

مطلوب­

4-8) خلاصه و جمع­بندی فصل
در این فصل، آمار توصیفی و استنتاجی حاصل از تجزیه و تحلیل داده ­ها ارائه شده است. در بخش آمار توصیفی، وضعیت افراد پاسخ­دهنده از لحاظ متغیرهای جمعیت­شناختی مشخص شده است. در بخش آمار استنتاجی نیز، ابتدا نرمال و غیر نرمال­بودن توزیع داده ­های هر متغیر از طریق آزمون کولموگروف-اسمیرنوف مورد بررسی قرار گرفت و سپس همبستگی بین متغیرها از طریق آزمون­های همبستگی پیرسون و اسپیرمن به فراخور نوع توزیع داده ­های آن­ها آزمون شده است. در نهایت فرضیات تحقیق با بهره گرفتن از نرم افزار Smart-PLS مورد ارزیابی قرار گرفت و نتایج آن ارائه شد.
فصل پنجم :
خلاصه،نتیجه ­گیری و پیشنهادها
5-1) مقدمه
در فرایند تحقیق، نتایج تحقیق اهمیت بسزایی دارد؛ چراکه نتیجه ­گیری­های پژوهش می ­تواند مبنایی برای رفع مشکلات موجود و یا بهبود وضعیت موجود به سمت وضعیت مطلوب باشد. از طرف دیگر، استفاده­کنندگان از یک تحقیق بیش از هر چیز دیگر به نتایج تحقیق توجه دارند. بنابراین، در این فصل به بررسی نتایج و پیشنهاد‌ها تحقیق پرداخته می­ شود.

5-2) خلاصه پژوهش
تجارت الكترونيكي طي ساليان اخير با استقبال گسترده جوامع بشري روبه‌رو شده است و امروزه كمتر شخصي را مي­توان يافت كه با اين واژه بيگانه باشد. يكي از وجوه تجارت الكترونيكي، خريد اينترنتي است كه امكان خريد را افزون بر فروشگاه­هاي سنتي به مصرف­كنندگان مي­دهد. ادامه حیات و موفقیت کسب و کارهای آنلاین به جذب و حفظ مشتریان بستگی دارد. امروزه به دلیل شیوع خرید آنی آنلاین در فروشگاه­های اینترنتی، مطالعات دانشگاهی روی این گونه خرید در طی چندسال اخیر افزایش یافته است.امروزه به دلیل شیوع خرید آنی آنلاین در فروشگاه­های اینترنتی، مطالعات دانشگاهی روی این گونه خرید در طی چندسال اخیر افزایش یافته است. با این حال هنوز در ايران فروشگاه­های اینترنتی توجه کمی به محرک­هایی که باعث خرید آنی آنلاین می­شوند، کرده ­اند در حالی که خرید­های آنی برای فروشگاه­های اینترنتی بسیار مهم هستند و در صورتی که بتوانند فروش خود را از طریق خریدهای آنی افزایش دهند، به سود­آوری بسیار خوبی دست خواهند یافت. در اين پژوهش، مدلي كه نشان‌دهنده‌ی تأثیر انگیزه­ های لذت­جویانه، محیط فروشگاه اینترنتی، وب­گردی و… بر خرید آنی آنلاین است، معرفی شد و نتایج ارائه گردید.
در بسیاري از مطالعات انجام شده درباره انگیزش افراد در خرید آنلاین، محققان انگیزه­ لذت­جوئی را از انگیزه­هاي منفعت­گرایانه متمایز نموده ­اند. انگیزه­هاي منفعت­گرایانه، عاقلانه، نقادانه و هدفمند هستند. افرادي که چنین انگیزه­هایی دارند معمولا در جستجوي کالایی مناسب با قیمتی معقول هستند. در کنار انگیزه­هاي سوداگري، انگیزه­هاي لذت جویی قرار دارند. دلیلی که مصرف­ کنندگان لذت طلب را به خرید وادار می­ کند، به شکلی ساده، لذتی است که از فرایند خرید کردن می­برند. آنها در جستجوي شادي، لذت بردن، سرگرمی و خوش­گذرانی هستند و این احساس را درخرید کردن می­یابند. انگیزه لذت­جویانه اشاره به خشنودی و لذتی است که مشتری در هنگام خرید بدست می ­آورد وبه طور مستقیم با حالت روحی و خلق و خوی او در ارتباط است (تو، لیائو و لین، 2007: 778).
آنی­گرایی یک ویژگی فردی است که تأثیر زیادی بر خرید آنی دارد. با پیروی از مطالعات قبلی آنی­گرایی را می­توان این گونه تعریف کرد: «میزانی که اشخاص علاقه به خریدهای بدون قصد، فوری و بدون بازخور دارند». بنابراین افراد می­توانند به خرید تحریک شوند ولی الزاماً آن را انجام ندهند و بعضی موانع هستند که آنی گرایی را کاهش می­ دهند (سیلوریا و همکاران، 2008: 30).
ظاهر و محيط فروشگاه اینترنتی در جذب مشتری بسيار مؤثر است که با چيدمان صحيح و شکيل کالا فرایند خرید آنی توسط مشتری را تسهيل می­نماید. در فروشگاه­های اینترنتی که محيطی جذاب برای مشتری خود فراهم نموده تا مشتری بتواند در محيط فروشگاه بيشتر وقت بگذراند و کالاهای مختلف را مشاهده کند، درصد فروش ناشی از خرید­های آنی بالاتر است. ازعمده­ترين ويژگي­هايي كه وب­سايتها بايد داشته باشند مي­توان به اين موارد اشاره كرد : پیمایش، محتوا، طرح (صفحه آرايي) و فضاي مناسب براي انجام عمليات در وب سايت اشاره كرد كه همه اين موارد براي مشتريان مهم بوده و بر تصمیم خرید آن­ها تأثیر می­ گذارد (وانگ و همکاران، 2007: 147).
در دسترس بودن اطلاعات بیشمار، بروز بودن اطلاعات و هزینه کم جستجو ، نحوه جستجو اطلاعات را تغییر داده است و کاربران اینترنت، جستجوی اینترنتی اطلاعات را ترجیح می دهند. در تحقیقات بازاریابی و رفتار مصرف ­کننده، تصمیمات خرید و الگوهای رفتاری مختلفی برای انعکاس ابعاد منفعت­گرایانه و لذت­جویانه وبگردی نشان داده شده ­اند. برای مثال، خرید­کردن می ­تواند از دیدگاه سرگرمی و کاربردی مشاهده شود (ووس و همکاران، 2003: 315). وبگردی منفعت­گرایانه روشی که در آن فرد درصدد کسب محصولات از طریق استفاده از روش­های جستجوگرایانه، رفتار هدف-محور، استراتژی­ های کاهش ریسک و بدست آوردن اطلاعات در مورد اهداف مورد جستجو است در­حالی­که وبگردی لذت­جویانه به دیدن صفحات وب­سایت­ها توسط مصرف کنندگان براساس تفریح، سرگرمی اشاره دارد و بیشتر به جنبه های لذت گرایانه وبگردی می ­پردازد حتی اگر خرید انجام نگیرد (پارک و همکاران، 2012: 1584).
در فصل اول تحقیق حاضر پس از بیان مسئله، اهداف، ضرورت و اهمیت اجرای پژوهش حاضر بیان شد. در فصل دوم، پس از ارائه مبانی نظری پژوهش، پیشینه تحقیق ارائه گردید. در فصل سوم، به مراحل انجام پژوهش، روش تحقیق، جامعه و نمونه آماری و ابزارهای مورد استفاده در تحقیق اشاره شد. در فصل چهارم، فرضیه ­های و سؤالات پژوهشی مورد بررسی قرار گرفت. در این فصل نیز نخست به بررسی و تفسیر یافته­های ارائه شده در فصل چهارم پرداخته و سپس راهکارهایی ارائه خواهد شد. در قسمت پایانی فصل نیز پیشنهاد‌هایی به‌ منظور تحقیقات آتی ارائه می­ شود.
5-3) مدل نهایی پژوهش
پس از انجام اصلاحات در مورد فرضیه­هایی که آماره t کمتر از 96/1 داشتند و در نتیجه رد شدند و همچنین پس از حذف سؤال 15 که مقدار بار عاملی آن کمتر از 4/0 بود، مدل نهایی تحقیق دوباره در نرم­افزار Smart-PLS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و نتیجه آن در شکل­ زیر ارائه شد.

