فصل پنجم
بحث و نتیجه گیری
پیشنهادها
۵-۱- خلاصه تحقیق
در استان مازندران، بخشی از مشکلات حمل و نقل مربوط به تصادفات جاده­ای است. هزینه های ناشی از آن، یکی از چالش­های مهم استان بوده و خسارت­های مالی ناشی از آنها که بر بودجه خانواده های استان تحمیل می­ شود. از این رو ضرورت دارد به منظور جلوگیری از خسارت­های تصادفات جاده­ای، راهکارهای موثری به اجرا گذارده شود. بر همین اساس تلفات ناشی از تصادفات جاده­ای استان مازندران در سال۱۳۹۲ مورد بررسی قرار گرفت.
میزان تلفات برون­شهری استان مازندران در سال ۱۳۹۲، نسبت به سال گذشته ۱.۱ درصد افزایش داشته است. این استان با ۵۹۱ نفر کشته در تصادفات برون­شهری رتبه دوم کشور را در سال ۱۳۹۲ به خود اختصاص داده است. بنابراین دلایل آن و محاسبه فراوانی این دلایل می ­تواند راهی برای کاهش تصادفات در جاده­های استان مازندران باشد

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

وجود شهرها و روستاهای فراوان، افزایش آسفالت راه­های روستایی و خصوصیات اجتماعی و اقتصادی باعث شده است تا بخش زیادی از سفرها در شهرها و محورهای روستایی، دستکم در مسافت­های کوتاه، با خودروهای سواری انجام پذیرد. از سویی دیگر، مشخصات خاص جغرافیایی و جمعیتی در استان مازندران همچون تعدد شهرها و نزدیکی روستاها به محورهای اصلی جاده­ای، وجود کاربری های متعدد و متنوع در حاشیه راه ­ها، تراکم بالای جمعیت و غیره و مشکلات فرهنگی و اجتماعی مانند کمبود فرهنگ استفاده ایمن و اطلاعات کافی از نحوه استفاده از وسیله نقلیه نیز باعث افزایش تلفات ناشی از تصادفات جاده­ای استان مازندران گردیده است.
ایمن سازی تقاطع های هم سطح در محورهای برون شهری و ساماندهی تسهیلات مناسب عابران پیاده و فرهنگ سازی جهت استفاده از تسهیلات موجود موجبات کاهش تصادفات و تلفات این قشر را فراهم می سازد.
افزایش تحصیلات و بهبود سطح آگاهی از میزان خطر احتمالی در رانندگی می­کاهد.همچنین تجهیز و حضور به موقع امدادرسانان می ­تواند موجب کاهش تلفات گردد. ایجاد روشنایی مناسب، ترمیم و بازسازی خط کشی­ها در افزایش ایمنی در شب هنگام موثر می­باشد. تعریض سطح سواره رو و شانه راه و جدا سازی خطوط رفت و برگشت و نصب حفاظ­های طولی را در جاده­های اصلی می ­تواند سبب کاهش تلفات تصادفات جاده­­ای شود.
بنابراین با توجه به اهمیت این محورها از نظر مواصلاتی و جذبه های گردشگری، ایمن سازی آنها جهت کاهش بروز تصادفات و تلفات از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین برای بهتر شدن هرچه بیشتر وضعیت، باید شرایط موجود در استان مازندران بازنگری شده و نقش عوامل تاثیر گذار تا حد ممکن کاهش یابد. ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ اﻧﻮاع ﻋﻮاﻣﻞ ﺗاﺛﻴﺮ ﮔﺬار و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﻬﻢ ﻫﺮ ﻛﺪام از اﻋﻤﺎل ﻳﺎد ﺷﺪه، ﻣﻲﺗﻮان از ﻃﺮﻳﻖ اﺗﺨﺎذ ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﻻزم ﺑﺎ اصلاح آنان، از ﻧﺮخ ﺑﺮوز ﺣﻮادث ترافیکی و تصادفات جاده ای ﻛﺎﺳت.
سهم تلفات عابران پیاده رقم قابل توجهی در محورهای برون شهری می باشد. ایمن سازی تقاطع های هم سطح در محورهای برون شهری و ساماندهی تسهیلات مناسب عابران پیاده (نظیر پل های روگذر عابر پیاده) و فرهنگ سازی جهت استفاده از تسهیلات موجود موجبات کاهش تصادفات و تلفات این قشر را فراهم می سازد.
بیشترین شمار تلفات در گروه تحصیلی ابتدایی و بی سواد اتفاق افتاده و سهم تصادفات افراد تحصیل کرده بسیار کمتر است. این امر نقش سطح آگاهی از میزان خطر احتمالی در رانندگی آنان در سطح ایمن تری نسبت به دیگران نشان می دهد. با توجه به این امر تهیه و تدوین برنامه هایی با موضوع ایمنی می تواند نقش موثری در کاهش تلفات افراد بی سواد و کم سواد را ایفا نماید
با توجه به اینکه ۱۰% تلفات در حال انتقال به مراکز درمانی اتفاق افتاده تجهیز و حضور به موقع امداد رسانان می تواند موجب کاهش تلفات گردد. همچنین به علت بالا بودن فوت تصادفات استان در بیمارستان می طلبد امکانات بیشتری به این امر اختصاص یابد. همچنین بیشترین تعداد تلفات ناشی از شکستگی های متعدد بوده و ضربه به سر علت بعدی تلفات رانندگی است. که نشان از فقدان ایمنی لازم وسایل نقلیه و عدم احتیاط رانندگان دارد.
با توجه به اهمیت محورهای استان و حجم تردد بالای مسافران نا آشنا به وضعیت محور ایجاد روشنایی مناسب، ترمیم و بازسازی خط کشی ها در افزایش ایمنی در شب هنگام موثر می باشد. همچنین وجود تقاط های هم سطح، عدم جداسازی خطوط رفت و برگشت و عدم استفاده موتور سواران و عابران پیاده از تسهیلات موجود موجب بروز بیشترین تصادفات دو گروه فوق است. تلفات بالای موتور سواران و عابران پیاده، لزوم ایمن سازی تردد این قشر را گوشزد می نماید.
بر اساس آمار بیشترین تصادف در راه اصلی اتفاق افتاده و این امر نیاز به تعریض سطح سواره رو و شانه راه و جدا سازی خطوط رفت و برگشت و نصب حفاظ های طولی را در جاده های اصلی نشان می دهد. همچنین تصادفات واژگونی سهم بالایی را به خود اختصاص داده که عوامل مهمی نظیر سرعت بالا و خواب آلودگی در آن تاثیرگذار است.
