*مؤمن و پایبندی به آداب در روابط اجتماعی
*مؤمن و پرهیز از دوستی ها و روابط ایمان سوز
*مؤمن ،مسئولیّت در برابر خود و خانواده» (ستوده،۱۳۷۲:ص۸۶)
در سوره توبه آیه۲۳ راجع به پرهیز از دوستی ها و روابط ایمان سوز می فرماید:«ای کسانی که ایمان آورده اید هر گاه پدران و برادران شما کفر را بر ایمان ترجیح دادند آنها را ولی(یار، یاور و تکیه گاه)خود قرار ندهید و کسانی از شما که آنها را ولی خود قرار دهند ستمگرند.»
آنچه که در علوم اجتماعی از آن به عنوان روابط اجتماعی یاد می شود گاهی از آن به عنوان «صله رحم»یاد می کنند. که در زیر به شرح آن پرداخته خواهدشد.بحث های فرعی در زمینه رابطه انسان با اجتماع اطرافیانش، بسیار زیاد وسخن راجع به آنها بیش از گنجایش این مقال است. امیدا ست که خواننده محترم به مطالعه و بررسی مطالب بیش از آن بپردازد.
«صله» از وصل به معنای پیوستگی، اتّصال و بستگی است؛ (دهخدا ، ۱۳۷۳:ص۱۰۵۱۹). درمقابل «قطع» به معنای جدایی و گسیختگی می باشد اما «رحم» درلغت رحم زن است جای کودک در زهدان مادر (همان، ص ۲۰۵۷۲). و به این مناسبت درمورد خویشاوندان و اقربا به کار رفته است و تمامی کسانی که از نظر عرف مردم، از اقربا شمرده می شوند، ارحام هستند. صله رحم به معنای ارتباط و پیوستگی اقربا و خویشاوندان است و احسان، مدارا، احترام به آنها و … از جمله مواردی هستند که به صله رحم تحقّق می بخشد.
«رابطه انسان با ارحام باید بر اساس وفق، مدارا و احترام باشد نه بر اساس کبر و بدگمانی. غالب قطع رحم هایی که صورت می گیرد بدان جهت است که بین افراد سوء تفاهم پیش آمده و یا در برخی خودخواهی و خود بزرگ بینی،کبر و توقّعات بیش از اندازه و … وجود داشته است و همین سبب شده تا احسان به یکدیگر، دید و بازدید و اتّصال و بستگی را کنار بگذارند و صله رحم تبدیل به قطع رحم شود و قطع رحم گناهی است بزرگ.
یونس بن یعقوب می گوید: از امام صادق (علیه السّلام) شنیدم که می فرمود: ای یونس! (… ملعون، ملعون، قاطع رحم؛ ملعون است، ملعون است، قطع کننده رحم) (وسائل الشّیعه، ص ۵۱۹، ج ۱۱).
از بیان امام علی (علیه السّلام) چنین استفاده می شود که افراد باید خود را ملزم به رعایت صله رحم بدانند، بر ماست که این مسأله انسانی را مهم شمرده و هر چند در حدّ یک( سلام) به آن تحقّق بخشیم و از عواملی که موجبات قطع رحم را فراهم می کند بپرهیزیم. امیرالمؤمنین علی (علیه السّلام) فرمود:
«صِلُوا أرحَامَکُم وَ لَو بِالتَّسلِیم یَقُولُ اللهُ تَبارَک وَ تَعالَی: وَ اتَّقُوا اللهَ الّذِی تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالاَرحَامَ إنَّ اللهَ کانَ عَلیکُم رَقِیبَا (نساء/ ۱)
و به ارحام و خویشاوندان ایشان بپیوندید ولو با سلام کردن، خدای تبارک و تعالی می فرماید: «از خدا بترسید که با سوگند به نام او از یکدیگر چیزی می خواهید و نیز بترسید که از خویشاوندان ببرید (در مورد آنها کوتاهی نکنید که موجب قطع رحم شوید) که همانا خدا مراقب شماست.» (اصول کافی، ص ۱۵۵، ج ۲)
صله رحم به لحاظ اینکه از امور مهم اجتماعی بوده و چه بسا حفظ آن احتیاج به گذشت و ایثار داشته باشد؛ از مصادیق مکارم اخلاق شمرده شده است.
«مردی به محضر امام صادق (علیه السّلام) آمد و عرض کرد: مرا به مکارم اخلاق آگاه گردان. حضرت فرمود: «اَلعَفوُ عَمَّن ظَلَمَکَ وَ صِلَهٌ مَن قَطَعَکَ؛ بخشیدن کسی که به تو ستم روا داشته باشد و ارتباط با کسی که از تو بریده است.» (وسائل الشّیعه، ص ۱۵۶، ج ۱۱)
آیا عاقلانه و منطقی است که فکر کنیم که خداوند متعال رهبانیت و گوشه نشینی و انزوا طلبی را توصیه می کند. البته هدف اصلی از آفرینش انسان تکامل معنوی اوست؛ این کمالات معنوی، فقط با ابزارهای مادّی حاصل می شوند، از این رو برای رشد معنوی، رشد مادّی لازم است این رشد مادّی نیز فقط از طریق زندگی اجتماعی حاصل می شود.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

اما باید دقت کرد جایی که روابط اجتماعی موجب ضرر معنوی می شود و دین انسان را به خطر می اندازد، بایدآن روابط را حذف کرد. اتفّاقاً اسلام هم به این امر تأکید کرده است و خداوند در قرآن کریم می فرماید: «مُحمَّدُ رَسُولُ اللهِ و الَّذینَ مَعَهُ أَشِدُاءُ عَلَی الکُفارِ وَ رُحَماءُ بَینَهُم.» (فتح، آیه ۲۹) محمّد (ص) پیامبر خداست و کسانی که دشمن کمال و رشد معنوی شما هستند؛ نسبت به آنها سرسختی نشان دهید و به هیج وجه نباید با آنها آشتی کنید.