شکل 5-1) مدل نهایی پژوهش
5-4) نتیجه ­گیری­­های مبتنی بر فرضیه ­های پژوهش
نتیجه ­گیری­­های مبتنی بر فرضیه اول:
فرضیه اول پژوهش مدعی وجود تأثیر مثبت و معنی­دار انگیزه لذت­جوئی بر آنی­گرایی است.
در بررسی فرضیه اول ضریب مسیر برابر (366/0) به­دست آمده است و با توجه به آماره t (41/5) در سطح 95 درصد تأثیر انگیزه لذت­جوئی بر آنی­گرایی معنی­دار بوده است. انگیزه لذت­جوئی به ارزش اجتماعی و احساسی که طی فرایند خرید حاصل می­ شود، اطلاق می­گردد و آنی گرایی یک ویژگی اصلی فرد است که تحت تأثیر اثرات مثبت و ارزیابی هنجاری در یک وضعیت خرید قرار گرفته شود. این نتیجه با مطالعه کوفاریس و همکاران (2002 )، همخوانی دارد ولی مطالعه این افراد تأثیر چشمگیر انگیزه لذت­جویانه بر آنی­گرایی را تأیید نکرده بود. نتیجه این فرضیه نشان می­دهد که افرادی که لذت­جو می­باشند، آنی­گرایی­شان نیز زیاد است؛ بدین معنی که این گونه افراد بیشتر بر اساس احساسات و عواطف تصمیم ­گیری می­ کنند. بنابراین، فروشگاه­های اینترنتی باید از تمام محرک­های مؤثر استفاده نمایند تا انگیزه لذت­جویانه فرد را تحریک نموده و آنی­گرایی فرد را که نماینده خرید آنی است، تقویت نمایند.
نتیجه ­گیری­­های مبتنی بر فرضیه دوم
فرضیه دوم پژوهش مدعی وجود تأثیر مثبت و معنی­دار انگیزه لذت­جوئی بر وبگردی لذت­جویانه است.
در بررسی فرضیه دوم ضریب مسیر برابر (439/0) به دست آمد؛ که نشان‌دهنده تأثیر مثبت انگیزه لذت­جوئی بر وبگردی لذت­جویانه است، و با توجه به آماره t (80/7) در سطح 95 درصد معنی­دار بوده است. وبگردی لذت­جویانه به جستجو در صفحات وب­سایت­ها توسط مصرف کنندگان براساس تفریح، سرگرمی اشاره دارد و بیشتر جنبه­ های لذت­گرایانه وبگردی را در نظر دارد. نتایج این فرضیه همسو با مطالعات قبلی است. این نتیجه با مطالعه فلوه و مادلبرگر (2013) و چونگ و همکاران (2008) همخوانی دارد. فلوه و مادلبرگر تأثیر مثبت و معنادار لذت خرید را بر روی وبگردی تأیید کردند. نتیجه این فرضیه نشان می­دهد، افرادی که دارای انگیزه لذت­جویانه بالایی هستند و خواهان لذت و تفریح در انجام فعالیت­های خود هستند، وبگردی­های خود را بیشتر در وب­سایت­هایی انجام می­ دهند که این انگیزه آن­ها را ارضا کند. بنابراین، فروشگاه­های اینترنتی باید در وب­سایت خود، عوامل سرگرمی و تفریح را نیز قرار بدهند تا از این طریق بتوانند این گونه افراد را به فروشگاه اینترنتی خود جذب کنند.
نتیجه ­گیری­­های مبتنی بر فرضیه سوم
فرضیه سوم تحقیق مدعی وجود تأثیر معنی­دار انگیزه لذت­جوئی بر وبگردی منفعت­گرایانه است.
ضریب مسیر در این فرضیه برابر با (154/0) می­باشد و با توجه به آماره t (41/1) در سطح 95 درصد معنی­دار نبوده است؛ و نشان از رد این فرضیه است. وبگردی منفعت­گرایانه جستجوی اینترنتی است که فرد درصدد کسب اهداف مورد نظر و برنامه­ ریزی شده خود می­باشد. این اهداف می­­تواند بدست آوردن محصولات یا اطلاعات در مورد آنها و یا هر مورد دیگری که با قصد قبلی انجام گیرد، باشد. نتیجه این فرضیه با مطالعات قبلی همخوانی نداشته است؛ فلوه و مادلبرگر (2013) تأثیر مثبت و معنادار لذت خرید را بر روی وبگردی تأیید کردند. نتیجه این فرضیه به این دلیل می ­تواند باشد که افراد لذت­جو فقط بدنبال تفریح و لذت هستند و این لذت­جویی آن­ها باعث جستجوهای منعت­گرایانه نمی­ شود.
نتیجه ­گیری­­های مبتنی بر فرضیه چهارم
فرضیه چهارم مدعی وجود تأثیر مثبت و معنی­دار آنی­گرایی بر خرید آنی آنلاین است.
بنابر نتایج آزمون فرضیه ضریب مسیر برابر (179/0) به­دست آمده است. با توجه به آماره t (76/2) در سطح 95 درصد اثر آنی­گرایی بر خرید آنی آنلاین معنی­دار بوده است. این نتیجه با مطالعه ­شارما و همکاران (2010)، و همچنین با مطالعه فلوه و مادلبرگر (2013)، همخوانی دارد. شارما و همکاران در مطالعه­شان تأیید کردند که آنی­گرایی مصرف ­کننده همانند تنوع طلبی تأثیر چشمگیری بر خرید آنی دارد و فلوه و مادلبرگر نیز اثر مثبت و معنادار آنی­گرایی بر خرید آنی آنلاین را تأیید کردند. نتایج این فرضیه ماهیت خرید آنی را تأیید می­ کند. افرادی که ویژگی آنی­گرایی بالایی دارند، بدلیل اینکه محصول یا کالای مشاهده شده توسط آنها، احساسات و عواطف آنها را برمی­انگیزاند، سریعاً دست به خرید می­زنند و به نتایج بعدی این خرید اهمیت چندانی نمی­دهند. بنابراین، فروشگاه­های اینترنتی باید از تمام محرک­های مؤثر استفاده نمایند تا آنی­گرایی فرد را تحریک نموده و به فرایند خرید تبدیل نمایند.
نتیجه ­گیری­­های مبتنی بر فرضیه پنجم
فرضیه پنجم تحقیق مدعی وجود تأثیر مثبت و معنی­دار وبگردی لذت­جویانه بر خرید آنی آنلاین است.
ضریب مسیر نتیجه این فرضیه برابر با (141/0) است؛ و نشان دهنده تأثیر مثبت متغیر وبگردی لذت­جویانه بر خرید آنی آنلاین است. تأثیر مثبت متغیر وبگردی لذت­جویانه بر خرید آنی آنلاین با توجه به آماره t (25/2) در سطح 95 درصد معنی­دار است. این نتیجه با مطالعه پارک و همکاران (2012)، همخوانی دارد. این افراد تأثیر مثبت و معنادار وبگردی لذت­جویانه بر خرید آنی آنلاین را تأیید کردند. افرادی که در اینترنت جستجو و وبگردی­های خود را بر اساس تفریح و لذت انجام می­ دهند، بیشتر به خرید­های آنی محصولات در فروشگاه­های اینترنتی روی می­آورند؛ مخصوصاً هنگامی که فروشگاه­های اینترنتی در وب­سایت­های دیگر تبلیغات خود را قرار داده باشند و یا از صفحات ارجاع­دهنده به فروشگاه خود در وب­سایت­های دیگر استفاده کنند. بنابراین، فروشگاه­های اینترنتی باید تبایغات مؤثر خود را در وب­سایت­های تفریحی نیز قرار بدهند تا افراد لذت­طلب را به خرید محصولات خود ترغیب نمایند.
نتیجه ­گیری­­های مبتنی بر فرضیه ششم
فرضیه ششم مدعی این ادعاست که وبگردی منفعت­گرایانه بر خرید آنی آنلاین تأثیر منفی و معنی­دار دارد.
بنابر نتایج آزمون فرضیه ضریب مسیر برابر (164/0-) به­دست آمد که نشان‌دهنده‌ی تأثیر منفی متغیر وبگردی منفعت­گرایانه بر خرید آنی آنلاین است. با توجه به آماره t (46/2) در سطح 95 درصد اثر وبگردی منفعت­گرایانه بر خرید آنی آنلاین معنی­دار بوده است. این نتیجه با مطالعه پارک و همکاران (2012)، همخوانی دارد. این افراد نیز تأثیر منفی و معنادار وبگردی منفعت­گرایانه بر خرید آنی آنلاین را تأیید کردند. نتایج این فرضیه نشان­دهنده این امر است که افرادی که در اینترنت با اهداف خاصی به جستجو و وبگردی می­پردازند، تحت تأثیر محرک­های بازاریابی فروشگاه­های اینترنتی قرار نمی­گیرند و اهداف خود را دنبال می­ کنند.
نتیجه ­گیری­­های مبتنی بر فرضیه هفتم
فرضیه هفتم مدعی این ادعاست که محتوای فروشگاه اینترنتی تأثیر مثبت و معنی­دار با خرید آنی آنلاین دارد.
بنابر نتایج آزمون این فرضیه، ضریب مسیر برابر (347/0) به­دست آمد که نشان­دهنده تأثیر مثبت محتوای فروشگاه اینترنتی بر خرید آنی آنلاین است و با توجه به آماره t (37/4) در سطح 95 درصد معنی­دار بوده، و فرضیه مورد پذیرش واقع می­گردد. این نتیجه با مطالعه ولفینبرگر (2001)، همخوانی دارد. ولفینبرگر نیز تأثیر مثبت و معنادار وبگردی منفعت­گرایانه بر خرید آنی آنلاین را تأیید کرد و نشان داد که فراهم بودن اطلاعات شامل کسب اطلاعات مربوط به مشخصات محصول، فروشگاه­ها، باعث افزایش فروش می­ شود. نتایج این فرضیه نشان­دهنده این امر است که فروشگاه­های اینترنتی که دارای محتوای مناسب و کامل هستند، باعث آشکار شدن نیازهای پنهان مشتری، افزایش چشمگیر کاربران اینترنتی و مراجعه مکرر افراد برای دریافت اطلاعات جدید درباره محصولات می­گردد که این عوامل می ­تواند احتمال خرید آنی آنلاین را افزایش دهند. بنابراین، فروشگاه­های اینترنتی باید اطلاعات کامل و تنوع محصولات را در وب سایت خود قرار بدهند تا تمایل خرید در افراد به وجود ­آید.
نتیجه ­گیری­­های مبتنی بر فرضیه هشتم:
فرضیه هشتم مدعی این ادعاست طرح فروشگاه اینترنتی تأثیر مثبت و معنی­دار بر خرید آنی آنلاین دارد.
بنابر نتایج آزمون این فرضیه، ضریب مسیر برابر (228/0) به­دست آمد و با توجه به آماره t (55/2) در سطح 95 درصد معنی­دار بوده، و فرضیه مورد پذیرش واقع می­گردد. این نتیجه با مطالعات لی و لین (2005) و چانگ و همکاران (2011) همسو می باشد. لی و لین اشاره کردند که طراحی وب سایت می ­تواند تعیین کننده قوی پاسخ مصرف ­کننده باشد و منجر به افزایش خرید آنی توسط او شود. طرح شامل ظاهر کلی سایت، گرافیک، رنگها، منوها و غیره می­باشد و جذابیت طراحی عمدتأ به عناصر بصری، بویژه رنگ­های مورد استفاده و طرح کلی آن اشاره دارد. نتایج این فرضیه نشان­ می­دهد که جذاب و جالب بودن طرح فروشگاه اینترنتی باعث جلب توجه افراد به وب­سایت­ها می­ شود و همچنین این عامل بر پاسخهاي عاطفي خريداران كه شامل لذت و برانگيختگي مي­باشد، تأثير گذاشته و اين پاسخهاي عاطفي باعث افزايش احتمال خريد آنی مي­شوند. از این رو، به منظور جذب از طریق اینترنت، یک فروشگاه اینترنتی نیاز دارد تا وب سایت خود را از نظر بصری جذاب کند.

انتقاد، نشان سلامتی حکومت است. وقتی حکومت مانع ابراز نظر و انتقاد فردی و جمعی می‏شود، در واقع، نشانه‏های بیماری را از خود بروز می‏دهد.شربت تلخ نصیحت و انتقاد می‏تواند سلامتی را به آن بازگرداند و طول عمر و صحت مستمر آن را تضمین کند.خودکامگی یعنی خروج از نقطه اعتدال و انتقاد یعنی دریافت شیرینی صحّت. منتقدین، طبیبان دلسوز حکومت و جامعه‏اند. آن که طبیب را می‏آزارد، چراغ عمر خود را خاموش می‏کند و با اقدام جنون‏آمیز خود، به سوی سقوط می‏شتابد.
« و[حاکم‏] باید که فضای عرصه همّت چنان دارد که قضای جمله حوایج ملک هنگام اضطرار و اختیار در او گنجد، تا اگر سببی فرا رسد و حاجتی پیش آید که از بهر صلاح کلّی مالی وافر انفاق باید کرد، دست منع پیش خاطر خویش نیارد.» (همان: ۳۰-۲۹ ).
۵-۴-۱-۲-۴- آزار رعیت
جور و ستم درباریان و پادشاه باعث میشود که اساس مملکت از هم بپاشد و عدالت حکومت به زیر سوال برود، حاکم نباید اجازه دهد درباریان پا را از گلیم خود فراتر نهند باعث ویرانی قاعده ملک و اساس شاهی شوند :
مرزبان در برابر برادر ستمگر خود می‏گوید:
«و من چون صحیفه احوال تو مطالعه کردم، قاعده ملک تو مختل یافتم و قضیه عدل مهمل دیدم.گماشتگان تو در اضاعت مال رعیت، دست به اشاعت جور گشاده‏اند و پای از حدّ مقدار خویش بیرون نهاده.بازار خردمندان کساد یافته و کار زیردستان به‏ تباهی و فساد زبردستان زیر و رو گشته:
زشتِ زشت است در ولایــت شاه گرگ بر تخت و یوســـف اندر چاه
بد شــــود تَن، چــــو دل تباه بُوَد جورِ لشکر ز ضــــعف شـــاه بود
(وراوینی، ۱۳۸۳: ۳۰)
هرکس را باید براساس کاری که انجام می دهد ثواب یا عقاب داد ، اگر گناهکاری جرمی مرتکب شد پادشاه باید او را عقوبت کند چرا که در غیر این صورت به بی گناهان ظلم شده و آنان را عقوبت کرده :
ترحم بر پلنگ تیز دندان جفا کاری بود بر گوسفندان
«مجرم را به گناه عقوبت نفرمودن، چنان باشد که بی‏گناه را معاقب داشتن.» (نصرالله منشی، ۱۳۸۶: ۶۸)
گاهی خودداری از ایذای مردم از نظر شخصیتهای داستان، جزو فضایلی است که باید به آن مباهات کرد:
«…و از ایذای مردمان و دوستی دنیا و جادوی و دیگر منکرات پرهیز واجب دیدم، و تمنی رنج غیر از دل دور انداختم.» (همان،۵۱)
یکی از الگوهای کمآزاری نترساندن مردم است. تیرانداز به شیر میگوید، برای آنکه ایمن زندگی کنی، راه مدارا و کمآزاری را در پیش بگیر. «…اخلاق خود را به رفق و کم آزاری آراسته گردان و خلق را مترسان تا ایمن توانی زیست .»(همان، ۳۳۷)

