نظریه کنش اجتماعی پارسونز شامل چهار مرحله است. از نظر پارسونز در نخستین مرحله، کنشگران برای اقدام به کنش به ویژه برای دستیابی به هدفی دلخواه برانگیخته می شوند (مثلا برای اخذ مدرک تحصیلی). منظور پارسونز از دستیابی به هدف، زمان پایان کنش کنشگر است که در آن نتیجه دلخواه به دست می آید. در مرحله دوم کنشگران باید راه های رسیدن به هدف دلخواهشان را پیدا کنند (نظیر امکانات تحصیلی که والدین فراهم می آورند). در سومین مرحله کنشگران باید از پس شرایطی که مانع از دستیابی آنان به هدف می شود برآیند. در مرحله چهارم کنشگران باید در سیستم اجتماعی فعالیت کنند(دیلینی،۱۳۸۷: ۳۵۶).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۲-۲-۵-۵-۷- نظریه زیمل^[۱۲۳]
در آرای زیمل به صورت مشخص به کیفیت زندگی توجه نشده است. اما مفاهیمی را در آثار خود به کار برده است که با بهره گرفتن از آنها می توان مفهوم کیفیت زندگی را تبیین کرد. زیمل در مقاله کلان شهر خود به بحث از شرایطی می پردازد که در آن روابط انسانی رو به افول می گذارند. او در تحلیل خود به از میان رفتن روابط عاطفی و صمیمانه و تسلط روابط حسابگرانه توجه دارد. به نظر زیمل کلان شهر جایگاه عقل است. انسان کلان شهری بیش از آن که به عاطفه و قلب خود مراجعه کند به عقل خود مراجعه می کند. این ویژگی با اقتصاد پولی کاملا عجین شده است. زیمل به ما می گوید که کلان شهر فرهنگ ذهن است نه قلب. از دیدگاه زیمل می توان در مورد کیفیت زندگی دو گونه قضاوت کرد، اولا از آنجاییکه زندگی شهری جایگاه عقلانیت است و به قول او کلان شهر جایگاه عقل است و احساس و روابط عاطفی جایگاهی در آن ندارد. لذا رفتار معقولانه و حسابگرانه می تواند به کیفیت زندگی فرد بها داده و از این منظر فرد کیفیت زندگی بالاتری را تجربه کند. ثانیأ از رویکرد دیگر و از آنجاییکه یکی از ابعاد مهم کیفیت زندگی توجه به احساسات و روابط عاطفی افراد در جامعه است بنابراین این ویژگی در کلان شهر ها طبق نظر زیمل گم شده است، پس در نتیجه این جنبه دارای آثار منفی بر روی کیفیت زندگی است(مختاری و نظری، ۱۳۸۹: ۱۱۶).
۲-۲-۲-۵-۶- دیدگاه بوم شناسی بر مفهوم کیفیت زندگی
جامعه شناسی در دانشگاه شیکاگو با تاکید بر بوم شناسی در اواخر قرن ۱۹ شکل گرفت. بوم شناسی به طور کلی بر نحوه توزیع فعالیت های اجتماعی (کیفیت زندگی) در فضا و زمان تاکید دارد. با بهره گرفتن از این دیدگاه بوم شناسان به دو موضوع اصلی توجه داشتند که در تحلیل کیفیت زندگی از اهمیت خاصی برخوردارند. اول اینکه توزیع فعالیتها در فضا و زمان و در محیط شهری چگونه باعث یا مانع دست یابی به اهداف جمعی می شود. دوم اینکه این نحوه توزیع چگونه بر تجربه اجتماعی افرادی که در معرض آن قرار دارند تاثیر می گذارد.
از جمله مفاهیم اصلی که بوم شناسان از آن استفاده می کنند، همزیستی، رقابت، هجوم و استقرار، تعادل طبیعی و انطباق با محیط زیست است. همزیستی به معنای زندگی مشترک اورگانیسم های غیر شبیه است و هجوم به معنی ورود یک نژاد یا یک گروه از افراد به یک منطقه و بیرون راندن اهالی قبلی است. تعادل طبیعی به معنی رابطه میان گیاه و جانور و محیط در صورتی است که تعادل محیط حفظ شود به طوری که موجودات مکمل یکدیگر باشند. در مطالعه این نوع روابط بوم شناسان تاکید می کنند که بقا و انطباق با محیط موجودات با یکدیگر از جمله مسایل مهم در بقای شبکه زندگی در محیط است. (مختاری، نظری،۱۳۸۹: ۱۰۵).
در واقع نظریه پردازان مکتب شیکاگو از مدل بوم شناسی به شکل نسبتأ آزادانه ای استفاده کرده اند تا این موضوع را مطرح سازند که انسانها بر خلاف موجودات دیگر توانایی فرهنگ سازی و ایجاد محدودیتها از طریق هنجارها و آداب و رسوم را دارند که این امر به خودی خود بر میزان احساس کیفیت زندگی و نظم اجتماعی افراد جامعه تاثیر می گذارد(مختاری، نظری،۱۳۸۹: ۱۰۵).
۲-۲-۲-۵-۷- دیدگاه مخاطب محور
این رویکرد بر پایه سطوح متفاوت ادراک محیطی مخاطبان قرار دارد. از مخاطبان در خصوص عواملی که بر روابط متقابلشان اثر می گذارد سوال می شود ومتغییر های کیفیت استخراج می گردد. به عبارت دیگر در این رویکرد معیار کیفیت بر پایه درک مخاطبان عام از چگونگی فهم و انتظارشان از حوزه تعمل اجتماعی متقابل مبتنی است.در اینجا هدف، گروه خاصی نمی باشد بلکه کلیت جامعه مهم است(ون پل^[۱۲۴]،۱۹۹۷: ۱۴).
۲-۲-۲-۵-۸- دیدگاه کارشناس محور
در این دیدگاه نظرات کارشناسان مبنای تمامی بررسی ها وتصمیمات مربوطه قرار می گیرد.این دیدگاه از ابعاد مختلفی مورد نقد قرار می گیرد.معمولا سه دلیل عمده جهت طرح ناکارآمدی این روش مطرح می شود.
۱-هیچکدام از این مطالعات منجر به شناسایی فهرست جامعی از عوامل تاثیر گذار در کیفیت محیط سکونت نشده است.
۲-عدم اتفاق نظر متخصصان در تعداد، ماهیت ابعاد اساسی محیط، گروهبندی این ابعاد وغیره تا حدی است که حتی گاه یک کارشناس در طول زمان نظرات مختلفی ارائه داده است.
۳- ثابت شده که شکل کلی کارشناسان ومردم بر روی عوامل تعیین کننده کیفیت محیط توافق لازم را ندارند.این عوامل به عنوان مهمترین عامل مطرح شده است(عظیمی،۱۳۸۹: ۵).
این در حالی است که نتایج به دست آمده حاکی از آن است که مولفه های سنجش کیفیت بر اساس رویکرد کارشناس محور با سنجه های حاصل از منظر غیر کارشناسان شباهت کمی با هم دارند (ون پل،۱۹۹۷: ۵).
رویکردهای مربوط به کیفیت زندگی از دیدگاه کارشناس محوری را می توان در یک تقسیم بندی کلی به دو دسته توصیفی وتبینی تقسیم کرد.
رویکرد های توصیفی: رابطه کیفیت زندگی را با متغییر هایی چون جنس، سن، سواد بررسی کرده و مسئله محوری آنها، سنجش کیفیت زندگی بر اساس متغییر های زمینه ای است.
رویکرد تبیینی: اما رویکردهای تبیینی معطوف به شناخت عوامل موثر بر کیفیت زندگی اعم از عوامل عینی و ذهنی هستند که رویکردهای تبیینی خود به دو دسته عاملیت گرا وساختار گرا تفکیک می شوند.
۲-۲-۲-۵-۹- رویکرد عاملیت گرا
این رویکردها غالبأ مبتنی بر فردگرایی روش شناختی هستند وجامعه را نه به عنوان یک کلیت بلکه به عنوان جمع جبری افراد مورد توجه قرار می دهند. این گونه تبیین هر چند می پذیرد که عوامل فرافردی برای تبیین مفید هستند اما این عوامل را همچنان به زمینه های فردی فرو می کاهد و بر نقش کنشگری در شکل دهی به فرایند ها تاکید دارد یعنی بیشتر ناظر بر ذهنیات، قابلیت ها وتوانمندی های افراد است تا شرایط ساختاری اجتماعی یا محیط پیرامون. به طور کلی چهار رویکرد عاملیتی را در مواجهه با کیفیت زندگی می توان شناسایی کرد که عبارتند از: مطلوبیت گرایی، ارزش های عام، رویکرد نیاز محور، رویکرد قابلیتی که مورد بررسی قرار می گیرند(غفاری وابراهیمی لویه،۱۳۸۴: ۳۱).
۲-۲-۲-۵-۹-۱- رویکرد مطلوبیت گرایی
نظریه مطلویت گرایی در طول قرن ۱۸ میلادی به عنوان یک نظریه اخلاقی مورد توجه قرار گرفت.مطلوبیت گرایی مجموع هایی از اندیشه هایی است که فلسفه اخلاقی وسیاسی،هر دو را در بر می گیرد. مطلوبیت گرایی یا خیر عمومی،به صورتی که از اثار جرمی بنتام^[۱۲۵] وجان استوارت میل^[۱۲۶] سرچشمه می گیرد،به چگونگی وبه حداکثر رساندن بهره وخیر عمومی معطوف است(فیتز پتریک^[۱۲۷]،۱۳۸۱:۶۳). این نظریه به طور خلاصه بر این اصل استوار است که از میان امکانات وگزینه های مختلفی که در هر زمینه ای در برابر ما وجود دارد باید آن امکاناتی را برگزینیم که بیشترین رفاه را برای بیشترین تعداد افراد ایجاد می کند.
در بحث از کیفیت زندگی دو بعد مطلوبیت گرایی دارای اهمیت اساسی است: بعد نظری که مفاهیم مربوط به ارزش ها وخواست ها را در بر می گیرد و بعد تجربی که به سنجش واندازه گیری مطلوبیت مربوط می شود. در بحث از سنجش، این دیدگاه قائل به اندازه گیری ومقایسه ذهنیت بین افراد نسبت به فایده مندی بوده اما در نتیجه انتقادات اثبات گرایان مبنی بر بی معنا بودن مقایسه ذهنیت افراد، تعدیل هایی در مطلوبیت گرایی به وجودآمد و مصرف حاصل از درآمد واقعی به عنوان عامل اصلی در ارزیابی کیفیت زندگی به کار گرفته شد، مصرفی که بر اساس انتخاب منطقی و لذت خواهانه فرد شکل می گیرد. به بیان دیگر شادکامی عبارت از دسترسی فرد به هر آنچه که می خواهد، از طریق حق انتخاب جهت خرید ومصرف خدمات وکالا های معین می باشد. اما استوارت استنباط می کند که انتخاب فرد در زمینه مصرف، بیشتر بوسیله انتظارات نسبی و هنجار های اجتماعی مقید می شود تا به وسیله منطق و لذت. از این روبه علت نارسایی شاخص درآمد یا سرانه تولید ناخالص ملی که مبتنی بر فرضیات مطلوبیت گرایی و حداکثر رساندن آن در اقتصاد نئوکلاسیک هستند،رویکرد های جایگزینی مطرح شدند که نه به درآمد بلکه به­ طور مستقیم با کالا ها وخدمات در ارتباطند و تحت عنوان رویکردهای نیاز محور مطرح شده اند(غفاری وامیدی،۱۳۸۸: ۱۷).
۲-۲-۲-۵-۹-۲- رویکرد ارزش‌های عام
منظور ارزش های منطقی و سنجیده ایی است که عموم مردم بر آن اجماع داشته باشند. ارزش های عام بر این امر توجه دارند که چه چیزی زندگی شخص را برای او ارزشمند می کند، اینها ارزش هایی هستند که موجب بهبود کیفیت زندگی هر انسانی می شوند و مبتنی بر مفهومی از کیفیت زندگی هستند که بر طبیعت بشر استوار است. این ارزش ها این امکان را فراهم می سازند که زندگی خوب چگونه است و چگونه می تواند بهتر شود وبه دو دسته هسته ای وغیر هسته ای دسته بندی می شوند.ارزش های هسته ای که اساس مطلوبیت گرایی را نیز تشکیل می دهند، عبارتند از: لذت جویی و اجتناب از درد که فقدان هر کدام زندگی را تحت تاثیر قرار می دهد. سایر ارزش های عام وسنجیده غیر هسته ای هستند وارزش هایی که به زندگی انسان هدف وجهت می دهند وموفقیت ومهارت را شامل می شوند. تفاوت این دو دسته از ارزش ها هم مهم وهم مبهم است(غفاری و امیدی، ۱۸:۱۳۸۸).
قزلباش این ارزش ها را به طور روشن تری شناسایی می کند: ۱- حداقل سطح غذا، بهداشت، سرپناه و امنیت ۲- سواد ۳- سطح معینی از عزت نفس،خود مختاری وازادی اراده (ازادی مثبت)۴- اراده منفی ۵- شناخت ۶- روابط مناسب با دیگران ومشارکت در زندگی اجتماعی ۷- موفقیت ومهارت. این ارزش ها در بین افراد متفاوتند وبه تعبیری از دو جنبه متکثرند، یکی از جنبه برداشت های متنوعی که افراد مختلف از کیفیت بالای زندگی ویا زندگی خوب دارند و دیگران از جنبه اهمیت وزنی متفاوتی که هر کدام از این ارزش ها ممکن است برای فرد داشته باشد. مهمترین نقطه قوت این رویکرد، ارائه ارزش های مرتبط با کیفیت زندگی است؛ تصویری که در رویکرد مطلوبیت گرایی وجود ندارد به بیان دیگر فهرستی از ارزش های سنجیده، نمایی کلی از عوامل تشکیل دهنده کیفیت زندگی را به ما نشان می دهد اما آنگونه که فیلیپس^[۱۲۸] نشان می دهد این رویکرد دارای نوعی ناسازگاری وعدم انسجام درونی است که ناشی از متکثر بودن ارزش ها وفقدان معیاری روشن برای اولویت بندی آنها می باشد.از دیگر ایرادات وارد در این رویکرد ان است که هیچ معیاری از چگونگی ارزیابی کیفیت زندگی و یا چگونگی ارزیابی کیفیت زندگی ویا چگونگی انجام گزینش­های ممکن از میان این ارزش­ها ارائه نمی­دهد(غفاری و امیدی، ۱۳۸۸: ۲۵).
