• ترغیب؛ توسط جنبش با حرکت نمادین صورت می­گیرد که امور دارای ارزش را به گروه‌ها معرفی می­ کند و توجه آن‌ها را به سمت پاداش و جرایم آن امور می­کشاند.

جدول شماره ( ۱۱ ) استراتژی های جنبش از نظر واگو استفان
۲-۳- مروری بردید گاه های نظری تکنولوژی ارتباطی ( اینترنت و تاثیر اجتماعی آن)
وضعیت جهانی امروز واقعا با گذشته متفاوت است طوری که تغییرات اوضاع را می توان حس کرد یعنی دو نیروی بنیادی به سرعت باعث تحول و پیشرفت دنیا می شود . هر دوی آنها نتیجه جنگ سرد هستند . یکی راه اندازی اینترنت است که دسترسی به اطلاعات رادر همه جای دنیا امکان پذیر کرده است و در حال حاضر تقریبا همه مردم در هر جای دنیا به هر نوع اطلاعاتی دسترسی دارند . اگر به اینترنت دسترسی داشته باشید ، دنیایی بزرگ از اطلاعات را در زیر انگشتان خود خواهید داشت . عامل دیگر که تحول یافته ، مدیریت است . مدیریت بهینه و گسترش علم در سراسر جهان طرحی است برای رشد اجتماعی که مورد حمایت همه است . ( شوارتز ، ۱۳۸۶،۳-۴)

از نیمه دوم دهه ۱۹۹۰ به بعد ، استفاده از اینترنت در عرصه های اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی ، در کشور های توسعه یافته و تا حدودی ، در کشور های در حال توسعه ، گسترش یافته است و به دلیل تاثیر گسترده آن در زوایای گوناگون زندگی ، اصطلاحاتی همچون « دهکده جهانی » ، « آگاهی سیاره ای » و « پایان جغرافیا » در محافل دانشگاهی امروز رواج یافته اند . بنابراین امروزه گفته می شود که سیاست بر بال رسانه ها می چرخد چنان که با گسترش استفاده بازیگران جامعه مدنی در سطوح ملی ، فرا ملی ، منطقه ای و جهانی از اینترنت ، نقش آفرینی آن در تعاملات و چالش های سیاسی بیشتر نمایان می شود . ( سردار نیا ، ۱۳۸۸ ، ۱۵۲ )
از آنجا که آشنایی با منابع طبقه بندی شده و قابل درک از مفاهیم و نظریات علمی مربوط به حوزه تکنولوژی ارتباطی و بویژه اینترنت در این قسمت از پایان نامه ضروری به نظر می رسد و با توجه به کثرت این نظریات علمی در ذیل به بخشی از این دیدگاه ها می پردازیم .
در نگاه بوگارد، جهانی شدن، ارتباطات هویت ها را تقویت می کند چرا که جهانی شدن هویت های دوگانه و چندگانه را به واسطه امکان رفت و آمد پناهندگان و آوارگان در زمان و مکان تقویت نموده است، حفظ هویت به دلیل کالایی شدن فرهنگ، سیاست های هویتی و سهولت حمایت از آوارارگان هویتی آسان شده است. (رسانه ، ۱۳۹۰ )
گیدنز ، پدیده جهانی شدن را نوعی سازمان دهی مجدد به زمان و مکان در عرصه حیات فرهنگی – اجتماعی می داند. از این نگاه برخی از تکنولوژی های ارتباطی (اطلاعاتی) نوین به پیدایش حوزه های تعاملی جدید و همچنین ترکیبات زمانی – مکانی جدیدی منجر شده است که با ایجاد شبکه های بسیار متداخل جهانی احساس ما را نسبت به زمان و مکان دگرگون ساخته است. (رسانه، ۱۳۹۰ )