۲-۲۰-حفظ شخصیّت انسانها
از جمله مسائلی که در روابط اجتماعی باید مورد توجّه باشد،حفظ شخصیّت افراد است هر فردی دارای دو نوع شخصیت است که به هنگام ارتباط با آنها باید در نظر گرفته شود.
ا-شخصیّت واقعی
۲-شخصیّت اعتباری یا ظاهری
شخصیّت واقعی:عبارت از مجموعه حالات روانی و صفات اخلاقی فرد و نمودار چگونه شدن اوست؛لذا شخصیِت حقیقی مؤمن با غیر مؤمن ،صالح با غیر صالح، پرهیزکار یا غیرآن…….بسیار متفاوت است.
تأکید اسلام و قرآن روی شخصیّت واقعی یا حقیقی افراد است واحترام و ارزش هر فرد را بر اساس آن ملاحظه می کند اگر چه به لحاظ برخی مسائل اجتماعی یا فردی شخصیّت اعتباری را هم از نظر دور نداشته است.چنانکه در برخی از مواقع بدون ملاحظه شخصیت اعتباری، به لحاظ شخصیّت حقیقی فرد سخن گفته است که سوره تبّت مصداق بارز آن است؛ابولهب با اینکه عموی پیامبر(ص) و از افراد سرشناس و پرموقعیت مکه است؛ولی قرآن به آن توجّه نکرده و بی ارزشی اورا به جامعه شناسانده است، بدان جهت که پیامبر را آزار می داد و رسالت او را تکذیب می کرد.
شخصیت اعتباری: عبارت از وضع اجتماعی شخص نمودار موقعیت،مقام و جایگاه او در اجتماع است؛مانند شخص حاکم،رئیس،مرئوس،صاحب مکنت و ثروت،فرزند فلان خانواده و……این نوع شخصیّت، بستگی به قراداد و اعتبار مردم و اجتماع دارد و به لحاظ مصالح اجتماعی و رسیدن به اهداف انسانی مورد احترام قرار می گیرد و البتّه تا آنجا که دارای مصالح اجتماعی و انسانی بوده ویا لااقل چنانچه دارای مصلحتی نباشد مُضر هم نباشد و ارزش دادن به آن ایجاد فساد هم نکند، در غیر این صورت چنین شخصیتی از ارزش مثبت خالی شده و محترم شمردن آن از ارزش اخلاقی درست برخوردار نخواهد بود.مصداق آن حاکم فاسد، ثروتمند فاسد وغیره است.به هر حال انسان موظّف است در ارتباط با دیگران،شخصیت واقعی و اعتباری را –در حدّ مصلحت انسانی-رعایت کرده و حدود احترام هر فردی را بر این اساس ملاحظه نماید.
بر اساس این اصول،با حیثیت وآبروی اشخاص نباید بازی کرد.اغراض شخصی، گروهی،خطوط سیاسی و…چیزهایی نیستند که ناقض این اصل انسانی بوده و تقدّم بر حفظ شخصیّت افراد داشته باشند.ما حق نداریم به خاطر آن مسائل ،افراد را دست بیندازیم و یا موقعیت اجتماعی و انسانی آنها را نادیده بگیریم و با آبروی آنها بازی کنیم. بر اساس چه اصل اخلاقی و عقلایی، صرف اینکه فلان شخص در جهت اهداف سیاسی و اجتماعی و منافع فردی و گروهی ما نیست،یا نظری مخالف با ما دارد،آماج تهمت ها، غیبت ها،ظاهر ساختن عیوب و نقطه ضعفها…… قرار می دهیم و به ترور شخصیت او می پردازیم؟
آنانی که در روابط اجتماعی توجّهی به حفظ شخصیّت افراد نمی کنند،بر هم زننده اساس وحدت و اخوّت و به وجود آورنده اختلاف و دشمنی می باشند. این گونه افراد به بیماری سوء ظن و تجسّس در امور و عیوب دیگران،غیبت،تهمت،بدگویی،رعایت نکردن حقوق افراد،تکبّر، بی انصافی،عهدشکنی و فراموش کردن حق و….گرفتار می شوند و حتّی برای رسیدن به اهداف خویش و کوبیدن افراد مقابل خود به همنشینی با فاسقان و نا اهلان اقدام می کنند.