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در جایی دیگر، کمآزاری مردم جزو پنج خصلتی است که به نظر یکی از شخصیتهای داستان (فنزه) هر که آنها را در زندگی به کار ببندد، به هر چه میخواهد میرسد و همراهی یاران برای او پیوسته خواهد بود و در غربت، احساس دلتنگی نخواهد کرد.
«…چه هرکه پنج خصلت را بضاعت و سرمایهی عمر خویش سازد به هر جانب که روی نهد اغراض پیش او متعذر نگردد و مرافقت رفیقان ممتنع نباشد و وحشت غربت او را موانست بدل گردد، … و شعار و دثار خود کمآزاری و نیکوکاری ساختن … .»( همان، ۳۰۱)
بیدادگری و ظلم، به عنوان یکی از مهلکترین رفتارهایی است که از پادشاه سر میزند از آن جهت که پادشاه ظالم دیگر نه از سوی مردم و نه از سوی خدا، موید و یاری نمیگردد. از دیدگاه قرآن، ستمکارترین مردم، کسی است که بر خدا دروغ بندد: «فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى عَلَى اللَّهِ کَذِباً أَوْ کَذَّبَ بِآیاتِهِ إِنَّهُ لا یُفْلِحُ الُْمجْرِمُونَ^[۱۶] » لیکن ظلم و ستم به معنای سیاسی آن، بیش از همه در نهجالبلاغه مورد بررسی قرار گرفته است.
امیرمؤمنان على(علیه السلام) مى فرماید: «لِلظّالِمِ ثَلاثُ عَلامات: یظْلِمُ مَنَ فَوْقَهُ بِالْمَعْصِیَهِ وَمَنْ دُوْنَهُ بِالْغَلَبَهِ وَیُظاهِرُ الْقَوْمَ الْظَّلَمه ستمگر سه نشانه دارد: به آنها که بالاتر از او هستند با مخالفت و نافرمانى ستم مى کند، و نسبت به آنها که زیر دست او قرار دارند از طریق قهر و غلبه ستم مى نماید، و با ستمگران همکارى دارد.»^[۱۷]
آن کس که روح ستمگرى بر فکرش غلبه کند و تحت نفوذ این روحیه پلید قرار گیرد، در هر مورد به شکلى خودنمایى مىنماید: از انجام وظایف خود در برابر آنها که پذیرش فرمان آنها لازم است سرپیچى مىکند، و در برابر زیردستان به قهر و غلبه و زور و قلدرى متوسل مىشود، و دوستان و همردیفان و همکاران خود را از میان ستمگران انتخاب مىنمایند، او در هر حال ستمگر است ولى در هر مورد به شکل مناسب آن مورد در مىآید.
در دوران ساسانی، بر اساس روایت فردوسی، نطقهای پادشاهی تمام شاهان با واژگانی همچون «داد و عدالت» آغاز میشد و از بیداد تبری میجستند. ارزش داد را باید در خشنودی مردم و دعای خیر آنها در حق پادشاه و دوام ملک وی جست. در نقطه مقابل نفرین آنان نیز میتواند بنیان مملکتی را برکند.
«و از اهل علم شنودهام که چون مظلومی از دست خصم جائر و بیم سلطان ظالم دل بر مرگ بنهد و خویشتن را به آتش بسوزد قربانی پذیرفته کرده باشد، و هر دعا که در آن حال گوید به اجابت پیوندد. اگر رای ملک بیند فرماید که تا مرا سوزند و دران لحظت که گرمی آتش به من رسید از باری، عزاسمه ، بخواهم که مرا بوم گرداند، مگر بدان وسیلت برآن ستمگار دست یابم و این دل بریان و جگر سوخته را بدان تشفی حاصل آرم. و در این مجمع آن بوم که کشتن او صواب می دید حاضر بود، گفت :
گر چو نرگس نیستی شوخ و چو لاله تیره دل پس دو روی و ده زبان همچون گل و سوسن مباش» (نصرالله منشی، ۱۳۸۶: ۲۲۳).
حاکمان به واسطه وجود رعیت و زیردستان فرمانروایی میکنند پس لازمه پادشاهی دلخوشی رعیت است و دلخوشی رعیت در گرو عدل و راستی پادشاه است. پادشاهی که کاخهای رفیع در کنار کوخهای ستمدیدگان بنا مینهد و با گرفتن مالیات و خراج، کاشانه و ملک آنان را ویران میکند، دیری نخواهد پایید که این ظلم و ستمگری حکومتش را ویران خواهدکرد چرا که حکمرانی با وجود حکومت کفر دوام خواهد آورد اما با وجود ظلم ظالم ویران خواهد شد.
(…شاه را از رعیت است اسباب کام دریا ز جوی جـــوید آب
ملک ویران و گنـــــج آبادان نبود جز طریق بیــــــدادان
و لیکن چون دستور مراسم معدلت نه بر این گونه برزد جز انفصام عروهی پادشاهی و انهدام عمده دولت، از او حاصل نشود و الملک یبقی مع الکفر و لا یبقی مع الظلم..) (وراوینی، ۱۳۸۳: ۷۷).
پادشاه غافل را پادشاهی دانستهاند که به جای آنکه ستمگران از آنان ترسان باشند، بیگناهان از ایشان در هرس باشند. فنزه با گفتن این سخن، در حقیقت پادشاه سرزمین خود را چنین پادشاهی میداند و میگوید هر چند پادشاه به من امان داده لیکن من در کنار او نمیتوانم احساس امنیت داشته باشم:
«… و غافلتر ملوک آن است که بیگناهان از او ترسان باشند و در حفظ ممالک و اهتمام رعایا نکوشد، و ویرانتر شهرها آن است که در او امن کم اتفاق افتد. و هرچند ملک کرامت میفرماید و انواع تمنیت و قوت دل ارزانی میدارد و آن را به عهود و مواثیق موکد میگرداند البته مرا به نزدیک او امان نیست و در خدمت و جوار او ایمن نتوانم زیست… » (نصرالله منشی، ۱۳۸۶: ۳۰۲)
۵-۴-۱-۳- بایدها و نبایدهای پادشاهی
در کلیله و دمنه، گاهی رذایل به صورت دستهای از نبایدها ذکر میشوند. این نبایدها همراه با تمثیل بیان میشوند. ارزش این تمثیلها در این است که، از گزندگی و تلخی اندرزهای آمرانه میکاهد:
«دو کار از عزایم پادشاهان غریب نماید: حلیت سر بر پای بستن، و پیرایه پای بر سر آویختن. و یاقوت و مروارید را در سرب و ارزیز نشاندن در آن تحقیر جواهر نباشد لکن عقل فرماینده به نزدیک اهل خرد مطعون گردد. و انبوهی یاران که دوربین و کاردان نباشند عین مضرت است، و نفاذ کار با اهل بصیرت و فهم تواند بود نه به انبوهی انصار و اعوان .وهرکه یاقوت با خویشتن دارد گران بار نگردد و بدان هر غرض حاصل آید .
و آنکه سنگ در کیسه کند رنجور گردد و روز حاجت بدان چیزی نیابد. و مرد دانا حقیر نشمرد صاحب مروت را اگر چه خامل منزلت باشد، چه پی از میان خاک برگیرند و ازو زینها سازند و مرکب ملوک شود و کمانها راست کنند و به صحبت دست ملوک و اشراف عزیز گردد. و نشاید که پادشاه خردمندان را به خمول اسلاف فروگذارد و بیهنران را به وسایل موروث، بیهنر مکتسب، اصطناع فرماید بل که تربیت پادشاه بر قدر منفعت باید که در صلاح ملک از هریک بیند، چه اگر بیهنران خدمت اسلاف را وسیلت سعادت سازند خلل به کارها راه یابد و اهل هنر ضایع مانند .
و هیچ کس به مردم از ذات او نزدیکتر نیست، چون بعضی از آن معلول شود به داروهایی علاج کنند که از راه های دور و شهرهای بیگانه آرند. و موش مردمان را همسرایه و همخانه است، چون موذی میباشد او را از خانه بیرون میفرستند و در هلاک او سعی واجب میبینند. و باز اگرچه وحشی و غریب است چون بدو حاجت و از او منفعت است به اکرامی هرچه تمامتر او را بدست آرند و از دست ملوک برای او مرکبی سازند. » (نصرالله منشی، ۱۳۸۳: ۶۹-۶۸)
لیکن در مرزبان‏نامه، به شیوهای دیگر عمل شده است، معمولا نبایدها بسیار کمتر از بایدها هستد و در غالب موارد، پادشاه به دستهای از بایدها تشویق میشود لیکن برخی از نبایدها درحقیقت دارای صورت مثبت هستند و جنبهی تأکیدی بر امری مثبت دارند مثلا واژگان «غافل نباید بود»: « و پادشاه را از حیازت پنج خصلت غافل نباید بود…:
اول- آن که جود و امساک به اندازه کند، چنان که ترازوی عدالت از دست ندهد.
دوم- آن که رضا و خشم را هنگام و مقام نگاه دارد و از نقصان:وضع الشئ فی غیر موضعه‏[ظلم و ستم‏]عرض خود را صیانت کند.
سیم- آن که صلاح خویش بر صلاح عام، ترجیح ننهد.
چهارم- آن که لشکر را دست استعلا در همه حالی بر رعیت گشاده نگرداند.
پنجم- آن که دانش نزدیک او از همه چیزی مطلوب‏تر باشد و او دانا را از همه کس طالب‏تر.» (وراوینی، ۱۳۸۶: ۴۰-۵۳۹ )
سراسر کلیله دمنه و مرزبان‏نامه، سرشار از مضامین جالب توجه و حکمت‏آمیز است که خواننده علاقمند خود باید از لذت مطالعه آن بهره‏مند گردد. مطالب متنوع دیگر در حوزه سیاست در جای جای این کتاب موج می‏زند که البته برخی از آنها دیگر به مذاق خواننده امروزی گوارا نمی‏آید.مثلا:
« و حرام است بر من توقف در این حیرت و تردد ، که سخط ملک خون من حلال دارد و آنچه از وجه دیانت و مروت محظور است مباح داند » (نصرالله منشی، ۱۳۸۶: ۳۰۱) و « و از منقولات کلام اردشیر بابک و معقولات حکمت اوست که:بسیار خون ریختن بود که از بسیار خون ریختن بازدارد.»( وراوینی، ۱۳۸۶: ۳۵ ) که به نوعی تجویز خشونت است.
یا:
« و باز جماعتی که خویشتن در محل لدات دارند …. در تقدیم وتعریک ایشان آن مبالغت رود که عزت و هیبت پادشاهی اقتضا کند. و خاص و عام و لشکر و رعیت را از عجز و انقیاد آن مشاهدت کند . » (نصرالله منشی، ۱۳۸۶: ۳۹۱ ) و نیز:
« عاقل به عیبی که لازم ذات او بود، دیگری را تعییر[ سرزنش‏]نکند،خاصه پادشاه را که عیب او به هنر برداشتن و باطل او را حق انگاشتن، از مقتضیات عقل است.» (همان،۱۹۷)
که همان نظریه: «هر عیب که سلطان بپسندد هنر است» را تبلیغ می‏کند و قول و فعل خطای حاکم را درست می‏انگارد.
۵-۴-۱-۴- در سیاست خدمت و آداب اتباع ملوک .
۵-۴-۱-۴-۱- اخلاق کارگزاران
آشکار است که هشت داستان اول کتاب کلیله و دمنه بر محور مفاهیم دوستی و دشمنی شکل گرفتهاند و متمرکز شدهاند، درسی که از آنها گرفته میشود دقیقا خطاب به سلطان است. برای آشناکردن او به رفتارهای اصلی کارکنان دربار که گرداگردش را گرفته بودند و در نتیجه آموختن رفتارهایی که باید نسبت به آنان داشته باشیم.
در قصه شیر و شغال، این بار شغال با همزاد متضاد خود همراه نیست زیرا که خود نقش مشاور خردمند را برعهده دارد. علی رغم آنکه اطرافیان شیر زندگی زاهدانه اش را سخت تحمل ناپذیر میشمارند، شغال در میان مقربان شیر جای گرفته است و دقیقا به دلیل همین کیفیت زندگی است که شیر او را به رایزنی خوانده است. اما شغال به دو دلیل از این کار بیزار است نخست این که آرزویی ندارد جز آنکه آسودهاش بگذارند تا تدارک زندگی آن جهان را ببیند و دیگر آنکه چنین میاندیشد که خدمت به پادشاهان در خور مردم دغلکار و یا کسی است که به خفّت و دنائت خوکرده باشد.(دوفوشهکور، ۱۳۷۷ :۳۱۳)

