فنگ و همکاران در سال ۲۰۰۲ به ارزیابی و سنتز انحلال‌پذیری داروی پاکلیتاکسل در آب پرداختند و نتیجه گرفتند دارویی هیدروفوب ‌می‌‍‌‌باشد.]۴۹[.
لمایر^[۵۱]و همکاران در سال ۲۰۰۳ بر روی مدل‌سازی از ماتریس‌های متخلخل زیست تخریب‌پذیر براساس ترکیب فرآیندهای نفوذ / فرسایش کار کردند]۵۰[.
وو و همکاران در سال ۲۰۰۵ به مبحث مدل‌سازی ریاضی و مطالعات آزمایشگاهی رهایش کنترل شده داروبرای ماتریس پلیمری پلی اتیلن اکساید با وزن مولکولی بالا، قابلیت تورم بالا و تجزیه‌پذیری پرداختند]۵۱[.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

مهادوان^[۵۲] و اسمیت^[۵۳] در سال ۲۰۰۷ یک مدل ماشینی‌نگری برای توصیف تخریب پلیمرها ارائه کردند]۵۲[. برترند^[۵۴] و همکاران، به مدل‌سازی رهایش دارو از گویچه‌های زیست فرسایش پذیر با بهره گرفتن از ماشین خودکار سلولدار پرداختند]۵۳[. لائو^[۵۵] و ونکاترامان^[۵۶] نیز، روی رهایش دارو از فیلم یک لایه و دولایه، پلی (DL- لاکتید – کو- گلایکولید)/ پلی (L- لاکتید) درجهت استفاده برای استنت زیست‌تخریب‌پذیر استفاده نمودند]۵۴[.
لائو^[۵۷] و همکاران در سال ۲۰۰۸ در ضمینه رهایش عامل آبدوست و آبگریز از پلیمرهای زیست‌تخریب‌پذیر کار کردند]۵۵[.
روتستین^[۵۸] و همکاران در سال ۲۰۰۹ یک مدل ریاضی یکپارچه شده برای سیستم‌های فرسایشی سطحی به حجمی و علاوه بر آن ماتریس‌هایی که رفتار انتقالی از فرسایش سطحی به حجمی دارند در حین تخریب نیز ارائه کردند. مدل فوق بر اساس تخریب پایه‌گذاری گردیده است. و رهایش کنترل‌شده با تخریب را پیش‌بینی می‌کند]۵۶[. پرال^[۵۹] و همکاران، یک مدل جدید برای تخریب و رهایش دارو براساس نفوذ یک بعدی ارائه کردند. مدل فوق براساس طول زنجیره پلیمر پایه‌گذاری شده است]۵۷[. هان^[۶۰] و پن^[۶۱] نیز، مدلی جهت شبیه‌سازی تبلور و زیست‌تخریب‌پذیری پلیمرهای زیست‌تخریب‌پذیر ارائه کردند]۵۸[.
سیریانی^[۶۲] و همکاران در سال ۲۰۱۰ رهایش داروی پاکلیتاکسل (دارویی آبگریز) از پوشش پلیمری (پلی(استایرن- ایزوبوتیلن- استایرن)) رابررسی کرده و به مدل‌سازی ریاضی براساس نفوذ، انحلال توده‌ای، گرادیان اسمزی و سپس مقایسه پرداختند که پژوهشی بسیار جالب و کارآمد میباشد]۵۹[. سوارس^[۶۳] و زونینو^[۶۴] ، روی رهایش دارو از شبکه‌های پلیمری پلی دیسپرس کار کردند و یک مدل ترکیبی برای مصرف آب، تخریب و فرسایش ارائه نمودند]۶۰[. کربر^[۶۵]، در مورد مبحث فرسایش PLGA تحقیق نمود]۶۱[. فو^[۶۶] و کائو^[۶۷] نیز، موفق به تعیین سینتیک‌های رهایش و مکانیسم‌های انتقال از سیستم‌های پلیمری تخریب پذیر و تخریب ناپذیر شدند]۶۲[.
سیپمن^[۶۸] و پپاس^[۶۹] در سال ۲۰۱۱ طی یک مقاله مروری به استخراج کاربردها، استفاده و سوء استفاده از معادله معروف هیگوچی پرداختند]۶۳[.
گیری^[۷۰] و همکاران در سال ۲۰۱۲ روشی جدید و نو را در رهایش کنترل‌شده دارو توسط تکنیک انتشار بکار بردند]۶۴[.
ورسیپت^[۷۱] و همکاران در سال ۲۰۱۳ مدل‌سازی ریاضی برای رهایش دارو از گویچه‌های تخریب‌پذیر اتوکاتالیزوری PLGA را طی یک مقاله مروری بیان کردند]۶۵[. پارنت و همکاران، در ضمینه ایمپلنت‌های شکل گرفته توسط جدایی فازی ازPLGA موفق به تعیین پارامترهای فیزیکی-شیمیایی بحرانی برای تخمین رهایش دارو شدند]۶۶[. بالتر^[۷۲] و همکاران، به پیش‌بینی سینتیک‌های رهایش از منافذ در حد نانو شدند]۶۷[. اسنورادوتیر^[۷۳] و همکاران نیز، به مدل‌سازی عددی رهایش دارو از سیستم‌های سیلیکون دارای لایه پرداختند]۶۸[.
به‌تازگی از میان CDDSهای موجود، سامانه‌های دارورسانی پیشرفته‌ای با عنوان سامانه‌های رهایش حساس به شرایط محیط یا عوامل محرک خارجی مطرح شده‌اند که به نحو مطلوبی دارای تمام ویژگی‌های یاد شده هستند. مبنای اساسی این قبیل سامانه‌ها بر پایه استفاده از خواص منحصربفرد هیدروژل‌های حساس به عامل محرک خارجی استوار است. هیدروژل‌های حساس به محیط، هیدروژل‌های هوشمند نامیده می شوند.
سیروس آذر و همکاران در سال ۱۳۸۵]۶۹[ موفق به ارائه مدلی جهت رهایش دارو از این دسته سامانه‌ها شدند. سامانه مورد نظر تنها در اثر تغییرات دمای محیط، دارو را به طور روشن-خاموش (on-off) آزاد می‌کند، به این حالت که اگر دمای محیط به دمایی بیشتر از دمای موردنظر برای شروع رهایش (T_set) برسد، رهایش دارو انجام شده(حالتon ) و در حالتی که دما به زیر T_set کاهش یابد، آزاد شدن آن متوقف می‌شود (حالت off).
سامانه موردنظر از لحاظ ساختاری، از سه بخش کاملاً مجزا از هم تشکیل شده است که عبارتند از: هسته مرکزی دارویی، لایه تغییر فاز دهنده میانی و لایه محافظ پلیمری بیرونی. بخش‌های مختلف این سامانه به‌طور متوالی و پشت‌سرهم قرارگرفته، دارای ساختاری مشابه سامانه‌های رهایش کنترل‌شده مخزن چند لایه است. بخش مهم و اساسی این سامانه که به‌عنوان حسگر دمایی عمل کرده، قابلیت پاسخ‌دهی را در برابر تغییرات دما ایجاد می‌کند، لایه میانی است، این لایه باید در دمای T_set تغییر فاز جامد- مایع را محتمل شود و به‌عبارت دیگر دمای ذوب آن برابر دمای مقرر برای شروع رهایش (T_set) باشد. این لایه همچنین باید قابلیت عبوردهی دارو را از خود، درحالت مایع داشته باشد و درحالت جامد به‌عنوان سدی در برابر عبور آن عمل کند.
نحوه کارایی سامانه