وجود تلفات بالا در تصادفات جاده­ای استان‌ طلب می­ کند تا ضمن کنترل و نظارت مستمر بر عبور و مرور جاده‌ها، بر میزان کنترل و نظارت بر جاده‌ها به‌طور محسوسی افزوده شود تا از میزان تصادفات رانندگی و عوارض ناشی از آن، تا حد امکان کاسته گردد. بنابراین با توجه به اهمیت این محورها از نظر مواصلاتی بودن و جذبه های گردشگری، ایمن سازی آنها جهت کاهش بروز تصادفات و تلفات از اهمیت بالایی برخوردار است.
۵-۲- یافته­های تحقیق
در مطالعه انجام شده، می­توان به تلفات بیشتر رانندگان، تاثیر جنس مذکر ،۳۰-۲۱ سال، سطح تحصیلات پایین افراد، احتمال بیشتر مرگ در محل حادثه، در راه اصلی، برخورد وسایل نقلیه با یکدیگر و خودروهای سبک در بروز تصادفات منجر به فوت پی برد و بر اساس این یافته که بیشترین متوفیات در بر اثر شکستگی­های متعدد و در روز قربانی شده ­اند.
۵-۳-پاسخ به پرسش­های پژوهش
پاسخ پرسش یک:
در سال ۱۳۹۲ از مجموع ۵۹۱ نفر فوت‌شدگان حوادث رانندگی معادل ۲۵۹ نفر (%۴۴) آنان را رانندگان خودرو، ۱۷۱ نفر (%۲۹) سرنشینان خودرو، ۱۶۱ نفر (%۲۷) آنان را عابران پیاده و بقیه را سایر، تشکیل داده‌اند. در این آمار، بیشترین کشته‌ها در تصادفات جاده­ای در سال ۱۳۹۲ مربوط به رانندگان و سپس مربوط به سرنشینان خودرو است.
پاسخ پرسش دوم:
تلفات ناشی از تصادفات استان به تفکیک سن و جنس متوفی عبارتند از؛ سهم تصادفات مردان ۷۵ درصد زنان ۲۵درصد است. تلفات و معلولیت مردان در تصادفات جاده­ای استان ۳ برابر زنان است، ‌از هر ۴ نفر کشته، ۳ نفر مرد هستند. همچنین بیشترین تلفات عمدتا در گروه سنی ۲۱-۳۰ سال با سهم ۲۶% اتفاق افتاده است. از لحاظ سنی ۵ درصد افراد فوت شده (۳۲ نفر) در تصادفات سال گذشته ۱۰ سال و کمتر، ۱۱ درصد (۶۷ نفر) ۲۰-۱۱ سال، ۲۶ درصد (۱۵۳ نفر) ۳۰-۲۱ سال، ۱۴ درصد (۸۴ نفر)۴۰-۳۱ سال، ۱۲ درصد (۷۳ نفر) ۵۰-۴۱ سال، ۱۱ درصد (۶۳ نفر)۶۰-۵۱ سال و ۲۰ درصد (۱۱۹ نفر) کشته های تصادفات ۶۰ سال به بالا داشته‌اند.
پاسخ پرسش سوم:
تلفات ناشی از تصادفات استان به تفکیک تحصیلات متوفی عبارت از بی­سواد ۱۴۷ نفر (%۲۵)، ابتدایی ۱۰۴ نفر (%۱۸)، راهنمایی ۱۰۱ نفر (%۱۷)، دبیرستان ۶۸ نفر (%۱۱)، دیپلم ۸۴ نفر (%۱۴)، دانشجو ۲۷ نفر (%۵)، فوق دیپلم ۱۴ نفر (%۲)، لیسانس ۳۸ نفر (%۶) و فوق لیسانس و بالاتر ۸ نفر (%۱) است. در این آمار بیشترین شمار تلفات در گروه تحصیلی ابتدایی و بی­سواد اتفاق افتاده است(۴۳% از کل تلفات) و سهم تصادفات افراد تحصیل کرده بسیار پایین می­باشد. همچنین تلفات ناشی از تصادفات جاده­ای افراد زیر دیپلم %۷۱ است. یعنی از هر ۱۰ نفر کشته شده در راه‌های استان، ۷ نفر تحصیلات زیر دیپلم دارند. در واقع این افراد کسانی هستند که بین سنین ۲۰ تا ۵۰ سال قرار دارند.
پاسخ پرسش چهارم:
بر اساس آمار به دست آمده از پزشکی قانونی، در سال ۱۳۹۲، %۵۴ تلفات (۳۲۱ نفر) در محل حادثه اتفاق افتاده و %۳۵ آن در بیمارستان (۲۰۷ نفر) و %۱۰ در حین انتقال (۵۶ نفر) رخ داده است. در کشور تلفات در محل حادثه %۵۴، در بیمارستان %۳۱.۶ و %۸ در حین انتقال اتفاق افتاده است.
پاسخ پرسش پنجم:
بر اساس آمار به دست آمده از پزشکی قانونی، در سال ۱۳۹۲، %۵۴ تلفات (۳۲۱ نفر) در محل حادثه اتفاق افتاده و %۳۵ آن در بیمارستان (۲۰۷ نفر) و %۱۰ در حین انتقال (۵۶ نفر) رخ داده است. در کشور تلفات در محل حادثه %۵۴، در بیمارستان %۳۱.۶ و %۸ در حین انتقال اتفاق افتاده است.
پاسخ پرسش ششم:
تصادفات فوتی بر حسب وضعیت روشنایی در هنگام تصادف به گروه ­های شب، روز، هنگام طلوع یا غروب آفتاب و… تقسیم شده اند. بر اساس دسته بندی فوق، در سال ۱۳۹۲،%۶۰ تلفات (۳۵۲ نفر) مربوط به تصادفاتی است که در روز اتفاق افتاده است. سهم تصادفات شب %۳۲ (۱۹۲ نفر)، هنگام طلوع یا غروب آفتاب %۷ (۴۵ نفر) و نامعلوم %۱ (۲ نفر) بوده است..
پاسخ پرسش هفتم:
در سال ۱۳۹۲، ۸۲% تلفات مربوط به تصادفاتی است که در راه اصلی اتفاق افتاده و سهم تصادفات بزرگراهی ۷ درصد بوده است. همچنین ۵ درصد در راه فرعی، ۲ درصد در آزادراه ها و ۴ درصد در سایر راه ­ها اتفاق افتاده است. به بیان دیگر در سال ۱۳۹۲، ۴۸۴ نفر در راه­های اصلی، ۴۱ نفر در بزرگراه­، ۲۸ نفر در راه فرعی، ۱۳ نفر در آزادراه، ۲۴ نفر در سایر مسیرها و ۱ نفر نیز در مسیرهای نامعلوم جان باخته‌اند. بیش از ۸۰ درصد تلفات ناشی از تصادفات جاده­ای استان مازندران در راه­های اصلی اتفاق افتاده است.
پاسخ پرسش هشتم:
از مجموع ۵۹۱ نفر فوت‌شدگان تصادفات جاده­ای استان در سال ۱۳۹۲، ۵۰۶ نفر یا %۸۵.۹ مصدومان و زخمی­های منجر به فوت از طریق آمبولانس به مراکز درمانی و بیمارستان­ها انتقال پیدا کرده‌اند. بعد از آمبولانس نباید از نقش خودروهای گذری که معمولا فاقد لوازم، تجهیزات، امکانات و تجربه درمانی هستند غافل بود، زیرا در همین سال، ۷۱ نفر یا %۱۱.۷ از مصدومان و زخمی­های منجر به فوت توسط این خودروها به مراکز درمانی و بیمارستان­ها منتقل شده‌اند.همچنین ۳ نفر یا %۰.۵ توسط خودروهای پلیس، ۲ نفر یا %۰.۳ توسط سایر خودروها و ۹ نفر یا %۱.۵ به شکل نامعلوم به مراکز درمانی و بیمارستان­ها انتقال یافته­اند.