تئوریهای متعددی به تبیین بی‌ثباتی و تغییر در معنای ازدواج پرداخته اند. در حالی که بعضی از نظریه پردازان معتقدند که تئوریهای اقتصادی^[۲۹] کاملا می توانند تغییرات بوجود آمده در ازدواج، افزایش بی ثباتی آن و بنابراین، تغییرات نگرشی به وجود آمده را توصیف کند، برخی نظریه‌پردازن از قبیل لستاگ^[۳۰](۱۹۸۳) و بکر(۱۹۹۱) با این مسئله مخالف هستند. نظریه‌پردازان اخیرا اشاره می‌کنند باید عوامل فرهنگی را نیز به خوبی عوامل اقتصادی برای توضیح تغییرات در ازدواج، خیانت و الگوهای طلاق و بالطبع تغییرات نگرشی در طول قرن به حساب آورد (نقل شده در رینولد و منسفیلد،۱۹۹۹). در این میان، صنعتی شدن، نوگرایی^[۳۱] و دنیا پرستی^[۳۲] ، مولفه‌های عمده‌ای از تغییرات فرهنگی به شمار می‌آیند. صنعتی شدن در تجدید نظر در عملکرد خانواده سهیم است. بدین معنی که خانواده دیگر به عنوان یک واحد اصلی بشمار نمی‌آید و حرکت سریعی به سوی فردگرایی^[۳۳] وجود داشته است. نوگرایی منجر شده است. فردگرایی، تاکید به رشد فردی، رسیدن به اهداف فردی تساوی گرایانه (خصوصا در مورد زنان)، خودشکوفایی و شادکامی فردی دارد. پیشرفت فردگرایی موثرترین نیرو در تغییر نگرشها به ازدواج و دیگر اتحادهای جنسی می‌باشد. دنیا پرستی هم حاصل فرایند شهرنشینی است و این باعث تضعیف اثر جمعیت های محلی و کلیساهای محلی شده است. فردگرایی به عنوان یک عامل کلیدی می‌تواند بر روی یک پیوستار در نظر گرفته شود که در یک طرف، فردگرایی تاکید دارد بر حقوق افراد و نیز اعتماد به دیدگاه‌های دیگران و حس مسئولیت شخصی به این نوع فردگرایی، فردگرایی اخلاقی گفته می‌شود. در سمت دیگر پیوستار، فردگرایی بر خود مختاری شخصی بدون در نظر گرفتن نیازها و حقوق دیگران و خود محوری بالا که به آن خودگرایی عمل‌گرا گفته می شود تاکید دارد. در قرن حاضر تغییر جهت از فردگرایی اخلاقی به فرد گرایی عمل‌گرا وجود داشته است. فردگرایی عمل‌گرا تاکید دارد بر خودمختاری و آزادی که در رشد جنبش‌های فمینیستی سهیم است و زنان سعی دارند به مدارج تحصیلی بالا و محیط‌های کاری وارد شوند. فردگرایی در تضاد با خانواده است و اگر زندگی خانوادگی رشد فردی محدود کند و نیازهای فردی برآورده نشود طلاق راهی برای آزادی محسوب می‌گردد(نقل شده در رینولد و منسفیلد،۱۹۹۹).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۲ آموزش پیش از ازدواج
بیشتر زوجین اطلاع ندارند که آموزش پیش از ازدواج که مبتنی بر مهارتها باشد می توان تا ۳۰% احتمال طلاق را کاهش دهد و باعث استحکام ازدواج شود. برای ایجاد یک ازدواج موفق مبتنی بر ارتباطات باز، صمیمیت و سازمان یافتگی زوجین باید به اتفاق همدیگر برای آینده برنامه‌ریزی مناسبی داشته باشند و مهارت‌های لازم را بیاموزند. بسیاری از زوجین هنگامی که مسائل در زندگی مشترکشان غیر قابل حل به نظر می رسد، به منظور نجات رابطه‌شان در جست‌وجوی زوج درمانگر برمی‌آیند. برخی هم اشتباه فکر می‌کنند که مصاحبت با یکدیگر در مدت زمان طولانی آنها را برای ازدواج آماده می کند. تحقیقات نشان می‌دهد حتی زوجینی که بدون ازدواج با هم زندگی می‌کنند( که معمولا در کشورهای غیر اسلامی رایج است)، فرصت بهتری برای موفقیت در ازدواج ندارند. آموزش پیش از ازدواج همانند یک ایمن‌ساز است که قابلیت‌های افراد برای اداره موقعیت‌های مشکل‌زا را ارتقاء می‌بخشد(پاتریشیا و گریگوری۲۰۰۳، نقل شده در آقاجان بگلو و همکاران،۱۳۹۲).
۲-۲-۱ روش‌های آماده‌سازی پیش از ازدواج
۲-۲-۱-۱ مشاوره پیش از ازدواج
در این روش با زوجین به صورت خصوصی کار می شود(نه گروهی) و ممکن است روی تعارضات و نقاط پر دردسر روابط آنها به طور خاص کار شود. این خدمات از طریق مشاوران متخصص یا مشاوران مذهبی انجام می شود و ممکن است شامل ۱ تا ۲ جلسه و یا جلسات متعددی باشد. محتوا و مقدار این خدمات به جهت‌گیری مشاور نیاز مراجعه‌کنندگان بستگی دارد. مشاوره پیش از ازدواج با وجودی که به نوبه ی خود سودمند است، اما مهارتهای گسترده‌ای را که آموزش پیش از ازدواج پوشش می دهد را، فراهم نمی‌آورد. در صورتی که آموزش و یادگیری مهارتها عوامل کلیدی در موفقیت ازدواج و جلوگیری بلندمدت از طلاق است. هم چنین در آموزش‌های گروهی، افراد نسبت به مشاورهای فردی فعال‌تر هستند. درمانگران خانواده و ازدواج، به طور اختصاصی برای کمک به زوجین با بهره گرفتن از ارزیابی‌های پیش از ازدواج و مشاوره پیش از ازدواج آموزش دیده اند.
۲-۲-۱-۲ آموزش پیش از ازدواج
آموزش یک فرایند منظم، گام به گام و برنامه ریزی شده است و تعیین نیاز آموزشی نقطه آغازین هر نوع برنامه آموزشی است (نوابی نژاد،۱۳۸۰). در سا لهای اخیر، حرکت برای تقویت زندگی زناشویی به برنامه‌های آموزش‌های قبل از ازدواج کشیده شده است. آموزش‌های قبل از ازدواج کشیده شده است. آموزش قبل از ازدواج فرصت مناسبی است که سبب افزایش آگاهی و اطلاع زوجها از نقش خود در ایجاد یک رابطه صحیح و ثمربخش گشته و بر نگرش و رفتار آنها تاثیر می‌گذارد. این آموزش‌ها می‌تواند طیف وسیعی از دانش نسبت به اهداف ازدواج، شناخت روان شناسی زن و مرد، آگاهی از ملاکهای صحیح ازدواج و برخورداری ازشرایط لازم برای ورود به ازدواج را در برگیرد(هزاوه ای و همکاران،۱۳۹۲).
آموزش های قبل ازدواج پایه و اساس پیشرفت رابطه زوج ها است، که عمدتاً شامل مهارت های ارتباطی، ایجاد رضایتمندی از ارتباط، گوش‌دادن فعال، مهارت‌های کنترل تعارض و کشمکش، مهارت‌های حل مسأله، کنترل عواطف و هیجانات، افزایش آگاهی و شناخت زوج ها از خویشتن، دیگری و زندگی مشترک و تحکیم روابط و مناسبات عاطفی میان آنها و درک و آگاهی آن ها از آسیب‌شناسی و بحران های ازدواج است. بهره مندی از خدمات مشاوره‌ای پیش از ازدواج باعث می‌شود تا زن و مرد با آگاهی هر چه بیشتر و مجهز به دانش کافی در ارتباط با خود و همسر آینده‌شان و نیز اهمیت و اهداف ازدواج به این دوره پویا و شکوفا در زندگی با آرامش بیشتری گام نهند(خالقی نژاد و همکاران،۱۳۹۰).
۲-۲-۲ ارتباط پیشگیری از مشکلات زناشویی و بهداشت روان
آماده‌سازی برای ازدواج به عنوان یکی از اشکال پیشگیری از طلاق تلقی می‌شود(السون۱۹۸۳، نقل شده در سلیمی و همکاران،۱۳۹۰). اصول اساسی علم پیشگیری در حیطه‌های آموزش قبل از ازدواج قابل کاربرد است. پیشگیری از مشکلات زناشویی، به طور کلی بنا به دو دلیل به مباحث بهداشت روانی مرتبط است (خمسه، ۱۳۸۲).
هدف علم پیشگیری، فراهم ساختن دانش پایه و راهکارهای مداخله‌ای برای کاهش و یا برطرف کردن میزان وسیعی از اختلاف‌های مختلف، از جمله تمامی صور گوناگون آسیب‌شناسی روانی است. علم پیشگیری بر عوامل خطرساز و محافظت‌کننده در برابر این اختلال ها،‌ تاکید دارد. علم پیشگیری درباره موضوع ازدواج، بر پایه نظریه‌ها و پژوهش‌های انجام شده استوار است. از این علم سعی شده است عناصر مربوط به روابط زوج ها هدف قرار بگیرد.
علم پیشگیری، عوامل خطرساز متداول و مشترکی را که زیر بنای انواع گسترده‌ای از آسیب‌های روانی است، مشخص می‌کند. اختلال‌های زناشویی یکی از عوامل خطرساز متداول در زمینه آسیب‌شناسی روانی است. چرا که مشکلات زناشویی میزان وسیعی از اختلال‌های روانشناختی را در بزرگسالان (از قبیل افسردگی) و کودکان (از قبیل اختلال های سلوکی) در بر می‌گیرد. به علاوه یک ازدواج خوب و مناسب، یکی از عوامل محافظت‌کننده عمومی در برابر بخش عمده‌ای از اختلال‌های روانی در نظر گرفته شده است.
۲-۲-۳ نکات لازم جهت اجرای برنامه آموزشی موفق
هالفورد ۴ بعد اصلی را که شیوه‌های آموزش را توصیف می‌کنند شناسایی کرده است( هالفورد^[۳۴] ۲۰۰۰، نقل شده در دهقانی،۱۳۸۴). – بعضی دوره های آموزش اساس ایده‌های خود را به طور کامل بر پایه یافته های پژوهشی قرار می دهند، در حالیکه دوره‌های دیگر بر تجربه گروه یا الزام یک تجربه فردی ویژه تاکید می‌کنند. – دوره‌ها می‌توانند در طول طیفی از خواندن کتابهای خود یاری یا تماشای یک فیلم ازدواج تا کار با زوجین به شکل تک تک یا جلسات گروهی باشند. – بعضی دوره ها شامل یک سمینار کوتاه است که چند ساعت طول می کشد. – بعضی دوره‌ها بر کنار گذاشتن و رد کردن اسطوره‌ها از طریق انتقال اطلاعات تمرکز یافته اند. در حالی که بعضی دیگر بر آموزش مهارتها متمرکز شده اند.
۲-۲-۴ عوامل موثر بر آموزش کارامد پیش از ازدواج
دانستن موارد زیر در اجرای یک برنامه آموزش پیش از ازدواج موفق موثر می‌باشد.
-دانستن اینکه چه عواملی احتمال موفقیت و شکست ازدواج را افزایش می دهد.
-دانستن اینکه آیا عوامل خطرزا از طریق آموزش قابل تغییرند.
-دانستن اینکه کدام رویکردهای آموزش ازدواج بیشترین تاثیر را دارند(اولیاء،۱۳۸۵).
۲-۲-۵ منطق شرکت در برنامه آموزش پیش از ازدواج