۲-۲-۲-۵-۹-۳- رویکردهای نیاز محور
این رویکرد در حوزه مطالعات توسعه وکیفیت بسیار رایج است و با بحث از نیازهای اساسی آغاز می شود. برخلاف رویکرد ارزش های عام و سنجیده که با ارزش های انتزاعی سروکار داشت، رویکرد های نیاز محور با امور واقعی در ارتباطند. این رویکرد خود به سه رویکرد متفاوت تقسیم می شود (فرجی ملایی،۱۳۸۹: ۱۱).
۱-رویکرد نیازهای اساسی
رویکرد نیازهای اساسی هم به لحاظ مفهومی و هم به لحاظ سنجش و اندازه گیری با رویکرد مطلوبیت گرایی تفاوت بنیادی دارد. تفاوت این دو رویکرد از بعد مفهومی به تمایز میان علایق و نیاز ها مربوط می شود و به لحاظ سنجش در حالی که مطلوبیت گرایی درآمد معیار عمل قرار می گیرد، در رویکرد نیازهای اساسی درآمد ضرورت مطلق کیفیت زندگی نیست چرا که در بسیاری از جوامع به دلیل وجود نابرابری بالا، ممکن است علی رغم بر خورداری جامعه از میانگین درآمد بالا، بسیاری از افراد توان تامین نیازهای خود را نداشته باشند. این رویکرد پایه مشخصی را برای حد معینی از استاندارد های قابل قبول زندگی ارائه می دهد؛ مشخصه ای که رویکردهای مطلوبت گرایی و ارزش های عام فاقد آن هستند. به باور گریفین^[۱۲۹] این رویکرد، رویکرد جامعی نیست در حالی که رویکرد ارزش های عام همه ابعاد وجودی انسان، از بقا تا ارزش های والا را پوشش می دهد، رویکرد نیازهای اساسی تنها بر بعد بقا تاکید دارد. از این رو می توان این رویکرد را زیر مجموعه ارزش های عام در نظر گرفت که بیشتر بر کالا و خدمات تمرکز دارد تا بر کیفیت زندگی انسانی، در این رویکرد همچنین تفاوت و تنوع در ویژگی های افراد نادیده گرفته می شود. این رویکرد برای سنجش کیفیت زندگی اولیه در کشور های با محرومیت بالا قابل استفاده است اما ابزار مناسبی برای کیفیت زندگی در کشور های در حال توسعه برخوردار از سطح حداقل زندگی نیست و در صورتی که کیفیت زندگی در سطحی فراتر از نیاز های اولیه مورد نظر باشد، اساسأ این رویکرد نمی تواند در این بحث به­کار گرفته شود (غفاری و امیدی،۱۳۸۸: ۲۰). بعلاوه جهت­گیری اصلی راهبرد نیازهای اساسی، نهایتاً توسعه روستایی بود.
۲-رویکرد توسعه انسانی
این رویکرد در ابتدا از سوی دفتر برنامه توسعه سازمان ملل به کار گرفته شد. ایده اصلی این رویکرد عبارت است از اینکه بهزیستی انسان هدف اصلی توسعه است و انسان ها فعل و منبع اصلی توسعه به شمار می آیند. از این منظر مردم ثروت واقعی یک کشور هستند وهدف عمده توسعه ایجاد محیطی مناسب برای مردم به منظور بر خورداری از یک زندگی طولانی خلاقانه توام با سلامتی است، از این رو توسعه انسانی غنا بخشیدن به گزینش های مردم است و اساسی ترین عوامل آن بهره مندی از زندگی طولانی وسالم برای آموزش، یادگیری وبرخورداری از استانداردهای مناسب زندگی می­باشد (غفاری و امیدی، ۱۳۸۸: ۲۱).
شواهد و مدارک جهانی نشان می دهد کشورهایی که به تشکیل سرمایه انسانی اولویت داده اند، از نظر رشد، اشتغال، کاهش بی عدالتی، توزیع درآمد وکاهش فقر عملکرد خوبی داشته اند. حوزه های مورد بررسی توسعه انسانی، بیشتر آموزش، بهداشت واشتغال است. اما به طور کل آموزش اساس توسعه محسوب می شود که بنیان بسیاری از موارد دیگر را تشکیل می­دهد. این نظریه مردم گرا بودن برنامه ها و اقداماتی است که توسط دولت­ها در کشورهای جهان سوم در جهت کاهش آسیب های اجتماعی مردم گرا بودن برنامه­ ها واقداماتی است که توسط دولت­ها در کشورهای جهان سوم در جهت کاهش آسیب­های اجتماعی و معضلات زیست محیطی انجام می گیرد. توسعه مردم گرا قالبی نمادین با زیر ساخت دموکراسی در جهت توسعه انسانی در کشورهای جهان سوم و مناطق عقب افتاده است. گریفین^[۱۳۰] و مک کنلی^[۱۳۱] مزیت هایی را برای رویکرد توسعه انسانی قائلند که عبارتند از: ایفای نقش در کیفیت زندگی مردم، مبتنی بودن بر پایه فرصت­های برابر برای افراد جامعه، توزیع متساوی­تر دستاوردهای توسعه، ایجاد ارتباط بین انواع مختلف سرمایه ­گذاری، سرمایه انسانی و طبیعی و میسر ساختن بهره­ گیری از مزایای برنامه ­های مکمل سرمایه مادی وانسانی (غفاری و امیدی،۱۳۸۸: ۲۱).
۳-نظریه نیازهای انسانی
به زبان ساده می­توان گفت که در واقع نیاز عبارت است از شکاف میان وضعیت موجود با وضعیت مطلوب. معنای دیگر نیاز عیب ونقصان است، یعنی نیاز به عنوان یک نوع کمبود محاسبه می شود. نیاز باعث ایجاد ناهماهنگی ها می شود و توسعه و رفع نیاز ها باعث ایجاد تعادل می شود، پس نیاز کوششی در جهت جبران ناهماهنگی­ها وعدم تعادل هاست. نیاز، انسان را وادار به کنش و حرکت می­ کند و حرکت موجب رفتارهای ویژه می­ شود که این رفتار ها انسان را وارد عمل می کنند که می تواند منجر به دستیابی یا عدم دستیابی به هدف شود (فتاحی،۱۳۸۷).
شاخص اصلی در رویکرد نیاز های اساسی وتوسعه انسانی، امید به زندگی است. به لحاظ ایدئولوژیک دویال وگوف^[۱۳۲] (۱۹۹۱) بر این باورند که اگر تامین نیازهای انسان، پیش نیاز مشارکت در زندگی اجتماعی است همه افراد دارای حق مسلم ارضای نیازهایشان هستند؛ زیرا اعضای گروه های اجتماعی وظایفی را بر عهده دارند که بدون برخورداری از سطح مناسبی از تأمین نیازها قادر به انجام وظایفشان نخواهد بود. به لحاظ تئوریک نیز این رویکرد چارچوبی را برای نیازهای عینی به دست می دهد که در دامنه وسیع تری نسبت به رویکرد ارزش های عام قرار دارد. دویال وگوف نیاز ها را به دو نوع اساسی و واسطه ای دسته بندی می کنند. نیاز های اساسی عبارتند از: سلامت فیزیکی و خود مختاری. در عمل سلامت فیزیکی حالتی از بهزیستی فیزیکی، روانی واجتماعی است. خود مختاری در عمل که در رویکرد ارزش های عام نیز وجود داشت به معنای توانایی گزینش آگاهانه در خصوص این امر است که چه کاری و چگونه باید انجام شود. خود مختاری نیازمند اعتماد به نفس است که این خود به سه عامل متکی است: سلامت روانی، مهارت شخصی و توانایی­های لازم جهت به کارگیری در حین مشارکت. سلامت فیزیکی و خود مختاری نیاز های مکمل یکدیگرند وبدون وجود استقلال، آزادی، انتخاب وتصمیم گیری، بشر به طور قابل توجهی از یک نیاز که مانند سلامت جسمی، نیازی اساسی به حساب می آید، محروم می­ شود. اگر فرد به مثابه یک انسان توانایی درک خواسته ها واهدافش را نداشته باشد استفاده از سلامت فیزیکی هیچ ثمری نخواهد داشت. دویال وگوف، فهرستی از یازده نیاز واسطه ای ارائه می دهند که هرکدام با تأمین یکی از دو نیاز سلامت فیزیکی و خود مختاری مرتبط است؛ این نیاز ها عبارتند از: ۱- مواد غذایی مغذی و آب سالم ۲- مسکن مطمئن ۳- محیط زیست بدون خطر ۴- کنترل زاد و ولد ۵- مراقبت بهداشتی ودرمانی مناسب ۶- امنیت در دوران کودکی ۷- داشتن روابط معنادار اولیه ۸- امنیت فیزیکی ۹- امنیت اقتصادی ۱۰- آموزش مناسب ۱۱- محیط کار بی خطر (غفاری، امیدی،۱۳۸۸: ۲۶).
۲-۲-۲-۵-۹-۴- رویکرد قابلیتی
رویکرد قابلیتی روشی است برای مفهوم سازی کیفیت زندگی و در نهایت ارزیابی توسعه انسانی. قابلیت به توانایی و استعداد شخص برای انجام فعالیت های مفید جهت به دست آوردن موقعیت ها و شرایط مناسب رفاهی به کارکردها مربوط می شود. محور اصلی این رویکرد مجموعه قابلیتی است که به ترکیباتی از آنچه که شخص توان انجام آن را دارد و یا باید داشته باشد، برمی گردد. به عبارتی مجموعه قابلیت نشانگر آزادی فرد در دستیابی به کارکردهای مورد نظراست. آزادی مثبت وکارکردهای اساسی موضوعات اصلی این رویکرد هستند که منابع ابزاری آزادی و بهزیستی بخشی از ایده کارکرد های اساسی است و کیفیت زندگی می بایست در چارچوب توانایی فرد در به دست آوردن بهزیستی مورد قضاوت قرار گیرد. در این دیدگاه گسترش آزادی هم به عنوان هدف اولیه و هم به عنوان ابزار اصلی توسعه مد نظر قرار دارد؛ یعنی آزادی علاوه بر نقش ابزاری به عنوان هدف از طریق تاثیر در غنی کردن زندگی انسان نقش نهادی و اساسی دارد. داده های اقتصادی در افزایش فرصت دسترسی به کارکردها تاثیر دارند اما این تاثیر مستمر و تضمین شده نیست چرا که برخی نارسایی ها مانند ناتوانی های حاصل از بیماری با بالا بودن سن، رابطه بین درآمد وقابلیت را مختل می کند. به عبارت دیگر رابطه درآمد و قابلیت به شدت تحت تاثیر متغیرهایی چون جنس، سن، مکان جغرافیایی و… قرار دارد. این رویکرد انتظار دارد که مجموعه قابلیت با محوریت آزادی مثبت منجر به ارتقای کیفیت زندگی در ابعاد عینی و ذهنی گردد اما این موضوع را می پذیرد که آزادی ها یک موقعیت الزامی مستقل هستند که چه بسا در هنگام ایجاد داده های اقتصادی و با شروع به کار سیستم اقتصادی از طریق شکل­ گیری و اولویت ها محدود شوند. به طور کلی قابیتی اذعان می دارد که در ارزیابی سیاست گذاری ها به جای تمرکز صرف بر وضعیت ذهنی و یا میزان کالایی که جهت مصرف در اختیار فرد قرار می گیرد، می بایست بر آنچه می­توانند انجام دهند، تمرکز نمود و در این راستا اگر توجه سیاست­گذاران از تمرکز محدود بر دستیابی به درآمد به تمرکز جامع قابلیت ها تغییر کند می­توان به درک بهتری از کیفیت زندگی دست یافت. این رویکرد، رویکردی بلند پروازانه است(غفاری و امیدی ،۱۳۸۸: ۳۰).
۲-۲-۲-۶- مفهوم کیفیت زندگی از نگاه سایر نظریه پردازان
کالمن^[۱۳۳]
از نظر کالمن وقتی می توان گفت که یک کیفیت عالی برای زندگی وجود دارد که امیدهای افراد با تجارب آنها تطابق داشته باشد. حالت عکس هم صدق میکند؛ به بیان دیگر ادعای کالمن این است که شیوه زندگی با این مفهوم که فرد به خواسته های خود می رسد بهبود می یابد. کالمن اشاره دارد که اهدافی که توسط عوامل ایجاد می شوند باید واقع گرا تر باشند. وقتی آرزوها را واقعی تر کرده و فرد را به توسعه و رشد در راه های دیگر تشویق کنیم فاصله میان امیدها و دستیابی به آنها به خوبی کم می شود (مختاری و نظری ،۱۳۸۹: ۱۲۱).
گودمن^[۱۳۴]
گودمن در تحقیقات خود به این نتیجه رسید که دو عامل بر کیفیت زندگی موثر هستند. عامل اول را ابزاری و عامل دوم را ارتباطی ذکر کرده است که انعکاس کننده کیفیت ارتباط بین فردی است. این دو عامل مشابه نیازهای دوم و سوم مازلو^[۱۳۵] یعنی نیاز به امنیت و نیاز به تعلق داشتن می باشد (مختاری و نظری،۱۳۸۹، ۱۲۲).
ریف و سینگر^[۱۳۶]
ریف و سینگر کیفیت زندگی را شامل شش مولفه میدانند که عبارتند از:

1. 1. پذیرش خود: به معنای احترام به نفس بر اساس آگاهی از نقاط قوت و ضعف

1. 1. هدف داشتن در زندگی: با بهره گرفتن از هدف در زندگی،افراد می توانند در مقابل سختی­ها مقاومت کنند

1. 1. رشد شخصیتی: به صورت شکوفا ساختن کلیه نیروها و استعدادهای خود

1. 1. تسلط بر محیط: یکی دیگر از مولفه های کیفیت زندگی تحت کنترل داشتن محیط پیرامون است.

1. 1. خود مختاری: به این معنی که فرد بتواند بر اساس معیارها و عقاید خویش عمل و زندگی کند.

1. روابط مثبت با دیگران: عبارتست از توانایی برقراری روابط نزدیک و صمیمی با دیگران(مختاری، نظری، ۱۳۸۹، ۱۱۹).

N(حجم جامعه آماری)= ۶۴۰
۳-۶- روش گردآوری اطلاعات
مرحله گردآوری اطلاعات آغاز فرایندی است که طی آن محقق یافته های میدانی و کتابخانه ای را گردآوری می کند و به روش استقرایی به طبقه بندی و سپس تجزیه تحلیل آنها می پردازد و فرضیه های تدوین شده خود را مورد ارزیابی قرار می دهد و در نهایت حکم صادر می کند و پاسخ مسئله خود را به اتکای آنها می یابد، به عبارتی اتکای اطلاعات گردآوری شده واقعیت و حقیقت را آن طور که هست کشف می نماید، بنابراین، اعتبار اطلاعات اهمیت بسیاری دارد زیرا اطلاعات غیرمعتبر مانع از کشف حقیقت و واقعیت می گردد. و مسئله مورد نظر محقق به درستی معلوم نمی گردد (حافظ نیا، ۱۳۸۸).