از دیدگاه عقل و شرع در روابط اجتماعی،رابطه ای که از روی تحقیر و سوءظن به افراد ایجاد شود،بسیار زشت و مذموم است.رسول خدا(ص) فرمود:«مَنِ استَذَلَّ مُؤمِناً أو حَقَّرَه و قِلَّه ذاتِ یَدِهِ شَهَرَهُ اللهُ یَومَ القِیامَهِ ثُمَّ یُفضِحُهُ؛کسی که مؤمنی را خوار نماید یا به جهت فقر و کمی مالش او را تحقیر کرده و کوچک بشمارد،خداوند در روز قیامت بدی ها و عیب های او را فاش می کند و رسوایش می گرداند.»(بحارالانوار،ج۷:ص۱۴۲)
ونیز فرمود:أذَلَّ النَّاسِ مَن اَهانَ النَّاسَ؛ذلیل ترین مردم کسی است که به مردم اهانت کرده،آنها را کوچک بشمارد.(همانجا)
امام صادق (ع) فرمود:«مَن أنَّبَ مُومِناً أنّبَهُ اللهُ فِی الدُّنیا وَ الآخِرَه؛کسی که مؤمنی را سرزنش کند خداوند در دنیا و آخرت او را نکوهش خواهد کرد.»۰وسائل الشیعه،ج۷:ص۵۹۶)
خداوند در قرآن می فرماید:یا أیَّها الَّذینَ آمَنوُا لَا یَسخَر قَومُ مِن قومٍ عَسَی أَن یَکُونُوا خَیراً مِنهُم ولا نِساءُ مِن نِساءٍ عَسَی أن یَکُنَّ خَیراً مِنهُنَّ وَلا تَلمِزُوا اَنفُسَکُم وَلا تَنابَزُوا بِا الاَلقَابِ بِئسَ الِاسمُ الفُسُوقُ بَعدَ الایمانِ وَ مَن لَم یَتُب فَأُولئِکَ هُمُ الظّالِموُن؛ ای کسانی که ایمان آورده اید!مبادا گروهی از مردان گروهی دیگر را مسخره کنند،چه بسا آن مسخره شدگان بهتر از آنها باشند و مبادا که گروهی از زنان گروه دیگر را مسخره کنند،چه بساآن مسخره شدگان بهتر از آنها باشند.از هم عیب جویی نکنید و یکدیگر را به لقب های زشت مخوانید؛که بعد از ایمان به خدا، نام فسق(بر مؤمن نهادن)بسیار بد و زشت است و کسانی که توبه به درگاه خدای بزرگ نبرندو(به این گفتار و اخلاق زشت ادامه دهند)آنان ستمگرانند و به عذابشان گرفتار.(حجرات/۱۱)
تنها راه حفظ شخصیّت و آبروی خود و دیگران این است که اخلاق انسان نیکو شود؛ امیرالمؤمنین علی(ع) در وصیّتشان به محمد حنفیه فرمودند:«و حَسِّن مَعَ النَّاسِ خُلقِکَ حَتَّی اذا غَبَّت عَنهُم حَنُّوا إلیکَ و اذا مِتُّ بَکُوا إلیکَ؛اخلاق و رفتارت را با مردم نیکو گردان تا وقتی از آنها غایب شدی آرزوی دیدارت را داشته باشند و زمانی که بمیری بر تو اشک بریزند.»(وسائل الشیعه،ج۸،ص۵۵۱)
خداوند متعال در قرآن می فرماید:«یَا أیَّهَا الَّذینَ آمَنُوا اِجتَنِبوُا کَثیراً مِنَ الظِّنِ إِنَّ بَعضَ الظَّنِ اثمُ و لا تَجَسَّسُوا وَ لا یَغتَب بَعضُکُم بَعضاً أَیُحِبُّ أحَدُکُم أَن یَأکُلَ لَحمَ أخِیهِ مَیتاً فَکَرهتُمُوهُ واتَّقوُ اللهَ إِنَّ اللهَ تَوَّابُ الرَّحِیم؛ای کسانی که ایمان آورده اید ! از گمان فراوان دوری کنید زیرا برخی گمانها ،گناه است و به تجسّس در امور دیگران نپردازید و از یکدیگر غیبت نکنید آیا هیچ یک از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟پس آن را ناخوش خواهید داشت و از خدا (در اینکه او را معصیت کنید)بترسید؛ زیرا خدا توبه پذیر و مهربان است.»(حجرات/۱۲)
۲-۲۱-اثرپذیری نفس
بسیاری از موفّقیت ها یا عدم موفّقیت ها در جوامع ، معلول وجود دوستان شایسته ویا ناشایسته ای است که فرد،برای خود انتخاب می کند .حال ببینیم چرا چنین است؟
پاسخ این سؤال در یک کلام این است:چون نفس اثرپذیر است.ازین رو اعمال ،حرکات وافعال دوستان اثر مستقیم در روحیات و خلق وخوی اشخاص دارد،به گونه ای که سهم زیادی ازشخصیت انسان به واسطه معاشران و دوستان او شکل می گیرد.حتّی بعضی از بزرگان اخلاق و اهل معرفت بر این باورند که نفس آدمی به حدّی اثر پذیر است که می تواند در یک برخورد کوتاه و با یک احوال پرسی و حتّی از طریق یک نگاه، با دیگران خو بگیرد.
در وصیّت نامه دانشمند فرزانه مرحوم آیت الله شعرانی آمده است:«شایسته است بر تو که از معاشرت های خالی از تعلیم با مردم بکاهی به ویژه با ثروتمندان ودنیا خواهان،باید آنچه را که آخرت را از یاد تو می برد ومیل و رغبت به دنیا را در تو ایجاد می کند،رها کنی و با صالحان و پارسایان و اهل عبادت همراه گردی زیرا به طور کلّی در تهذیب نفس مؤثّر است.»(آثار شهید مطهری،۱۳۸۲:ص۵۲)
اینک بنگریم امام خمینی رحمه الله علیه در مورد تأثیرپذیری نفس چه می گوید؟«نکته مهم نهی از مجالست با اهل معصیت یا نهی از نشستن در مجلسی که معصیت خدا در آن می شود یا نهی از دوستی و مخالطه با دشمنان خدا ،تأثیر اخلاق واعمال وحالات آنهاست،و از این ها بالاتر تأثیر در قلب، اعمال خود انسان است که با اندک مداومت و مراقبتی از اعمال سیّئه،قلب تأثیر شدیدی پیدا می کند وتنزّه از آن و تنزیه قلب تا سالهای دراز ممکن و میسّر نمی گردد.(امام خمینی ،۱۳۸۹:ص۷۶)
خلاصه سخن ایشان با بیانی ساده تر چنین است که:دوستی و همنشینی با بی دینان واهل فساد،گناه و معصیت آنچنان تأثیر بدی دارد که نه تنها حالات و اعمال انسان بلکه قلب انسان را مستقیماً دگرگون می کند به طوری که پاک شدن از آن خصلت های ناپسند به راحتی ممکن نیست و به زمانی طولانی نیاز دارد.