پاسخ پرسش نهم:
درسال ۱۳۹۲، ۴۹% تلفات ناشی از تصادفات جاده­ای استان مازندران (۲۸۸ نفر) مربوط به برخورد وسایل نقلیه با یکدیگر و سهم برخورد با عابران پیاده نیز %۲۷ (۱۵۸ نفر) بوده است. تلفات مربوط برخورد با شی ثابت و واژگونی %۹(۵۴ نفر) و سقوط ۵%(۲۷ نفر) بوده است. در حالی­که در آمار کشوری برخورد وسایل نقلیه با یکدیگر %۴۹.۴، برخورد با عابران پیاده %۱۳.۲،برخورد با شی ثابت %۵.۱، واژگونی %۲۸ و سقوط %۱.۱ اعلام شده است.
پاسخ پرسش دهم:
در سال ۱۳۹۲، خودرو مورد استفاده ۲۳۵ نفر (۴۰ درصد) از افراد متوفی خودرو سواری، ۱۱۸ نفر (۲۰ درصد) موتورسیکلت، ۲۷ نفر (۵ درصد) وانت بار، ۱۰ نفر (۲ درصد) کامیون، ۵ نفر (۱ درصد) کامیونت، ۱ نفر (درصد) تریلی، ۳ نفر (۱ درصد) ماشین­های کشاورزی، ۱۹ نفر (۳ درصد) اتوبوس و مینی بوس بوده است. در حالی که در کشور به ترتیب خودروی سواری، موتور و عابر پیاده به ترتیب با %۴۹.۷، %۱۷.۹ و %۱۳.۳ بوده است.
۵-۴- مقایسه نتایج تحقیق با نتایج سایر محققان
یافته­های این پژوهش با نتایج سایر پژوهش­های انجام یافته درخصوص تلفات تصادفات جاده­ای نشان می­دهد:
پژوهش حاضر ضمن تایید برخی از عوامل برشمرده شده در سایر پژوهش­ها، موضوع عوامل تاثیر گذار در تلفات ناشی از تصادفات جاده­ای را به صورت اختصاصی برای این استان تعیین و نشان می­دهد این عامل­های بررسی شده مختص یک استان نبوده و بسیاری از این عامل­ها در سایر استان­های کشور نیز به گونه مشابه می­باشد. اما برخی از این عوامل بر اساس مقتضیات استان بوده و نتایج در سایر استان نسبت به استان مازندران متفاوت خواهد بود. در واقع تلفات ناشی از تصادفات جاده­ای بر اساس نوع جاده­ها، آب و هوا و غیره تفاوت­های خواهد داشت. همانند اینکه: اکثر تلفات ناشی از تصادفات جاده­ای استان­ها را عابران پیاده تشکیل داده و محل اصلی وارد شدن ضربه و علت نهایی مرگ، ضربه به ناحیه سر بوده است. در حالی­که در بررسی تلفات جاده­ای مازندران اکثر حوادث قربانیان را رانندگان و بیشترین تعداد تلفات ناشی از شکستگی های متعدد بوده است.
۵-۵- محدودیت­های تحقیق
کمبود و فقدان منابع علمی قابل دسترس و استفاده:
منابع علمی کم و محدودی در این زمینه موجود بوده که به طور مستقیم به موضوع مورد مطالعه و تحقیق مربوط باشد.
نبود کار مشابه در این زمینه:
با وجود کوشش بسیار محقق موفق به پیدا کردن پژوهشی که به طور مستقیم به این موضوع پرداخته باشد، نشد.
بررسی برخی از عوامل تاثیر گذار:
یکی از محدودیت­های پژوهش حاضر آن است که تنها برخی از عوامل تاثیر در تلفات ناشی از تصادفات جاده­ای مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است.
عدم ثبت اطلاعات در گزارش پزشکی قانونی:
محدودیت مطالعه حاضر در بررسی میزان تلفات جاده­ای می ­تواند جمعیت مورد مطالعه باشد زیرا این امکان وجود دارد که اطلاعات برخی از افرادی که در تصادف دچار آسیب شدند؛ به هر دلیلی در گزارش پزشکی قانونی ثبت نشده­اند. در نتیجه، شاید میزان تلفات گزارش شده در مطالعه حاضر کمتر از حد واقعی بوده باشد.
۵-۶- بحث و نتیجه گیری
در مقایسه با سال ۱۳۹۱، در سال ۱۳۹۲ تلفات در راه­های برون­شهری به میزان ۱ درصد افزایش یافته است. میزان تلفات در مردان بیشتر از زنان می­باشد. افراد دارای تحصیلات دانشگاهی کمترین میزان تلفات را در تصادفات رانندگی داشته اند. بر خلاف باور عمومی بیشترین تعداد تلفات در روز اتفاق افتاده است. میزان تلفات در راه­های اصلی بسیار بیشتر از آزادراه­ها و بزرگراه­ها می­باشد. در مطالعه انجام شده، می­توان به تلفات بیشتر رانندگان، تاثیر جنس مذکر ،۳۰-۲۱ سال، برخورد وسایل نقلیه با یکدیگر و خودروهای سبک در بروز تصادفات منجر به فوت پی برد و بر اساس این یافته که بیشترین متوفیات در بر اثر شکستگی­های متعدد بوده است.
با توجه به روند رو به رشد حمل و نقل همچنین پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و روحی روانی که تلفات ناشی از تصادفات جاده­ای استان به بار می آورند و از سویی شمار زیادی از این مرگ و میرها قابل پیشگیری هستند، لازم است تدابیر در جهت ایمن سازی جاده ها و خودروها، اجرای درست قوانین و آموزش قوانین عبور و مرور به مردم و همچنین حفاظت از گروه ­های آسیب پذیر به عمل آید تا کمتر ناظر تلفات ناشی از تصادفات جاده­ای استان باشیم.
۵-۷- پیشنهادهایی برای سازمان یا جامعه ای که تحقیق در آن انجام شده است
خودرو استاندارد و ایمن– وجود خودرو استاندارد و ایمن (به‌ خصوص در سواری‌ها)، استفاده از کمربند ایمنی، حضور و واپایش مستمر و با قدرت پلیس راه می‌تواند در کاهش میزان کشته‌ها مؤثر باشد.
زیر پوشش قراردادن خانواده­های آسیب دیده– بررسی تفاوت­های رفتاری و جسمانی مردان و زنان در مواجهه با ترافیک جاده­ای و رفت و آمد، می ­تواند از بی سرپرست شدن خانوار جلوگیری کرده و سبب کاهش توسعه چرخه فقر شد. همچنین با توجه به اینکه شمار زیادی از متوفیان در سن اشتغال قراردارند. زیر پوشش قراردادن خانواده­های آسیب دیده از تصادفات جاده­ای توسط سازمان­های حمایتی بسیار کارساز است.