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در این تحقیق برای گردآوری اطلاعات از دو روش میدانی و اسنادی (کتابخانه ای ) استفاده گردید. در روش اسنادی بررسی جامعی در اسناد و مدارک صورت گرفت و نظریه های مختلف همراه با پیشینه تحقیق بررسی شدند و آرای صاحب نظران ذیربط نتیجه گیری و براساس اهداف تحقیق، مورد بهره برداری قرار گرفت که این امر سبب تحکیم پایه های نظری و تدوین چار چوب تحقیق گردید. در مرحله میدانی برای جمع آوری اطلاعات تحقیق از پرسش نامه محقق ساخته استفاده گردید.
۳-۷- ابزار تحقیق
برای اجرای هر گونه مطالعه تحقیقی یا پژوهشی داده هایی جمع آوری می شود که با بهره گرفتن از آنها
فرضیه ها مورد آزمایش قرار می گیرند و برای جمع آوری داده ها، ابزارها و روش های متعددی وجود دارد. این ابزارها گونه های مختلف دارند و داده ها را با روش مشخصی از نظر کمی و کیفی توصیف
می کنند. هر یک از این ابزارها برای نوع معینی از داده ها مناسب است و نوعی از اطلاعات را به صورت معینی ارائه می دهد تا به گونه مؤثرتری مورد استفاده قرار گیرد (شاه محمدی، ۱۳۹۱).
در این تحقیق به منظور جمع آوری داده ها از پرسشنامه ای که توسط محقق تنظیم گردید استفاده شده است که شامل سه بخش می باشد:
۱- ویژگی های فردی و متغیرهای جمعیت شناسی (جنسیت، سن، محل سکونت، بومی و غیربومی بودن، ریشه تحصیلی دبیرستان، اولویت انتخاب رشته کشاورزی در کنکور، معدل دیپلم، معدل و تعداد واحدهای گذرانده در دوره کارشناسی، محل تولد، گرایش تحصیلی دانشگاهی، نوع دانشگاه، شغل پدر، شغل مادر، سابقه کار کشاورزی و اشتغال به کار کشاورزی در کنار تحصیل).
۲- گویه های مربوط به میزان علاقه به رشته کشاورزی قبل و بعد از ورود به دانشگاه، میزان شناخت رشته قبل و بعد از ورود به دانشگاه، میزان علاقه به کارهای عملی و میزان علاقه به طبیعت (۵ سؤال)
۳- گویه های مربوط به موضوع اصلی که اثربخشی درس عملیات کشاورزی می باشد شامل ۲۲ سؤال در قالب طیف پنج گزینه ای (از خیلی کم تا خیلی زیاد)
۳-۸- روایی و پایایی ابزار تحقیق
۳-۸-۱-روایی
ابزار سنجش می بایست از پایایی^[۲] و روایی^[۳] لازم برخوردار باشد تا محقق بتواند داده های متناسب با تحقیق را گردآوری نماید و از طریق داده ها و تجزیه و تحلیل آنها، فرضیه های مورد نظر را بیازماید و به سؤالات تحقیق جواب دهد. ابزار سنجش به دو دسته تقسیم می شود: ۱- استاندارد و میزان شده و ۲- محقق ساخته. ابزارها و پرسش نامه های سنجش استاندارد، از روایی و پایایی مناسبی برخوردارند. از این رو محققان
می توانند آنها را با اطمینان بکار گیرند، ولی ابزار محقق ساخته (مانند ابزار سنجش این تحقیق) فاقد این اطمینان و محقق می بایست از روایی و پایایی آنها مطمئن شود (حافظ نیا، ۱۳۸۸). روایی و پایایی
ویژگی هایی هستند که هر ابزار سنجشی از جمله پرسش نامه باید دارا باشند.
منظور از روایی این است که محتوای ابزار و یا سؤالات مندرج در پرسش نام، به طور تحقیق متغیرها و موضوع مورد مطالعه را می سنجد یا نه؟ بعبارت دیگر آیا آنچه را که فکر می کنیم اندازه می گیریم، واقعاً اندازه می گیرد؟ (مومنی، ۱۳۹۱).
اعتبار(روایی) ،شاخصی از درجه یا میزانی است که ارزیابی،دربرگیرنده نمونه مناسبی از مطالب تدریس شده در درس باشد. برای این اعتبار نمی توان ارزش عددی جایگزین کرد و باید مطابق اهداف ارزیابی مورد قضاوت قرار گیرد. اهداف درس چارچوبی است که بر پایه آن می توانید اعتبار محتوا را ارزیابی کنید(رابرت کنن و دیوید نیوبل،۱۳۸۵).
در این تحقیق جهت سنجش روایی پرسش نامه، از روایی صوری استفاده گردید. پس از اخذ نظرات خبرگان دانشگاهی و با اصلاحات مورد نظر استاد راهنما تغییر و اصلاح در بعضی از سؤالات و تبدیل به سؤالات قابل فهم تر برای جامعه آماری و در نهایت حذف برخی از شاخص ها یا سؤالات و اضافه نمودن سؤالات مهم دیگر، روایی پرسش نامه تأمین گردید.
۳-۸-۲- پایایی
اعتبار یا پایایی ابزار اندازه گیری است که اگر سنجش، تحت شرایط مشابه مجدداً تکرار شود، نتایج حاصل تا چه حد، مشابه و قابل اعتماد است؟ ابزار سنجشی معتبر است که دارای ویژگی های سازگاری و باز پدیدآوری باشد. یعنی بتوان آن را در موارد متعدد بکار برد و در همه موارد نتیجه یکسانی تولید نماید. اندازه گیری های نامناسب و ناکافی می تواند هر تحقیق علمی را ناروا و بی اعتبار سازد. در مبحث روایی به گونه کلی ذات واقعیت مورد پرسش قرار می گیرد. اعتبار را می توان بدون تفحص در باره مقیاس متغیرها مطالعه نمود. اما مطالعه روایی بدون بررسی ماهیت و معنای متغیرها امکان پذیر نیست. به قول «کرینر» حصول اعتبار تا حد زیادی یک امر فنی است. اما روایی فراتر از یک فن است و در ذات و جوهر اصلی علم قرار دارد معمولاً به منظور برآورد میزان روایی پرسش نامه و سؤالات مطروحه در آن، از نظر خبرگان، کارشناسان و اساتید مسلط به موضوع تحقیق و پرسشنامه استفاده می شود. اعمال نظر و در صورت نیز، اصلاحات خبرگان و اساتید، محقق را از روایی پرسش نامه و تطابق موضوع با سؤالات و قابلیت استفاده و به جا بودن سؤالات مطروحه مطمئن ساخته و مشخص خواهد نمود که سؤالات پرسش نامه تا چه اندازه قدرت توضیح دهی مدل و آزمون فرضیات را خواهند داشت. همچنین جهت محاسبه پایایی، روش های متفاوتی وجود دارد از جمله: روش اجرای دوباره (بازآزمایی)، روش موازی یا همتا، روش تصنیف یا دو نیمه کردن و ضریب آلفای کرونباخ (حافظ نیا، ۱۳۸۸).
در این تحقیق به منظور تعیین پایایی پرسش نامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است. روش آلفای کرونباخ برای محاسبه هماهنگ درونی ابزار اندازه گیری از جمله پرسش نامه ها یا آزمون هایی که
خصیصه های مختلف را اندازه گیری می کنند، بکار می رود. در این گونه ابزار، پاسخ هر سؤال می تواند مقادیر عددی مختلفی اختیار کند. مقدار ضریب آلفای کرونباخ برای اصلی ترین موضوع (اثربخشی درس عملیات کشاورزی) که متشکل از ۲۷ گویه بوده ۹۷% محاسبه گردید که نشان از پایایی ابزار تحقیق دارد.
۳-۹- متغیرهای تحقیق
متغیر نمادی است که اعداد، مقادیر یا حالات به آن اختصاص می یابد و از هر نمونه به نمونه دیگر در جامعه تغییر می کند (دلاور، ۱۳۸۷). این تحقیق دارای سه دسته متغیر مستقل، وابسته و مداخله گر می باشد.
۳-۹-۱-متغیرهای مستقل:
۱- سن؛ ۲- جنسیت: ۳- رشته تحصیلی دبیرستان
۴- گرایش تحصیلی دانشگاهی ۵- نوع دانشگاه ۶- شغل پدر و مادر
۷- سابقه کار کشاورزی ۸- اشتغال به کار کشاورزی در کنار تحصیل
۹- معدل دیپلم و واحدهای گذرانده کارشناسی
۳-۹-۲- متغیر وابسته:
دیدگاه دانشجویان نسبت به میزان اثربخشی درس عملیات کشاورزی
۳-۱۰- فرضیه های تحقیق
فرضیه حدس بخردانه ای در باره رابطه دو یا چند متغیر است که به صورت جمله ای خبری بیان شده و نشانگر نتایج مورد انتظار است (مقیمی، ۱۳۸۳). در بیان دیگر، فرضیه حدسی است زیرکانه و علمی که باید به کمک واقعیات (داده ها) مورد بررسی قرار گرفته و سپس تایید یا رد گردد (تقی زاده، ۱۳۸۹).
فرضیه هایی که در این پژوهش بیان شده اند عبارتند از:
فرضیه اول:
درس عملیات کشاورزی برای دانشجویان رشته کشاورزی در دانشگاه های شهرستان خرم آباد اثربخش بوده است.

فرضیه دوم:
درس عملیات کشاورزی برای دانشجویان رشته کشاورزی در دانشگاه لرستان اثربخش بوده است.

فرضیه سوم:
درس عملیات کشاورزی برای دانشجویان رشته کشاورزی در دانشگاه پیام نور اثربخش بوده است.

۳-۹ نگارۀ هندسی
الف: چهار گوش ب: شش گوش ج: دایره ها د: فرمها و قالبها
الف: اشکالی که خطوط محیطی آنها پیرامون یک چهار گوش است مانند نگارۀ حلوا قجل ( شکل۳۹ ).
( شکل۳۹- طرح نگارۀ حلوا قجل، عابدینی، ۱۳۸۷: ۳۴ ).
ب: شش یا هشت گوش که خطوط محیط بیرونی آنها شش یا هشت گوش است مانند نگارۀ مجمه ( سینی ) ( شکل- ۴۰ ).
( شکل۴۰- طرح نگارۀ مجمه، عابدینی، ۱۳۸۷: ۳۸ ).
ج: اشکالی که فرم کلی محیط آنها بر اساس یک نقطۀ مرکزی است مانند ورگ چنگ ( پنجه گرگ ) ( شکل۴۱ ).
( شکل۴۱- طرح نگارۀ ورگ چنگ ( پنجه گرگ )، ( عابدینی، ۱۳۸۷: ۲۵ ).
د: فرم ها و قالبها خود به چهار دسته تقسیم می شوند:
۱- گیاهان ( نگارۀ لاری ) ۲- حیوانات ( نگارۀ بز ) ۳- فرم حاشیه که فقط در حاشیه به کار می رود (نگار پیچا چنگ) ۴- فرمهای متنی(فرمهای که عموما در متن به صورت مجزا و مستقل بکار می رود ( نگارۀ کلاهی ) ( شکل۴۲ ).
قالب ها اشکالی که همواره در داخل قاب به کار می روند مانند نگارۀ صندوق ( مجابی و دیگران: ۱۳۸۶، ۳۷ ).
( شکل۴۲- طرح نگارۀ کلاهی ( کلاه خان )،( عابدینی، ۱۳۸۷: ۴۳ ).
فصل چهارم:
بررسی تأثیر نقوش سفال کلار بر روی قالی کلاردشت
۴-۱ بررسی تأثیر نقوش سفال کلار بر روی قالی کلاردشت
دردنیای پر از رمز و راز و نماد پردازی های چند هزار ساله بشر، به سختی می توان از برخی نمادها و معنای واقعی آنها در دوره ای که آفریده شده اند صحبت کرد؛ یعنی هر آنچه که تحت عنوان هنر و علم نماد شناسی گفته آید چاره گشا نخواهد بود، مگر این که بتوانیم مصادیق حقیقی و ملموس آن را با اطمینان خاطر ارائه کنیم اما چون هیچکدام از ما از دوران پیش از تاریخ نیامده ایم بنابراین هرچه می گوییم حدس و گمان هایی است که فکر می کنیم باید درست باشند! اما باید اذعان کرد که حقیقت با واقعیت فرق دارد آنچنان که این دو گاهی فرسنگ ها از هم دورند! بعید به نظر می رسد کسی بتواند بگوید که صد در صد نماد ها و رمز و رازهای موجود در نقوش قالی را می شناسد، یا لااقل محقق در مطالعاتی که در این زمینه داشته، نمی تواند چنین ادعایی را داشته باشد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