هابرماس، مدل دموکراسی هابرماس در بردارنده یک مفهوم سازی مجدد از حوزه عمومی است که در آن جنبش های اجتماعی بازیگران اصلی در شکل دهی اراده دموکراتیک می باشند و موضوعات را در فضای یا حوزه غیر رسمی تعریف می کنند و سپس از طریق کانال های سیاسی متعارف در مورد آنها اقدام می شود. (رسانه ، ۱۳۹۰ )
فیشر و کینگ ‌معتقدند که “امروزه مفهوم اجتماعی در جهان نو دیگر جغرافیایی نیست بلکه آن از زمان و مکان فراتر می رود و شامل تمام گروهایی که منافع مشترکی را تعقیب می کنند می گردد. به عبارتی اجتماع به یک زمان و مکان خاص محدود نبوده و این دو عنصر نزدیک و کوتاه شده اند .تکنولوژی ارتباطی باعث می شود که اجتماعات ارتباطی شکل گیرد که ارتباط بین مردم را تسهیل می سازد. انحصار دانش رسمی بوسیله نخبگان با بهره گرفتن از این تکنولوژی شکسته می شود و مردمان عادی از طریق اینترنت و خطوط اینترنتی که در سراسر جامعه پراکنده شده است به اطلاعات کافی و سودمند و آگاهی بخش دست پیدا می کنند.جنبش های جدید اجتماعی امروزه بر تکنولوژی ارتباطی و اینترنت و کامپیوتر تکیه دارند. . (اطهری ، ۱۳۸۵)
دریفوس، انتشار اطلاعات در اینترنت چه به لحاظ ابعاد پراکندگی و چه به لحاظ سرعت آن خارق العاده است و این در حالی است که سازماندهی اطلاعات در اینترنت نه بر مبنای یک طبقه بندی سلسله مراتبی مبتنی بر طبقه بندی سنتی بلکه بر مبنای اتصال بینابینی میان همه اجزاء صورت گرفته که به کاربر امکان می دهد تا مستقیماً از یک مدخل داده ها به دیگری حرکت کند. این امر اگر چه قادر است به نوعی بر انعطاف پذیری سیستم بیفزاید ولی در جای خود بواسطه اینکه به جای محتوای معناشناختی بر تکنیک جستجوی صوری و نحوی تعدادی نماد بی معنا متکی شده است می تواند از قابلیت دسترسی آسان بر اطلاعات بکاهد. (رسانه ، ۱۳۹۰ )
جیمز پتراس ،اینترنت تبدیل به اراضی مورد مناقشه گشت، شکل جدیدی از رویارویی طبقاتی که جنبش‌های طرفدار دموکراسی و آزادی‌خواهانه ملی را در بر گرفت. رهبران و جنبش‌های عمده از کوه‌های افغانستان گرفته تا فعالین دموکراسی‌خواه در مصر، جنبش دانشجویان در شیلی و جنبش مسکن افراد فقیر در ترکیه، برای اطلاع رسانی به جهانیان در مورد مبارزات، برنامه‌ها، سرکوب دولتی و پیروزی‌های مردمی به اینترنت وابسته هستند. اینترنت مبارزات مردمی را در فرای مرزهای ملی به یکدیگر پیوند می‌زند و نیز سلاحی کلیدی است که یک اینترناسیونالیسم جدید برای مبارزه با جهانی‌سازی سرمایه‌داری و جنگ‌های امپریالیستی بوجود آورده است.(ذاکری ، ۱۳۹۰)
مک لوهان، زمان و مکان بواسطه ارتباطات متکی بر کامپیوتر تا بدان حد تحلیل رفته اند که مردمان در اقصاء نقاط جهان می توانند به سادگی، گویی در یک روستا (دهکده جهانی) به سر می برند و با یکدیگر ارتباط دارند. (رسانه، ۱۳۹۰ )
شری ترکل، ما بر روی اینترنت تشویق می­شویم که به صورتی سیال، تمرکز زدایی شده، چندگانه و
همیشه در حال فرایند فکر کنیم اینترنت به آزمایشگاهی اجتماعی مهمی برای تجربه کردن یا ساختن و باز ساختن خویش بدل شده است. (رسانه ، ۱۳۹۰ )