ایجاد صمیمیت و حفظ آن در ارتباط زوجها فرایندی سخت است که مستلزم کسب آگاهی‌های دو طرفه و تلاش در عمل به آن مضامین است . به طوری که میس^[۳۵] ، پس از سال‌ها درمان در زمینه مشکلات خانواده و زوج ها می‌گوید : با بالا گرفتن مشکلات زوج ها و ایجاد شدن عواطف منفی، باز سازی رابطه و در رأس آن احساسات مثبت زوجین نسبت به یکدیگر بسیار مشکل است و درمان‌های بعدی شاید رابطه را تا حدودی اصلاح کند اما تغییر دادن عواطف و احساساتی که در اثر عدم آشنایی با مهارت های ارتباطی وعدم پذیرش تفاوت ها و در نتیجه عدم ایجاد صمیمیت ایجاد شده‌اند بسیار مشکل و شاید نا ممکن می نمایند و شانس بسیار کمی برای بازگرداندن احساسات مثبت اولیه زوجین نسبت به همدیگر وجود دارد و بهتر است درمانگران توانایی خود را برای بهبود روابط زوجی و آموزش‌های قبل از ازدواج در زمانی متمرکز کنند که هنوز زوج ها مشکلات ارتباطی عمیقی را تجربه نکرده‌اند( مظلومی و همکاران،۱۳۹۰).
از طرف دیگر السون (۱۹۹۹) که یک متخصص خانواده و ازدواج است، بر آمادگی‌هایی که افراد بایستی قبل از ازدواج کسب کنند، تأکید ورزیده و داشتن انتظارات صحیح از ازدواج را در رأس برنامه‌ی آمادگی و غنی‌سازی ازدواج قرار می‌دهد. او بر این باور است که »چون روابط افراد قبل از ازدواج بیشتر گرایش به جنبه‌های عاطفی دارد تا منطقی و این خود در چگونگی انتخاب آنها تأثیرگذار می باشد، لذا آموزش‌ها و مشاوره‌های زوجین به صورت فردی و گروهی برخلاف فضای رمانتیک بین زوجها، به آنها فرصت می‌دهد انتظارات غیرواقع‌بینانه و تصورات مبهم خود را شفّاف سازند(مظلومی و همکاران،۱۳۹۰). آموزش کوششی در جهت اصلاح ارتباط مشکل‌زا در بسیاری از رویکردهای درمانی است. یکی از بهترین روشها برای پرورش دادن یک رابطه زناشویی سازگار، آماده کردن زوجها به آموزش در زمینه مهارتهای ارتباطی است که به آنها کمک خواهد کرد تعارضات زناشویی آتی خود را حل کنند(نظری و همکاران،۱۳۹۲). هدف نهایی این برنامه کمک به استحکام و ثبات ازدواج، کاهش نرخ طلاق و ارتقاء کیفیت ازدواج است در این صورت رضایتمندی زوجین بالا می رود و تمایل به طلاق کاهش می یابد. حتی در بسیاری از ازدواج هایی که طلاق اتفاق نمی افتد، کیفیت ازدواج در برخی از آنها ممکن است ضعیف باشد(پوپنوو و لیتهد^[۳۶]۱۹۹۹، نقل شده در السون،۲۰۰۱).
۲-۲-۶ مزایای برنامه آموزش پیش از ازدواج موفق
-کمک به زوجین برای شروع بهتر زندگی زوجی و ساختن یک رابطه محکم‌تر، ارتقاء مهارت‌های بین فردی و جلوگیری از طلاق.
-ازدواج مستحکم تر، باعث کاهش انتخاب طلاق در زوجین می‌شود.
-کمک به زوجین جهت یادگیری مهارت‌های مهم بین فردی که می تواند برای استحکام ازدواج در هر زمانی به کار می‌رود.
-تشویق زوجین جهت اینکه اگر در زندگی زوجی آینده مشکلی پیدا کردند که نتوانستند از عهده آن برآیند، در جست‌وجوی زوج درمانی برآیند تا اینکه در جست‌وجوی طلاق باشند.
-برانگیختن زوجین تا ارزش حضور در کلاس‌های آموزش نوع ازدواج، در زندگی آینده‌شان را دریابند(آزاد فلاح،۱۳۸۵).
۲-۲-۷ محدودیت ها یا خطرات احتمالی برنامه آموزش پیش از ازدواج
-یکی از محدودیت‌های احتمالی این برنامه این است که احتمالی وجود ندارد که برنامه‌های آموزش پیش از ازدواج از تمام طلاق‌ها پیشگیری کند.
-این کلاس‌ها یک سرمایه‌گذاری خوب برای موفقیت در زندگی زناشویی است. اما بعضی از زوجین بضاعت مالی شرکت در این کلاس‌ها را ندارند. هزینه کلاس‌ها بسته به محتوای برنامه ای که زوجین دریافت می‌کند و اینکه چه کسی آموزش‌ها را ارائه می دهد متغیر است.
-تا زمانی که شرکت در این کلاسها داوطلبی باشد، بسیاری از زوجینی که حتما به این برنامه‌ها نیاز دارند در این دوره‌ها شرکت نخواهند کرد(آزاد فلاح،۱۳۸۵).
۲-۲-۸ انواع آموزش های قبل از ازدواج
آموزشهای قبل از ازدواج در اشکال گوناگونی ارائه می‌شود.برخی از دوره‌ها تنها چند ساعت یا یک تا دو روز طول می‌کشد و مبتنی بر سخنرانی است. برخی از دوره‌ها طولانی‌تر است. و مهارتها و تعاملاتی را بین زوجین فراهم می‌آورد. تحقیقات نشان می‌دهند که دوره‌های مبتنی بر آموزش مهارت، برنامه‌های سازمان یافته‌تری هستند و کارآمدتر به نظر می‌رسند (استنلی و همکاران۱۹۹۵، نقل شده در داو،۲۰۰۲). انجمن‌های آمریکایی برنامه‌های متعددی تدوین کرده‌اند که در تمام ایالت متحده و در دنیا کاربرد وسیعی دارد. این برنامه‌ها عبارتند از: ۱٫ برنامه ارتباط زوجین(cc) 2. برنامه تقویت رابطه( RE) 3. برنامه تقویت رابطه پیش از ازدواج(PREP) 4. برنامه آماده سازی/غنی‌سازیPREPARE/ENRICH 5. برنامه کاربرد عملی مهارتهای ارتباط صمیمی PAIRS.
تاکید تمام این برنامه‌ها به آموزش مهارتهای ارتباطی به زوجین است. اما قالبی که هر برنامه برای خود در نظر گرفته است در جلسات گروهی- فردی، طول مدت برنامه می‌تواند متفاوت باشد.
۲-۲-۸-۱ برنامه ارتباط زوجین(CC)
این برنامه توسط میلر^[۳۷] و شراد(۱۹۹۹) تنظیم شده‌است. اهداف کلی این برنامه عبارتند از: ۱٫ برقرار کردن ارتباط موثر در مورد مشکلات روزمره ۲٫ مدیریت و حل تعارض ۳٫ وسایل و راهبردهایی برای بررسی کردن مشکلات و حل تضادها ۴٫ آگاهی از جنبه‌های نگرشی و رفتاری حل تضادها و ایجاد رابطه. فرایندها و مهارتهایی که در این برنامه آموزش داده می‌شود ناشی از دیدگاه‌های نظری و اصول تئوری سیستم‌ها می باشند. این برنامه ممکن است به عنوان یک برنامه غنی‌سازی و یا درمانی ارائه شود. این برنامه می‌تواند در یک زمان به صورت گروهی و یا به یک زوج ارائه شود. هر جلسه چارچوب‌های مفهومی عملی (سازمان دهنده‌های شناختی، مهارتهای ارتباطی خاص و گزینش‌های رفتاری) و فرایندهای تعاملی(رهنمودها) را برای بحث و حل مشکلات در طول برنامه انتخاب می‌کنند(میلر و شراد۱۹۹۹، نقل شده در سلیمی و همکاران،۱۳۹۰).
۲-۲-۸-۲ برنامه تقویت رابطه (RE)
این برنامه بیش از ۲۵ سال است که به طور وسیعی با هدف ازدواج و نیز آمادگی برای ازدواج مجدد استفاده می‌شود. این برنامه شامل آموزش عملی نگرش‌ها، مهارت‌ها و استراتژی‌ها برای بهبود رابطه، حل مسائل ارتباطی به طور مشارکتی، ایجاد و تداوم صمیمت و رضایت از رابطه می‌باشد. این برنامه شامل سخنرانی، مهارت‌های آموزشی ارتباطی و ایجاد فرصت برای شرکت‌کنندگان جهت تمرین مهارت‌ها به طور خصوصی با ناظر است. با وجودی که تعلیم به صورت گروهی انجام می‌شود. زوجین با یکدیگر تبادل اطلاعات ندارند. این برنامه هم‌چنین به زوجین کمک می کند تا مسائل ارتباطی مهم و تفاوتهای فردی را که باید قبل از ازدواج مورد بررسی قرار گیرد مشخص کنند. از این طریق زوجین اطلاعات مهمی که در مورد یکدیگر است دست می‌یابند (وزارت بهداشت و خدمات انسانی ایالات متحده^[۳۸]،۲۰۰۶). هم‌چنین این برنامه به منظور آموزش مهارت‌های ارتباطی و حل مسئله موثر در کارکرد زناشویی اثربخش طراحی شده است، که در آن از تکنیک‌های رفتاری درمان زناشویی( مانند باکوم و اسپین، لیتلید^[۳۹] ۱۹۹۰، نقل شده در اولیاء،۱۳۸۵). و ایده‌های شبیه به برخی دیگر از برنامه‌های زناشویی آموزش ارتباطات بهره گرفته می‌شود(استنلی و همکاران۱۹۹۹، نقل شده در اولیاء، ۱۳۸۵). نسخه فعلی این برنامه مورد تجدید نظر قرار گرفته و براساس پژوهش های به روز شده به ویژه در حیطه‌های ارتباطات، حل تعارض، تنظیم عواطف، تعهد انتظارات، افزایش صمیمت و تفاوت‌های جنسیتی بنا نهاده شده است. این برنامه شامل عناوین زیر است: علایم خطر مشکلات ارتباطی در آینده، تفاوت‌های جنسیتی، استفاده از ساختار برای ارتقاء امنیت، تکنیک گوینده‌/‌شنونده، حل مسئله، قواعد اصلی برای دست و پنجه نرم کردن با تعارض، راهبردهایی برای مقابله در برابر رویدادهای روشن، ساختن باورها و انتظارات هسته ای، بخشش، تعهد، و نحوه حفظ و ارتقاء شوخ طبعی، دوستی و شور، تمرکز اصلی برنامه بر یادگیری ارتباطات و این مطلب قرار دارد که کدام الگوهای ارتباطی به ازدواج قوی‌تر و کدام الگوها به تخریب ازدواج می‌ انجامد. پنج هدف عمده این برنامه از دیگاه رهبرانش عبارت است از:
ایجاد و تمرین هدایت شده مهارت‌های ارتباطی سازنده و مهارت‌های حل تعارض
روشن سازی و اصلاح باورها و انتظارات ارتباطی
حفظ و ارتقاء شوخ طبعی، دوستی و پیوند معنوی در روابط صمیمانه
حصول توافق بین زوجین بر سر قواعد اصلی جهت دست و پنجه نرم کردن با اختلافات و تعارضاتی که به طور غیر قابل اجتناب در روابط روی خواهند داد.
رشد دهی مهارت‌های لازم جهت ارتقاء درک و حفظ تعهد.
به منظور ایجاد تغییرات مورد انتظار در افراد و زوجین، آموزش نه مهارت در اهداف برنامه RE گنجانده شده است که شامل: مهارت بیانی(ابراز)، مهارت همدلی، مهارت گفت و گو، مذاکره، مهارت حل مسئله یا تعارض، خود تغییر دهی، کمک به تغییر دیگری، تعمیم دهی انتقال، مهارت آموزش نظارت و نگهداری(برگر و هانا۱۹۹۹ ، نقل شده در اولیا،۱۳۸۵).
۲-۲-۸-۳ برنامه تقویت روابط پیش از ازدواج(PREP)