شکل۲-۱۴ : پاسخ سامانه به تغییرات دمای محیط در حالت on ]69.[

شکل۲-۱۵ : پاسخ سامانه به تغییرات دمای محیط در حالت off ]69[.
هدف اساسی این پژوهش، مدل‌سازی نحوه کارایی سامانه با تغییرات دمای محیط است، معادلات بنیادی انتقال جرم و گرما حاکم بر سامانه در حالت شبه‌پایا برای دو حالت onو off بررسی شد. به کمک حل معادلات انتقال گرما در حالت on، رابطه مهم تأخیر زمانی سامانه در پاسخگویی به تغییرات دمای محیط به دست‌آمد و با حل معادلات انتقال جرم در این حالت، سینتیک رهایش دارو از سامانه حاصل شد. همچنین، با حل معادلات انتقال جرم در حالت off، سینتیک رهایش ناخواسته دارو در این حالت معین شد. درحالت‌کلی، مدل‌سازی سامانه موردنظر این امکان را فراهم می‌سازد تا با انتخاب عوامل اساسی سامانه به‌شکل بهینه شده در موارد عملی، به سامانه‌هایی باسرعت پاسخگویی مطلوب و موردنظر دست یافت.
سامانه‌های دارورسانی تزریقی جدید طی چند دهه گذشته پیش‌رفت‌های قابل‌توجهی داشته‌اند. این توجه به‌دلیل امتیازاتی است که این سامانه‌ها دارند از قبیل کاربرد ساده، دارورسانی موضعی به نحو مؤثر، دوره طولانی مدت دارورسانی، کاهش دوز مصرفی دارو همراه با کاهش مقدار آثار جانبی، افزایش راحتی و پذیرش بیمار. سامانه‌های کاشتنی تزریقی زیست‌تخریب‌پذیر نیمه‌جامد، از پلیمرهای زیست‌تخریب‌پذیری ساخته می‌شوند که می‌توانند همراه با دارو به وسیله سرنگ به بدن تزریق شوند. سامانه‌های مزبور به محض تزریق در محل جامد می‌شود تا ذخیره نیمه جامدی را تشکیل دهند. این سامانه‌ها بر اساس سازوکار جامد شدن در بطن زنده به چهار گروه دسته‌بندی می‌شوند:
خمیرهای گرمانرم
سامانه‌هایی که در محل تزریق شبکه‌ای می‌شوند
سامانه‌هایی که در محل تزریق رسوب می‌کنند
جامد ‌شدن ژل‌های آلی در محل تزریق
در روش تشکیل سامانه از راه رسوب در محلول، این رسوب می‌تواند با خارج شدن حلال، تغییر در دما یا تغییر در PH تولید شود]۷۰[.
دان^[۷۴]]۴۲[ و همکاران نوعی سامانه دارورسانی از پلیمرهای زیست‌تخریب‌پذیر معرفی کردند که می‌توان از آن برای انسان و دام استفاده‌کرد. این سامانه‌های کاشتنی تزریقی از پلیمرهای زیست‌تخریب‌پذیر نامحلول در آب مانند پلی (D,L- لاکتید)، پلی (-D,Lلاکتید- کو- گلیکولید) و پلی (D,L- لاکتید- کو- ɛ- کاپرولاکتون) تشکیل شده‌اند که در حلال زیست‌سازگار از نظر فیزیولوژیکی و امتزاج پذیر با آب حل می‌شود. با تزریق این سامانه به یک محیط آبی، حلال به محیط آبی اطراف نفوذ کرده و آب به زمینه پلیمر نفوذ می‌کند. پلیمر به‌دلیل نامحلول بودن در آب، در تماس با آب رسوب می‌کند و یک سامانه کاشتنی پلیمری جامد تشکیل می‌دهد.
شکل (۲-۱۶) عملکرد این سامانه را نشان می‌دهد.
شکل ۲-۱۶ : فرایند تشکیل و عملکرد سامانه های دارورسانی رسوب کننده در محل تزریق با خروج حلال (الف) تزریق، (ب) تشکیل رسوب و (ج) دارورسانی]۷۰[.
یکی از مشکلات این سامانه امکان رهایش ناگهانی دارو به ویژه در چند ساعت اولیه پس از تزریق به بدن است. چون این سامانه کاشتنی تزریقی به شکل مایع تجویز می‌شود، کاملاً معقول است که فرض شود، تأخیری بین تزریق و تشکیل کاشتنی جامد وجود دارد.
در مدت زمان تأخیر، رهایش ناگهانی دارو ممکن است غلظت آن را در پلاسمای خون در مقایسه با سامانه های کاشتنی متداول افزایش دهد. رهایش ناگهانی دارو باعث التهاب بافت و در مواردی سمیت سامانه ای می شود. به دلیل وجود چنین پدیده‌های ناخواسته، از این سامانه‌ها فقط برای درمان های خاص استفاده می‌شود. به منظور کنترل آثار رهایش ناگهانی دارو عوامل مختلفی بررسی شده‌اند. چهار عامل مهم آزمایش شده عبارتند از:
غلظت پلیمر در حلال، وزن مولکولی پلیمر، حلال استفاده شده و افزودن مواد فعال سطحی، همه این عوامل روی سرعت رسوب کردن پلیمر اثر می‌گذارد.
بررسی اثر غلظت پلیمر
طی یک تحقیق در سال ۱۳۸۸، فرخ زاد و همکاران اثر غلظت پلیمر را بر روی یک سامانه رهایش دارو بررسی کردند و بر اساس منحنی‌های شکل(۲-۱۷)، در غلظت‌های ۲۲٫۵، ۲۷ و ۳۶% رهایش دارو باهم مقایسه شده‌اند.
شکل ۲-۱۷ : منحنی‌های رهایش دارو از سامانه ها با ترکیب های مختلف]۷۰[.
مطابق شکل(۲-۱۷)، با افزایش غلظت پلیمر، رهایش ناگهانی کاهش یافته و زمان کلی آن نیز افزایش می‌یابد. مقدار رهایش ناگهانی، بیشتر مربوط به آزادسازی دارو از سطح به واسطه جابه جایی حلال با ضدحلال و در کنار آن شکل پذیری اولیه سامانه است. افزایش غلظت پلیمر باعث افزایش گرانروی محلول پلیمری می‌شود. این افزایش گرانروی، باعث کاهش سرعت خروج حلال و در نتیجه کاهش سرعت شکل‌گیری سامانه می‌شود که خود موجب فشرده‌تر شدن و کاهش تخلخل توده زمینه و تخلخل سطح غشای در حال تشکیل می‌شود. این دو مسئله موجب می‌شود که رهایش ناگهانی، با افزایش غلظت پلیمر به شدت کاهش یابد.
برای انتخاب ترکیب درصد مناسب نتایج با نتایج در بطن زنده مقایسه شد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد، غلظت پلیمر عاملی تعیین کننده در کنترل رهایش ناگهانی و زمان آزادسازی داروست. با افزایش غلظت در وزن مولکولی ثابت، به دلیل افزایش گرانروی و کاهش سرعت خروج حلال، ساختار غشایی در سطح و توده سامانه متراکم تر شده، رهایش ناگهانی کاهش و زمان کلی افزایش می یابد.
رحیمی و کفرودی در سال ۱۳۹۰ مکانیزم تخریب، زمان تخریب و عوامل مؤثر بر تخریب پلی لاکتیک اسید که به عنوان نگه‌دارنده استخوان‌های شکسته شده استفاده می‌شود را بررسی نموده و معادلات حاکم و معادله سرعت واکنش را همراه با شرایط مرزی و اولیه حل عددی نمودند. سپس نتیجه گرفتند سرعت تخریب پلیمر فوق تحت تأثیر فاکتورهایی همانند مواد سازنده پلیمر، ساختار مولکولی، شرایط محیطی و شکل هندسی قطعه پلیمر قرار می‌گیرد. سرعت واکنش به ضخامت قطعه، ضریب نفوذ آب، ضریب نفوذ مونومر وابسته می‌باشد]۷۱[.
در سال‌های اخیر، پیشرفت‌های قابل توجهی در استفاده از پلیمرهای زیست پزشکی قابل تورم در آب به عنوان حامل‌های هدفمند برای رهایش دارو، پروتئین و عوامل رشد انجام گرفته است. پرداختن و از بین بردن محدودیت‌های بالینی و دارویی هیدروژل‌ها، باعث اختصاصی شدن و مطلوب‌تر شدن عملکرد آنها می‌شود. بدین منظور در سال ۱۳۹۱ خانم ها خوئی و کردانی به برسی این چالش‌ها و راه‌های مقابله با آنها بر اساس روش‌های طولانی‌تر کردن روند رهایش دارو از هیدروژل‌ها و همچنین توسعه عملکرد آنها برحسب ماهیت دارو پرداختند. ودر نهایت نتیجه گرفتند کوپلیمرها با بخش‌های آبدوست و آبگریز کنترل شده می‌توانند سرعت‌های رهایش موردنظر را فراهم سازند، به ویژه اگر به سامانه‌های حساس به محرک‌های محیطی نظیر PH و دما مجهز باشند. کاربرد جالب این دسته از حامل‌ها در درمان سرطان و دیابت یا ترمیم استخوان و غضروف باعث شده که همواره مورد توجه خاصی قرار گیرند]۷۲[.
فصل سوم:

داده‌های تجربی
آنچه در این بخش آورده شده است از مقاله کار شده توسط لائو^[۷۵] و همکارانش در سال ۲۰۰۸ می‌باشد ]۷۳[.
۳-۱٫ مواد اولیه
۳-۱-۱٫ پلیمر پلی (D,L- لاکتید- کو-گلیکولید) اسید
پلیمر پلی (D,L- لاکتید- کو-گلیکولید) اسید(PLGA) کوپلیمر تشکیل شده از دو مونومر لاکتید و گلیکولید است از دسته پلیمرهای زیست تخریب پذیر استری، با دمای انتقال شیشه‌ای حدود ^۰c40-60، که بسته به مقدار لاکتید نسبت به گلیکولید استفاده شده در کوپلیمرشدن، شکل‌های مختلفی از PLGA می‌تواند حاصل شود. آنچه در این پژوهش از آن استفاده گردیده با نسبت ۵۳/۴۷ می‌باشد]۷۳[. ساختار این پلیمر در شکل (۳-۱) نشان داده شده است. تخریب این پلیمر توسط هیدرولیز و درحضور آب انجام می‌گیرد و مدت زمان تخریب آن وابسته به نسبت مونومرهای بکار رفته می‌باشد]۷۴[.
مزیت‌های ریزذرات PLGA
۱- امکان کنترل نتایج سرعت رهایش دارو بدقت در سرتاسر دوره‌های متمادی زمان
۲- آسانی مدیریت (اجراکردن)
۳- سازگاری زیستی خوب
۴- تکمیل فرسایش ]۱۶[.
شکل۳-۱ : فرمول ساختاری پلی (لاکتید- کو –گلیکولید)]۷۵[.