میترا و واتس، به بررسی رابطه اینترنت و حضور (صدای) گروه های اجتماعی می پردازد و نظریه صدا بر این واقعیت تأکید می کند که گروه های خاموش جامعه در واقع وسیله ای ندارند تا صدای خود را به خارج از گروه خود برسانند. آنها معتقدند اینترنت توانسته این امکان را برای تمامی افراد فراهم سازد تا صدایی داشته باشند. مُل و لُُُُُُُُُُو، سه استعاره بارز درباره فضا یا تیپولوژی اجتماعی وجود دارد: مناطق ، شبکه ها و سیّالات. در مرحله اول، مناطقی وجود دارند که در آنها چیزها گرد هم می آیند و هر خوشه منطقه ای خاصی دارای حد و مرز می شود، در مرحله دوم، شبکه هایی وجود دارد که آنها فاصله های نسبی تابعی هستند از نسبت های میان اجزائی که شبکه را ساخته اند، در مرحله آخر، سیّالات هستند که به راه می افتند، نه حد و مرز ها وجود دارد و نه نسبت ها و روابط، در این مرحله فضای اجتماعی همچون یک جریان عمل می کند. (رسانه ، ۱۳۹۰ )
عاملی، پارادایم دو جهانی شدن ها در درجه اول به تبیین دو جهان موازی و در عین حال مرتبط و در هم آمیخته می پردازد و در درجه بعدی جهنی شدن های متکثری را درون این دو جهان مورد توجه قرار می دهد. در واقع مهمترین تغییر جهان معاصر، که بنیان تغییرات آینده جهان را می سازد، رقابت جهان واقعی و جهان مجازی است. کیت نش، جنبش های اجتماعی جدید دارای ویژگی هایی چون غیرابزاری بودن و بیانگر علایق و نگرانی های جهان شمول، معطوف به جامعه مدنی، به شیوه باز سازماندهی می شوند و به رسانه های جمعی متکی اند که از دههء ۶۰ به بعد در اشکالی چون جنبش زنان،محیط زیست یا جنبش ضد سیاسی رواج یافتند. (رسانه ، ۱۳۹۰ )
لانگ من و موریس فضای مجازی را تحرک اجتماعی جدیدی می دانند که از با بهره گرفتن از اینترنت و تکنولوژی های اطلاعاتی جدید به ایجاد تحرک اجتماعی و القا اطلاعات با هدف مقابله با هژمونی بر می خیزد. (رسانه ، ۱۳۹۰ )
بیل مویر، از چهارنقش اساسی در جنبش اجتماعی یعنی شورشگر، شهروند ،دگرگون ساز و مصلح توضیح می دهد که مصلحان افرادی هستند که از طریق فضای مجاری رسمی در پی ایجاد تغییر و تحقق اهداف خود هستند. (رسانه ، ۱۳۹۰ )
بوردیو ، سرمایه اجتماعی مجموعه منابع بالفعل و بالقوه است که با عضویت در شبکه های اجتماعی کنشگران و سازمان ها به وجود می آید. (رسانه ، ۱۳۹۰ )
جردن ، مفهوم قدرت مجازی را تعریف کرد و آن را به سه قسمت تقسیم کرد: فردی, اجتماعی و تصوری. این نوع از قدرت در مورد فرد وقتی اتفاق می افتد که او به توانایی لازم برای دسترسی و استفاده از امکانات برای تماس با دیگران برسد.زمانی که برای یک گروه این توانایی بوجود بیاید نوع اجتماعی این نوع از قدرت ایجاد می شود. قدرت مجازی تصوری زمانی واقع می شود که یک ایدئولوژی، جنبش یا حرکت اجتماعی به امکانات جدیدارتباطی دسترسی پیدا کند.(رسانه، ۱۳۹۰ )
رایت، سه سطح را در مورد اینترنت در درون یک جنبش تشخیص می دهد که گرو ه های مجازی خاموش نیز می توانند از آنها استفاده کنند :
۱- شبکه ای شدن درون یک جنبش، شامل استفاده از اینترنت برای جمع آوری و پخش اطلاعات برای فعالان جنبش.