۹/۹

۱۰

۸/۱۱

۶۸/۸

۳/۹

۸/۹

مأخذ: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم، ۱۳۸۷
همانطور که در جداول بالا مشاهده می کنید آمار گردشگران خارجی وارد شده در سال ۸۰ حدود ۵/۴ درصد بوده که در سال ۸۷ به ۷/۵ درصد افزایش یافته اما تعداد گردشگران خارجی وارد شده به شهر قم از در سال ۱۳۸۰ حدود ۷۵۰۰۰ بوده که این تعداد در سال ۱۳۸۷ به حدود ۱۹۹۲۷۵ رسیده که حدوده رشد سه برابری را نشان می دهد.
۲-۲-۴- جاذبه های گردشگری مذهبی شهر قم
مختصات جغرافیایی شهر قم در حرم مطهر حضرت معصومه(س) که تقریبا در مرکز جغرافیایی شهر قرار گرفته، دقیقا برابر با “۱۵’ ۳۵ ۵۰ درجه طول شرقی و “۳۰ ’۲۸ ۳۴ عرضه شمالی است (شکل…) (سازمان مدیریت و برتامه ریزی استان قم،۱۳۸۳: ۳۴). مهمترین و شاخص ترین جاذبه های گردشگری قم که هر روزه مورد بازدید تعداد زیادی از گردشگران و زائران داخلی و خارجی قرار می گیرند، حرم مطهر حضرت معصومه (س) و مسجد مقدس جمکران می باشد آستانه مقدس حضرت معصومه(س) گنجینه ای نفیس از آثار هنری و معماری است که همواره بر تارک مشاهده متبرک جهان تشیع می درخشد، این جاذبه به جهت اهمیت و نقش مذهبی – زیارتی خود ساختار و کارکد گردشگری مذهبی شهر و منطقه قم خود را تحت تاثیر کامل خود داده و تمام افتخار و پیشرفت قم مدیون این آستانه است. همچنین مسجد مقدس صاحب الزمان(جمکرن) که در سال ۳۷۳ه. ق ساخته شده ارزش و احترام والایی میان شیعیان جهان دارد، این مسجد همه روزه، بخصوص شب های چهارشنبه هر هفته پذیرای گروه زیادی از علاقه مندان به اهل بیت(ع) از نقاط مختلف ایران و جهان است. از دیگر جاذبه های مذهبی، فرهنگی، و تاریخی قم می توان به بیش از ۴۰۰ امام زاده در قم به صورت پراکنده مدفون هستند. مساجد، کتابخانه ها، خانه های تاریخی، موزه ها، کارونسراها، آتشکده ها، (چهار طاقی ها)، میلها، پل ها، تپه ها و قلعه های باستانی، آب انبارها، بازازار و تیمچه های قم که بر جاذبه های سیاحتی آن افزوده اند، اشاره کرد.
جاذبه های طبیعی گسترده و منحصر بفردی نیز در قم وجود دارد که می توانند برای جذب گردشگران، به ویژه گردشگران خارجی مکان های دیدنی مناسبی باشند، جاذبه های پارک ملی کویر(با بیش از ۶۰۰ هکتار مساحت در در شمال شرق قم از بزرگترین و مهمترین مناطق اکولوژیکی ایران است که از نظر تنوع گونه ها حیوانی و گیاهی در جهان کم نظیر است) (صابری و ربیع نیا،۱۳۸۴).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

به طور کلی جاذبه های گردشگری قم را می توان براساس کارکردهای مختلف آن طبقه بندی کرد(جدول…). چنانچه هر یک از این جاذبه ها در فرایند برنامه ریزی گردشگری مذهبی قرار گیرند، می توانند تأثیرات مثبت اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و اکولوژیکی فراوانی را برای شهر و منطقه و استان(مانند افزایش درآمد، اشتغال، پایداری اقتصادی، پراکنش گردشگران مذهبی در منطقه و افزایش ظرفیت پذیرش شهر و نظایر اینها) به همراه داشته باشد.
جدول ۱۵-۴: تقسیم بندی جاذبه های گردشگری شهر قم و نزدیک آن بر اساس کارکرد های مختلف

کارکرد
جاذبه های
مذهبی

جاذبه ها

مکان های مذهبی – زیارتی: آستانه مقدسه حضرت معصومه(س)، امام زاده شاه ابراهیم، امام زاده عبدالله، امام زاده شاه جمال، امام زاده شاه احمد قاسم(ع)، امام زاده احمد بن اسحاق، امامزاده اسماعیل(ع)، امام زاده باوره، پنج امام زاده، مجموعه چهل اختران، امام زاده موسی مبرقع(ع)، امام زاده زید(ع)، امام زاده حلیمه خاتون، امام زاده سلیمان، امام زاده سلطان محمد شریف، امام زاده سید سربخش، شاهزاده ابراهیم، امام زاده شاهزاده ابواحمد، شاه حمزه، شاهزاده زکریا، شش امام زاده، امام زاده علی ابن جعفر، امام زاده زینب خاتون و برخی دیگر.

مساجد: مسجد مقدس جمکران، مسجد اعظم، مسجد امام حسن عسکری(ع)، مسجد امام حسن مجتبی(ع)، مسجد پنجه علی(مسجد صیئی)، مسجد جامع عتیق، مسجد میدان کهنه، مسجد عشقعلی، مسجد فاطمیه(مسجد خانم)، مسجد جامع کهک، مسجد صرم و جز اینها.

جاذبه های
تاریخی و
فرهنگی

مدارس: مدرسه فیضیه، مدرسه جهانگیرخان، مدزسه حجتیه، مدرسه دارلشفا، مدرسه غیاثیه.

بازارها: بازار قم، بازار کهنه، تیمچه بزرگ.

موزه: خانه آیت اله العضمی بروجردی، خانه حائری، خانه حاج قلی، خانه امام خمینی(ره)، خانه ملاصدرا(حکیم باشی) ونظایر اینها.

کارونسراها:کاروانسرای دیر گچین، کاروانسرای سفید آب، کاروانسرای شاه عباسی، کاروانسرای عباس آباد، کاروانسرای سیاهکو، و برخی دیگر.

آتشکده ها: آتشکده نویس، آتشکده لنگرود، آتشکده چهار کرمجگان.