موضوعاتی که به آن پرداختیم اطلاعات آنها کم و بیش در کتاب ها آمده است و برگرفته از استنباط های شخصی برخی فرهیختگان از این مقوله است که می تواند جای شک و سوأل باشد. محقق سعی کرده است علاوه بر شناسایی طرح های منطقه، موتیف ها و ریشۀ نقوش را به سرانجام برساند که با پرداختن به آنها، ریشه یابی این طرح ها آسان تر شود. محقق طرح های قالی کلاردشت را متأثر از افکار هنرمند از محیط پیرامون می داند و با توجه به اشکال و نقش های بکار رفته در هنر قالیبافی نزدیکی تشابهات را می توان در آنها به روشنی نشان داد. در این میان نه تنها هنر و صنعت قالیبافی بلکه صنعت سفالگری این منطقه نیز تحت تاثیر محیط پیرامون خود قرار گرفته است. مردمان ساکن کلاردشت مردمانی هستند، که زندگی آنان تا صد سال گذشته به حرفه های کشاورزی و دامپروری وابسته بود و معیشت زندگی آنها به محیط پیرامون شان گره خورده بود.
بیشتر هنرمندان برای خلق آثارهنری خودشان تأثیر شدیدی از دنیای پیرامون خود پذیرفته اند و با به کار گیری اشکالی اعم از، هندسی، گیاهی، جانوری و غیره… دنیای پیرامون را به تصویر کشیدند. به عنوان مثال نقوش حیوانی مانند بز کوهی، کَل، که در طرح های قالی کلاردشت دیده شده است هنوز هم یکی از بیشترین نقوشی است که در قالی های منطقه کوهستانی کلاردشت دیده می شود.
موضوع این فصل بررسی تاثیر نقوش سفال کلار بر قالی کلاردشت است. هنرمند سفالگر با الهام از محیط پیرامونی خود نقش و نگاره هایی را بر روی سفال نقر کرده است. سفالینه های تپه کلار دارای تزئیناتی است که قرابت زیادی با اشکال موجود درقالی کلاردشت دارد.
سفال نقش بسیار مهمی در زندگی مردمان پیش از تاریخ دارد و در زندگی روزمره آنها چه در حمل ونگهداری مواد اولیه و چه در رفاه حال خانواده جهت بهتر زندگی کردن و چه در بهداشتی تر بودن زندگی شان تأثیر بسزای دارد. سفال در دوره های بعدی نیز نقش مؤثر خود را در روند زندگی انسان ایفا می کند. وجود نقش و نگاره ها در روی سفال، بعد ها به صورت الگو در خلق آثار تزئیناتی در هنر های دیگر مؤثر بوده است. در دوره های بعدی بشر توانست با مهارت و با بکارگیری قالب ذوب فلزاتی مانند آهن، طلا و نقره را به کار بندد و نقش و نگاره هایی در دوران اولیه بر روی سفال به اجرا در آورد و تجربه قوی تری را بر روی این اشیاء بکار بندد.
هرچند بوجود آمدن فلزات تأثیر بسزایی در کم رنگ شدن رونق سفال در زندگی بشر داشته و زندگی رنگ تجملاتی به خود گرفته باشد، اما همچنان نقش و نگاره ها و موتیف ها مدرن ترگشته و پیشرفت را همزمان با بشر طی کرده اند و هم گام با دورۀ زمانی بشر پیش رفته اند. بکار گیری نقوش هندسی، گیاهی، حیوانی و انتزاعی نه تنها بر روی فلزات خود را نشان داده اند بلکه در بافندگی نیز سیر صعودی خود را طی کرد، آنچنان که در دوران هخامنشی قالی پازیریگ نشان دهندۀ قدرت بافندگی و مهارت فنون ایجاد بکارگیری نگاره ها، و نقش ها در فرش است. از طرفی با به تصویر کشیدن این نوع نگاره ها آداب و رسوم، اعتقادات، را تبیین می کردند. در دوره های بعدی نیز همچنان بافندگی پیشرفت چشمگیر داشته چنان که در دوران ساسانیان شهرت قالی بهارستان تا دور دست ها رفته بود. این مهارت در فن بافندگی تأثیر شگرفی در دوران نخستین اسلامی در پارچه ها و طراز های خلفای اولیه و در دوره های بعدی اسلامی داشته است.
در منطقه کوچک کلاردشت که زمینه های مساعد دامداری و دامپروی را در خود داشته و از قدیم الایام آباد بوده و بهترین محل برای چراندن دام به شمار می آمد و از سوی دیگر کشفِ دوک نخ رسی ( شکل۱) درکاوش های تپه کلار بیانگر این موضوع است که این منطقه دارای صنعت بافندگی می باشد.
( شکل۱- سردوک های گلی و سفالی، موسوی کوهپر، عباس نژاد، ۱۳۸۵: ۱۶۴ ).
سفال تپه کلار و شهر دِلِه دارای نقوش زیگزاگی است و احتمال می رود که هنرمند به تأثیر از چین خوردگی ها و ناهمواری های کوه های پیرامون، این نقش را بر روی سفال نقر کرده باشد. در شکل۲ نمونه ای از سفال دوران تاریخی در تپه کلار را داریم که سفالگر سطح ظروف رابا شیئی از جنس سنگ صاف یا سفال ساییده نقوش دلخواه خود را که معمولا خطوط موازی و اریب، متقاطع و نامنظم هستند ایجاد کرده است . در شکل ۳ نیز نمونه ای از سفال دوران اسلامی که در محوطه شهر دِلِه بدست آمده است را داریم که تفاوت چندانی با سفالینه های اواخر تاریخی ندارد هرچند این امر در اکثر محوطه های که دارای توالی تاریخی به دوران اسلامی است اجتناب ناپذیر است( شکل۲-۳ ).

( شکل۲- امیر عضدی، ۱۳۸۶: ۱۳۲). (شکل۳- کریمیان، سقایی: ۱۳۹۲، ۸۵).
اشکال هندسی سفال تپه کلار و شهر دِلِه تقریبا شباهت نزدیکی با نقش مایه های موجود در نمد کلاردشت نیز دارد. از آنجایی که نمونه ای ازقالی کلاردشت از گذشته های دور در دست نداریم نمد را پل ارتباطی مناسبی برای انتقال تأثیر نقوش در طول توالی زمان برقالی کلاردشت قرار داده ایم.
در توضیح و تفسیر نمد کلاردشت می توان به استفاده از کادر های چهار گوش ( مربع، مستطیل ) شش گوش و رنگ بندی های متعدد ( آبی، سیاه، سفید، نارنجی، قهوه ای ) در متن و حاشیه نمد اشاره کرد. استفاده از نقوش هندسی مانند: لوزی، چارگوش، شش گوش و بکار گیری موتیف های گیاهی و ایجاد دایره های کوچک که در داخل آنها نقش هندسی ( ضربدری ) نقر شده است از مهمترین این نقش ها هستند.
نقش زیگزاگی نیز در سفال تپه کلار که دارای طرح شیاری مواج و موازی است متعلق به لایه ساسانی در محوطه باستانی تپه کلار بدست آماده است و شباهت تنگا تنگی با طرح موجود در سفال اسلامی بدست آمده در محوطه دوره اسلامی شهر دِلِه دارد، که مشابهت نزدیکی با طرح های نمد و قالی کلاردشت دارد، تزئین سفال با نقش هندسی که بر روی لبۀ آن نقر گردیده است نشان می دهد که قسمت ابتدای سفال و نقش هندسی زیگزاگی در نمد و قالی نیز در ابتدا وجود داشته است ( سفال، نمد، فرش ) ( شکل۴ ).

(طرح نمد و عکس فرش از محقق). (کریمیان، سقایی: ۱۳۹۲، ۸۵). (موسوی کوهپر، عباس نژاد، ۱۳۸۵: ۷۶).
( شکل۴- توالی نقوش )
ایجاد نقش هندسی در چهار ضلع نمد به صورت مثلث که ضلع وسط را به صورت شش گوش در می آورد، در قالی نیز مشاهده شده است که بیانگر قالب اصلی در اکثر فرش دست باف کلاردشت است ( شکل۵ ).

( شکل۵- استفاده از لچکی، از محقق ).
استعمال واژه ای در فرش به نام « درب دیگ » به صورت نقش هندسی مثلث در حاشیه قالی و نمد و نیز در سفال ها نیز مشاهده می شود. نقش کنده هندسی به صورت مثلث دندانه دار بر روی بدنه سفال نقر گردیده است و مربوط به نیمه اول سفالینه های پارتی در محوطه باستانی تپه کلار است. هنرمند نمد مال و بافنه فرش می توانستند این گونه نقش های موجود در سفالینه ها را الگوی مناسبی برای خلق آثار هنری خود داشته باشند ( شکل۶ )

(عکس فرش و طرح نمد از محقق). ( کریمیان، سقایی: ۱۳۹۲، ۸۵). (امیر عضدی، ۱۳۸۶: ۹۴).
( شکل۶- درب دیگ در هر چهار نقش مایه ها).
سفال تپه کلار دارای نقشی است که قرابت تنگاتنگی با نقش قالی کلاردشت به نام قلاب ( ذِلفَک) داشته که این نقش دور تا دور ترنج در قالی دیده می شود و از جمله نقوشی است که بسیار جالب توجه است و شاید این نقش در توالی زمان و گذشت روزگار به این شکل در آمده است. این سفال که نقش آن در بدنه سفال نقر شده است در نوع تزئینات نقش افزوده جای دارد و مربوط به نیمه دوم سفالینه های پارتی است.
همچنین در نمونه دست بافته های عشایری و روستایی فارس به اشکال و نگاره های بر می خوریم که با نقش «ول زلفک» قرابت نزدیکی دارد، این نگاره ها ریشه در فرهنگ و تمدن هخامنشی، اشکانی و ساسانی دارد که قفقاز هم از این جهان فرهنگی جدا نیست. مهمترین و قدیمی ترین این نقشها و نگاره های مشترک( خورشید آریایی، گل شطرنجی، مرغ و درخت، گل هشت پر و نیلوفر آبی است. نقش مایه هشت گوش که لوزی میانی آن هشت نگاره قلاب منشعب می شود این نقش مایه یکی از صورت های مختلف نقش مایه های معروف به خراسانی است. نگاره های قلاب مانند صورت ساده شده سر مرغ و گردن پرندگان است که به شیوه متنوع و بویژه برای آراستن ترنجهای لوزی شکل، در فرشهای فارس است( پرهام، ۱۳۶۴: ۱۰۹-۱۰۸).
خانم فیلیس آکرمن که در مورد نقش مایه های نمادی و اساطیری تمدن های کهن فلات ایران و سرزمین بین النهرین پژوهش کرده که سفالگران پیش از تاریخ ایران دسته های پرندگان را به منظور تجسم ابر و در رابطه با مراسم مذهبی جادوگری برای آمدن باران نقاشی می کردند( پرهام، ۱۳۷۱: ۶) ( شکل۷).