شکل ۴-۱۰- مقایسه منحنی SFC مخلوط‌های چربی اینتراستریفیه شده با منحنی SFC انواع مارگارین و شورتنینگ (قورتا، ۲۰۰۲).FHPO : روغن پالم اولئین کاملاً هیدروژنه؛ SO: روغن سویا
همان‌طور که در شکل مشخص است، چربی‌های اینتراستریفیه شده شیمیایی با مخلوط‌های ۳۵:۶۵ و ۴۵:۵۵ روغن پالم اولئین کاملاً هیدروژنه و روغن سویا برای انواع مارگارین‌های چسبنده^[۹۲] ، نانوایی و پهن شونده^[۹۳] ، شورتنینگ پوسته پای و تا حدودی لارد اصلاح شده مناسبند و مخلوط ۲۵:۷۵ روغن پالم اولئین کاملاً هیدروژنه و روغن سویا به ترکیب لارد نزدیک است که برای تولید موارد فوق می‌توان از آنها استفاده کرد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

فصل پنجم: نتیجه‌گیری

اینتراستریفیکاسیون به عنوان یک تکنیک مناسب تولید کننده را قادر می‌سازد تا چربی با پلاستیسیته و نقطه ذوب مناسب به علاوه ترکیب اسیدهای چرب قابل پیش‌بینی تولید نماید. واکنش اینتراستریفیکاسیون بین یک چربی جامد و روغن مایع به ما این اجازه را می‌دهد تا چربی‌های نیمه جامدی تولید کنیم که حاوی هیچ باقیمانده اسید چرب ترانسی نباشد.
اینتراستریفیکاسیون تأثیری بر پروفایل اسیدهای چرب چربی ندارد اما پروفایل تری آسیل گلیسرول چربی در اثر این واکنش تغییر می‌کند. در اینتراستریفیکاسیون شیمیایی سرانجام پروفایل تری آسیل گلیسرول‌های چربی به تعادل رسیده و انجام بیشتر فرایند تغییری در ویژگی‌های شیمیایی یا فیزیکی آن ایجاد نمی‌کند. اینتراستریفیکاسیون را می‌توان به عنوان یک فرایند اصلاح و تغییر برای افزایش و کاهش نقطه ذوب و SFC ترکیبات چرب مورد استفاده قرار داد.
ویژگی‌های فیزیکی ترکیبات اینتراستریفیه شده مخلوط‌های مختلف از روغن سویا و روغن پالم اولئین کاملاً هیدروژنه مانند نقطه ذوب و SFC می‌تواند تابعی از پروفایل اسیدهای چرب آنها باشد. به این ترتیب امکان پیش بینی ویژگی‌های فیزیکی چربی‌ها تنها با دانستن پروفایل اسید چرب آنها و حتی قبل از انجام فرایند بدون نیاز به اندازه‌گیری ویژگی‌های فیزیکی مانند درصد SFC یا پروفیل تری آسیل گلیسرول که ممکن است در برخی آزمایشگاه‌ها امکانات آن موجود نباشد و یا در صورت وجود پرهزینه و وقت‌گیر است، وجود دارد.
بر اساس نتایج این تحقیق می‌توان نتیجه‌گیری کرد که منحنی‌های SFC_f(T) و SFC_f(SFA) مخلوط‌های اینتراستریفیه شده شیمیایی روغن سویا و روغن پالم اولئین کاملاً هیدروژنه را می‌توان با بهره گرفتن از تابع سیگموئیدی گمپرتز مدل سازی نمود. با چند جایگزینی در مدل گمپرتز می‌توان تابع دو متغیره سیگموئیدی را برای بیان SFC به عنوان تابعی از هر دوی دما و مقدار SFA شرح داد.
همان‌طور که در این تحقیق بیان شد، این مدل پتانسیل بالایی در پیش بینی SFC

اخلاق
اجتماعی

میزان نوع دوستی و دگرخواهی در سازمان
میزان احترام به ارزش­های جامعه (رعایت مناسبت­ها، آیین و رسوم، اعتقادات محلی و ارج نهادن به آنها)
میزان رعایت حقوق بشر در محیط سازمانی از قبیل آزادی بیان، رشد، تجمع و …(نبود شکوایه ،گلایه و انتقادی در زمینه نقض حقوق بشر در سازمان)

نتایج و
دستاوردها

نتایج ادراکی
(نمادین)

وجود پنداشت تعهد به همه ذی­نفعان در سازمان (ترویج این تصور در سازمان که کارکنان و مدیران نسبت به ذی­نفعان سازمان متهعدند)
وجود پنداشت از سازمان به­عنوان یک شهروند مسئول و پاسخ­گو (ترویج این تصور در سـازمان که سـازمان همانند یک شهروند واقعی در قبال محیط پیرامونش مسئول و پاسخ­گو است)
وجود پنداشت در خصوص توانمندی و ظرفیت پاسخ­دهی سازمان در قبال فشارهای جامـعه )وجـود این باور در کارکنان و مدیران که سازمان قادر است به مطالبات و خواسته­ های اجتماعی ناشی از اقداماتش پاسخ دهد(

نتایج
عملکردی
(محسوس)

وجود سازوکارهای درون سازمانی پاسخ­گویی اجتماعی از قبیل گزارش­دهی، اطلاع­رسانی، روابـط عمومی فعالانه و (تدارک واحد یا واحدهایی در سازمان برای پاسخ­دهی به خواسته­ های جامعه)

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

وجود همکاری­ها و شراکت­های سازمان با دیگر سازمان­ها درجهت بهبود پاسخ­گویی اجتماعی سازمانی (وجود بسترها همکاری با سازمان­های دیگر برای پاسخ­گویی بهتر نسبت به تبعات اجتماعی سازمان به شهروندان)
وجود قانون­گرایی در جهت پاسخ­گویی مناسب سازمان در قبال تبعاتش در جامعه )تدوین دستورالعمل­ها،آیین­ نامه­ ها و … در جهت پاسخ­گویی سازمان نسبت به تبعات اقدامات مختلفش درجامعه)