شاهد

a00/33

ab50/14

a00/524

b51/189

a8817

حدف ۵۰ درصد بلال

b50/15

ab75/14

b75/231

a96/270

b4059

پاکت گذاری بلال

a75/32

a75/15

a00/521

c58/97

c3323

برگزدایی جزئی

a25/30

a25/15

a50/460

a96/229

a8483

در هر ستون برای هر تیمار، میانگینهایی که دارای حروف مشابه هستند بر اساس روش LSD در سطح احتمال ۵% اختلاف معنیداری ندارند

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

نمودار ۴-۱- مقایسه سطوح دستورزی از نظر تعداد دانه در ردیف بلال
نمودار ۴-۲- مقایسه اثر متقابل سطوح نیتروژن و سطوح دستورزی از نظر تعداد دانه در ردیف بلال
۴-۲- تعداد ردیف دانه در بلال
تعداد ردیف دانه در بلال در میان تیمارهای سطوح نیتروژن تفاوت معنیداری با هم نداشتند اما از نظر سطوح دستورزی با هم تفاوت معنیداری داشتند (جدول ۴-۱). به نحوی که بیشترین تعداد ردیف دانه در بلال (۳۷/۱۵) از تیمار پاکتگذاری روی بلال به دست آمد و بین تیمارهای شاهد، پاکتگذاری روی بلال و برگزدایی جزئی تفاوت معنیداری از نظر تعداد ردیف دانه در بلال مشاهده نمیشود و کمترین تعداد ردیف دانه در بلال (۲۵/۱۴) از تیمار حذف ۵۰ درصد بلال به دست آمد (جدول ۴-۲، نمودار ۴-۳).
تعداد ردیف دانه در بلال تحت تأثیر اثر متقابل سطوح نیتروژن و سطوح دستورزی قرار گرفت (جدول ۴-۱) و بیشترین تعداد ردیف دانه در بلال (۷۵/۱۵) در تیمار کاربرد ۱۱۰ کیلوگرم کود اوره در کیلوگرم خاک و پاکتگذاری روی بلال و کمترین تعداد ردیف دانه در بلال (۷۵/۱۳) در تیمار عدم کاربرد کود اوره و حذف ۵۰ درصد بلال مشاهده شد (جدول ۴-۳، نمودار ۴-۴).
نمودار ۴-۳- مقایسه سطوح دستورزی از نظر تعداد ردیف دانه در بلال
نمودار ۴-۴- مقایسه اثر متقابل سطوح نیتروژن و سطوح دستورزی از نظر تعداد ردیف دانه در بلال
۴-۳- تعداد دانه در بلال
تعداد دانه در بلال بطور معنیداری تحت تأثیر سطوح دستورزی (۰۱/۰≥P) قرار گرفت (جدول ۴-۱) به نحوی که بیشترین تعداد دانه در بلال (۰۰/۵۰۶) از تیمار شاهد بدست آمد و بین تیمارهای شاهد، پاکتگذاری روی بلال و برگزدایی جزئی تفاوت چندانی وجود ندارد و کمترین تعداد دانه در بلال (۱۳/۲۳۱) در تیمار حذف ۵۰ درصد بلال مشاهده شد (جدول ۴-۲، نمودار ۴-۵). تولنآر و دینارد (۱۹۷۸) مشاهده کردند که تیمار برگ زدایی ۲ هفته بعد از پیدایش نیمی از کاکلها، تعداد دانه های بلال را تحت تأثیر قرار میدهد. امام و ثقه لاسلامی (۱۳۷۸) گزارش کردند تعداد دانه در بلال در تیمار حذف انتهایی همه برگها ۱۱ درصد افزایش و در تیمار حذف همه برگها نسبت به شاهد ۸ درصد کاهش نشان داد. کارکوا و همکاران (۲۰۰۳) بیان کردند کاهش در تعداد دانه در بلال در اثر افزایش شدت برگزدایی نتیجه کاهش در فتوسنتز جاری است. از طرف دیگر تعداد دانه در بلال تحت تأثیر سطوح نیتروژن قرار نگرفت (جدول ۱-۴).
برهمکنش سطوح نیتروژن و سطوح دستورزی تأثیر معنیداری بر تعداد دانه در بلال دارد (۰۱/۰≥P) (جدول ۴-۱). بررسیها حاکیست که کاربرد ۱۱۰ کیلوگرم کود اوره در هکتار در تیمار شاهد بیشترین تعداد دانه در بلال (۰۰/۵۲۴) را سبب میشود و کمترین تعداد دانه در بلال (۵۰/۲۳۰) در تیمار عدم کاربرد کود اوره و حذف ۵۰ درصد بلال مشاهده شد. در هر دو تیمار کودی بیشترین تعداد دانه در بلال از تیمار شاهد و کمترین تعداد دانه در بلال از تیمار حذف ۵۰ درصد بلال به دست آمد (جدول ۴-۳، نمودار ۴-۶). همان طور که در نمودار برهمکنش سطوح نیتروژن و سطوح دستورزی مشاهده میشود با کاهش مبدأ (برگزدایی جزئی)، تعداد دانه در بلال نسبت به شاهد تفاوت معنیداری نداشت و تعداد دانه در بلال کاهش پیدا نکرد در صورتیکه محدود کردن مقصد (کاهش مقصد) سبب کاهش تعداد دانه در بلال نسبت به شاهد شد که این بدان علت است که ذرت گیاهی مقصد محدود است.
نمودار ۴-۵- مقایسه سطوح دستورزی از نظر تعداد دانه در بلال
نمودار ۴-۶- مقایسه اثر متقابل سطوح نیتروژن و سطوح دستورزی از نظر تعداد دانه در بلال
۴-۴- وزن هزار دانه
بر اساس نتایج جدول تجزیه واریانس ۴-۱ وزن هزار دانه در میان تیمارهای سطوح نیتروژن تفاوت معنیداری با هم نداشتند.
وزن هزار دانه بطور معنیداری تحت تأثیر سطوح دستورزی (۰۱/۰≥P) قرار گرفت (جدول ۴-۱) به نحوی که بیشترین وزن هزار دانه (۲۴/۲۶۳ گرم) از تیمار حذف ۵۰ درصد بلال و کمترین وزن هزار دانه (۷۹/۹۰ گرم) از تیمار پاکتگذاری روی بلال بدست آمد (جدول ۴-۲، نمودار ۴-۷). امام و تدین (۱۳۷۸) گزارش کردند حداکثر عملکرد دانه در بین تیمارهای برگزدایی از باقی گذاشتن دو برگ بالای بلال بدست آمد. لایر و همکاران (۲۰۰۴) گزارش کردند تشدید برگزدایی در ذرت باعث کاهش عملکرد دانه میشود و در نتیجه کاهش توأم برگ و عملکرد دانه سبب کاهش عملکرد دانه میشود. تولنآر و دینارد (۱۹۷۸) گزارش کردند تیمارهای برگ زدایی دیرتر، بر وزن دانه ها تأثیر گذاشته بود. پس از برگزدایی، مقدار کربوهیدراتهای محلول ساقه به سرعت کاهش پیدا کرد، که نشان دهنده تسریع در مصرف کربوهیدراتهای محلول ساقه برای رشد دانه ها بوده است. امام و ثقهالاسلامی (۱۳۷۸) گزارش کردند بیشترین وزن هزار دانه از تیمار حذف نیمه انتهایی تمامی برگها بدست آمد و کمترین وزن هزار دانه در تیمار حذف تمامی برگها مشاهده شد. آفرینش (۱۳۸۴) گزارش کرد بیشترین وزن هزار دانه از تیمار قطع برگها در ۳۰ روز پس از پایان گردهافشانی بدست آمد. بوراس و همکاران (۲۰۰۴) در بررسی اثر تغییر نسبت مبدأ-مقصد بر وزن خشک دانه در گیاه ذرت مشخص کردند که با کاهش فراهمی مواد پرورده در طول دوره پر شدن دانه، وزن خشک دانه ها کاهش شدیدی پیدا میکند ولی در مقابل، افزایش فراهمی مواد پرورده در ازاء هر دانه، واکنش قابل توجهی را نشان نمیدهد. این نتایج حاکی از آن است که گیاه ذرت در اغلب شرایط زراعی محصولی مقصد محدود میباشد. روی و بیسواس (۱۹۹۲) ابراز عقیده کرند سربرداری از بالای بلال باعث افزایش وزن هزار دانه میشود، درحالی که با افزایش تراکم گیاهی وزن هزار دانه کاهش مییابد.
برهمکنش سطوح نیتروژن و سطوح دستورزی در سطح ۵ درصد بر وزن هزار دانه تأثیر معنیداری داشت (جدول ۴-۱)، آنچنان که وزن هزار دانه در تیمار کاربرد ۱۱۰ کیلوگرم کود اوره در هکتار و حذف ۵۰ درصد بلال بیشترین مقدار (۹۶/۲۷۰ گرم) بود و کمترین وزن هزار دانه (۰۱/۸۴ گرم) در تیمار عدم کاربرد کود اوره و پاکتگذاری روی بلال مشاهده شد. در هر دو تیمار کودی بیشترین وزن هزار دانه در تیمار حذف ۵۰ درصد بلال مشاهده گردید که نشان دهنده این است که به دلیل کاهش مقصد، تسهیم مواد پرورده در دانه های باقیمانده افزایش مییابد که به علت مقصد محدود بودن ذرت است و کمترین وزن هزار دانه در تیمار پاکتگذاری روی بلال مشاهده شد (جدول ۴-۳، نمودار ۴-۸).