۲- شبکه سازی بین جنبش ها و گروه ها اجتماعی، بر قرار کردن ارتباط با دیگر گروه ها و جنبش ها.
۳- جنبش های مجازی، فضای مجازی را به عنوان سکویی برای فعالیت های کاملاً مجازی که شامل مخالفت های الکترونیکی مانند نافرمانی های مدنی ، انگ زنی ، مخدوش کردن تصویر دیگران و … استفاده می کنند. . (رسانه ، ۱۳۹۰ )
جدول شماره ( ۵ ) جنبش اجتماعی و اینترنت از نظر رایت
۱-۳-۲- نقش اینترنت در جنبش های اجتماعی
به گزارش مشرق؛ جیمز پتراس در مقاله ای با عنوان اعتراض اجتماعی در عصر اینترنت، که در پایگاه اینترنتی گلوبال ریسرچ منتشر شده به نقش اینترنت در جنبش های اجتماعی پرداخته است و از ناامنی آن به دلیل حضور بیش از ٨٠٠ هزار جاسوس سازمان های اطلاعاتی آمریکایی پرده برداشته و از سوی دیگر، وقت گذراندن در اینترنت و فعالیت سیاسی اینترنتی را بی نتیجه خوانده و از این بابت اینترنت را افیون توده ها برای بی عملی سیاسی و از بین رفتن جنبش های اجتماعی وابسته به اینترنت می خواند.یقت، هرچقدر اینترنت در بسیج جنبش‌های اجتماعی معترض به دولت امپریالیستی و استعمارگر وی تاکید می کند که اینترنت “یک منبع آزاد و ایمن اطلاعات، گفتمان و مباحثه” نیست. در حقکارآمدتر می‌شود، احتمال مداخله دولتی-پلیسی نیز به بهانه “مبارزه با تروریسم” افزایش می‌یابد.
وی می نویسد: ارتباط بین تکنولوژی اطلاعاتی ، به طور اخص اینترنت، با سیاست مسأله‌ای مهم در جنبش‌های اجتماعی معاصر است. نوآوری‌های حوزه تکنولوژی اطلاعاتی به مانند بسیاری از پیشرفت‌های علمی گذشته دارای اهدافی دوگانه بودند: از یک طرف، این تکنولوژی باعث تسریع در جریان جهانی سرمایه، بالاخص سرمایه مالی، شده و “جهانی‌سازی” امپریالیستی را تسریع کرده و از طرف دیگر منابع حیاتی دیگری برای تحلیل و همچنین برقراری ارتباط به منظور بسیج کردن جنبش‌های مردمی فراهم آورده است. (ذاکری ،۱۳۹۰)
صنعت تکنولوژی اطلاعات طبقه جدیدی از میلیونرها را از دره آمریکا گرفته تا هند خلق کرده است. این طبقه از طریق کنترل انحصاری خود بر حوزه‌های متنوع جریان اطلاعات و سرگرمی، نقش اصلی را در گسترش استعمار اقتصادی ایفاء کرده‌اند.
اگر با زبان مارکس بخواهیم توضیح دهیم باید بگوییم که “اینترنت تبدیل به افیون توده‌ها شده است.” پیر و جوان، شاغل و بی‌کار، ساعت‌های مدید را به صورت منفعلانه‌ای و جدای از دیگر شهروندان، همکاران و کارکنان، بر صفحه مونیتور، تصاویر مستهجن، بازی‌های ویدئویی، مصرف‌گرایی آنلاین و حتی “اخبار” خیره می‌‌شوند. (ذاکری ،۱۳۹۰)
در بسیاری از موارد “سرریز اخبار” باعث اشباع اینترنت شده، زمان و انرژی بینندگان را در خود جذب کرده و آنها را از تعمق و عمل باز داشته است. همانگونه که اخبار بسیار کم و جهت‌دار رسانه‌های جمعی باعث انحراف آگاهی جمعی می‌شود، انبوه پیام‌های اینترنتی نیز می‌توانند تحرک شهروندی را مسکوت گذارند.