۹-۵-۱-۲ مدل کیفیت خدمات الکترونیک^[۱۹۱] E- SQ
امروزه اکثر سازمان­های دولتی از جمله؛ راهور بخش زیادی از خدمات خود را به­ صورت الکترونیکی ارائه می­ کند، لذا ضرورت دارد به مدل­های کیفیت خدمات الکترونیکی نیز پرداخته شود.
برخی از محـققان دانشـگاهی مقـیاس­های سنجش خدمات را برای ارزیابی وب­سایت­ها توسعه دادند (Parasuraman & Zeithaml & Malhotra, 2005). کیفیت خدمات، یکی از فاکتورهای کلیدی تعیین­کننده موفقیت یا شکست در تجارت الکترونیک است. خدمات الکترونیکE-service می ­تواند، نقش خدمات در محیط Cyber تعریف شده باشد. مطالعه‌ای که توسط سانتوز^[۱۹۲] در سال ۲۰۰۳ انجام شد، مدلی مفهومی از کیفیت خدمات الکترونیک را با عوامل تعیین­کننده‌اش پیشنهاد کرد. مدل پیشنهاد می‌کند که کیفیت خدمات الکترونیک در ابعاد ذاتی، با فن­آوری و طراحی مناسب، دسترسی راحت‌تری را در وب­سایت برای مشتریان فراهم می‌کند و در ابعاد فعال، پشتیبانی خوب، سرعت بالا و تعمیرات و نگهداری می‌تواند، به افزایش نرخ آمار، جذب و حفظ مشتری کمک کند (چهل­مردیان، ۱۳۸۸).
لیاکونو، واتسون و گودو (۲۰۰۰)؛ کیفیت خدمات تحت پوشش وب را بوجود آوردند. آنها برای ارزیابی کیفیت خدمات وب­سایت­ها مقیاسی در ۱۲ ابعاد ارائه کردند؛ اطلاعات مناسب برای کار^[۱۹۳]، تعامل^[۱۹۴]، اطمینان^[۱۹۵]، پاسخ­گویی به­هنگام^[۱۹۶]، طراحی^[۱۹۷]، هوشمند^[۱۹۸]، جذاب دیدنی^[۱۹۹]، نوآوری^[۲۰۰]، حساسیت طلب^[۲۰۱]، ارتباطات یکپارچه^[۲۰۲]، فرآیندهای تجاری ^[۲۰۳](کسب­وکار) و قابلیت تعویض^[۲۰۴] (جایگزینی). به هر حال هدف اصلی بیشتر تولید اطلاعات برای طراحان وب­سایت بود، تا این­که کیفیت خدمات را با تجربه مشتریان ارزیابی نمایند. این تحقیق جهت ارزیابی وب­سایت آن را در معرض دید دانشجویان قرار داد، تا بجای خریداران واقعی آن را ارزیابی نمایند. بنابراین، هر چند ابعاد کیفیت وب^[۲۰۵]، دیگر ابعاد (نوآوری، فرآیندهای کسب­وکار و قابل تعویض) نزدیکی بیشتری با آنها دارد. علاوه بر این توسعه­دهندگان مقیاس، یک بُعد کیفیت که خدمات مشتری نامیده می­ شود را نادیده گرفتند. زیرا آن تحت روش­شناسی تحقیق نتوانست، اندازه ­گیری نماید. به­همین دلیل، وب کوال شامل یک بُعد نیست. بارنر و ویدگن^[۲۰۶] (۲۰۰۲)؛ یک مقیاس متفاوتی برای ارزیابی تجارت الکترونیکی^[۲۰۷] سازمان­ها، پیشنهاد دادند که به آن کیفیت وب نیز نامیده می­شد. این مقیاس شاخص کیفیت سایت (ادراکات مشتری با میزان اهمیت) را پنج عامل شامل؛ قابلیت استفاده، طراحی، اطلاعات، اعتماد و هم­دلی ارائه می­نماید. یو و دونتو^[۲۰۸] (۲۰۰۱)؛ جهت ارزیابی کیفیت سایت نُه عامل را در چهار بُعد شامل؛ سهولت استفاده، طراحی زیبا، سرعت پردازش و امنیت گسترش داد.
سزیمانسکی و هیس^[۲۰۹] (۲۰۰۰)؛ در بررسی آنلاین نقش ادراکات مشتری تجارت آنلاین کالا (محصولات ارائه ­شده و اطلاعات مربوط به محصول) طراحی سایت و امنیت مالی میزان رضایت را مورد ارزیابی قرار دادند. این مطالعه به وضعیت خدمات تکمیلی به مشتری توجه نداشت؛ بلکه آنها فقط به وضعیت وب­سایت توجه داشتند. ضمناً رضایت از کیفیت خدمات را مورد سنجش قرار داد. ولفینبرگر و گیلی^[۲۱۰] (۲۰۰۳)؛ بر دو گروه مشتریان آنلاین و آفلاین متمرکز شدند، یک مقیاس ۱۴ آیتمی بنام eTailQ را توسعه دادند. این مقیاس ۴ بعُد به­شرح زیر دارد:
– طراحی وب­سایت (شامل برخی پیوندهای مرتبط، ظاهر طراحی)؛
– قابلیت اطمینان، اعتماد (شامل نمایش دقیق از محصول، تحویل به­موقع و دقیق سفارشات)؛
– حفظ حریم خصوصی، امنیتی (احساس امنیت و اعتماد از سایت)؛
– خدمات به مشتریان؛ (علاقمندی به­حل مشکلات، تمایل کارکنان برای کمک و پاسخ سریع به سؤالات).
هر چند این مقیاس جای سؤال دارد؛ ولی دو بعُد آن یعنی امنیت و حفظ حریم خصوصی و قابلیت اطمینان، اعتماد از اعتبار بالاتری برخوردارند، دو بعُد دیگر کمتر مورد توجه قرار گرفت.
در طراحی وب­سایت برای مثال؛ عواملی چون سیمای ظاهری سایت و صحت اطلاعات، میزان شخصی نمودن، انتخاب، سرعت انجام پردازش مدنـظر است. دیگر عوامل مانند؛ سهولت ارتباط با شرکت، اشتیاق در پاسخ­گویی به­ نیاز مشتریان، توجه شرکت به­حل مشکلات و سرعت در پاسخ به استعلامات بنام خدمات به مشتری نامیده­اند. این ابعاد همانند سایر آیتم­ها، به ارزیابی مشتری از کیفیت خدمات وب­سایت بستگی دارد. پاراسورامن و زیتهامل و مالهوترا^[۲۱۱] (۲۰۰۲)؛ با بازنگری در مباحث نظری در خصوص کیفیت خدمات الکترونیک E-SQ، پنج معیار را برای درک کیفیت خدمات مطرح کردند.
الف) دسترسی به اطلاعات و محتوای آن
ب) سهولت در کاربرد یا قابلیت استفاده
ج) امنیت، حفظ حریم شخصی
د) سبک گرافیکی
ه) قابلیت اطمینان یا اعتماد
در تعدادی از تحقیقات این معیارها مورد آزمون قرار گرفتند. برخی از معیارها در عمل از معیارهای دیگر مهم­تر بودند. مثلاً دسترسی و صحت اطلاعات مهم بود، زیرا زمانی که کاربر بتواند محتویات را کنترل نماید، دستوری که طول تولید اطلاعات وابسته می­دهد، کاربران را قادر می­ کند که با یکپارچه­سازی و حفـظ آن از این طریق اطلاعات خود را بهبود بخشند (آریلی^[۲۱۲]، ۲۰۰۰). سهولت در کاربری، زیرا معاملات اینترنتی برای خیلی از مشتریان پیچیده و بغرنج است. رعایت حریم شخصی (محافظت از اطلاعات شخصی) و امنیت (حفاظت کاربر از خطر کلاهبرداران و از دست دادن منابع مالی) اهمیت دارد (E.G, Montoya-weisse et al, 2003). سبک گرافیکی، برآیند تجسم رنگ­ها و اشکال، سبک چیدمان، اندازه و نوع چاپ، تعداد عکس­ها و نمودارها، نشان دادن تحریک­پذیری، بر ادراکات مشتری تأثیر دارد (Hoffman and Novak 1996, Hoque and lohse, 1999, Schlosser and kanfer,1999). بالاخره، قابلیت اطمینان و اعتماد از عـوامل مهـم E-SQ می­باشد (palmer,Baily and Faraj 1999, Wolfinbarger and Gall 2003). ولفین بارگر و گال (۲۰۰۳)؛ نتیجه گرفتند که اعتماد و قابلیت اطمینان، مهم­ترین عامل رضایت مشتری از کیفیت خدمات اینترنتی است (Parasuraman & Zeithaml & Malhotra , 2005).
ارزیابی از هریک از سطوح
E-SQ انجام می­ شود.
نتیجه ارزیابی E-SQ – کل E-SQ ارزش درک­شده، غیره هریک موجب هدایت رفتار می­گردد.
فنی، طراحی ظاهری تأثیر بر ارزیابی E-SQ
شکل ۲۴-۲: توالی ارزیابی ابعاد کیفیت خدمات الکترونیکی
(Parasuraman & Zeithaml & Malhotra, 2005)
زیتهامل، پاراسورامن و مالهوترا (۲۰۰۰)، با بررسی دوازده وب­سایت، ابعاد کیفیت خدمات الکترونیک را در یازده بعُد تنظیم نمودند:

نتیجه این تفاوت‏ها، تفاوت ایشان در قوت و ضعف است . عده‏ای قوی‏تر و گروهی ضعیف‏تر می‏شوند و به خاطر روح منفعت‏طلبی و طبیعت ظلوم و جهول و هلوع^[۴۱] ، از جاده عدل منحرف می‏شوند و اقویا و اغنیا، راه طغیان و تعدی به حقوق ضعفا را پیش می‏گیرند، از نیروی فکر و قدرت بدنی آنان بهره می‏جویند، اما نفعی درخور، به آنان نمی‏رسانند، بلکه اراده و آزادی آنان را سلب، و خواست و میل خود را بر آنان تحمیل می‏کنند، به طوری که جامعه انسانی از مسیر تعادل و تکامل منحرف شد، اختلاف و ستم بر آن مستولی گشت، سعادت و کمال انسانی نابود و فطرت او غبار آلود شد و نظم اجتماعی، جای خود را به هرج و مرج داد .
مراد از اختلاف مردم در «لیحکم بین الناس فیما اختلفوا فیه‏» ، همین تنازع و کشمکش در استخدام طبیعت و بهره‏برداری از مواهب حیات است .
امیرالمؤمنین علی، علیه الصلاه و السلام، نیز وضعیت جامعه انسانی و ظلمت و شدت وهرج و مرج حاکم بر آن را، قبل از بعثت‏خاتم الانبیاء (ص) چنین تشریح می‏فرماید:
خداوند سبحان، محمد، صلوات الله علیه و آله، را در زمانی مبعوث کرد که انقطاع دنیا نزدیک شده بود (بر اثر فساد زیاد روی زمین) و آخرت روی آورده بود . نور دنیا، پس از فروزندگی، تاریک شده و اهل دنیا را شدت و بیچارگی فرا گرفته بود . آرامگاه دنیا، خشن و زبر (کنایه از عدم آسایش و آرامش بشر) و زمام امر آن به دست کشنده آن بود، در حالی که مدت عمر آن، رو به تمامی، و علامات اتمامش، نزدیک، و اهل آن در حال نابودی و هلاکت، و حلقه آن، شکسته (نظام نداشت و هرج و مرج حاکم بود) و ریسمان آن، گسیخته، و علم‏های آن، مندرس، و زشتی‏های آن، آشکار، و طول دنیا، به کوتاه شدن گراییده بود .^[۴۲]
خدای حکیم، باید برای رفع این تنازع و اختلاف – که این موجود را از کمال معهود خود دور می‏سازد – چاره‏ای داشته باشد و طریقی خارج از وجود او فرا روی او باز کند; چرا که طبیعت ظلوم و جهول و هلوع او بود که او را به فساد و طغیان دعوت کرد، پس و «ما کان عطاء ربک محظورا»^[۴۳] به راه سعادت و هدف غایی آفرینش خویش هدایت گردد و دائما از امداد و عطای الهی برخوردار شود .