در روایات به این نکته یعنی اثر پذیری نفس از دیگران اشاره شده و سفارش گردیده که با چه کسانی باید معاشرت و نشست و برخاست داشت از چه کسانی باید اجتناب ورزید.به این سخن گهربار از امام علی علیه السّلام توجّه کنیم که فرمود:«لا تَصحَب الشِّریرَ فَإنَّ یَسرقُ شَراً وانتَ لا تَعلَمُ؛از مصاحبت و دوستی با مردم شرور بپرهیز، زیرا طبیعت تو به صورت ناخوداگاه بدی و ناپاکی را ار طبع منحرف او می دزدد، در حالی که خود نیز از آن بی خبری.»(نهج البلاغه،ص۲۷۲)
ونیز همان حضرت می فرماید:«همنشینی و دوستی با بدان ، باعث سوء ظن به اخیارو خوبان می شود همنشینی با خوبان و مؤمنان، تو را جز خوبان می کند.»(بحارالا نوار-ج ۱،ص۱۴۴)
از طرف دیگراسلام بر معاشرت و دوستی با انسانهای شایسته ای که موجب صلاح و رستگاری خواهند شد تأکید بسیار نموده است. حضرت امام زین العابدین علیه السلام می فرماید:«مُجالِسَهِ الصَالِحِین دَاعِیَهُ اِلَی الصَّلاح؛همنشینی با نیکان و صالحان به خودی خود آدمی را به نیکی وصلاح فرا می خواند.»(بحارالانوار-ج۱،ص۱۴۱)
حواریون از حضرت عیسی (ع) سؤال کردند با که معاشرت کنیم؟آن حضرت فرمود با کسانی که نگاه کردن به آنها شما را به یاد خدا بیندازد و سخن گفتن باآنها دانش شما را بیفزاید وکردار آنها رغبت شما را به آخرت زیادتر کند.(همان،ج۴،ص۱۸۸)
لقمان حکیم به فرزندان خود سفارش می کند:فرزندم همنشین عالمان باش و به آنان نزدیک شوو به زیارت آنها برو شاید شباهتی به آنها پیدا کنی وبا آنها باش.»
این مطلب که انسان از هر گروه و صاحب هر ایده ای که باشد به واسطه دوستی و معاشرت با دیگران، از آنها رنگ و بو گرفته شبیه آنان خواهد شد؛چیزی است که همگان از آن آگاهند.
۲-۲۲- خلاصه فصل دوم
خلاصه اینکه انسان یک موجود اجتماعی است و اعمال و افکارش تحت تأثیر حضور دیگران قرار می گیرد. یکی از ویژگیهای خاصّ انسان، توانایی و مهارت او در برقراری ارتباط با دیگران به عالی ترین شکل است در احکام اسلامی برای بعد زندگی اجتماعی انسان، فواید بسیار زیادی ذکر شده است و اسلام انسان را به زندگی اجتماعی و تعامل با افراد جامعه سفارش نموده است.
از آنجا که علم جامعه شناسی ایران از کشورهای دیگر گرفته شده لذا اوّلین کتابها در این زمینه ترجمه کتابهای خارجی می باشند؛ بنابراین ممکن است این عناوین و اصطلاحاتی که در این فصل در حوزه علوم اجتماعی ذکر شد در آثار ارزشمند نهج البلاغه و بوستان و گلستان وجود نداشته باشد اما مفاهیم و محتوای این عناوین را در آثار ذکر شده می توان مشاهده کرد.

۲-۳-۶-۲دام و فرآورده های دامی
در یسنا هات ۶۰ بند ۳ بردامداری تاکید شده است : … ahmiia. nmāne.raocahi.buiie.3 ahmiia. nmāne.vaxṣ̌aϑi.buiie “… مباد ، اینک از این جایگاه گله و رمه گسسته شود …” (پورداود،۱۳۳۷ :۷۵) . ایران نخشتین کشور جهان است که مردم آن به کشت و زرع و پرورش دام پرداختند و نگاهداری و پرورش حیوانات اهلی در ایران خیلی زودتر از جاهای دیگر جهان آغاز شد ، در میان مجسمه های برنزی لرستان مجسمه های کوچک گاو بسیار اسیت و حتی روی یکی از سفالها ی شش هزار سال پیش در کاشان گاوی دیده می شود که در کنار جویی از آب می نوشد ،گله های بز هم در ایران قدیم فراوان بوده و تقریبا در همه نقاط ایران و جلگه بین النهرین نقش آن دیده شده است (بهرامی،۱۷۲:۱۳۴۱) . ستاری نیز معتقد است برطبق گواهی تاریخ آریائیها اولین قومی بودندکه به اهلی کردن گوسفندی پرداختند ، طوریکه می توان سرزمین ایران را مهد اولیه گوسفند به شمار آورد (ستاری،۶۸:۱۳۴۹) . یکی از گل نوشته های تخت جمشید مربوط به چوپان ها ست که گله های شاه را از پارس به شوش برده اند . در هر منزل به این چوپانها ۱۰۵۰ پیمانه آرد داده اند (هینس،۲۹۵:۱۳۸۲) . احتمالا نوعی دامداری بر اساس انتقال دامها رایج بوده است ،احتمالا در فصل زمستان شوش قابلیت بهتری یرای تغذیه دامها داشت تا پارس . حتی در اسناد عیلامی به حرفه ایی به نام “خربد ” برمی خوریم که مسئول رمه خرها بود، همقطاران این شغل را در دیگر اسناد عیلامی عبارتند