به هر حال اینترنت، زندگی سیاسی را “شخصی” کرده است. بسیاری از فعالین بالقوه معتقدند که انتشار بیانیه‌ها برای آگاهی دیگر افراد یک رفتار سیاسی است اما فراموش کرده‌اند که فقط فعالیت عمومی، شامل رویارویی با مخالفین‌شان در حوزه‌های عمومی، در مراکز شهری و حومه، بنیان و اساس تحول سیاسی را فراهم می‌آورند. ( ذاکری ،۱۳۹۰)
یکی‌ از روش‌های‌ فعالیت‌ زیست‌ جهان‌ در دموکراسی‌های‌ مدرن‌، روشی‌ است‌ که‌ توسط‌ جنبش‌های‌ ‏نوین‌ اجتماعی‌ در پیش‌ گرفته‌ شده‌ است‌. جنبش‌های‌ نوین‌ اجتماعی‌ در مرز بین‌ نظام‌ و ‏زیست‌ جهان‌ قرار دارند، از «قواعد شیوه‌های‌ زندگی»حفاظت‌ می‌کنند و نیز از جامعه‌ مدنی‌ در برابر ‏دست‌اندازی‌ های‌ نظام‌ حمایت‌ می‌کنند. افزون‌ بر ‏این‌ جنبش‌های‌ نوین‌ اجتماعی‌ به‌ ایجاد هویت‌های‌ اجتماعی‌، دانش‌ و اطلاعات‌ می‌پردازند. آنها، آن‌گونه‌ که‌ ‏آیرمن‌ و جیمسون‌ اظهار می‌دارند «همانند یک‌ قلمرو شناختی‌، فضای‌ اجتماعی‌ جدیدی‌ ‏هستند که‌ توسط‌ تعامل‌ پویا بین‌ گروه‌ها و سازمان‌های‌ مختلف‌ پر می‌شود. » جنبش‌های‌ نوین‌ اجتماعی‌ ‏دقیقاً ارگان‌هایی‌ هستند که‌ مشکلات‌ را درک‌ می‌کنند و آنها را وارد دستورکار عمومی‌ می‌سازند. براین‌ ‏اساس‌، جنبش‌های‌ نوین‌ اجتماعی‌ هدفشان‌ ایجاد و انتشار اطلاعاتی‌ است‌ که‌ به‌ طور مستقل‌ از نیازهای‌ ‏ادارات‌ و بازار پدید می‌آید. ساختار نامنسجم‌ اینترنت‌، بنا بر تحلیل‌ آیرمن‌ و جیمسون‌ این‌ امکان‌ را برای‌ ‏جنبش‌های‌ نوین‌ اجتماعی‌ فراهم‌ می‌سازد تا به‌ فرآیندهایی‌ در حال‌ شکل‌گیری‌ تبدیل‌ شوند که‌ محصول‌ ‏یک‌ رشته‌ برخوردهای‌ اجتماعی‌ هستند. خدمات‌ خبری‌ و اطلاعاتی‌ سنتی‌ برای‌ این‌ نیازها مناسب‌ نیستند ‏چون‌ بیشتر واکنشی‌ هستند تا کنشی‌. ( سالتر ، ۱۳۸۹)
بیاد داشته باشیم که نیروی محرک اصلی برای رشد “تکنولوژی اطلاعات” از تقاضای نهادهای ملی بزرگ، بانک‌های سرمایه‌گذاری و معامله‌گران قماربازی ناشی شد که می‌خواستند میلیاردها دلار و یورو را فقط با تکان دادن انگشت از کشوری به کشور دیگر، از کسب و کاری به کسب و کار دیگر و از کالایی به کالای دیگر منتقل نمایند.