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

از آنجا که خلقت انسان تنها مادی و دنیایی نیست، بلکه او موجودی الهی و مادی و مرکب از روح و بدن است، و روح او به سوی خداوند باز می‏گردد و ابدی است،^[۴۴] هدایت او باید تامین کننده سعادت ابدی و تکمیل و تعدیل تمام ابعاد وجودی او باشد .
اینجا است که خداوند حکیم، انبیای الهی را با کتاب و قانون و حدود و تعیین مرزهای فردی و اجتماعی بر انگیخت تا با ایجاد نظم و تعادل اجتماعی و ساختن انسان‏های آگاه به سعادت و کمال حقیقی خویش، و عامل به آن‏چه تامین کننده آن بهروزی است، بشر را به سر منزل مقصود رهنمون باشند، و تنازع و اختلافی که ریشه فساد و تباهی بشر بود، از بین ببرند . پس فرمود:
«فبعث الله النبیین مبشرین و منذرین و انزل معهم الکتاب بالحق لیحکم بین الناس فیما اختلفوا فیه‏»
و فرمود:
« الَّذینَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصیبَهٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ۱۵۶أُولئِکَ عَلَیْهِمْ صَلَواتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ رَحْمَهٌ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ ‏»^[۴۵]
این چنین است که انبیای الهی، از طرفی با تعلیل معارف و حقایق و تبشیر و انذار، انسان را به راه خوشبختی و حقیقت وجودی خویش آگاه می‏سازند و به او تذکر می‏دهند که فطرت و طبیعت‏خیر خواه و منفعت طلب او، عاملی است‏برای تحصیل کمال و سعادت هر دو عالم و نه وسیله‏ای برای هلاکت فرد و اجتماع، و بدین گونه راه را بر هر نوع ظلم و تعدی و سلب حقوق و آزادی‏های دیگران و پذیرش فریاد خدایی فراعنه اعصار، در وجود بنی آدم می‏بندند و مهم‏ترین عامل سلب آزادی و مرکز هدایت همه فعالیت‏های ضد آزادی را در درون او نابود می‏کنند، و از طرفی دیگر با آوردن کتاب و قانون و استفاده صحیح از قدرت، افراد را در تعاملات اجتماعی به تعدیل و انضباط می‏کشانند، به نحوی که در مسیر تعاون و داد و ستد اجتماعی و به خدمت گرفتن دیگران و یافته‏ها و داشته‏های آنان، هر کس به مقداری که استحقاق دارد و به دیگران نفع می‏رساند و مخل‏به حقوق آنان نیست، برخوردار و بهره‏مند گردد، کسی بر کسی ربوبیت نکند و جان و مال و اراده و قدرت دیگران را وسیله کامیابی خود قرار ندهد و طبقه حاکم و طبقه محکوم در کار نباشد .
بدین صورت می‏بینیم در منطق قرآن کریم، دین، چگونه نقش آزادی بخشی و حفظ آن در همه عرصه‏های زندگی بشری را، دارا است .^[۴۶]
ترجیع‏بند دعوت همه انبیای الهی یک کلام است و آن، پرستش خدای یگانه و کمال مطلق و دوری جستن از مظهر طغیان و سرکشی و فساد، است: «و لقد بعثنا فی کل امه رسولا ان اعبدوا الله و اجتنبوا الطاغوت‏» .^[۴۷]
و سخن واحد همه اهل کتاب و شرایع آسمانی، این است که انسان‏ها در برابر هم مساوی‏اند و کسی صاحب امر دیگری نیست جز خدای متعال: «و لا یتخذ بعضنا بعضا اربابا من دون الله‏» .^[۴۸]
خداوند، به بنی اسرائیل، نعمت آزادی و رهایی‏ای را که با فرستادن موسی (ع) به آنان ارزانی داشت تذکر می‏دهد:
«و اذا نجیناکم من آل فرعون یسومونکم سوء العذاب یذبحون ابناءکم و یستحیون نساءکم و فی ذلکم بلاء من ربکم عظیم‏»^[۴۹]; یادآورید: ، آن گاه که شما را از آل فرعون نجات دادیم، در حالی که شما را به نحو بدی عذاب و شکنجه می‏کردند: پسرانتان را می‏کشتند و زنانتان را باقی می‏گذاشتند و در این کار، بلای بزرگی از خدایتان بود .
پیامبری که امر و دعوتش به خوبی‏ها و زیبایی هاست و نهی ردعش از زشتی‏ها و پلیدی‏ها، و در آن‏چه برای جسم و روح انسان، پاک و خوش است، آزاد می‏گذارد و فقط آن‏چه را خبیث و پلید است و خلاف طبع پاک خود انسان، حرام می‏کند و بالاخره قفلی که بر فکر و اندیشه خود زده‏اند، باز می‏کند، و زندانی که خود با تقلید کورکورانه و تعصب و جهل و خرافه‏پرستی ساخته‏اند و مانع آزادی آنان شده است، خراب می‏کند، و بندهایی که احبار و رهبان و بزرگان و اقویا بر دست و پاشان زده‏اند، می‏گشاید.
و در جایی دیگر فرمود:
خداوند به وسیله محمد مصطفی (ص) پراکندگی و هرج و مرج و بی نظمی‏ها را اصلاح کرد و جبارانی را که در همه زمان‏ها غالب بودند، شکست دا دو سختی‏ها را آسان کرد و ناهمواری‏ها را هموار ساخت تا این‏که گمراهی فکری و عملی را از شرق و غرب دور ساخت .^[۵۰]
لذا از آن حضرت (ص) منقول است که در حجه‏الوداع فرمودند:
«الا و ان الزمان قد استدار کهیئته یوم خلق الله السماوات و الارض»; آگاه باشید که زمان گردید تا به هیئتی درآمد که در روز نخست‏خلقت، آن‏چنان بود .
شاید، اشاره به همین امر است که با استقرار اسلام ناب و دین حنیف، کژی‏ها و انحرافات و مفاسدی که در زندگی شهر پیدا شده بود، زائل گشت و جامعه انسانی به اعتدال اولیه خود بازگشت .
بنابراین، راه آزادی بشر تا قیام قیامت، تبعیت از این دین حنیف و پرهیز از اختلاف و تنازع در آن، و کنار زدن انسان‏های ظالم و آزادی ستیز و احبار و رهبان و حکام دغلباز و حیله‏گری است که در هر زمان، بندهایی برای بند کردن انسان و میله‏ها و قفل‏هایی برای زندانی کردن او حتی به دست‏خودش، آماده دارند، و برای بازگرداندن جوامع دینی به فساد و تباهی و تبعیض قبل از اقبال به دین، در حقائق و دستاوردهای دین اختلاف وارد می‏کنند، محکم آن را متشابه جلوه می‏دهند، متشابهات آن را می‏گیرند و بر هوای خود حمل می‏کنند، در برابر هر حقی، باطلی بپامی‏دارند، و هم اینها را برای برتری جویی در زمین مرتکب می‏شوند .
در ادامه آیه مورد بحث، پس از بیان هدف از بعثت انبیا و انزال کتاب و نقش دین در رفع اختلافات و تنازع بشر، این حقیقت رافرمود که «و مااختلف فیه الا الذین اتوه بغیا بینهم‏» ^[۵۱]
و در جایی دیگر فرمود:
«اقیموا الدین و لا تتفرقوا فیه . . . و ما تفرقوا الا من بعد ما جاءهم العلم بغیا بینهم‏» ;^[۵۲]دین را به پا دارید و در آن تفرقه نکنید، . . . و از آن جدا نشدند مگر بعد از آن‏که علم به حقانیت آن پیدا کردند به خاطر ستمکاری بین خویش .
این کلام زیبای امیرالمؤمنین (ع) است که وضع دین خدا را پس از رحلت پیامبر (ص) و قبل از حکومت‏خویش بیان می‏کند: ، این دین، در دست اشرار اسیر شده بود و بر طبق هوای نفس خود در آن عمل می‏کردند و آن را وسیله رسیدن به دنیای خود قرار دادند . .
نتیجه این ستمکاری، بازگشت جامعه انسانی به بدبختی و جهل و فساد دوران جاهلیت‏خواهد بود . لذا در ابتدای حکومت‏خود، دردمندانه فرمود:
«الا و ان بلیتکم عادت کهیاتها یوم بعث الله نبیکم»^[۵۳] بدبختی شما برگشته است، به مانند عصر جاهلیت و روزی که پیامبر شما مبعوث شد .
۲-۲-۵ : منشا محدود شدن آزادی بشر
گفتیم از آن‏جا که انسان‏ها اجزای حقیقت واحد هستند و دراین خصوصیت، اختلاف و امتیازی ندارند، لذا همه در فعالیت‏های خود آزادند و کسی نمی‏تواند آزادی آنان را سلب کند . این، امری است که خلقت آزاد و مختار انسان آن را اقتضا می‏کند، الا این‏که این حقیقت واحد، دارای هدف و مقصدی است که حرکت و تکامل و رسیدن به آن، مقصود خلقت اوست، و خود انسان طالب و مشتاق وصال آن است; یعنی، فطرتا، کمال خواه و حقیقت جو است: «یا ایها الانسان انک کادح الی ربک کدحا فملاقیه‏»^[۵۴]
از طرفی، انسان، موجودی است اجتماعی و مدنی بالطبع که می‏خواهد با دیگران تعامل داشته باشد و از یافته‏ها و داشته‏های آنان استفاده، و تکامل خود را تسهیل و تسریع کند .