x گروه آزمایش

گروه کنترل

منظور از پیش آزمون، پس آزمون x برنامه مداخله می باشد.

شکل۳-۱: طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه گنترل (دلاور، ۱۳۸۱)
۳-۲- جامعه ی آماری و روش نمونه گیری
جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی کودکان دختر و پسر پیش دبستانی شهر لاهیجان در سال ۹۴- ۹۳ (تعداد ۳۶۰ نفر) می باشد. که پنج مدرسه را به شیوه تصادفی که شامل پنج کلاس آموزشی پیش دبستانی مختلط (تعداد ۱۳۴ نفر) بودند انتخاب و از والدین کودکان خواسته شد که به پرسشنامه پرخاشگری پیش دبستانی واحدی وهمکاران(۱۳۸۷)۴۳ گویه ای و پرسشنامه مهارت های اجتماعی ماتسون فرم کودکان (۱۹۸۳)۵۶ گویه ای پاسخ دهند. پس از اجرای پرسشنامه ۲۴ نفر از کودکان به روش تصادفی ساده انتخاب و در دو گروه۱۲ نفره آزمایش و کنترل گمارده شدند.
۳-۳- ابزار پژوهش
پرسشنامه پرخاشگری کودکان پیش دبستانی:
این مقیاس یک پرسشنامه ۴۳ سوالی با مقیاس رتبه بندی لیکرت، برای ارزیابی پرخاشگری جسمانی، رابطه ای و واکنشی – کلامی کودکان پیش دبستانی است. این پرسشنامه برای اولین بار در سال ۱۳۸۷ توسط واحدی، فتحی آذر، حسینی نسب و مقدم با بهره گیری از پرسشنامه پرخاشگری کودکان دبستانی شهیم(۱۳۸۵) و پرسشنامه پرخاشگری اهواز(۱۳۸۴) به منظور سنجش ابعاد مختلف پرخاشگری در کودکان سنین پیش دبستانی طراحی گردید. این پرسشنامه که توسط مربی یا والدین کودک تکمیل می گردد شامل یک نمره کلی و چهار زیر مقیاس: الف) پرخاشگری کلامی – تهاجمی، ب) پرخاشگری فیزیکی – تهاجمی، ج) پرخاشگری رابطه ای و د) خشم تکانشی می باشد. نمره دهی، این پرسشنامه در یک مقیاس لیکرتی ۵ درجه ای اصلاً = ۰ به ندرت = ۱، یک بار در ماه = ۲، یک بار در هفته = ۳، اغلب روز ها = ۴ می باشد که نمره هر زیر مقیاس از جمع نمره سوال های مربوطه و نمره کل از جمع تمامی زیر مقیاس ها حاصل می گردد. همچنین نقطه برش در انتخاب افراد پرخاشگر براساس این پرسشنامه، دو انحراف معیار بالاتر از میانگین است. ضریب اعتبار آلفای کرونباخ در کل مقیاس ۹۸ درصد و در عامل های چهارگانه پرخاشگری کلامی – تهاجمی، فیزیکی- تهاجمی، رابطه ای و خشم تکانشی به ترتیب ۹۲، ۹۳، ۸۸، ۹۴ درصد به دست آمده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