تکنولوژی اطلاعاتی نیروی موتور رشد جهانی‌سازی بود که در خدمت سرمایه مالی قرار گرفت. حباب بوجود آمده در سهام تکنولوژی اطلاعاتی در سال ۲۰۰۱ نتیجه ارتقاء ریسک‌آمیز و قمارگونه ارزش “شرکت‌های نرم‌افزاری” بود که به “اقتصاد واقعی” متصل نبودند. سقوط مالی جهانی در سال ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ و تداوم آن تا به امروز، از بسته‌بندی کامپوتری فریب‌های مالی و نیز رهن‌‌های املاکی که به قدر کافی تأمین مالی نشده بودند، ناشی شد. “خصائص” اینترنت، وابستگی سریع آن به اطلاعات در حوزه سرمایه‌داری قماری یکی از مهمترین عوامل پدید آمدن شدیدترین بحران سرمایه‌ای از زمان رکود بزرگ در دهه ۱۹۳۰ بودند. ( ذاکری ،۱۳۹۰)
اینترنت به عنوان بازاری برای کسب‌ و کار تجاری در دسترس عموم قرار گرفت و سپس کاربری‌های دیگر اجتماعی و سیاسی نیز برای آن در نظر گرفته شد. مهمترین کاربری اینترنت این بود که تبدیل به ابزاری شد تا به افکار عمومی در مورد استثمار و غارت کشورها و مردم توسط بانک‌های چند ملیتی اطلاع‌رسانی شود. اینترنت دروغ‌های مرتبط با جنگ‌های توسعه‌طلبانه آمریکا و اتحادیه اروپا را در خاورمیانه و جنوب آسیا افشاء کرد.
اینترنت تبدیل به اراضی مورد مناقشه گشت، شکل جدیدی از رویارویی طبقاتی که جنبش‌های طرفدار دموکراسی و آزادی‌خواهانه ملی را در بر گرفت. رهبران و جنبش‌های عمده از کوه‌های افغانستان گرفته تا فعالین دموکراسی‌خواه در مصر، جنبش دانشجویان در شیلی و جنبش مسکن افراد فقیر در ترکیه، برای اطلاع رسانی به جهانیان در مورد مبارزات، برنامه‌ها، سرکوب دولتی و پیروزی‌های مردمی به اینترنت وابسته هستند. اینترنت مبارزات مردمی را در فرای مرزهای ملی به یکدیگر پیوند می‌زند و نیز سلاحی کلیدی است که یک اینترناسیونالیسم جدید برای مبارزه با جهانی‌سازی سرمایه‌داری و جنگ‌های امپریالیستی بوجود آورده است. (ذاکری ،۱۳۹۰)
به بیان لنین، می‌توانیم بگوییم که سوسیالیسم قرن ۲۱ را می‌توان با معادله زیر تبیین کرد: “شوروی به علاوه اینترنت = سوسیالیسم مشارکتی”.
ما باید متوجه باشیم که تکنولوژی‌های اطلاعاتی کامپیوتری “خنثی” نیستند – تأثیر سیاسی آنها به کاربران و ناظرینی بستگی دارد که مشخص می‌سازند این تکنولوژی‌ها باید در خدمت منافع طبقاتی چه کسانی باشند. (ذاکری ،۱۳۹۰)