از میش بد ،گاو بد (هالوک،۵۷:۱۹۶۶) . اما در اسناد تخت جمشید ذکری از گاو نشده است ، اما بنا بریک گل نوشته ی عیلامی در حدود ۵۶۰ پ . م در این ناحیه گاوی به بهای ۳۲ شکل معامله شده است . به گواهی گل نوشته A5134 بابلی ها در اسناد معاملاتی ، جنسیت گاو و حتی شیری بودن و سن او ذکر شده اشت (وایسبرگ ،۲۰۰۳ :۸۹ ). بطور کلی خوراکهای گوشتی و کبابی در سفره ی اعیان و خاندان سلطنتی همیشه حاضر بوده است و در سفره ی مردم عادی کمتر دیده می شده است . ویسهوفر با اشاره به لوح های تخت جمشید به دو نکته اشاره دارد : یکی آنکه از فرآورده های لبنی و نیز ماکیان به ندرت نام برده شده است و دیگر آنکه گوشت ها عمدتا از دام های بز و گوسفند تشکیل می شده است . وی از فرنکا عموی داریوش نام برده که سرپرست کل امور اقتصادی و اداری نظام بوده است و به این دلیل مستمری روزانه دو گوسفند و ۹۰ QA آرد دریافت می کرده است . بنابراین گوشت که به اشکال مختلف پخته می شده است ،در شمار خوراکهای سلطنتی بوده است (ویسهوفر،۱۳۷۷: ۹۳۹ ). کخ معتقد است اگر در الواح تخت جمشید به فرآورده های لبنی کمتر اشاره شده است ، به این دلیل است که احتمالا لبنیات از تولیدات خانگی بوده است . در لوح ها از شیر و پنیر فقط هنگام اشاره به خوراک شاه در سفرها یاد می شود . یدون شک هر خانواده ایی لااقل یک بز در اختیار داشت و از شیر،کره ،ماست و پنیر تهیه می کرد . این بزغاله ها قسمتی از حقوق بود که بعدها در خانه ها پروار می شدند (کخ،۳۲۰:۱۳۸۶) . گوشت گوسفند،گاو، بز و مرغ هم از غذاهای عادی‏ ایرانیان بود و در مواقع ضروری گوشت شتر، اسب و خر نیز مصرف می‏شد.که بیشتر به صورت کباب صرف می‏شد.گاهی‏ گوشت را به صورت کیک در می‏آورند که بیشتر در موقع‏ مسافرت مصرف می‏شد (امیر بهرامی ،۷:۱۳۸۱) . بریان مواد لبنی مورد استفاده ی شاه را نام می برد و به این نکته اشاره می کند که پولیانوس فرآورده هایی را که در لوح ها یافت نمی شوند و یا هنوز در آنها یافته نشده است را ذکر نموده ، به ویژه شیر که نمی توان آن را ذخیره کرد … پلینی هم می گوید در هنگام تاجگذاری ، شاه بایستی تا آخرین قطره ی محتویات جامی آکنده از لوز حاصل از بستن شیر را بنوشد (بریان،۱۳۸۶ :۴۵۱). کوک به نقل از هرودوت چگونگی حفر کانال سوئز و تامین غذای کارگران را شرح می دهد ، ” خوراک شاه از جمله از گوشت و گوسفندهایی بود که از وطن آورده بودند “، وی به نقل از تئویومپوس از سهمیه های ارسالی برای لشکر کشی به مصر در اوایل قرن جهارم به گوشت های نمک سود شده اشاره می کند (کوک،۱۳۸۳ :۲۰۳) . هرودوت به ضیافت های پرزرق و برق پارسیان اشاره می کند و می گوید :”پارسیان توانگر در روز تولدشان گاو ،اسب یا شتری را که درسته در اجاق کباب شده باشد بر سر سفره می نهند (هرودوت ، کتاب ۱ ، بند ۱۳۳ ) . ماکیان یکی از اقلامی بوده است که به طور مستمر برسر سفره ی شاه به مصرف می رسیده است (همان ،کتاب ۷ ، بند ۱۱۹ ). بریان به نامه ایی اشاره می کند که کلئومنس، مسئول اداره امور مالی مصر به اسکندر نوشته و در بخشی از آن به پرندگان و نامهایشان اشاره کرده است .: ” ۱۰۰۰۰ مرغ آبی دودی ، ۵۰۰۰ باسترک ، ۱۰۰۰۰ بلدرچین دودی ” . بریان معتقد است در واقع نامه اشاره دارد به پرندگان کوچک پرورشی دارد و محل پرورشان در نزدیکی ممفیس بوده است و به مصرف سفره شاه می رسیده است (بریان،۴۵۰:۱۳۸۶ ) . بریان به نقل از پولیانوس روش پخت ماکیان را ذکر می کند و می گوید : “شکم ماکیان را معمولا از مواد مختلف پر می کردند . گوشت را به صورت قرمه نیز مورد استفاده قرار می دادند” . بریان همچنین اشاره می کند ، سفره ی شاهانه خالی از آبزیان و ماهی ها نبود . آنچنان که دیودوروس سیسیلی می گوید :”… هارپالوس^[۴۹] سفارش آوردن ماهی را از خلیج فارس برای سفره ی شاه داد ” (همان ،۴۵۲) . منبع تولید روغن خوراکی هم حیوانات بودند و هم دانه های روغنی . به این دلیل که از برخی گیاهان نادر ونایاب روغن های ویژه ایی برای شاه تهیه می شده است ، احتمالا می توان به این نکته رسید که ذائقه ی سلطنتی بیشترروغن های گیاهی را می پسندیده است و آن را روغنی سالم تر می دانسته است . بریان به نقل قول مورخان یونانی اشاره می کند و می گوید :”کتسیاس از روغن کنگر نام می برد که در کارمانیا تولید می شده است.آمونتاس نیزمی گوید در کوهستانها ی پارس ازمیوه درخت بنه و سقز هم روغن تهیه می شده است” (همان ،۴۵۲) . کخ نیز به روغن کنجد اشاره می کند . اما زیتون بیشتر در سوریه و فلسطین به عمل می آمد و به مر اتب گران تر بود (کخ،۳۲۱:۱۳۸۶) . ۲-۳-۷نوشیدنی ها