پرسشنامه مهارت های اجتماعی ماتسون (فرم کودکان):
یکی از معروف ترین ابزار های اندازه گیری مهارت های: اجتماعی، پرسشنامه مهارت های اجتماعی ماتسون می باشد. نسخه اصلی مقیاس سنجش مهارت های اجتماعی ماتسون (فرم کودکان) که توسط ماتسون در سال (۱۹۸۳) برای سنجش مهارت های اجتماعی افراد ۴ تا ۱۸ سال تدوین گردیده است شامل ۶۲ پرسش است که توسط یوسفی و خیر (۱۳۸۱) در جامعه نوجوانان ایرانی تحلیل عاملی شد. پس از بررسی پایانی و روایی مقیاس در بین نوجوانان ایرانی پرسش های ۱-۸-۲۷-۱۷-۴۲-۶۲ حذف شد و به ۵۶ پرسش کاهش یافت که مهارت های اجتماعی افراد را توصیف می کند. پرسشنامه مهارت های اجتماعی ماتسون به گونه ای طراحی شده است که نمره گذاری هر یک از سوالاتش از ۰ تا ۴ می باشد. برای پاسخ گویی به آن آزمودنی باید هر عبارت را بخواند و سپس پاسخ خود را بر اساس یک شاخص پنج درجه ای از نوع لیکرت با دامنه ای از نمره صفر (هرگز / هیچوقت) تا چهار (همیشه) مشخص نماید. برای این مقیاس، ۵ مقیاس فرعی در قالب پنج عامل جداگانه طبق پژوهش های انجام شده یوسفی و خیر (۱۳۸۱) به شرح زیر تعریف شده است:
عامل اوّل، مهارت های اجتماعی مناسب است که رفتار های اجتماعی از قبیل داشتن ارتباط دیداری با دیگران، مودب بودن، به کار بردن نام دیگران و اشتیاق به تعامل با دیگران به طریقی مفید و مؤثر را در بر می گیرد که گویه های ۹-۱۲-۱۳-۱۶- ۲۰-۲۳- ۲۴-۳۱-۳۳-۳۴-۴۰-۴۳-۴۴-۴۶-۵۰-۵۵-۵۶-۵۹ را شامل می شود.
عامل دوّم، جسارت نامناسب است که رفتار هایی مانند دروغ گفتن، کتک کاری، خرده گرفتن بر دیگران ایجاد صدا های ناهنجار و ناراحت کننده و زیر قول خود زدن را شامل می شود که گویه های ۶-۷-۱۵-۱۹-۲۱-۳۰-۳۹-۴۱-۵۴-۵۷-۵۸ را شامل می شود.
عامل سوّم، تکانشی عمل کردن و سرکش بودن است که رفتار هایی از قبیل به آسانی عصبانی شدن یا یک دندگی و لجبازی را در بر دارد که گویه های ۲-۳-۴-۵-۱۱-۱۴-۲۲-۲۹-۳۵-۳۷-۵۳-۶۱ را شامل می شود.
عامل چهارم، اطمینان زیاد به خودداشتن است و در بردارنده رفتار هایی در مورد به خود نازیدن و به دیگران پز دادن، تظاهر به دانستن همه چیز و خود را برتر از دیگران دیدن است که گویه های ۱۸-۳۳-۳۶-۴۵-۵۱-۶۰ را شامل می شود.
عامل پنجم، حسادت و گوشه گیری است که در بردارنده تنهایی وحسادت می باشدکه گویه های ۱۰-۲۵-۲۶-۲۸-۳۸-۴۷-۴۸-۴۹-۵۲ را شامل می شود. علاوه بر نمراتی که پاسخ گو در هر کدام از عوامل یاد شده به دست می آورد، جمع نمرات ۵۶ عبارت موجود در مقیاس نیز یک نمره کلی که بیانگر مهارت اجتماعی آزمودنی است به دست می دهد(ماتسون، ۱۹۸۳).
برای بررسی پایایی مقیاس مهارت اجتماعی، از ضرایب آلفای کرونباخ و تنصیف استفاده گردیده است. پژوهش ها نشان داده اند که مقیاس مهارت های اجتماعی ماتسون از ثبات روان سنجی، پایایی بالای باز آزمایی و روایی افتراقی قابل قبولی برخوردار است(ماتسون، ۱۹۸۳). نتیجه این که مقیاس مهارت های اجتماعی ماتسون برای ارزیابی مهارت های اجتماعی، دارای پایایی مطلوب و قابل قبولی است. روایی این مقیاس نیز با بهره گرفتن از روش های تحلیلی عوامل همانند تحقیق ماتسون(۱۹۸۳)، پنج عامل را فقط با تفاوت هایی در محتوای برخی از آنها به دست داد(یوسفی وخیر، ۱۳۸۱). همچنین مقدار ضرایب آلفای کرونباخ و تنصیف برای کل مقیاس، یکسان و برابر با ۸۶/۰ بوده است. همچنین همبستگی بین پنج عامل و نمره کل نیز محاسبه گردیده است. دامنه این ضرایب از ۴۳/۰ تا ۷۶/۰ بود و همگی در سطح ۰۰۰۱/۰=p معنی دار بودند.
۳-۴- روش اجرای پژوهش
در مرحله پیش آزمون، داده ها با بهره گرفتن از پرسشنامه پرخاشگری کودکان پیش دبستانی (واحدی و همکاران، ۱۳۸۷). پرسشنامه مهارت های اجتماعی ماتسون از دو گروه آزمایش و کنترل جمع آوری شد. یک هفته پس از اجرای پیش آزمون، برنامه بازی درمانی گروهی برای گروه آزمایش برگزار شد. سپس یک هفته پس از پایان جلسات آموزشی، از هر دو گروه پس آزمون به عمل آمد. در مرحله پیش آزمون ابتدا پژوهش گر ازمربی و والدین اطلاعات جمعیت شناختی (تعداد فرزندان درخانواده، تحصیلات پدر و مادر)را پرسش وثبت کرد. در مرحله پیش آزمون و پس آزمون به ترتیب پرشسنامه پرخاشگری کودکان پیش دبستانی وپرسشنامه مهارت های اجتماعی ماتسون به صورت گروهی با نظارت پژوهشگرتوسط والدین کودکان اجرا گردید. قبل از اجرای پرسشنامه ها راهنمایی های لازم انجام شد. روش اجرای برنامه آموزش بازی درمانی گروهی به این صورت بود که در جلسه اول اهداف پژوهش به اختصار شرح داده شد وزمان و چگونگی برگزاری جلسات وضرورت حضور به موقع دانش آموزان بیان گردید. سپس برنامه آموزش بازی درمانی گروهی در جلسات ۴۵ دقیقه ای طی ۴ هفته متوالی به تعداد ۸ جلسه (هفته ای دو بار )در روز های شنبه و چهار شنبه از ساعت۱۰الی ۱۱ صبح برگزار شد. و مدت اجرای کل برنامه از دوم بهمن ۹۳ شروع وتا بیست وهشت اسفند به طول انجامید.
برنامه مداخله بازی درمانی گروهی:
پس از اجرای پیش آزمون ها و جایگزین کردن آزمودنی ها به طور تصادفی در گروه های آزمایش و کنترل، جلسات بازی درمانی به شیوه گروهی و مختلط در ۸جلسه در طی ۴ هفته و هفته ای ۲ بار به مدت ۴۵ دقیقه طبق برنامه بازی درمانی گروهی (گلدارد، ۱۹۹۷؛ نقل از ارجمندی، ۱۳۹۹). و با پیروی از اصول بازی در مانی (اسکلاین، ۱۹۸۲؛ نقل از مزینی، ۱۳۷۱). برای گروه آزمایش برگزار شد. در این تحقیق گروه کنترل هیچ برنامه آموزشی دریافت نکردندو فقط پیش آزمون و پس آزمون به عمل آمد.
جلسات بازی درمانی برای گروه آزمایش به قرار زیر است:
جلسه اول: آشنایی درمانگر با کودکان از طریق ارتباطی گرم و دوستانه و آشنایی کودکان با یکدیگر و ارائه قوانین و وظایف هر عضووفعالیت های جلسات گروهی.
در اولین جلسه از بازی درمانی گروهی با لبخندی دوستانه و ایجاد ارتباطی گرم خوش آمد گویی شد و کودکان بعد از معرفی خود به دیگران و سلام و احوال پرسی با هم آشنا شدند و بعد فعالیت های جلسه های بازی درمانی با کودکان در میان گذاشته شد و توضیح داده شد که قرار است ما در هر جلسه یک سری بازی های مختلف را با هم انجام دهیم. از طرفی یک سری قوانین و محدودیت هانیز با کودکان گذارده شد نخست اینکه کودکان اجازه ندارند به خود یا کودکان دیگر ودرمانگر آسیب برسانند. دوم اینکه آنها اجازه ندارند به وسایل بازی صدمه بزنند و سوم اینکه باید هنگامی که جلسه بازی درمانی به پایان می رسد اتاق بازی را ترک کنند.
جلسه دوم: پذیرش کودک به طور کامل آن گونه که هست بدون تحسین و سرزنش و شناسایی احساسات کودکان و ایجاد شرایط لازم جهت برون ریزی احساسات آنها.
در دومین جلسه ارائه بازی هایی که از قبل برنامه ریزی شده بود آغاز شد که با نمایش یک کارتون و کشیدن نقاشی با ماژیک و مداد رنگی وبا انگشتان دست وبعد ساختن پازل به صورت گروهی بود که هدف این بازی ها، برون ریزی احساسات، تشخیص عواطف خود، پرورش قدرت بیان، افزایش تصور بدنی بود و اما بودند کودکانی که با بی تفاوتی برخورد می کردنند واز خود علاقه ای نشان نمی دادند که در این موارد سعی داشتم شیوه رفتار و نگرش کودک را بپذیرم و با گفتن جملاتی چون(من اینجام که به تو کمک کنم، از تو می خوام که منو دوست خودت بدونی، دوست دارم به من بگی که چی تورو ناراحت کرده )کودک را به سمت بازی با گروه بکشانم.
جلسه سوم: کمک به کودکان در جهت شناخت احساسات مثبت و منفی و افزایش مهارت مقابله با هیجان های منفی از طریق ایجاد فضایی سهل گیرانه.
در این جلسه از طریق بازی با خانواده های عروسکی که نماینده مادر، پدر و خواهرها و برادر ها هستند و خانواده کودکان را نشان می دهند به درک واقیت ها پی برده شد و احساسات مثبت و منفی کودک بهتر و راحت تر درک شد و همچنین از طریق بازی با عروسک های نمایشی و بازی با لوازم پزشکی به کندو کاو در تجارب زندگی واقعی کودکان پرداخته زیرا این اسباب بازی ها تعادل درونی کودک را ارتقا می بخشد و کودک را در جهت شناخت احساسات مثبت و منفی و مقابله با هیجان های منفی یاری می دهد البته گفتنی است که در این جلسه کودک به استفاده از وسایل به شیوه ای خاص وادار نشد و همچنین سئوال های باز جویانه مربوط به تجربه های زندگی از او پرسیده نشد.
جلسه چهارم: آموزش شناسایی افکار منفی از جمله پرخاشگری وبرگرداندن آنها به کودکان.
در این جلسه هدف از بازگرداندن احساسات کودکان، چه این احساسات با کلمه ها بیان شوند یا با حالت های مختلف چهره یا به صورت معنای نمادین در بازی، کمک به کودکان برای بینش پیدا کردن نسبت به این گونه احساسات بود. در این جلسه هنگامی که احساسات با بهره گرفتن از کلمه ها بیان می شدند دقت شد که واقعا کودکان چه می گویند وبیش از منظور کودک از جمله هایشان تعبیر و تفسیر نشد. در این جلسه در بازی خیالی با الگو ها یکی از کودکان که بیشتر از همه پرخاشگری در او موج می زد بیان کرد (که من به برادرم تف می کنم، من به پدرم تف می کنم، من درست روی صورت آنها تف میکنم، اونا اسباب بازی های منو نمی دن، اون تفنگ منو شکست، من به اونا نشون می دم )اینگونه برخورد شد و این جملات گفته شد(تو خیلی از دست برادر و پدرت عصبانی هستی، دوست داری تا برای رفتاری که با تو کردن تو صورت اونا تف کنی آیا فکر می کنی این کار درستی ودیگه راهی وجود نداره؟)با این گفت وگو کودک به اشتباه خود پی برد. واما بازی های دیگری که در این جلسه ارائه شد بازی با شانه های تخم مرغ و چوب بستنی بود که باید به صورت گروهی کاردستی درست می کردند که کودکان پرخاشگربه راحتی رفتارهای خود را به صورت پاره کردن و فشرده کردن و له کردن شانه های تخم مرغ و شکستن چوب های بستنی نشان می دادند. واما در این جلسه آخرین بازی که رفتارهای پرخاشگرانه را به خوبی نشان می داد بازی با گل رس جهت ساختن مجسمه های گلی بود. در این بازی هادر بعضی از موارد احساسات خشمگینانه و پرخاشگرانه با چنان شدتی در اتاق بازی ابراز می شد که فرو نشاندن آنها کمی دشوار بود در چنین مواقعی جلوی خود را گرفتم و به سرعت وارد عمل نشدم و کم کم از طریق آگاه کردن کودک با این رفتارها کودک را آرام کردم.
جلسه پنجم: آموزش مهارت کنترل خشم از طریق رعایت اصل احترام به کودک.
در این جلسه به ارائه بازی هایی که بر بروز و کنترل خشم و پرخاشگری کودکان تاثیر دارد با رعایت اصل احترام به کودک پرداخته شد. و با کمک اسباب بازی هایی مانند تفنگ دارای گلوله های باد کشی به کودک امکان داده شد تا امتحان کند که حدو مرز مجاز و غیر مجاز در کجاست. کودکان در این فرایند بازی درمانی آموختند که حد فاصل این دو را در چه نقطه ای ترسیم کنند که در آزمودن حدو مرزها کودک میتواند عواطف فرو خورده خود را با شدت تمام ابراز کند و همچنین بازی با اسباب بازی های باد شدنی ایستاده و سربازهای اسباب بازی و عروسک پارچه ای به شکل تمساح واسلحه غیر واقعی و چاقو های پلاستیکی توانستند خشم و خصومت وناکامی خود را ابراز کنند و همچنین هیجان های فرو خورده خود را که بر چسب کلامی خاصی برای آنها ندارند رابیان و توصیف کنند. همچنین با بازی با حیوان های اسباب بازی که نمایشگر حیوانات وحشی بودند کودکانی که در مراحل اولیه بازی درمانی نشان دادن احساسات پرخاشگرانه در برابر عروسک هایی به شکل انسان برایشان دشوار بود بسیار مفید بود زیرا این کودکان مثلا به عروسک پدر شلیک نمی کردنند ولی به عروسک شیر جنگل شلیک می کردند ویا با بازی عروسک دستکش تمساح خصومت خود را به صورت گاز گرفتن و جویدن نشان می دادند.
جلسه ششم: آشنایی کودک با رفتارهای پسندیده (باید کردها )و رفتارهای ناپسند (نباید کرد ها) جهت آموزش مهارت های اجتماعی
در این جلسه کودکان به بازی با عروسک های خیمه شب بازی و اجرای نمایش توسط آنها و بازی با با عروسک های انگشتی پرداختندتا علاوه بر ارتباط با هم با رفتارهای پسندیده و ناپسند آشنا شوند همچنین بازی با ماسه اجرا شد که وسیله ای فوق العاده برای ابراز احساسات و تعیین حد و مرز و پیدایش کنترل خود در بروز رفتار های ناپسند کودکان است. اجرای بازیهای گروهی چون پرتاب توپ داخل سطل و بازی با نخ و تسبیح و بازی با اشکال هندسی صورت گرفت که از طریق این بازی ها به کشف نگرانی روابط با همسالان پی برده شدو کمک شد تا این نگرانی و ترس در کودکان از بین برود.
جلسه هفتم: آموزش همکاری و ایجاد ارتباطات اجتماعی در کودکان