(طرح عکس و نمد از محقق). (طرح سفال، امیر عضدی، ۱۳۸۶: ۱۱۰)

(طرح سر مرغ و گردن پرندگان، پرهام، ۱۳۷۱: ۶). (عکس از محقق، فرش عشایری و روستایی فارس: موزه ملی فرش).
( شکل۷- نقش مایه قلاب زلفک).
سفال دوره ساسانی در محوطه باستانی تپه کلار دارای نقش هندسی در بدنه به صورت لوزی بر روی سفال نقر شده و در نمد نیز بشکل کاملا مجزا و بزرگ طراحی شده و در فرش کلاردشت نیز بصورت تنۀ اصلی فرش و به عنوان غالب بکار رفته است ( شکل۸).

(عکس فرش و طرح از محقق). (طرح سفال، امیر عضدی، ۱۳۸۶: ۱۳۰).

در بین سالهای ۱۸۶۰ تا ۱۹۰۰، دیدگاه طبی بار دیگر چیرگی یافت. نخستین کتاب روانپزشکی در سال ۱۸۸۵ توسط کرپلین ^[۴۴] انتشار یافت. وی رفتار نابهنجار را به عنوان جلوه ای از بیماری روانی، که خود یک بیماری یا بدکنشی جسمی است و بنابراین باید از راه ابزارهای فیزیکی درمان شود، معرفی کرد. اما از آنجا که روز به روز بر جمعیت بیماران در تیمارستان ها افزوده شده و جنون بیماری ناعلاج محسوب می شد، این خوش بینی مورد توجه زیادی قرار نگرفت.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

فروید ^[۴۵]، یکی دیگر از پیشگامان در این دوره نیز به همراه یک متخصص اعصاب به نام شارکو ^[۴۶] در پاریس، به بررسی هیستری پرداخت. هیپنوتیزم از زمانیکه نخستین بار توسط مسمر ^[۴۷] با عنوان مسمریسم مطرح شده بود به منزله ی یک روش درمانی برای مشکلات روانی رایج بود. فروید مدت کوتاهی از این روش بهره جست، سپس آن را کنار گذاشت و روش خود را ابداع کرد. این روش که با عنوان روان تحلیل گری شناخته می شود و از پیشروان روان درمانی های نوین بشمار می آید، این دیدگاه را تقویت کرد که بیماری روانی درمان پذیر است و حتماً نباید ریشه ی پزشکی داشته باشد.
پس از جنگ جهانی دوم (۱۹۳۹- ۱۹۴۵) جمعیت بیماران در بیمارستان ها با پیدایش درمان های دارویی رو به کاهش نهاد. داروهای آرام بخش موجبات وقوع انقلاب بزرگی را در زمینه ی درمان و مراقبت از بیماران فراهم آورد. بیماران تحت درمان برای انجام فعالیت های روزانه به نحو بهتری مجهز بودند و بسیاری از آنها توانایی زندگی در اجتماع را کسب کردند.
از دهه ی ۱۹۵۰ به بعد، با پیشرفت در حوزه ی روان پزشکی اجتماعی، بستری شدن در بیمارستان، روشی ناکارامد برای درمان اختلالات روانی تلقی شد.سازمانی جهانی بهداشت عنوان «اختلال روانی» را بجای اصطلاح «بیماری روانی» اتخاذ کرد که بر این تحقیقت تأکید می کند که اساس جسمانی برای بسیاری از شرایط موجود یافت نشده است. در پی این اقدام سازمان جهانی بهداشت و الزام مسئولان محلی بنا بر قانون سلامت روانی ^[۴۸] در سال ۱۹۵۹ و قانون مراقبت از بیماران روانی و سالمندان در سال ۱۹۹۰ به فراهم آوردن خدمات اجتماعی بیشتر برای این بیماران، اکنون بسیاری از بیمارستان های روانی تعطیل شده اند.
هالجین و ویتبرن (۱۹۹۳) سه تبیین متفاوت برای رفتارهای نابهنجار شناسایی کرده اند:
اسطوره ای، علمی و بشردوستانه. این مورد با دیدگاه های مذهبی، طبی و اخلاقی که پیشتر مطرح شدند، برابرند. دیدگاه اسطوره ای، اختلال های رفتاری را ناشی از تسخیر شدن توسط ارواح شیطانی می داند؛ دیدگاه علمی آن را به عوامل زیستی مانند ژن های معیوب یا بیماری مغزی، یا عوامل روان شناختی مانند یادگیری یا فشار روانی نسبت می دهد؛ و در نهایت دیدگاه بشردوستانه آنرا به شرایط اجتماعی نسبت می دهد. بطور کلی، درمان های پزشکی یا اخلاقی/ مذهبی به ترتیب رویکردهای جسمانی و روانی (روان شناختی) را ترسیم می کنند.
مسئله جالب توجه، تشابه در روش های درمان اختلال های روانی در طول زمان است. اگرچه این رویکردها مطابق با ارزش های اجتماعی غالب (برای مثال مذهبی یا اخلاقی) بار دیگر قالب بندی شدند، ولی کماکان در طول قرون تقریباً یکسان باقی مانده اند.
اگرچه هدف ما بحث مفصل در مورد تبیین رفتار نابهنجار نیست، ولی درک تفاوت ها و شباهت ها در نحوه ی واکنش عمومی جامعه و متخصصان سلامت روانی به رفتار نابهنجار اهمیت دارد.این اهمیت در تلاش برای تعریف و طبقه بندی و در الگوهای مختلف مورد استفاده در درک رفتار نابهنجار آشکار شده است. سرانجام، بخش اعظم آنچه در مورد تاریخچه ی اختلالات روانی نوشته شده است، براین واقعیت تمرکز دارد که جوامع در درمان کسانیکه برچسب نابهنجار داشتند، باهم متفاوت بودند. مسئله ی دیگری که پرداختن به آن بسی مشکل تر است، این است که آیا هیچ تغییر واقعی در طبیعت رفتارهایی که لقب نابهنجار گرفته اند در طول دوران اتفاق افتاده است. برای مثال آیا همان افرادیکه در دوران پیش از تاریخ نابهنجار قلمداد می شدند، امروزه نیز چنین تلقی می شوند؟
۱-۲ملاک های تعریف نابهنجاری
همانطور که پیشتر اشاره شد هر بحثی در این زمینه، به وجود تعریف مورد توافق از آنچه رفتار نابهنجار تلقی می شود، بستگی دارد. چنین تعریفی باید به نحو احسن قادر به پوشش تمام رفتارهایی باشد که بطور کلی در مورد نابهنجار بودنشان توافق وجود دارد؛ باید رفتارهای بهنجار را شامل نشود و پایه ای برای سنجش عینی رفتار فراهم آورد. همچنین باید در مورد همه ی افراد صرفنظر از فرهنگشان صادق باشد.
چشم اندازهای تاریخی رفتار غیرعادی

1. 1. یکی از قدیمی ترین نظریات درباره ی رفتار غیرانطباقی آن را به نیروهای جادویی ماوراء الطبیعی نسبت می دهد. در جوامعی که چنین باورهایی را می پذیرند درمان عموماً عبارت است از بیرون کشیدن ارواح شرور توسط جادوگر یا طبیب از درون فرد.

1. 1. تبیین رفتار غیرانطباقی، به واسطه نقایص عضوی که نه همه بدن بلکه تنها یک عضو خاص را گرفتار کند نیز فراهم آمده است. سوراخ کردن جمجمه، روش درمانی بسیار کهنی که ظاهراً متضمن رهایی ارواح شرور از طریق ایجاد سوراخی در جمجمه بود، بر رویکرد عضوی نسبت به رفتار مرضی استوار است.

1. 1. سومین رویکرد عمومی نسبت به رفتار غیرعادی دیدگاه روانشناختی است. برطبق این نقطه نظر، آشفتگی های رفتاری معمول نارسایی هایی در طرز تفکر، احساس یا ادراکات فرد از دنیا بشمار می آید.

1. 1. در یونان باستان در طول قرن نهم قبل از میلاد، درمان در معبد اسکلوپیوز یا الهه سلامت، انجام می گرفت. بقراط اهمیت مغز را در تبیین رفتار غیرعادی دریافت و درمان مبتنی بر استراحت، استحمام، و رژیم غذایی را توسعه بخشید. حرکت بسوی توجیهات منطقی در تبیین رفتار را سقراط، افلاطون و ارسطو تقویت کردند. سقراط خرد را سنگ زیربنای زندگی مطلوب می دانست. افلاطون نقطه نظر ارگانیسمی ^[۴۹]را گسترش بخشید که طبق آن رفتار جلوه ای است از تمامیت فرایندهای روانشناختی شخص. او رفتار پریشان را برخاسته از تعارضات درونی بین هیجان و عقل بشمار آورد. ارسطو هیجانات را تحلیل نمود و راجع به ماهیت هشیاری مطالب مفصلی نوشت.

1. 1. طی قرون وسطی مواردی بسیار از روش های درمانی تکان دهنده برای بیماری های روانی و همینطور نگرش های انسانی نسبت به افراد پریشان وجود دارد. عقاید خرافی راجع به شیاطین و اجنه تحت حمایت کلیسای کاتولیک قوت گرفتند، اما درعین حال اندیشه بخشش و ترحم مسیح وار، مشوق درمان انسانی تر بیماری روانی نیز بود. در این دوران «اعترافات» آگوستین قدیس بصورت نخستین نمونه از ابزارهای روانشناختی نوین مثل درون نگری و خودکاوی عمل می کند. پاراسلوس و جان هوارت بر باورهای خرافی تاختند و بعضی دولت ها روش های نسبتاً پیشرفته ای برای درمان بیماران روانی در پیش گرفتند. با این همه، پرفروش ترین کتاب آن زمان کتاب مالئوس مالفیکارم (پتک جادوگران)، رساله ای بود درباره ی پدیده شیطانی.

1. 1. اگرچه رنسانس دوران افزایش انسان گرایی و تتبع در بسیاری زمینه هاست، با این حال دوره ی تغییر عمده در نگرش مردم نسبت به رفتار غیرانطباقی نیست. با این همه یوهان ویر در کتاب فریب شیاطین مردم را به جداسازی روانشناسی مرضی از علوم الهی فرا می خواند.

1. 1. قرن هفدهم (عصر خرد) و قرن هجدهم (دوران روشنگری)، استدلال و روش، علمی، سرانجام بر خرافه گرایی به عنوان طرق ابتدایی شناخت رفتار انسان فائق آمد. باروخ اسپینوزا فرایندهای روانشناختی درونی را به همان اندازه که فرایندهای طبیعی قابل مشاهده مستقیم اند دارای ارزش بررسی علمی دانست. در همین زمان اعتقاد به این که روان رنجوری معلول نواقص جسمانی است کماکان پابرجا بود و همین امر به نظریه ی فرانس آنتوان مسمر در مورد مغناطیس حیوانی و نهایتاً کاربرد هیپنوتیزم در درمان مشکلات روانشناختی منجر گشت.