جنبش‌های‌ نوین‌ اجتماعی‌ در همگی‌ این‌ اشکال‌ وارد شده‌اند. ‏می‌توان‌ ملاحظه‌ کرد که‌ جنبش‌های‌ نوین‌ اجتماعی‌ از اینترنت‌ برای‌ پشتیبانی‌ از فعالیت‌های‌ خارجی‌ ‏استفاده‌ می‌کنند، در چارچوب‌ اینترنت‌ به‌ فعالیت‌ می‌پردازند تا مبنایی‌ برای‌ فعالیت‌هایشان‌ به‌ وجود آورند و ‏تلاش‌ کرده‌اند تا در زمینه‌ سیاست‌هایی‌ به‌ اعمال‌ نفوذ بپردازند که‌ بر اینترنت‌ تأثیر دارند. جنبش‌ ضدجهانی‌ ‏شدن‌ یا طرفدار دموکراسی‌ آن‌گونه‌ که‌ پیروان‌ گرامشی‌ ممکن‌ است‌ توصیه‌ کنند، از اینترنت‌ به‌ شکل‌ ‏بسیار مؤثری‌ استفاده‌ کرده‌ است‌ و این‌ در حالی‌ است‌ که‌ انجمن‌ ارتباطات‌ پیشرو ^[۲۶]جنبش‌ مزبور را ‏تسهیل‌ کرده‌ است‌ و در همان‌ حال‌ ضمن‌ فعالیت‌ در چارچوب‌ اینترنت‌ تلاش‌ کرده‌ است‌ تا بر ‏سیاست‌گذاری‌ها نیز تأثیر نهد. اگر زیست‌ جهان‌ مبتنی‌ بر ارتباطات‌ انسانی‌ باشد و جنبش‌هایی‌ نوین‌ ‏اجتماعی‌ بازیگرانی‌ تلقی‌ شوند که‌ از زیست‌ جهان‌ پشتیبانی‌ می‌کنند، آن‌گاه‌ یک‌ نظام‌ ارتباطی‌ که‌ متناسب‌ ‏با جنبش‌های‌ نوین‌ اجتماعی‌ باشد باید تا حدودی‌ از عقلانیت‌ ارتباطی‌ در رابطه‌ با زیست‌ جهان‌ حمایت‌ کند. ‏بنابراین‌ منطق‌، ارائه‌ این‌ استدلال‌ که‌ برای‌ تقویت‌ زیست‌جهان‌، اینترنت‌ را می‌توان‌ رسانه‌ای‌ بنیادی‌ برای‌ ‏جامعه‌ مدنی‌ و حوزه‌ عمومی‌ غیررسمی‌ تلقی‌ کرد، مطمئناً قابل‌ توجیه‌ است‌. به‌طور اخص‌ می‌توان‌ گفت‌؛ ‏اینترنت‌ با قابلیت‌ دسترسی‌ جهانی‌ برای‌ جنبش‌های‌ اجتماعی‌ بسیار ارزشمند است‌. اینترنت‌ گروه‌ها و ‏سازمان‌های‌ جنبش‌ اجتماعی‌ را قادر می‌سازد به‌ ارتباط‌ با یکدیگر، به‌ ایجاد و توزیع‌ اطلاعات‌ به‌ شکلی‌ ‏ارزان‌ و مؤثر بپردازند و از امکانات‌ دریافت‌ واکنش‌ها و بازخورد نیز برخوردار شوند. (سالتر، ۱۳۸۹)
علاوه بر موارد گفته شد، میادین جنگی هوایی کامپیوتری تبدیل به سلاح انتخابی ناتو برای
بمباران و تخریب لیبی بوده‌اند. هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا که شهروندان غیرنظامی پاکستان و یمن را با موشک مورد هدف قرار داده و می‌کشند توسط “هوش” کامپیوتری هدایت می‌شوند. یافتن محل شبه‌نظامیان کلمبیایی و نیز بمباران‌های هوایی مرگبار توسط ابزار کامپیوتری انجام می‌گیرند. به بیان دیگر تکنولوژی اطلاعاتی دارای کاربردی دو گانه است. این تکنولوژی می‌تواند برای آزادی مردمی و یا مبارزه امپریالیستی با انقلاب‌ها به کار رود. (ذاکری ،۱۳۹۰)
اینترنت در اعتراضات اجتماعی، در ابتدا و قبل از هر چیز دیگری یک منبع حیاتی است تا از طریق آن اطلاعات مهم برای آموزش و بسیج “عموم” منتشر گردد – بالاخص بین رهبران ترقی‌خواه عقاید، فعالیت اتحادیه‌های تجاری و رهبران کشاوزان، شبه‌نظامیان و فعالین.