(سعدی،۱۳۷۴: ۱۳۹)
سعدی معتقد است، برای آنکه حقیقی را که ممکن است منشاَ مفسده‌های فراوان گردد به صاحب قدرتی گوش زد کرد؛ باید با احتیاط جوانب کلام را سنجید و بیان را چنان به نوش سخن آراست که ضمن در گرفتن در مستمع موجب برباد دادن جان او نگردد. بنا براین کسانی که ملازم فرمانروایان هستند باید به شدّت به نتیجه گفتار خود مطمئن باشند که جان خود را با گفتار ناسنجیده در معرض تلف و نابودی قرار ندهد. او در این مورد می‌گوید:

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

«پادشه را بر خیانت کسی واقف مگردان، مگر آنگه که بر قبول کلی واثق باشی و گرنه در هلاک خویش سعی می‌کنی.»
بـِســیــج ســخــن گفــتــن آنــگاه کن که دانی که در کــار گــیرد ســخــن
(همان:۱۷۵)
۵-۲-۲- سکوت در برابر افراد دانشمند
سعدی معتقد است، در هر سکوتی حکمتی است .سکوت در برابر افراد دانشمند که علم وآگاهی آنان نسبت به مسایل بر همه کس آشکار می باشد از نظر سعدی واجب است. کسانی که در این مورد پافشاری می‌کنند تنها نادانی و جهل خود را به دیگران ثابت می‌کنند. پس بهتر است انسان با قرار گرفتن در چنین جایی کمتر سخن بگوید و بیشتر بشنود. آدم نباید نسبت به موضوعی که جاهل است و اصول و فروع آن را نمی‌داند با متخصص امر به مباحثه و مجادله برخیزد .او در این باره می‌گوید:
«هر که با داناتر از خود بحث کند تا بدانند که داناست، بدانند که نادان است. (همان: ۱۷۸)
۵-۲-۳- سکوت برای جلوگیری از جنگ و دعوا
نوع دیگری از سکوت که سعدی به جدّ دیگران را به آن دعوت می‌کند سکوت برای جلوگیری از فساد و شّر انگیزی است. او معتقد است هر گاه سخنی اگرچه درست هم باشد ولی موجب اختلاف و ستیز در بین افراد گردد نباید بر زبان آید. انسان فهیم نباید هیزم کش آتش اختلافات باشد. سخن چینی یکی از نکوهیده‌ترین خصایلی است که سعدی به شدّت بر آن می‌تازد و آن را مورد نکوهش قرار می‌دهد. بنا براین سخنی که دامنه آن موجب فساد و بر انگیختن افراد و ستیزه‌گری باهم باشد بهتر است بر زبان نیاید و آتش فتنه را بین افراد شعله ور نکند. او در ابیات زیر این مفهوم را به زیبایی روشن می‌کند:
یـکی گــــفت با صوفــیــی در صـــفــا ندانی فلانت چـــــه گفــت از قــفا
بــگفــتا خمـــش ای بـــرادر بـــخــفت ندانسته بهتر که مــردم چه گــفــت؟
(همان: ۳۶۷)
۵-۲-۴- سکوت برای پرهیز از عواقب سخن
سعدی معتقد است، انسان تا سخنی را بیان نکرده است در برابر آن نیز مسؤلینی ندارد. لیکن هرگاه سخنی را بیان کرد در برابر آن مسؤلیت دارد و باید برای آن دلایل لازم را داشته باشد. سعدی می‌خواهد به انسان‌ها بیاموزد که هرکس دربرابر گفتارش مسؤل است و به قول معروف سخن فقط باد هوا نیست. مسؤلیت سخن باعث قانون مداری و پایبندی افراد به مقررات اجتماعی می‌گردد و در نتیجه مدنیت و توسعه فرهنگی را در پی خواهد داشت. سعدی در این خصوص می‌گوید:
نـــدارد کســـی بــا تـو نــاگفـــته کــار و لــیـــکــن چــو گفتی دلیلش بیار
(همان: ۳۶۷)
سعدی بر این باور است که انسان اگر تاب و تجمل شنیدن سخنی سخت و ناخوش را ندارد خود نیز باید از بیان این گونه سخنان خودداری ورزد.
مـــگوی آنچـــه طــــاقت نداری شنود کــه جـو کشته گندم نخواهی درود
(همان: ۳۶۷)
سعدی معتقد است، انسانی که نتواند زبان خودرا نگه دارد، و در هرکجا و پیش هرکسی راز زندگی خود را فاش کند ممکن است در آینده از گفتن این اسرار و رازها دچار ندامت و پشیمانی شود .انسان آگاه و دانا باید بر زبان خود چیره باشد و هرکجا راز خود را بیان نکند. سخن تا بیان نگشته می‌توان در باره آن اندیشید امّا چون گفته شد دیگر نمی‌وان کاری انجام داد و از آسیب آن در امان بود. سعدی در باب هشتم گلستان در این خصوص می‌فرماید:
«هر آن سری که داری با دوست در میان مَنِه چه دانی که وقتی دشمن گردد و هر گزندی که توانی به دشمن مَرسان که باشد که وقتی دوست شود. رازی که نهان خواهی با کس در میان مَنه وگر چه دوست مخلص باشد که مر آن دوست را نیز دوستان مخلص باشد، همچنین مسلسل:
خـــامـــشی بــه کـه ضمیر دل خویش با کـــسی گفتن و گفتن که مگوی
ای ســـلیم آب ز ســـر چشـــمه بـبند که چــــو پر شد نتوان بستن جوی
ســـخنی در نهـــــــان نبــاید گــفت کــــــه بــــر انجمن نشاید گفت»
(همان: ۱۷۱)
۵-۲-۵- سکوت برای جلوگیری از زخم زبان مردم
سعدی می‌گوید، نمی‌توان از زخم زبان مردم در امان بود. به قول معروف جلوی دروازه را می‌توان بست ولی جلوی زبان مردم را نمی‌شود بست. بنابراین از نظر سعدی بهتر است انسان برای محفوظ ماندن از طعن زبان حاسدان باسکوت و کناره‌گیری از آنان آرامش خود را فراهم آورد.
کــســی گـــیــرد آرام دل در کنـــــار که از صــحبــت خـــلق گیرد کنار
چو ســـعدی کــه چندی زبان بسته بود ز طـــعن زبــان آوران رســـته بود
(همان: ۳۰۷)
۵-۲-۶- سکوت برای دوری از عیب جویی
یکی از رذایل تربیتی که سعدی به شدّت بر آن می‌تازد عیب‌جویی نسبت به دیگران و در نظر نگرفتن معایب خود است. سعدی معتقد است ناحفاظی‌ که نمی‌تواند بر زبان و گفتار خود تسلط داشته باشد، سزاوار هم صحبتی و هم کلامی نیست. حکم مسلم و مقرون به منفعت آن است که از چنین آدمیانی دوری اختیار کنیم و هرآن جا که آنان زبان به گفتار و غیبت می‌گشایند از آنان دوری کنیم و باسکوت خود آنان را نسبت به کردار بدشان آگاه سازیم:
مکن عیــــب خلـــق ای خـــردمند فاش به عیــــب خود از خلق مشغول باش
چـــــو باطــــــل سراینـــد مگمار گوش چوبی ستـــر بیـــــنی بصیرت بپوش»
(همان: ۳۶۷)
۵-۲- ۷- سکوت و سلامتی
گشودن دهان به ناسزا و صب دیگران، ضمن آنکه بیانگر شخصیت حقیر گوینده است و درپیش همه کس حرکتی ناستوده و زشت می‌باشد، ممکن است باعث تحریک طرفین درگیری شود و در این رهگذر صدمات جانی سخت و دردآوری نیز در پی داشته باشد. سعدی ضمن فراخواندن شنونده‌ی نصایح خود به تأمّل در گفتار و کردار، داستان شخصی را به تصویر می‌کشد که در هنگام بر افروخته شدن جنگ و جدال به علت بد زبانی و فحاشی به شّدت کتک خورده و نادم و پشیمان به گوشه‌ای می‌خلد:
هر کـه گــــردن بـــه دعـــوی افــــرازد دشمن از هــــر طـــرف بــدو تــازد
ســـــــعــــدی افتــــاده ایســـت آزاده کس نیاید بـــــــه جـنگ افــتــاده
اول آنــدیشــــه وآنـــگــهــی گفـــتــار پای بــست آمـده اســـت پـس دیوار
(‌همان‌: ۲۱)
۵-۲-۸- سکوت برای جلوگیری از آسیب های زبان
سعدی معتقد است بسیاری از بلا و گرفتاری‌هایی که برای انسان به وجود می‌آید در اثر عدم کنترل زبان می‌باشد. پرخاشگری با زبان و فحاشی کردن یکی از موجباتی است که باعث وارد آمدن آسیب و صدمات سختی می‌گردد. سعدی با مثالی زیبا نشان می‌دهد که اگر انسان چون غنچه دهانش رابسته نگه می‌داشت و به شکوفایی آن را باز نمی‌کرد سر انجام چون گل پیرهن را بر تن چاک نمی‌دید. او در باره عاقبت این عدم خاموشی می‌گوید:
یکـــــی نـــاســزا گــفت در وقت جنگ گریبان دریدند وی را به چنــــــــگ
قفا خـــورد و عریـــان وگــــریان نشست جهاندیده ای گفتش ای خود پرســت
چــو غنــچه گرت بســــته بـــودی دهن دریده ندیدی چـــــــــو گل پیرهن
(همان: ۳۶۷)
۵-۲-۹- سکوت در برابر جاهلان
در غرّرالحکم، به نقل از جابر ابن عبدالله آمده است «جابرابن عبداله انصاری حکایت می‌کند: روزى مولاى متّقیان امیرالمؤمنین، امام علىّ بن ابى‌طالب صلوات اللّه علیه از محلّى عبور مى‌نمود، ناگهان متوجّه شد که شخصى مشغول فحش دادن و ناسزاگوئى، به قنبر غلام آن حضرت است؛ و قنبر مى‌خواست تلافى کند و پاسخ آن مردبى ادب و تحریک شده شیطان و هواى نفس را بدهد. ناگهان امیرالمؤمنین علىّ علیه‌السلام بر قنبر بانگ زد که: آى قنبر! آرام باش و سکوت خود را حفظ کن و دشمن خود را به حال خود رها ساز تا خوار و زبون گردد. سپس افزود: ساکت باش و با سکوت خود، خداى مهربان را خوشنود گردان و شیطان را خشمناک ساز و دشمن خویش را به کیفر خود واگذارش نما. امام علىّ علیه‌السلام پس از آن فرمود: اى قنبر! توجّه داشته باش که هیچ مؤمنى نتواند خداوند متعال را، جز با صبر و بردبارى خشنود سازد. و همچنین هیچ حرکت و عملى همچون خاموشى و سکوت، شیطان را خشمگین و زبون نمى‌گرداند. و بدان که بهترین کیفر براى احمق، سکوت در مقابل یاوه‌ها و گفتار بى‌خردانه او است. وقتى با افراد نادان و بى‌خرد مواجه گشتید، او را بدون پاسخ رها کن» (تمیمی آمدی،۱۳۶۰: ۷۱ )