1. 1. جنبش معطوف به درمان انسانی تر بیماران روانی با کارهای فیلیپ پینل شروع می شود که در فرانسه شیوه درمان اخلاقی خود را در اواخر قرن هجدهم گسترش داد. ویلیام هون و جورج گروئیک شانک پرچمدار مبارزه در جهت واداشتن دولت به تجدیدنظر در شرایط بیمارستان «بتلهیم» لندن در سال ۱۸۱۵ بودند. بنجامین راش و دوروتادیکس و کلیفورد بیرز جنبش اصلاحی امریکا را رهبری کردند.

دیدگاه های روانشناختی در مقابل دیدگاه های عضوی

1. 1. علل رفتار غیرعادی محرز نشده است و مناقشه بر سر اهمیت نسبی کنش بدن و جسم و تجارب روانشناختی کماکان ادامه دارد. تاکید قرن هجدهم بر تفکر منطقی، پاسخش پافشاری طرفداران نظریه رمانتیک بر نقش افکار غیرمنطقی بود.براساس نظریه یوهان کریستین هینروث بیماری روانی معلول تعارضات درونی بین تکانش های غیرقابل قبول واحساس گناه حاصل از آن تکانش ها بود.

1. 1. ویلهلم گریسینگر که جستجوی علل بدنی برای پریشانی های روانی را رهبری می نمود، می گفت « بیماری های روانی بیماری های مغز هستند». امیل کراپلین نیز بر اهمیت علل عضوی تاکید داشت. اما خدمت عمده وی ارائه نظام طبقه بندی برای اختلالاتی بودکه منجر به بستری شدن می شوند. ژان مارتین شارکو به علل عضوی معتقد ماند لیکن بیمارانش را با چشم انداز روانشناختی درمان کرد. اول بار پیرژانه بود که مشاهده کرد هیستری در پاسخ به رویدادهای آسیب زای گذشته ایجاد می شود و بیمار در حالت هیپنوتیزم می تواند آنها را بیاد بیاورد.

زمینه فراهم است
در هر دوره ،شیوه نگرش به افراد غیرعادی بازتابی است از پویایی های اجتماعی همان زمان یعنی ارزشها و تعصبات مسلط جامعه. خط مشی های درمان رفتار غیرعادی تحت تأثیر ملاحظات و اولویت های افکار عمومی قرار دارد.
ملاک های قانونی
ممکن است تصور شود نظام های قانون گذاری، که مسئول تصویب قوانین درمان اجباری برای اشخاصیا ند که رفتار نابهنجار از خود بروز می دهند، در مورد تعریف رفتار نابهنجار توافق دارند اما در کشورهای مخلتف قوانین متفاوتی وجود دارد؛ برای نمونه، قانون بهداشت روانی در بریتانیا در سال ۱۹۸۳ رفتار نابهنجار را چنین تعریف می کند: «بیماری روانی وقفه در رشد یا رشد ناقص ذهن، اختلال روان دردمندی ^[۵۰] و هر اختلال یا ناتوانی ذهنی دیگری است.»
از بیماری روانی تعریف بیشتری به عمل نیامده است؛ بلکه این مسئله به قضاوت متخصصان در درمان چنین اختلالاتی گذاشته می شود. درتعریف مذکور، عبارتی که زیر آن خط کشیده شده نیز بطور مشابهی ابهام دارد و موجب می شود تعریف کمی نامفهوم و گنگ باشد. «وقفه در رشد یا رشد ناقص ذهن» این گونه تعریف می شود: «اختلال شدید در هوش و کنش وری اجتماعی ^[۵۱] که با رفتار پرخاشگرانه ی نابهنجار و بی مسئولیتی شدید از طرف شخص همراه است.» اختلال جامعه ستیزی عبارت است از «اختلال یا ناتوانی پایدار ذهن (خواه شامل نقص اساسی در هوش باشد یا نباشد) که منجر به بروز رفتار پرخاشگرانه ی نابهنجار یا بی مسئولیتی شدید از جانب شخص می شود».
برخی از این تعاریف به انواعی از رفتارهای دردسرساز به حساب می آیند. برای مثال اختلال هوش (هرچند همیشه این گونه نیست)، اختلال در انجام وظایف اجتماعی، رفتارهای پرخاشگرانه ی نابهنجار و بی مسئولیتی قابل توجه. با این حال، کلمات توصیفی (مانند معیوب، نابهنجار و شدید) امکان قضاوت های ذهنی (غیر عینی) را گسترش می دهد. آنچه از نظر فردی، اختلال درکارکردهای اجتماعی قلمداد می شود، چه بسا از منظر فرد دیگری قابل قبول به حساب نمی آید. برای مثال مصرف افراطی الکل.
ملاک های آماری
در تلاش برای اشاره به موضوعاتی که پیشتر مطرح شد، ملاک های آماری براساس منحنی توزیع نرمال معرفی شده اند. اگر نمره میانگین جامعه و پراکندگی متوسط نمره ها از میانگین (موسوم به انحراف معیار) برای رفتاری مشخص باشد، می توان به کمک روش های ریاضی تعیین کرد که کدام نمره ها از میانگین فاصله ی بسیاری دارند. همچنین می توان نشان دادکه تعداد معدودی از افراد این نمره های دور از میانگین را کسب کرده اند. کسب چنین نمره ای را می توان نشانه ای از نابهنجاری به شمار آورد. برای نمونه، اگر نمره میانگین جامعه برای هوشبهر، ۱۰۰ و انحراف معیار آن ۱۵ باشد، می توان گفت که هوشبهر کمتر از ۷۰ نابهنجار است، زیرا فقط ۲% از جمعیت چنان نمره ای را کسب کرده اند.
مزیت این سیستم عینی بودن آن است، بدین معنی که طبقه بندی افراد فقط بر پایه ی نمره ی آزمون و بدون توجه به قضاوت متخصص بالینی انجام می پذیرد. اما این روش مشکلاتی نیز دارد؛ نخست آنکه کماکان این متخصص بالینی است که باید تصمیم گیرد کدام رفتارها در وهله ی اول باید اندازه گیری شوند و نقطه برش ^[۵۲] درکجا قرا رگیرد، یعنی چه مقدار انحراف پذیرفتنی است. مشکل دیگر این است که برای بسیاری از رفتارها مانند رفتار مسئولیت پذیری، ممکن است میانگین مشخصی در دست نباشد. همچنین نشان داده شده (برای مثال رابینز ^[۵۳] و همکاران، ۱۹۸۴) بسیاری از اختلالات روانی به لحاظ آماری تقریباً متداول اند. به تقریب یک سوم آمریکایی ها به بعضی از اشکال اختلال روانی در پاره ای از مراحل زندگی مبتلا می شوند. در بریتانیا شیوع اختلالات خلقی در طول عمر ۱۵% است (هریسون ^[۵۴] و همکاران، ۱۹۹۸) و در مورد زنان در لندن این رقم فقط برای افسردگی از ۷۰% تجاوز میکند (ببینگتون ^[۵۵] و همکاران، ۱۹۸۹). ضعف نهایی ملاک های آماری این است که ارزش ها ^[۵۶] را درنظر نمی گیرد (حداقل در حوزه ی نظری). بسیاری از افراد با متوسط جامعه که مطلوب تلقی می شود، فاصله دارند، اما با درنظر گرفتن ارزش های جامعه نابهنجار تلقی نمی شوند. برای مثال اعضای بعضی از گروهک ها و فرقه ها را نمی توان نابهنجار به حساب آورد.
ملاک های انحراف از هنجار
این رویکرد به جای میانگین، هنجارهای موجود در جامعه را به عنوان ملاک تعیین نابهنجاری درنظر می گیرد. آنچه اهمیت دارد، این است که آیا فرد به روش های مورد انتظار جامعه رفتار می کند یا نه. بدین ترتیب، افسردگی که از لحاظ آماری خیلی شایع است، به این دلیل نابهنجار محسوب می شودکه مورد انتظار نیست (به استثنای موقعیت های خاص مانند فوت نزدیکان و آنهم فقط برای دوره ی زمانی معین).
مشکل اینجاست که هنجارها بین فرهنگ ها و حتی درون فرهنگ ها و گروه ها در زمان های گوناگون متفاوت اند. برای مثال در پاره ای از جوامع مانند زولو ^[۵۷]، توهم ها و فریادزدن در خیابان رفتاری بهنجار محسوب می شوند. لندرین ^[۵۸] (۱۹۹۱)، سندرمی موسوم به «درپتومانیا»^[۵۹] را شناسایی کرد که اختلال شناخته شده ای در آمریکا شد. این اختلال عبارت بود از تمایل بردگان به فرار از ارباب هایشان. همجنس گرایی نمونه ی خوبی از رفتاری است که در جامعه ی ما (منظور جامعه ی آمریکاست) دیگر نابهنجار قلمداد نمی شود و در نزد سایر فرهنگ ها مانند سرخ پوستان موهاوی ^[۶۰] رفتاری پذیرفتنی است (گراس^[۶۱]، ۱۹۹۲).
بنابر نظر برخی مولفان (مانند ساس ^[۶۲]، ۱۹۷۱)، تاکید بر هنجار می تواند برای توجیه شکنجه و آزار گروه های اقلیت بکار رود. برای مثال، جماهیر شوروی متهم شده بود که با مخالفان سیاسی به گونه ای رفتار می کرد گویی که آنان دچار اختلال روانی بودند. آشکارا، در پتومانیا، نشانگانی تلقی می شودکه در خدمت اهداف دسته ای از گروه های اجتماعی است که مایل به سرکوب دیگران می باشند.
ملاک های بهداشت روانی
جاهودا ^[۶۳] (۱۹۵۸)، ملاک هایی را برای سلامت روانی پیشنهادکرد. به جای تمرکز بر رفتارهای نامطلوب (چنانچه در سایر رویکردهایی که در اینجا بحث شد قابل مشاهده است)، فهرست او شامل ویژگی ها و رفتارهای مطلوب است. بدین ترتیب نابهنجاری، یعنی نبود مواردی که وی مشخص می کند این ملاک ها به شرح زیرند:

1. 1. نبود بیماری روانی

1. 1. توانایی درون نگری ^[۶۴]، آگاهی از آنچه انجام می دهیم و چرایی آن.

1. 1. رشد، تحول و خودشکوفایی (بالفعل سازی توان ها و استعدادها)

1. 1. یکپارچگی و انسجام جنبه های متفاوت شخص (برای مثال توازن بین نهاد ^[۶۵]، من ^[۶۶]و فرامن در نظریه فروید)

1. 1. توانایی مقابله با فشار روانی.

1. 1. خودمختاری، توانایی زندگی بطور مستقل

1. 1. مشاهده ی جهان به همان صورتیکه در واقعیت وجود دارد.