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

هوم جزء نوشیدنی های مقدس است که در در سنگ نوشته ی HdA125 به آن اشاره شده است و به صورت واژه ی مرکب از Haumauuarga – آمده است .بخش نخست این واژه که واضح است و منظور همان گیاه هوم است ، اما درباره بخش دوم واژه اختلاف نظر است .بویس هوم را به معنی آنچه فشرده می شود. ترجمه می کند ( بویس،۲۷:۱۳۸۱) . هوفمان این واژه را چنین ترجمه می کند : گیاه هوم که دور آتش می نهند ؛ بیلی Av:varaxǝϑra – را اصطلاح دینی می داند آین واژه را به “یزش هوم ” ترجمه می کند ، که با –varga- اوستایی مرتبط می باشد . گرشویچ نیز می گوید در فارسی باستان /v/ صورت تحول یافته ی /b/ است که سپس به /β / تبدیل شده است ، و به معنای خوشآمد گویی هوم است ، زیرا Av:barǝga – به معنی خوش آمد گفتن است .اما وی بعدا نظر خود را اصلاح کرد و گفت –varǝga – از صورت تحول یافته ی PIE – gh- <OIR * hvar- به معنی خوردن و نوشیدن مشتق شده است و کل واژه به معنای ” خورنده ی هوم ” است . اشمیت – varǝga – را مشتق از PIE *Ṷelg – به معنای تر و نمناک می داند ، وی ترجمه ی ” هوم نمناک ” را پیشنهاد داده است . وی همچنین ارتباط Av:varǝka – به معنای برگ و vǝhrka – را به معنی گرگ محتمل می داند ( تاورنیه^[۵۰]،۴۰:۲۰۰۶) . آنچه از الواح تخت جمشید برمی آید آن است که شراب جزء ثابت جیره ی کارگران تخت جمشید بوده است . در فهرست جیره ی کارگران از مقامات بلند پایه تا عامه مردم حتی مادران شیرده همگی از شراب بهره مند می شدند . آب و هوای مساعد پارس تاکستانها را پر بار کرده بود ،اما به رقم تعداد انبوه کارگران ،چگونه شراب این خیل عظیم کارگر تامین می شده است ؟ کخ به استناد لوحه های گلی تخت جمشید می گوید:”کارمند مسئول ترتیبی می داد تا به جای شراب ،ریواس تخمیر شده ،به کارگران داده شود . وی از متنی دیگر نام می برد که درآن از تحویل شراب ترش سخن گفته شده است ،که از مخلوط این نوع شراب ،سرکه و آب نوشابه ایی گوارا به دست می آمده است “(کخ،۳۲۱:۱۳۸۶ ) . تصویر خدمتکارانی که با مشک هایی پر از پلکان کاخ شاهی بالا می روند و ذکر مکرر جیره های نوشابه مؤید این نکته است ،که نوشابه در رژیم غذایی ایرانیان جایگاه خاصی داشته است . در ۵۲۴ پ. م هنگام لشکر کشی کمبوجیه به حبشه برده شد و بدان سرزمین راه یافت و در ۱۲۶ (پ. م ) از ایران از راه فرغانه ۱۲(کرانه ی بالای رود سیحون ) توسط سردار چانگ کی ین به چین برده شدو از آن شراب ساختند . نام این میوه در چین پااوتااوا ^[۵۱] است . شراب از مشروباتی است که از دوران کهن تهیه می شد و از صادرات کشور فنیقیه شراب بوده است . در ایران نیز از دوره های باستانی تهیه می شد ، مصرف آن نیز مجاز بود ، ولی نه با زیاده روی ( سامی،۱۸۴:۱۳۸۹). شراب انواع مختلفی داشته اما آنچه در گزارشهای مورخان یونانی سبب حیرت آنها شده بود ، مصرف شراب به صورت خالص با درصد بالای الکل و به مقدار بسیار زیاد بوده است .