خاکـم بدهن ملت ایــران همـه شیـــرند

هنگام مکـافـات

چو جان بلب آید همه از جان شده سیرند

یـکبــاره بشـوینـد اوراق خـرافـات

(همان: ۲۸۵)
در ابیات فوق، بهار از روش های گوناگونی برای بیان غفلت مردم خود استفاده کرده است؛ وی در ابیات ابتدایی با ایجاد سؤال بشیوۀ اغراق معکوس، سعی دارد جدیت جنگ جهانی را که ایران هم از آن بیبهره نبود، بسیار کمتر از آنچه که هست نشان دهد. همچنین زمانی که تنها سلاح ایرانیها را در این جنگ، افتخار به گذشتگان میداند، در حقیقت تعریض به کسانی همچون رضاشاه دارد که فقط به دستآوردهای پادشاهان گذشته میبالند وخود ذرهای همانند آنها تلاش نمیکنند. در ابیات پایانی هم با بهره گرفتن از وارونهسازی مردم ایران را شیر، دلیر و ضد خرافات میداند، ولی درست عکس این صفات را در نظر دارد. وی در محرم سال ۱۲۹۸ در انتقاد از بعضی عوام جاهل قصیده “در محرم” را سرود که در آن خود مردم و یا بعبارتی ستمدیدگان میداند که آگاهانه یا ناآگاهانه با خدمتگزاریهای بیدریغ به ظالمان، آنها را در ظلم و ستم خود گستاختر میکنند و با بهره گرفتن از شیوۀ بزرگنمایی، غفلت مردم ستمدیده را به چالش میکشد:

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

خـادم شمــر کنـونی گشته وانگـه نالـهها

با دوصد لعنت، زدست شمر ملعون میکنند

بر یزیـد زنده میگویند هر دم صـد مجـیز

پـس شمــاتت بر یزیـد مـردۀ دون میکنند

(همان: ۳۲۸)
۲٫۱٫۴٫ طنز اجتماعی
همانگونه که گذشت ساختار سیاسی، فرهنگی و اقتصادی عراق و ایران در این دوران وضعیتی نامناسب داشت؛ فساد در ساختار سیاسی و خوشگذرانی دولتمردان و رها شدن کارهای کشور، اختلاف و شورشهای داخلی، از میان رفتن استقلال سیاسی و مالی مملکت در مقابل استعمار، بیاهمیتی نسبت به پیشرفتهای دنیای جدید و آموزش، وضعیت نامناسب زنان، کجفهمی و تحجر در اندیشۀ دینی و ورود خرافات در آموزههای اسلامی، افزایش جمعیت و در پی آن گسترش فقر و قحطی، شیوع انواع بیماریها و … از مهمترین ویژگیهای جامعه این دوران بود. بهار و زهاوی در برابر این نابسامانیها تاب نیاورده و با زبان طنز و جد به اصلاح و ترمیم آن میپردازند. مهمترین مسائل اجتماعی که در اشعار آنها انعکاس یافته را میتوان در موارد ذیل خلاصه کرد:
۱٫۲٫۱٫۴٫ دعوت به پیشرفت و مبارزه با نادانی و سستی
یکی از اساسیترین بنمایههای اشعار اجتماعی زهاوی دعوت به علمآموزی و پیشرفت است. وی در بیشتر اشعار خود به مقایسۀ بین شرق و غرب میپردازد و با اظهار تاسف و تحسر از اینکه کشورهای متمدن خاورمیانه از کشورهای غربی عقبماندهتر هستند، میکوشد هموطنانش را به سوی پیشرفتهای علمی تشویق کند، از آن جمله میتوان به ابیات زیر اشاره کرد:

لا شَئَ فِی الشَرقِ أعلی مِنکَ مَنزِلهً

یا جَهلُ حَسبُکَ هذا العِزُّ مِن حَسَبِ

العلــمُ یُعجِزُ عَن إدراکِ بُغیَتِـه

وَ أنـتَ تَبلُغُ ما تَرجُوه مِـن کَثَبِ

تَـأتی المَحـافِلَ مَحفُـوفاً بِتَکرُمَهٍ

وَ العلـمُ یَرجِـعِ مَطرُوداً إلی العَقَبِ

تأثیر شگرف کانت و آراء و نظریاتش در حوزه‌های مختلف اندیشه فلسفی کاملاً مشهود است. از جمله نظریه‌ی معرفت‌شناختی کانت و تأثیر خاص آن بر نظریه‌ی تکثرگرایی پلورالیست‌ها در چند موضوع مهم از جمله در بحث تجربه دینی و به ویژه در تبیین تلقی خاص خود از حقیقت مطلق، متأثر از مدلول معرفت‌شناختی کانت بوده‌اند. به عنوان مثال جان‌هیک – سردمدار اصلی نظریه تکثرگرایی – برای تبیین دیدگاه کثرت‌گرایانه خویش به مدل معرفت‌شناختی کانتی یا به تعبیر خود وی «فرضیه پلورالیستی نوع – کانتی» متوسل شده است.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

این فرضیه مبتنی است بر تفکیک کانتی میان حق مطلق فی‌نفسه (خدا یا واقعیت نهایی) و حق مطلق از آن حیث که به لحاظ بشری به روش‌های گوناگون، دریافت و تجربه می‌شود؛ زیرا از نظر پلورالیست‌ها در میان سنت‌های دینی بزرگ به ویژه جریان‌های عرفانی نیز میان حقیقت مطلق و آنچه که به تجربه در می‌آید تمایز وجود دارد.
همان‌طور که گفته شد، یکی از پایه‌های پلورالیزم بر تجربه دینی مبتنی است و تجربه دینی هم مواجهه با الوهیت معنا شده است؛ یعنی متدیّنان هرکدام به گونه‌ای خاص با الوهیت مواجه می‌شوند و تفسیرهای متفاوتی از الوهیت ارائه می‌دهند. مدافعان تجربه دینی بر این نظرند که آموزه‌های دینی برگرفته از تجربه و مواجهه با امر الهی است و حتی مناسک دینی هم ریشه در این تجربه‌ها دارد. به این ترتیب تعارض آموزه‌های ادیان مانند: اعتقاد به خدای شخص واحد مسلمانان و اعتقاد به تثلیت مسیحیان و… مسأله مهمی نیست و آنچه اهمیت دارد مواجهه با الوهیت است.
بدین‌ترتیب پلورالیست‌ها با الگوبرداری از دیدگاه کانت از معرفت‌شناسی به توجیه باورهای متعارض ادیان می‌پردازند. از آن‌جا که کانت شناخت انسان را به حوزه تجربه محدود می‌کند و واقعیت‌های غیرتجربی در حوزه شناخت انسانی در حوزه عقل نظری قرار نمی‌گیرد انقلاب کپرنیکی در ساحت اندیشه شکل می‌گیرد.
جان‌هیک با بهره گرفتن از نظریه کانت در باب نومن و فنومن آن را در تجربه دینی الگو قرار می‌دهد. به نظر هیک واقعیت مطلق همان واقعیت نومنی و معقول است. گرچه این واقعیت نومنی برحسب پیش‌زمینه‌ها و فرهنگ‌ خاص هر قوم و فردی به صورت‌های مختلف جلوه می‌کند.
در واقع از نظر او خدا یا واقعیت الوهی به گونه‌ای متفاوت برای هر گروهی ظاهر شده است. در واقع همه یک حقیقت واحد را تجربه می‌کنند، ولی تفسیرهای آن‌ها مختلف و برخاسته از فرهنگ و عادات و رسوم و موقعیت زمانی خاص آن‌ها است.
او در این‌باره می‌نویسد: «باورهای بزرگ دینی جهان به روش‌های مختلف شامل تصورات و ادراکات متعددی از حقیقت مطلق یا غایی هستند، لذا واکنش‌های مختلفی نسبت به آن ابراز می‌دارند. همچنین درون هرکدام از سنت‌های دینی، تبدیل خودمحوری به خدامحوری در انسان تحقق دارد و این امر در همه‌ی آن‌ها یکسان است. لذا ادیان بزرگ دینی را باید فضاهای آخرت‌مدارانه یا راه‌هایی دانست که مردان و زنان جهان می‌توانند از طریق آن‌ها به رستگاری و نجات و کمال راه یابند».^[۹۸]
بدین‌ترتیب می‌توان نتیجه گرفت که گوهر دین، آموزه‌ها و اعتقادات نیست، بلکه متحول‌کردن شخصیت انسان‌ها است. «آموزه‌ها هم برای صادق‌بودن لازم نیست منطبق با واقع باشند، بلکه تا زمانی که بتوانند دیدگاه و الگوی انسان‌ها را برای زیستن متحول کنند صادق هستند». ^[۹۹]
گرچه از نظر کانت، معرفت از تعامل مقولات ذهنی با واقعیت خارجی به دست می‌آید و این تحولات در همه ی اذهان بشری ثابت هستند و فهم آدمیان از امر واقع، مطلق و ثابت است اما از نظر پلورالیست‌ها فهم آدمیان از امر واقع ثابت و مطلق نیست، بلکه برحسب فرهنگ و پیش‌زمینه‌های افراد فرق می‌کند، بنابراین فهم انسان از واقعیت مطلق متکثر می‌باشد.
کانت و پلورالیست‌ها در این عقیده مشترک‌اند که در خارج واقعیتی به نام نومن وجود دارد که ما فقط تا حدی آن را می‌شناسیم که برای ما پدیدار می‌شود، ولی این تمام حقیقت نومن نیست.^[۱۰۰]
سروش تحت تأثیر کانت اذعان دارد که واقعیت مطلق در ادیان مختلف با تفسیرهای گوناگون بیان شده در اسلام به عنوان الله، در مسیحیت با عنوان خدای پدر و در دین یهود با عنوان یهوه و در بعضی نسبت‌های هندی با عنوان ویشنا. این‌ها همه تصاویری از واقعیت مطلق هستند در حد ساحت پدیداری، اما هیچ‌کدام کاملاً منطبق با واقعیت مطلق نیستند.^[۱۰۱]
داستان فیل و مردان کور از جمله مواردی است که هم جان‌هیک و هم سروش در تبیین نظریه تکثرگرایی از آن بهره بردند.

دیدنش با چشم چون ممکن نبود .

اندرآن تاریکی‌اش کف می‌ربود .

آن یکی را کف به خرطوم اوفتاد .