1. تسلط بر محیط، انطباق پذیری با تغییرات، توانایی در عشق ورزیدن ،کارکردن، بازی کردن و داشتن روابط رضایت بخش.

۲-۱- مدیریت دانش
۲-۲- کارآفرینی سازمانی
۲-۳- ارتباط بین مدیریت دانش با کارآفرینی
۲-۴- مطالعات انجام شده داخلی و خارجی
۲-۵- تاریخچه شرکت
بخش اول: مدیریت دانش
۲-۱- مقدمه
اساسی ترین مشخصه سازمان های هوشمند قرن۲۱، تاکید بر دانش و اطلاعات است. مدیریت دانش می تواند چتری برای گستره ی راه کارهای مورد استفاده جهت اداره دانش نیروی کار سازمان در نظر گرفته شود۲۰۰۹)،Hislop). اخیرا دانش به عنوان دارایی اولیه سازمان ها فرض می شود (۲۰۰۵،Sewell). مدیریت دانش، ابزاری مدیریتی و فرایند ایجاد ارزش از دارایی های نامرئی سازمان است. از اوایل دهه نود مدیریت دانش به عنوان روش نوین مدیریتی، بحث داغ متون مدیریت و دیگر حوزه های وابسته بود. این روش، در واقع تکامل دیگر روش های مدیریتی است، نه چیزی که ناگهان کشف شده باشد و بتواند طی۶ماه در سازمان پیاده شود. سازمان های موفق دریافته اند که دانش مهم ترین دارایی آنهاست و برخی اصول اساسی مدیریت دانش در کارکنان و سازمان وجود دارد و آنان به مدیریت دانش به عنوان عامل کلیدی موفقیت در سازمان می نگرند. به همین دلیل، سرمایه گذاری های هنگفتی برای بکارگیری این نوع مدیریت هزینه کرده اند. مدیریت دانش متشکل از دامنه ای از استراتژی ها و رویه هاست که در یک سازمان برای رسیدن به اهداف آن با استفاده بهینه از دانش و یا توانایی یک سازمان در استفاده از سرمایه معنوی و دانش دسته جمعی به منظور دستیابی به اهداف خود از طریق فرایندی شامل تولید دانش، بهره گیری دانش و استفاده از آن به کمک فناوری است.داده منتقل می شود، اطلاعات تسهیم می شود، اما دانش صنعتی از افراد و جوامع است که به سادگی قابل انتقال نیست. توبیاس(۲۰۰۰) عنوان می کند که دو دارایی بزرگ وجود دارد که سازمان ها صاحب آن هستند. یکی افرادی که در آن سازمان کار می کنند و دیگری دانشی که در ذهن کارکنان سازمان است. بنابراین دانش را باید خلق، ذخیره و به کار برد که این وظیفه مدیریت دانش است. مدیریت دانش ابزار مهمی است که سازمان ها از طریق آن بهتر می توانند دانش و اطلاعات را مدیریت کنند. در قرن۲۱سازمان ها ذاتا، رقابتی، ثابت قدم و پیشگام می باشند. ایجاد مزیت رقابتی استراتژیک نیازمند نوع جدیدی از سازمان ها می باشد که قابلیت ایجاد دانش برای حداکثر سازی رقابت و موفقیت استراتژیک را داشته باشند. سازمان ها باید برای ایجاد و کنترل دانش دارای ساز وکار هایی باشند. در شرایط کنونی یکی از عواملی که سبب دگرگونی چهره اقتصادی، اجتماعی و صنعتی یک کشور می شود فعالیت های کارآفرینانه برخورداری از روحیه کارآفرینی و در نهایت کارآفرینی انسان است. از نظر تیمونز(۱۹۹۰) کارآفرینی، ایجاد یک چیز ارزشمند از هیچ و کارآفرین کسی است که دارای قدرت درک بالا و توانایی یافتن فرصت هاست و می تواند از طریق پرورش اندیشه و ایده خود و تبدیل آن به محصول یا خدمتی جدید، اقدام به ارزش آفرینی از هیچ نماید. باید پذیرفت که عصر تسلط روحیه کارآفرینی فرا رسیده است. در بازارهای پر رقابت جهانی سرمایه داری بزرگ کلاسیک به مرور قدرت خود را از دست خواهند داد و صرفا کسانی در عرصه های بین المللی به حیات اقتصادی- اجتماعی ادامه خواهند داد که روحیه کارآفرینی داشته باشند. از این رو در این عرصه نوین رقابتی جامعه ای پیشتاز است که از دانش آموختگانی برخوردار باشند که بتوانند با خلاقیت و پویایی منابع تولید را گردآوری کنندو با کوشش های خلاقانه خود به کسب و کار بپردازند و کارآفرین باشند(هزار جریبی،۱۳۸۲) یکی از مهم ترین متغیرهایی که نقش بسزایی در کارآفرینی دارد دانش و اطلاعات است و اینکه چگونه بتوانیم دانش را مدیریت کنیم و بتوانیم به نحو احسن استفاده کنیم. تسلط به فناوری ها و ابزارها جدید در کسب و کار یک الزام و ضرورتی اجتناب ناپذیر تلقی شود.(باقری۱۳۸۹). مدیریت دانش از طریق اطلاعات و دانش به برنامه ریزی، هدایت و تصمیم گیری صحیح کمک می کند دانش می تواند در تصمیمات مناسب باشد و از این طریق منجر به کسب رقابتی برای افراد گردد و در نهایت میزان کارآفرینی را به صورت چشمگیر افزایش دهد(دیندارلو۱۳۹۰). مدیریت دانش به سازمان در کسب، درک و بینش حاصل از تجربه خود کمک می کند. فعالیت های خاص مدیریت دانش به تمرکز سازمان به اکتساب، ذخیره سازی و بکارگیری دانش برای مواردی از قبیل حل مساله، یادگیری پویا، برنامه ریزی استراتژیک و تصمیم گیری کمک می کند که در نهایت موجب کارآفرینی می شود(باقری۱۳۸۹). مدیریت دانش از طریق مدیریت بهتر ایده ها، افزایش توانمندی و بهره وری کارکنان و رهبری موثر دانش می تواند منجر به کارآفرینی در افراد گردد. بنابراین در این فصل با توجه به تعریف و مفهوم مدیریت دانش به بررسی مفاهیمی چون مدیرت دانش و استراتژی های آن و کارآفرینی سازمانی خواهیم پرداخت و عوامل تاثیرگذار بر هر کدام از این مفاهیم را بررسی خواهیم کرد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۱-۱- تاریخچه مدیریت دانش
تاریخچه و تکامل مدیریت دانش به لحاظ اینکه از حوزه های مختلفی ظهور یافته است، روشن و دقیق نیست. گفته می شود تعدادی از نظریه پردازان مدیریت به تجلی مدیریت دانش کمک کرده اند. در بین آنها پیتر دراکر، استراسمن و پیتر سنگه در آمریکا از معروف ترین پیشگامان هستند. دراکر و استراسمن به اهمیت روبه رشد اطلاعات و دانش صریح به عنوان منابع سازمانی تاکید کردند. از طرف دیگر سنگه به بعد فرهنگی دانش یعنی سازمان یادگیرنده تمرکز کرده اند. در سال۱۹۷۹ حسابدار سوئدی به انم کارل اریک سیوبی که بعدها به عنوان یکی از بنیان گذاران علم مدیریت معرفی شد، پی به ارزش دارایی های فکری و ناملموس که حتی نامی از آنها در دفاتر حسابداری برده نمی شد، برد.
سیوبی زمانی که مشغول ارزیابی ترازنامه مالی چند شرکت بزرگ سوئدی بود، متوجه نکته جالبی شد. بسیاری از شرکت ها پس از انجام عملیات طولانی حسابداری، ارزشی در حدود چند کرون سوئد و حتی یک کرون نشان می دادند. سیوبی پس از بررسی های مختلف متوجه شد که بخش اعظم این اختلاف به سرمایه های دانش درون سازمان برمی گردد و برخواسته از توان دانشی این سازمان در حل مسائل تخصصی شان است. اما نکته جالب وارد نشدن این دارایی ها در ترازنامه های حسابداری بود، چرا که اساسا چیزی تحت عنوان مفهوم سرمایه های ناملموس وجود نداشت. از سال ها پیش(تقریبا از جنگ جهانی دوم) محدود بودن سرمایه های ملموس و فیزیکی و نیاز به افزایش برنامه ریزی شده آنها، منجر به خلق شاخه های علمی مختلف شده بود. به عنوان مثال برنامه ریزی خطی و پژوهش عملیاتی مکان یابی و تخصیص، طراحی کارخانه، تعمیرات و نگهداری، بهره وری ماشین آلات، برنامه ریزی تولید و … همگی در جهت مدیریت سرمایه های ملموس ایجاد شده بود. اما سرمایه های ناملموس، تا آن زمان مورد توجه قرار نگرفته بود. فعالیت سیوبی و پس از آن بکمن، نوناکا، ویگ و … باعث گردید، توجه صنعت گران و عالمان علوم صنعتی به سرمایه ای بس عظیم، یعنی سرمایه ای که با وجود تولید اکثریت ارزش افزوده کالا، کمتر مورد مدیریت و ساماندهی و برنامه ریزی افزایشی قرار گرفت، جلب شود.
تا سال ۱۹۹۰ تعدادی از شرکت های مشاوره، برنامه های مدیریت دانش را شروع کردند و تعدادی از شرکت های مشهور اروپایی، آمریکایی و ژاپنی برنامه های مدیریت دانش را نهادینه کردند. در سال ۱۹۹۱ تام استوارت مقاله خود را تحت عنوان قدرت مغز در مجله منتشر کرد و به این ترتیب مدیریت دانش در مطبوعات عمومی معرفی شد. شاید گسترده ترین کار مطالعاتی در زمینه مدیریت دانش مربوط به کار نوناکا و تاکه اوچی(۱۹۹۵) در کتاب شرکت دانش آفرین باشد.(محمدی و همکاران،۱۳۸۷)

سال
طراح
رویداد

۱۹۸۶

کارل ویگ

ابداع مفهوم مدیریت دانش

۱۹۸۹

شرکت های مشاور مدیریتی بزرگ

شروع تلاش های درونی برای اداره رسمی دانش

۱۹۸۹

ارزش واتر هاوس

یکی از نخستین ها برای تکمیل مدیریت دانش دراستراتژی درونی اش

۱۹۹۱

بازبینی تجاری هاروارد(نوناکا و تاکه اوچی)

یکی از نخستین مقالات منتشر شده در مورد مدیریت دانش

۱۹۹۱

تام استوارت

اهمیت به سرمایه فکری

۱۹۹۳

کارل ویگ

یکی از نخستین کتابهای منتشر شده در مورد مدیریت دانش