نیز گفتیم، در این اجتماع، او یک جزء است، همسان دیگر اجزا، و همه آنان هم با همین هدف در کنار او هستند، و این کل، مانند تک تک اجزا، آن هدف را تعقیب می‏کند .
بنابراین، اولا، به اقتضای هدفمندی حیات خود و اشتیاقی که به آن دارد، عقلا نمی‏تواند اراده خود را مصروف اموری کند و آزادی خود را در جایی به کار گیرد، که او را از هدف دور می‏سازد، و وجود او را تباه می‏سازد، و زیان او را در پی دارد . قرآن یاد آور شده است: «قل ان الخاسرین الذین خسروا انفسهم و اهلیهم یوم القیامه»^[۵۵]
ثانیا، به اقتضای اجتماعی بودن و فطرت مدنیت طلب خود، نمی‏تواند چنان بر طبل خواسته‏ها و امیالش بکوبد که حقوق دیگران را سلب کند و آزادی و کرامت آنان را نادیده بگیرد، چه جواز چنین امری برای همه اجزای جامعه، هرج و مرج و اختلال در نظام اجتماع و نابودی زندگی اجتماعی و هلاک نوع بشر را به دنبال دارد، که خلاف فطرت او بود .
پس فطرت او، حکم به محدود شدن دائره آزادی‏های او در حیات اجتماعی می‏کند تا زندگی اجتماعی حفظ شود و حرث و نسل تباه نگردد، و الا انسان مغروری که پرهیز و حدی نمی‏شناسد همه چیز را نابود می‏کند، آن طور که قرآن خبر داده است: « وَ إِذا تَوَلَّى سَعى‏ فِی الْأَرْضِ لِیُفْسِدَ فیها وَ یُهْلِکَ الْحَرْثَ وَ النَّسْلَ وَ اللَّهُ لا یُحِبُّ الْفَسادَ » .^[۵۶]
ثالثا، از آنجا که جامعه انسانی دارای هدف و کمال معهود است، باید تلاش خود را بسان تمام اجزا در جهت رشد و کمال و تعالی اجتماع به کار گیرد و از آن‏چه مانع رشد و حرکت اوست، بپرهیزد، و عنان اختیارش را لجام زند و تعادل را رعایت کند تا اجتماع عادل و معتدل و وسط شکل گیرد: «و کذلک جعلناکم امه وسطا لتکونوا شهدا علی الناس .»^[۵۷]
پس محدود بودن آزادی فردی و اجتماعی انسان، مانند اصل آزادی او، امری است مطابق تکوین و خلقت او و چیزی که فطرتا آن را درک می‏کند .
بر اساس جهان بینی توحیدی قرآن، چون همه رفتارها و اعمال انسان در امور فردی یا روابط اجتماعی، باید با الهام و رعایت اصل توحید و عبودیت پروردگار باشد، قوانین و حدود حاکم بر رفتار انسان، دقیق‏تر، مسؤولانه‏تر و چه بسا بیشتر است; چرا که هیچ بعدی از ابعاد انسان و هیچ صفحه‏ای از کتاب اجتماع بشری خالی از ارتباط و اتصال با منبع غیب نیست، اما بر اساس تفکر مادی – که هدف والایی برای انسان و جامعه قائل نیست و لذت جویی و سودپرستی را محور حیات بشر قرار می‏دهد – به مقدار تحقق همین هدف، در چهارچوب حفظ اجتماع که او را در این هدف کمک می‏کند، آزادی انسان محدود می‏شود .
پس همگان اصل محدودیت آزادی انسان را می‏پذیرند، چون فطری است و در او مناقشه‏ای ندارند، الا این‏که گروهی به همه ابعاد فطرت پاک انسانی توجه کرده و گروهی فقط به جزئی از آن که تامین کننده خواهش‏های نفسانی آنان است، توجه می‏کنند، و به مصلحان و خیرخواهانی که به حیات طیبه و قسط و عدل اجتماعی و مهار آزادی‏های مخرب دعوت می‏کنند، انگ ضدیت‏با آزادی می‏زنند و آنان را به مسخره می‏گیرند، که چرا از آنان تقاضای محدود کردن آزادی اجتماعی یا عقیدتی را دارند . قرآن کریم، نمونه‏ای از آن را نقل کرده است:
« قالُوا یا شُعَیْبُ أَ صَلاتُکَ تَأْمُرُکَ أَنْ نَتْرُکَ ما یَعْبُدُ آباؤُنا أَوْ أَنْ نَفْعَلَ فی‏ أَمْوالِنا ما نَشؤُا إِنَّکَ لَأَنْتَ الْحَلیمُ الرَّشیدُ۸۷قالَ یا قَوْمِ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ کُنْتُ عَلى‏ بَیِّنَهٍ مِنْ رَبِّی وَ رَزَقَنی‏ مِنْهُ رِزْقاً حَسَناً وَ ما أُریدُ أَنْ أُخالِفَکُمْ إِلى‏ ما أَنْهاکُمْ عَنْهُ إِنْ أُریدُ إِلاَّ الْإِصْلاحَ مَا اسْتَطَعْتُ وَ ما تَوْفیقی‏ إِلاَّ بِاللَّهِ ‏»^[۵۸]
قوم شعیب اعتراض می‏کنند که «چرا او می‏خواهد آزادی آنان را در انتخاب و پرستش معبود قومی و ملی‏شان که سنتی دیر پا در میان آنان است و نیز آزادی آنان در تصرف اموالشان را سلب کند و آنان را به تغییر مسیر امر می‏کند؟» و حال آن‏که او فقط تقاضای عدل اجتماعی و قسط اقتصادی از ایشان می‏کرد و برای توده مردم می‏سوخت و از فساد در زمین نهی می‏نمود و می‏گفت:
«یا قوم اوفوا المکیال و المیزان بالقسط و لاتبخسوا الناس اشیاءهم و لا تعثوا فی الارض مفسدین‏» . ^[۵۹]
فرق است‏بین آن‏که انسانی بدون حجت و دلیل و از روی منفعت‏طلبی بخواهد اراده دیگران را محدود کند و از روی قدرت‏طلبی و فساد بخواهد آزادی آنان را سلب کند و بین آن‏که دعوتی الهی دارد; به حق و صواب و سعادت انسان و تامین آزادی اجتماعی همه آحاد جامعه و عدالت در بین آنان و تساوی در حقوق مختلف .
شاهدش هم این است که خود، قانونی را که می‏گوید، عمل می‏کند و پابند است و خلاف آن نمی‏کند و نمی‏خواهد آنان را استثمار کند و به بندگی بکشاند، بلکه هدف او اصلاح جامعه و زدودن فساد عقیدتی و اجتماعی است .
بنابراین قوانینی که انبیا و ادیان برای زندگی فردی و حیات اجتماعی بشر از جانب خداوند متعال می‏آورند و حکومت‏های صالح در هر زمانی بنابر مقتضیات عصر برای تعالی اجتماع وضع می‏کنند، سلب آزادی مشروع و حق طبیعی انسان شمرده نمی‏شود; چرا که لجام گسیختگی انسان در این موارد یا انهدام اجتماع بشری را به دنبال دارد و یا انحطاط آن و دور شدنش از مسیر کمال و سعادت را، و این هر دو، مخالف فطرت و طبیعت اجتماعی و کمال خواه انسان است .
در منطق قرآن کریم، خروج از حدود و مرزهای الهی، که از آن تعبیر به «فسق‏» می‏کند، عامل نابودی جوامع بشری است: «و اذا اردنا ان نهلک قریه امرنا مترفیها ففسقوا فیها» ^[۶۰]و گردن نهادن به احکام خدا و رسول، وسیله فوز و رستگاری است.
و گاه آزادی عمل او را در عمده امور سلب کند و به دیگری بدهد گرچه حقوق انسانی او را حفظ کرده است، مثل استرقاق و بردگی اسیر جنگی که اسلام آن را تجویز کرده است و منافاتی با آزادی فردی و اجتماعی که امری فطری و طبیعی است ندارد; چرا که گفتیم، اجتماعی بودن انسان نیز امری فطری است و کما این‏که فطرت انسان، آزادی را به او داده است، همان فطرت، لزوم حفظ اجتماع را نیز به او می‏آموزد، پس حفظ و صیانت هر جامعه‏ای از زوال و نابودی، حق طبیعی آن جامعه است و این حق، موجب درستی سلب آزادی هر کسی است که به عداوت و جنگ با اساس آن اجتماع و حیات آن برخیزد .
و گاه تاثیر او را در امری یا اموری محدود کند و آزادی او را بستاند، همانند سلب آزادی در انتخاب محل سکونت در موارد حکم به تبعید شخص به منطقه‏ای غیر از محل سکونتش: «همانا جزای کسانی که با خدا و رسول محاربه می‏کنند و در زمین فساد می‏کنند، این است که . . . یا از زمین رانده شوند»
نیز مانند سلب آزادی تجارت و سلطه بر اموال، نسبت‏به امور فسادانگیز مثل شراب و شراب فروشی و قمار و قمار خانه‏داری و احتکاراموال خاص و . . .
خلاصه مطلب آن‏که وجود انسان و حیات فردی و اجتماعی و هدف خلقت و سعادت او، همگی ما را دعوت می‏کند به این‏که راهی در مقابل خود باز کنیم که تضمین کننده سعادت ما باشد و همه جنبه‏ه ای حیات ما را ملاحظه کند و رابطه آن‏را به نحو صحیح، تنظیم نماید و با سیستمی معقول و متناسب با ساختار وجودی انسان، ما را به سوی کمال مطلوب رهنمون باشد . قرآن آن راه را معرفی می‏کند:
« فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنیفاً فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتی‏ فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها لا تَبْدیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُونَ ‏»^[۶۱]