گفت همچون ناودان است او نهاد .

آن یکی را دست بر گوشش رسید .

آن بر او چو باد بیزن شد پدید .

چشم حس همچون کف دست است و بس .

نیست کف را بر همه او دسترس^[۱۰۲] .

و ما همانند مردان کور نمی‌توانیم به واقعیت مطلق دسترسی پیدا کنیم؛ زیرا در بند مفاهیم شخصی و فرهنگی خود گرفتار شدیم. در نتیجه برطبق این دیدگاه، «تناقض‌آمیز نیست که فرض کنیم واقعیت پدیداری اسلام از امر واقع، شخص واحد است و واقعیت دیداری مسیحیت تثلیت و واقعیت پدیداری ادیان هندی غیرشخصی است. در صورتی که واقعیت فی‌نفسه نه واحد است و نه تثلیت و نه غیرشخصی و نه شخصی».^[۱۰۳]

۲-۳-۲- هرمنوتیک

هرمنوتیک(Hermeneutics) رشته‌ای نوظهور در قلمرو اندیشه مغرب زمین است که بر بسیاری از حوزه‌های مختلف فرهنگ غرب تأثیرگذار بوده و در دهه‌ های اخیر رشد زیادی یافته و در کنار علومی چون معرفت‌شناسی، فلسفه تحلیلی و زیبایی‌شناسی، شأن فلسفی خاصی را به دست آورده است. مسأله اصلی که هرمنوتیک با آن سروکار دارد فهم و تفسیر متون است. اگرچه هرمنوتیک به طور تدریجی به همه علوم انسانی از جمله روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، معرفت‌شناسی، فلسفه و سیاست و غیره راه پیدا کرد، اما اصل مباحث آن با فهم و تفسیر متون مرتبط است. از این‌رو هرمنوتیک برای رشته‌هایی که با متون دینی سروکار دارند اهمیت بسزایی دارد.
«اصطلاح هرمنوتیک در زبان یونانی مشتق از مصدر هرمنویین است (Hermenoin) و به معنای نظریه و عمل تأویل، تفسیر، تعبیرکردن، ترجمه‌کردن، قابل فهم‌بودن و شرح‌دادن متون کتب مقدس آمده است».^[۱۰۴]
در این‌جا فهم، بیان، ترجمه و توضیح از اهمیت بسزایی برخوردارند. بنابراین، این ساختار ساده، تلویحاً حاوی موضوعات مفهومی اصلی است که با هرمنوتیک ارتباط دارد و می توان آن را در سه بخش خلاصه کرد:
۱- طبیعت متن ۲- چگونه می‌توان منظور متن را فهمید ۳- چگونه فهم و تفسیر به وسیله‌ی پیش‌انگاره‌ها و اعتقادات خواننده تعیین می‌شود.
مورخان معمولاً فریدریش شلایرماخر (Friedrich Schleiermacher) را به عنوان نخستین کسی که در راه بنیان و گسترش هرمنوتیک قدم برداشت می‌شناسند و این به سبب قواعد و اصولی عام در تفسیر متون بود که شلایر ماخر ارائه داد تا مفسر را از سوء فهم برهاند و به درک و فهمی صحیح هدایت کند.
البته بعد از او هرمنوتیک ویلهلم دیلتای (Wilhelm Dilthey) به نحوی دیگر، عام بود چرا که دیلتای می‌خواست روش‌ عامی برای مطلق علوم انسانی ارائه کند تا در سایه آن علوم انسانی را برابر با علوم تجربی نشان دهد و همچنین یافته‌های علوم انسانی را از نظر اعتبار، نظیرداده‌های علوم تجربی قرار دهد، اما بعد از او در قرن بیستم تلاش‌هایی با نام هرمنوتیک فلسفی به ابتکار مارتین هایدگر (Martin Heidegger)و پس از او هانس-گئورگ گادامر (Hans-Georg Gadamer) انجام گرفت که این تلاش‌ها نیز مدعی عام‌بودن است و بر این نکته اصرار می‌ورزد که «عمومیت موجود در هرمنوتیک فلسفی قرن بیستم با عمومیت پیش از آن متفاوت است و کلیه معارف بشری را در بر می‌گیرد».^[۱۰۵]
تاریخ علم هرمنوتیک را می‌توان به سه مرحله کلاسیک، رمانیک و فلسفی تقسیم کرد.
در این سه مرحله بیشترین تأثیر و نفوذ از آن هرمنوتیک فلسفی است که روح غالب بر هرمنوتیک‌ قرن بیستم است. در این‌جا به دلیل مجال اندک و دورنشدن از بحث اصلی به هرمنوتیک کلاسیک و رمانیک نمی پردازیم
هرمنوتیک فلسفی
هرمنوتیک با مارتین هایدگر وارد مرحله جدیدی می‌شود. هایدگر در عرصه هرمنوتیک افق‌هایی را گشود که براساس آن دیگر نباید به هرمنوتیک به مثابه‌ی روش شناسایی متن نگاه کرد؛ زیرا که هرمنوتیک فلسفی شاخه‌ها و گرایش‌های گوناگونی را پذیرا است.
مارتین هایدگر و هانس گادامر، به‌رغم اختلاف نظرهای فراوان با یکدیگر در این امر مشترک‌‌اند که به جای ارائه اصول و مبانی و روش تحصیل فهم و تفسیرش، درباره‌ی خود فهم و تفسیر، پژوهش کرده‌اند و هرمنوتیک را از سطح روش‌شناسی به بلندای هستی‌شناسی فهم برکشیدند.^[۱۰۶]
بعد از هایدگر، شاگردش گئورگ گادامر، این رشته تفکر خاص را دنبال کرد و در اثر مهمش به نام «حقیقت و روش» (truth and method) هرمنوتیک را در راستای طرز تفکر هایدگری بازپروری کرد.
او اهمیت اشارت‌های هایدگر را درک می‌کند و به بررسی جزئیاتش می پردازد. «او به وضوح بیان می‌کند که اهتمام سخن وی هستی‌شناختی است و با مسأله ماهیت بنیادین کل فهم بشری سروکار دارد و نتیجه‌ می‌گیرد که فهم، صبغه‌ی هرمنوتیکی دارد». ^[۱۰۷]
از نظر گادامر، متن، مستقل از مؤلف است گرچه مخلوق او است و مؤلف مانند دیگران خواننده متن است. در تفسیر متن نباید به دنبال همدلی با مؤلف رفت. هدف متن دست‌یابی به قصد و نیت مؤلف نیست.
فهم و تفسیر متن خصلتی دیالوگی دارد، دیالوگی که میان مفسر و متن برقرار می‌شود. هرمنوتیک فلسفی این نگاه معرفت‌شناسانه سنتی را که مفسر را ناظر و متن را موضوع و ابژه عمل شناسایی می‌داند نمی‌پذیرد، مفسر متن ناظر بی‌طرفی نیست، بلکه ذهنیت مفسر در تفسیر نقش اساسی دارد و فهم متن محصول گفتگو میان مفسر و متن است.^[۱۰۸]