آریستوفانس ^[۵۲]از زبان نمایندگان یونانی که از دربار ایران بازگشته اند از عذاب هایی که اینان در طول ماموریت خود کشیده اند باز می گوید :” … از ما با مهمان نوازی پذیرایی شد و ما ناگزیر بودیم ، چه بخواهیم و چه نخواهیم ،در پیاله های شیشه ایی و جامهای زرین شراب خالص و شیرین بیاشامیم” (کخ،۳۲۰:۱۳۸۶) . ویسهوفر دو نوع شراب را برمی شمارد ،یکی شراب خرما و دیگری شراب انگور (ویسهوفر۹۴َ:۱۳۷۷). کخ به استناد گزارش گزنفون می گوید در پارس بیشتر شراب مصرف می شده است ،اما در عیلام آب جو مصرف می شده است …گزنفون ادامه می دهد :در این جا شراب در ظرفهای بزرگی قرار داشت ،حبه های جو روی نوشابه شناور بود و داخل نوشابه نی قرار داشت … وقتی کسی تشنه بود نی را به دهان می گرفت و می مکید . این نوشیدنی اگر با آب مخلوط نمی شد ، نوشابه ایی بی اندازه قوی بود و برای کسی که به نوشیدنش عادت داشت ، نوشابه ایی استثنایی بود (کخ ،۳۲۱:۱۳۸۶) . در لوح ۱۶۳۹:۱ Kaš به معنی آبجو است (ارفعی ،۲۷۴:۱۳۸۷) . بریان به نقل از هراکلیدس نوع شراب مصرفی شاه را شراب خاسی می داند :”این شراب بی شک شراب خالوبونیایی سوریه بود که شاه آن را یگانه نوشیدنی خود کرده بود (بریان،۴۵۱:۱۳۸۶) . استرابون نیزبه این نکته اشاره می کند که شراب مصرفی شاه ویژه بوده است (استرابون ،کتاب ۱۵،فصل ۳، بند۲). هرودوت می گوید پارسیان به شراب علاقه وافری داشتند ، وی کمبوجیه را در میگساری شهره ی آفاق می داند (هرودوت ،کتاب۳ ، بند ۳۴). بریان به نقل از پلوتارک می گوید ،کوروش صغیر به این دلیل که می را بهتر از برادرش – اردشیر – می داند،پیوسته به وی فخر می فروخته است (بریان ،۴۵۴:۱۳۸۶). symposia یونانی به معنی ضیافت باده گساری است ،استرابون به این نکته اشاره می کند که پارسیان هنگام سومپوسیا مهمترین مذاکراتشان را انجام می دهند (همان ،۴۵۵). کخ شیوه ی آشامیدن شراب را ذکر می کند. یکی آنکه شراب از مشک هایی از جنس پوست بز یا گوسفند به خمره های بزرگ ریخته می شدوسپس باملاقه ایی دسته ی بلند از خمره به سبو ریخته می شد که روی آن الک صافی قرار داشت (کخ،۲۰۹:۱۳۸۶) . سیسمون^[۵۳] در میان نقوش هدیه آورندگان تخت جمشید به نمونه ی جامهای نیمه کروی به عنوان مثال در دست باکتریایی ها اشاره می کند ( سیمسون ، ۱۰۵:۲۰۰۵) . طبق گزارشات هرودوت و دیگر مورخان یونانی از جام های طلا و نقره برای نوشیدن شراب استفاده می شده است . سیمسون همچنین بیان می دارد :”در اغلب قبرها جام های شراب به همراه ملاقه ها شراب به همراه ملاقه ها به عنوان هدایایی تدفینی قرار داده شده اند … آمفوراها همچنین مانند بیشتر جامهای فلزی دوره ی هخامنشی برای ریختن شراب در جامهای کوچک برای حاضرین در مجالس به کار می رفته است (همان ،۱۰۶ ). از ظروف شاخص دوره ی هخامنشی ریتون ها هستند که سابقه آن به ظروف سفالین آهن II و III در مناطق شمالی ایران برمی گردد ( موری ،۳۴:۱۹۸۵) .ریتون جامی بود که به شکل سر حیوانات بود .شراب از ریتون با مهارت ریتون را از پیاله جدا کرد،که شراب نه از دهانه جام بریزد و نه از لیوان ریتون بر زمین بپاشد(کخ ،۱۳۸۶:۲۱۴) . دهانه باریک ریتون به منظور حفظ بو و طعم خاص شراب بود (آیناتیدن،۳۹:۲۰۰۵) . عدم حضور ریتون ها در میان نقش هدیه آورندگان ملل تابعه در نقش های پرسپولیس آن است که ریتون ها در درجه بالایی از شأن و مرتبه ی سیاسی و اجتماعی قرار داشته و احتمالا در کارگاههای فلزگری خاص دربار و برای شخص پادشاه یا بزرگان دربار تولید شده است ، و یا اینکه ریتون ها با ابعاد و وزنی بیشتر از سایر ظروف برای نشان دهنده ی نشان دادن قدرت و برتری سیاسی و اقتصادی صاحب آن جامها و نشان دهنده ی ثروت ودارایی پادشاه بوده است . به همین دلیل مردم عادی و نمایندگان به عنوان پیشکش و یا پرداخت باج و خراج از آن استفاده نمی کردند (موسی تبار ،۱۳۹۰ ) .
یادداشت ها
بخش‏های دیگر تخت جمشید به‏ دست فرزندداریوش شاه – خشایارشا – و نوه‏اش- اردشیر یکم- تکمیل گشت.
۲- برای مطالعه ی بیشتر الواح خزانه ، نک:
-( Haock 1972;Hinz 1972;Koch1977,1988,1990,1993;Lewis 1977,1990;Briant 1996a [2002b],Brosius 1996 ch5.
اظهار نظر درباره ی دین هخامنشیان بسیار مشکل است . هرچند نشانه ها و نمادهای پرستش خدای زرتشت یعنی اهورامزدا وجود دارد ، اما بی تردید دین پارسها از مذاهب زرتشت ساسانیان بسیار متفاوت بوده است . به همین دلیل محققان این دین را “مزدیسنای اوستای نوین ” می خوانند و آن را بین دوره ی”مزدیسنای گاهانی ” و “مزدیسنای ساسانی قرار می دهند (گرشویچ ،۱۳:۱۹۶۴)‌.