استراتژی مانیتورینگ اغلب بوسیله بودجه در دسترس محدود می‌شود. بر اثر تحقیق ارائه شده روش‌های پیشنهادی برای تخمین بودجه مانیتورینگ سازه‌های جدید بین تا از هزینه کل سازه می‌باشد.

نتیجه‌گیری و جمع‌بندی
مانیتورینگ در سطح مواد، اطلاعات مربوط به رفتار موضعی مواد را فراهم کرده، اما اطلاعات درباب رفتار سراسری سازه را کاهش می‌دهد.
بهترین نوع سیستم مانیتورینگ, مانیتورینگ سراسری و دائمی می‌باشد.
بهترین نوع مدیریت داده برای سازه‌های پیچیده, مدیریت داده پیشرفته, خودکار و دائمی است.
فصل سوم
حسگرهای فیبرنوری
حسگرهای فیبرنوری
مقدمه‌ای بر حسگرهای فیبرنوری
سیستم مانیتورینگ سلامت از یک شبکه حسگری که پارامترهای مربوط به رفتار سازه و محیط آن را اندازه‌گیری می‌کند، تشکیل شده است. حسگرهای مرسوم با بهره گرفتن از مبدل‌های الکتریکی یا مکانیکی قادر به اندازه‌گیری این پارامترها می‌باشند. در چند سال اخیر حسگرهای فیبرنوری با سرعت چشمگیری از حسگرهای رایج پیشی گرفته‌اند. این تکنولوژی و روش‌های پیشنهادی آن در مقایسه با حسگرهای رایج عملکرد بسیار مناسبی دارند. موارد برتری این سیستم شامل اندازه‌گیری با کیفیت بالاتر، قابلیت اطمینان بهتر، قابلیت جایگذاری دستی، واحدهای قرائت، اجرای اعمال اپراتور بوسیله اندازه‌گیری‌های خودکار، نصب آسان و هزینه پایین تعمیر و نگه‌داری و طول عمر با کارایی بالا و… می‌باشند. [۳۰,۴۲]
در تقریبا تمام موارد استفاده، فیبرنوری یک فیبر شیشه‌ای نازک بوده که بطور مکانیکی توسط یک پوشش پلی‌مری یا یک پوشش فلزی(در موارد بی نهایت بلند) محافظت می‌شود. از آن جایی که شیشه یک ماده بی اثر و خنثی و در برابر عوامل شیمیایی و درجه‌حرارت بالا مقاوم بوده، برای استعمال در محیط‌های شیمیایی، بتنی و کامپوزیتی(نظیر نفت و گاز و اسپارک پلاگ^[۸۵](موتوری با محفظه احتراق داخلی که برای اشتعال گازها تولید جرقه می‌کند)) ایده‌آل می‌باشد. همچنین از آنجایی که شیشه به هوازدگی^[۸۶] مقاوم بوده، سبب خوردگی^[۸۷] نمی‌شود. خاصیت اخیر یک دستاورد مهم برای مانیتورینگ سلامت با قابلیت اطمینان بالا در سازه‌های عمرانی و هوایی می‌باشد.
نور مورد استفاده در فیبرهای نوری توسط هیچ میدان الکترومغناطیس^[۸۸](EM) جذب نمی‌شود و این عامل سبب می‌شود که سیستم‌های فیبرنوری بطور ذاتی نسبت به هرگونه تداخل امواج الکترومغناطیسی(EMI)^[89] مصون ‌باشند. یک مزیت منحصر به فرد فیبرنوری در مقایسه با همتاهای الکتریکی خود، قابلیت حس ایده‌آل در زمان وجود میدان الکترومغناطیسی، فرکانس‌های رادیویی(RF)^[90] و امواج مایکروویو(MW)^[91] می‌باشد. در این حالت حسگرهای فیبرنوری تحت تاثیر میدان‌های الکترومغناطیسی تولیدی قرار نمی‌گیرند، مگر اینکه فیبرها در اثر درجه‌حرارت بالا آسیب دیده باشند. همچنین حسگرهای فیبرنوری تحت تاثیر ماشین‌های الکتریکی مجاور نظیر لوکوموتیو، خطوط تولید قدرت و… نمی‌باشند. مصونیتEMI یک خاصیت منحصر به فرد برای مانیتورینگ مکان‌های داغ و در مجاورت انتقال دهنده‌های الکتریکی می‌باشد. حسگرهای فیبرنوری ذاتا ایمن و بطور ذاتی دارای پوشش ضد انفجار می‌باشند، که این ویژگی نیز آنها را برای کاربردهای هوافضایی، عمران، خطوط لوله و ماشین‌های شیمیایی مناسب می سازد. [۸,۹,۱۳,۳۰,۴۲]
با این‌حال هنوز بزگترین مزیت حسگرهای فیبرنوری ابعاد کوچک آنها می‌باشد. در اغلب حالت‌ها قطر حسگرهای فیبرنوری بدون روکش(لخت) در حدود ۱۲۵تا۵۰۰ میکرومتر بوده که برای فضاهای کوچک بویژه سازه‌های کامپوزیتی بسیار مناسب می‌باشند(همچنین برای پیچ‌ها^[۹۲] و دیگر تجهیزات استوانه‌ای(سیلندری)). توانایی اندازه‌گیری پارامتر از فواصل بسیار دور(بیش از چند ده کیلومتر) بدون نیاز به هرگونه عامل الکتریکی, یک مزیت بسیار خوب در صنعت ارتباطات از راه دور می‌باشد. در زمانی که سر و کار با سازه‌های بزرگ نظیر خطوط لوله، هواپیماهای مسافربری و پل‌های چند منظوره است، این مورد یک ویژگی مهم به حساب می‌آید. حسگرهای فیبرنوری تنوع پارامتری زیادی دارند تا حدی که پارامترهای چندگانه بتوانند با شبکه‌های مشابه مخلوط شده و اندازه‌گیری‌ها نیز به درستی انجام شوند.
با توسعه چشمگیر تجارت ارتباطات از راه دور، هزینه‌ها بطور قابل توجهی کاهش یافته و سبب افزایش عملکرد سیستم فیبرنوری و مولفه‌های نوری مرتبط با آن(در مجموع عملکرد مانیتورینگ) می‌شود. [۳۰,۴۲]
قطعا کاربردهای حجم‌های بالا و امکان کار در محیط‌های پیچیده حسگرهای فیبرنوری از اهداف این تجارت می‌باشد. برای کار در محل‌های طاقت فرسا که امکان استفاده از حسگرهای رایج نمی‌باشد، بهترین گزینه استفاده از حسگرهای فیبرنوری است. اولین موفقیت در استعمال صنعتی حسگرهای فیبرنوری برای مانتیتورینگ سازه‌های عمرانی، ثابت کرد که این حسگرها نسبت به حسگرهای رایج دارای برتری‌های فراوانی می‌باشند. یک سیستم مانیتورینگ از چندین بخش مهم تشکیل شده است که همگی به یک اندازه مهم می‌باشند(شکل(۱-۱)).
حسگرها: این مبدل‌ها پارامترهای اندازه‌گیری شده را به کمیت‌های قابل قرائت تبدیل می‌کنند. سیستم حس به منظور هماهنگی با تغییرات خواص هدایت شده بوسیله فیبرنوری، تغییراتی در پارامترهای مانیتورینگ اعمال می‌کند. این تغییرات شامل شدت، مباحث طیفی، حالت پلاریزاسیون^[۹۳] یا ترکیب این حالت‌ها می‌باشند.
شبکه کابلی: این وسیله به منظور اتصال سیستم به سیستم اکتساب داده(DAQ)^[94] استفاده می‌شود. حسگرهای فیبرنوری یک شبکه کاملا کابلی و خنثی^[۹۵] که از تمام فیبرهای نوری سیستم تشکیل شده است را توصیه می‌کنند. همچنین قابلیت ترکیب انواع سیگنال‌ حسگرهای چند حالته با حسگرهای تک حالته^[۹۶] بوسیله یک کابل فیبری چند حالته نیز فراهم شده است.
سیستم DAQ: برای هر نوع حسگر، یک واحد DAQ متناظر که تغییر در اطلاعات سیگنال‌های نوری را مشاهده و ذخیره می‌کند، وجود دارد. در این بخش داده‌ها در فرمت‌های دیجیتال در دسترس می‌باشند.
سیستم مدیریت داده: داده‌ها برای آنالیز توسط یک روش سازمان یافته ذخیره می‌شوند. امروز بهترین روش‌ ذخیره داده‌ با هدف مانیتورینگ ترم‌های طولانی، استفاده از پایگاه داده^[۹۷] مناسب می‌باشد. به هرحال مهم است که از ذخیره داده‌ها(به منظور ایمنی بیشتر یک نسخه کپی یا المثنی^[۹۸] از آن تهیه شود) بطور قطعی اطمینان حاصل شود. [۵۴]
آنالیز داده: این نوع آنالیز لایه‌ای داده‌ها به منظور تبدیل داده‌ها به اطلاعاتی که برای تصمیم‌گیری ساخت و تعیین اهداف مفید می‌باشند، انجام می‌شوند.