به علت نقش فزاینده اینترنت به عنوان ابزاری برای مخالفت‌های اجتماعی، دستگاه دولتی-پلیسی سرکوبگر آن را به طور مداوم تحت نظارت و بررسی دارد. برای مثال، در آمریکا بیش از ٨٠٠هزار مأمور توسط سازمان پلیس “امنیت میهنی” استخدام شده‌اند تا در مورد میلیاردها ایمیل، فاکس و تماس‌های تلفنی میلیون‌ها آمریکایی جاسوسی کنند. اما واقعیت این است که اینترنت “یک منبع آزاد و ایمن اطلاعات، گفتمان و مباحثه” نیست. در حقیقت، هرچقدر اینترنت در بسیج جنبش‌های اجتماعی معترض به دولت امپریالیستی و استعمارگر کارآمدتر می‌شود، احتمال مداخله دولتی-پلیسی نیز به بهانه “مبارزه با تروریسم” افزایش می‌یابد. (ذاکری ،۱۳۹۰)
علاوه بر مطالب ذکر شده در صفحات قبل می توان به سخنرانی هایی که در همایش « فضای مجازی و سیاست » در دانشگاه تبریز توسط شرکت کنندگان در آن مطرح شده نیز اشاره کرد .
الهام رضا نژاد، کارشناس ارشد علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس نیز درباره نقش فضای مجازی در تحولات اخیر خاورمیانه گفت: طی سال های اخیر جوامع در حال توسعه از جمله کشورهای خاورمیانه با تغییرات فراوانی در بافت اجتماعی خود روبرو بوده اند که می توان از افزایش سریع تحصیلکردگان به عنوان مثالی نام برد که پیامد آن ظهور نخبگان جدیدی بود که مقدمات جنبش های نوین اجتماعی را فراهم کردند.آنچه طی ماه های اخیر کارشناسان را شگفت زده کرد شکل گیری جنبش های گسترده اجتماعی در سطح خاورمیانه به ویژه به بار نشستن زودهنگام جنبش های تونس و مصر بود.رسانه های مجازی با شکستن انحصار دولت در مهندسی افکار عمومی و آشکار کردن ناتوانی دولت در استقلال ملی، تامین خدمات بهینه و اقتصاد و نیز مدیریت عاری از فساد سبب شکل گیری تحولات اخیر و به ویژه تضعیف رژیم بن علی و مبارک شدند. توانایی رسانه های مجازی در بسیج افکار عمومی به اندازه ای بود که برخی صاحبنظران، انقلاب مصر و تونس را انقلاب توئتری نام نهاده اند.این شبکه ها فرصت مناسبی در اختیار گروه های اجتماعی گذاشتند تا علاوه بر افزایش آگاهی جوانان و اطلاع رسانی به سازماندهی گسترده آنان بپردازند و از آنجا که گروه های مختلف اجتماعی نیز مانند گذشته برای دسترسی به اطلاعات و اخبار خود را به رسانه های سنتی محدود نمی کنند این شبکه ها به راحتی می توانند به افکار آنها جهت دهند و بر تحولات تاثیر بگذارند. .( کشاورزیان ،۱۳۹۰ )
امیر هوشنگ میر کوشش، دانشجوی دکتری روابط بین الملل داشنگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات اصفهان نیز در این زمینه معتقد است: جهانی شدن و توسعه فناوری ارتباطات جمعی تاثیرات مهمی در کشورهای در حال توسعه و به ویژه کشورهای مسلمان خاورمیانه و شمال آفریقا بر جای گذاشته است.
گسترش روزافزون فناوری ارتباطات الکترونیکی نظیر شبکه های ماهواره ای و اینترنتی تاثیرات غیرقابل انکاری بر اذهان عمومی این منطقه داشته است.وی با بیان اینکه نقش و تاثیر رسانه های ارتباط جمعی و اینترنت و به خصوص شبکه های اجتماعی مانند فیس بوک و تویتر در تحولات اخیر خاورمیانه و شمال آفریقا و گسترش سریع این تحولات انکارناپذیر است، گفت: تفاوت عمده میان شبکه های اینترنتی با رسانه های سنتی تر مثل رادیو و تلویزیون و مطبوعات در دو طرفه یا چند طرفه بودن ارتباطات است.(کشاورزیان ، ۱۳۹۰)