در این فصل در ابتدا به بررسی مکانیزم عملکرد حسگرهای فیبرنوری که اساس کار این پروژه بر روی آنها است, پرداخته می‌شود. درادامه تکنولوژِی حس حسگرهای فیبرنوری تشریح شده و انواع حسگرهای فیبرنوری, مکانیزم عملکرد و کاربرد آنها شناسایی می‌شوند. در نهایت با شناسایی مشکلات نصب حسگرها به بررسی رفع مشکلات و پیشنهاداتی برای نصب در سازه‌های کامپوزیتی پرداخته می‌شود.
تکنولوژی حس فیبرنوری
تعداد زیادی حسگرهای فیبرنوری برای مانیتورینگ سلامت وجود دارند که در هر دو سازمان آکادمیک و صنعتی توسعه یافته‌اند. تحقیقات صنعتی و دانشگاهی نیز در این زمینه در حال توسعه است که تعداد متنوعی از حسگرها را به منظور اندازه‌گیری و… تولید می‌کند. هدف این بخش به هیچ وجه توضیح مفصل در باب هرکدام از تکنولوژی‌ها نبوده, بلکه ارائه تحقیق کلی برای تکنولوژی‌های اصلی و پیاده‌سازی اهداف می‌باشد.
حسگرهای فیبر نوری
FBG
فابری پروت
رامان
SOFO
حسگرهای نقطه‌ای
حسگرهای گیج بلند
حسگرهای توزیع شده
بریلویین
شکل ‏۳‑۱: طبقه‌بندی تکنولوژی‌های حس فیبرنوری.[۴۵]
شکل(۳-۱) تکنولوژی‌های اصلی حس فیبرنوری را به موجب اندازه‌گیری طبقه‌بندی کرده است.
حسگرهای تداخل‌سنج SOFO
سیستم SOFO(مخفف بدست آمده از زبان فرانسوی درباب مانیتورینگ سازه‌ به روش فیبرهای نوری می‌باشد)^[۹۹]، یک حسگر تغییر شکل فیبرنوری با گیج بلند و دارای رزولوشن در محدوده مایکرومکانیک و دارای عدم حساسیت به درجه‌حرارت و محدوده پایداری ترمیک بالا می‌باشد. این سیستم در انیسیتو صنعتی فدرال سوییس در لاوسان(EPFL)^[100] توسعه یافته است و اکنون بوسیله راک تست^[۱۰۱] و اسمارتک^[۱۰۲] تجاری‌سازی شده است. اصول کلی SOFO بطور شماتیک در شکل(۳-۲) ارائه شده است.
حسگر شامل یک جفت فیبر تک حالته^[۱۰۳] تعبیه شده در سازه‌ای که مانیتوره می‌شود، می‌باشد. یکی از فیبرها، فیبر اندازه‌گیری نام دارد که با سازه میزبان^[۱۰۴] بطور مکانیکی در تماس است و در دو انتهای خود به صورت پیش فشرده به سازه میزبان متصل می‌باشد. دیگر فیبر مرجع بطور سرگردان در لوله مشابه جایگذاری شده است. همه تغییر شکل‌های سازه‌ای نتایج تغییر اختلاف طول بین این دو فیبر می‌باشند. [۴۵]
برای اندازه‌گیری کامل این مسیر ناموزون، از تداخل‌سنجی با اتصال چسبی دولایه مایکلسن^[۱۰۵] استفاده شده است. اولین تداخل‌سنج^[۱۰۶] اندازه‌گیری مرجع را فراهم کرده و دومی حامل واحد قرائت دستی و قابل حمل^[۱۰۷] می‌باشد. بدلیل چسبندگی بین منبع استفاده شده( شعاع دیود^[۱۰۸] تابش نور)، لبه‌های تداخل‌سنج فقط زمانی که مولفه‌های تداخل‌سنج قرائت کننده بطور کامل تفاوت طولی داشته باشند، کشف می‌شوند.
اگر این اندازه‌گیری در زمان‌های پی‌درپی تکرار شود، ارزیابی تغییر شکل‌ها در سازه بدون نیاز به مانیتورینگ پیوسته مجاز می‌شوند. این وسیله که یک واحد قرائت تک حالته می‌باشد, می‌تواند برای مانیتورینگ چندین جفت فیبر در سازه‌های چندگانه استفاده شود. میزان دقت و پایداری این عملیات چندین مرتبه در آزمایشگاه‌ها و محیط‌های آزمایشگاهی (با )، کیفیت‌سنجی شده است.
شکل ‏۳‑۲: ستاپ سیستم حسگر تداخل‌سنج SOFO.[69]
شکل ‏۳‑۳: واحد قرائت SOFO پرتابل و نصب پایدار.[۶۵]
واحد قرائت شامل یک پرتابل ضدآب و باطری قوی بوده که برای استفاده در محیط‌های گرد و غباری و رطوبتی نظیر اغلب ساختمان‌ها(شکل(۳-۳)) مناسب می‌باشد. هرکدام از اندازه‌گیری‌ها در حدود ۱۰ثانیه طول کشیده و بطور خودکار آنالیز شده و نیز برای تفسیر بهتر بوسیله کامپیوتر سیار خارجی ذخیره می‌شوند.
اندازه‌گیری‌ها می‌توانند بطور دستی بوسیله اتصال حسگرهای مختلف یا بطور خودکار با بهره گرفتن از وسایل تعویض نوری انجام شوند. ار آنجایی که اندازه‌گیری از طول بین فیبرها کاملا مستقل است، هیچ نیازی به نگه‌داری اتصال پایدار بین واحد قرائت و حسگر نمی‌باشد. [۴۵]
سیستم SOFO بطور موفقیت آمیز برای مانیتورینگ بیش از۴۰۰ سازه شامل پل، سد، ساختمان، تونل، ستون، کشتی، دیواره و بناهای تاریخی و… استفاده شده است و مدل‌های آزمایشی آن سیستم یکی از هماهنگ شده‌ترین تکنولوژری‌های فیبرنوری برای کاربردهای مهندسی هوافضا و عمران می‌باشد.
حسگرهای تداخل‌سنجی فابری پروت
تداخل‌سنج‌های خارجی فابری پروت(EFPI)^[109] از یک تیوپ سیلیکایی مویین^[۱۱۰] شامل دو فیبرنوری شکافته شده(شکل(۳-۴)) تشکیل شده‌اند. اما یک شکاف هوایی^[۱۱۱] در محدوده بین آنها گذاشته شده است[۳۰,۳۵,۴۲]. زمانی که نور به داخل یکی از فیبرها تابیده شود، یک سیگنال تداخلی منعکس شده، صادر می‌شود. این امر ناشی از انعکاس نور ورودی از شیشه به هوا و تداخل هوا به شیشه می‌باشد. این تداخل می‌تواند با بهره گرفتن از تکنیک‌های چسبندگی به منظور تجدید ساخت در فضاهای فیبرها مخابره^[۱۱۲] شود. از آنجایی که دو فیبر با یک تیوپ نازک در مجاورت دو انتهای آن(بطور مثال ۱۰ میلی‌متر) متصل شده‌اند، تغییر شکاف با نوسانات کرنش متوسط بین دو نقطه اتصال متناظر خواهد بود.
شکل ‏۳‑۴: قواعد اصلی حسگرهای فابری پروت.[۳۵]
شکل ‏۳‑۵: تفکیک کننده^[۱۱۳]برای تداخل های فابری پروت برای کانال‌های چندتایی و گره ها.[۶۹]
در شکل(۳-۵) نمونه‌ای از تفکیک‌کننده‌های حسگرهای فابری پروت ارائه شده است.
حسگرهای FBG
براگ گریتینگ‌ها^[۱۱۴] بطور یکی درمیان در ضریب شکست هسته فیبر پریودیک می‌باشند. گریتینگ‌های تولیدی بطور نمونه طول‌هایی در حدود ۱۰ میلی‌متر دارند. از آنجایی که پریود گریتینگ مستقل از کرنش و درجه‌حرارت است، می‌توان این دو پارامتر را بوسیله آنالیز حساسیت نور منعکس شده و طول‌موج‌ آن, اندازه‌گیری کرد. رزولوشن در حدود با بهره گرفتن از بهترین تفکیک‌کننده‌ها بدست می‌آید. اگر حس نوسانات کرنش و درجه‌حرارت مورد انتظار باشد، باید از یک منبع گریتینگ آزاد که درجه‌حرارت تنها را اندازه‌گیری می‌کند, استفاده کرد.
دلیل اصلی استفاده از FBG ها، پتانسیل چندگانه آنها می‌باشد. تعدادی گریتینگ در فیبر مشابه به منظور انعکاس طول‌موج‌های متفاوت در محل‌های متفاوت قرار می‌گیرند. این امر امکان اندازه‌گیری کرنش را در محل‌های متفاوت و در زمان استفاده از فیبر و کابل تک نفره فراهم می‌کند(شکل(۳-۶)). بطور نمونه ۴ تا ۱۶ عدد گریتینگ می‌توانند در یک فیبر تک حالته استفاده شوند. امروزه تکنیک و ابزار تفکیک زیادی برایFBG در دسترس بوده که تفاوت آنها در دقت طول‌موج‌ و خواص سیستم حس می‌باشد[۱۳]. تفکیک‌کننده‌های تجاری از SMARTEC، و کشورهای آمریکا، سوییس و … تهیه می‌شوند. [۳۰,۴۲]
شکل ‏۳‑۶: حسگرهای چندگانه FBG. [69]