تصویر۷ – نقش خراجگذران لودیایی
تصویر۸- قاشق هخامنشی
تصویر ۶- جام زرین داریوش شاه
تصویر۹- کوزه های سفالی هخامنشی
تصویر ۱۰- کاسه ی هخامنشی
تصویر۱۱- جام مسطح نقره ی اردشیر
تصویر ۱۲- ریتون دلوی شکل همدان
تصویر۱۳ -آمفورها با دو شیرآب در پایین
۱-۴عادات غذایی اشکانیان درباره اشکانیان که نزدیک به پانصد سال بر ایران و سرزمینهای پیرامون آن فرمانروایی کردند، مطالب چندانی در دست نیست.به نظر می‏رسد اطلاعات مربوط به آنان از آنچه در زمینه دودمان‏های پیشین ایشان یعنی هخامنشیان و مادها در دست داریم نیز کمتر می‏باشد با مقایسه داده‏های تاریخی و دیدگاه های نه چندان یکسان مورخان بزرگ عهد باستان، می توان گفت قبایل پرنی درنیمه قرن سوم ق.م در ایران شرقی به قدرت رسیدند ، در تاریخ رسمی از ایشان به عنوان پارتیان و یا اشکانیان نامبرده می‏شود. به نظر می‏رسد در زمان حمله اسکندر مقدونی به سرزمین شاهنشاهی هخامنشیان، قوم داهه‏ که پرنی‏ها بخشی از قبایل آن بوده‏اند، هنوز در دشتهای وسیع میان جیجون و سیحون زندگی صحرانشینی داشته و از پایان قرن چهارم ق.م همزمان با اغتشاشات ناشی۱ از مرگ فاتح مقدونی پرنی‏ها از دیگر قبایل جدا شده و به سوی مغرب و آنگاه ناحیه جنوب شرقی دریای خزر مهاجرت کرده‏اند. در واقع حرکتی که پرنی‏ها برای مهاجرت به سمت سرزمینهای حاصلخیز و بارور کرانه‏های جنوب شرقی دریای خزر انجام داده ‏اند، حرکتی هماهنگ با سایر اقوام دامدار و چادرنشینیی بود که با اطلاع از مرگ اسکندر مقدونی و جنگهای خونین و طولانی جانشینی او به سوی سرزمینهای سرسبز و پر آب که امکانات وسیعی را برای مهاجرت و سکونت قبایل دامدار در خود داشت هجوم می‏آوردند
(محمودآبادی ،۱۳۳:۱۳۸۳) . پیرنیا عصر پر التهاب اشکانی را که ۴۷۰ سال به طول انجامید به سه بخش تقسیم می کند : ” ۱۰۰ سال نخست به تحکیم مبانی دولت نوپای اشکانی پرداخته شد و سلوکی ها از ایران رانده شدند ، بخش دوم صرف جنگ با رومی ها و سکاهایی شد و در بخش سوم این دولت رو به انحطاط گذاشت “( پیرنیا ، ۱۳۸۲ : ۱۱۳۱ ) ؛ هر چند بسیاری این دوره را دوره ایی باشکوه معرفی می کنند چرا که به دست اشکانیان ، ایران از یوغ استعمار یونانیان رها شد . اقتصاد اشکانیان بر سه بخش کشاورزی ، دامداری و بازرگانی استوار بود ، پس با بررسی این سه بخش می توان به وضعیت معیشتی و خورد و خوراک ایرانیان باستان در عصر اشکانی پی برد .به اعتقاد گیرشمن گرچه گروه های کشاورز استقلال خویش را از دست دادند و مالکان بزرگ فئودال جای خرده مالکان را گرفتند ، اما مالک ثروتمند در حد و اندازه هایی است که نه تنها می تواند با حفظ سنن مفید طبق اصول علمی از اراضی کشاورزی بهره برداری کند ، بلکه قادر است ، پیشرفت ها و تحولات و روش های نوین را به کار گیرد ( گیرشمن،۱۳۷۱ :۲۷۷ ) . کالج پایه اقتصاد پارت را بر کشاورزی ، بازرگانی استوارمی داند . بیشتر ساکنان شاهنشاهی روزی خود را همچون خرده مالکان یا شبانان و بندگان وابسته به زمین ، مالکان عمده و شاید در بعضی موارد “بندگان” بر زمینش می جستند . گوسفند ، بز ، خوک و اسب و خر و شتر عربی پرورش داده می شد و حبوبات و گندم و میوه و سبزی به عمل می آمد . بیشتر زمین های قابل کشت شاهنشاهی نیازمند فراهم کردن آب بودند .در ایران آب را غالباً بوسیله قنات یا کهریز می آوردند . اردوان اول هنگام گریز در برابر آنتیوخوس سوم قنات ها را ویران می کرد . جاماسپ حاکم شوش در ۱-۲ م به سبب آوردن آب گوندیزروس به شوش صاحب مجسمه و کتیبه ایی بر پشتش ، به پاسداشت خدمتش شد .در توزیع آب در روزگار کهن از چهارپایان برای جاری ساختن آب کمک می گرفتند و با کندن جویها و آبراهه ها ، آب رودخانه را تا دور دست ها می رسانیدند (کالج ، ۱۳۸۰ : ۶۸). دوبواز و دیاکونف گفته های کالج را تایید می کنند : در زمینه آبیاری ، اشکانیان زمین های متروک را با احداث کانالها و ترعه ها آباد کردند ( دوبواز،۱۰۴:۱۳۴۲) . در دو کتیبه منظوم مکشوف در شوش که در مدح جاماسپ ساتراپ خوزستان نوشته بود ، شبکه جدید آبیاری را که ، آبها گوندیسی را برای حاصلخیزی کلرهایی ( مهاجرنشین های یونانی ) که از قدیم تشنه آب بوده اند ، رسانده تمجید می کند . تکمیل قطعی شبکه آبیاری مرو نیز به دست اشکانیان صورت گرفت ( دیاکونف ، ۱۳۵۱ : ۷۲ ) . در زمین های کشاورزی جو ، گندم ، برنج و غلات دیگر کشت می شد و در باغ ها انواع میوه ها و تره بار و سبزی ها به دست می آمد ( بهار ، ۱۳۵۵ : ۱۹ ) . در زمینه ی دامداری نیز پرورش گوسفند، بز ، گاو ، اسب ،خوک و شتر پرورده می شد ( همان ، ۲۰ ) . پیش از کشاورزی و دامداری ، اشکانیان به واسطه تجارت و رونق جاده ابریشم شهرت یافتند . به اعتقاد خدادیان ، بازرگانی از عمده ترین منابع درآمد اشکانیان بود که این درآمدها نه تنها عاید بازرگانان و صاحبان کالاهای تولیدی و فرآورده های کشاورزی و دامی و صاحبان کارگاه ها و مراکز اقتصادی کشور می شد ، بلکه دولت اشکانی نیز از این طریق هزینه های خود را برطرف می کرد ( خدادادیان ، ۱۳۷۹: ۲۸۴ ) . گوتشمید معتقد است با استناد به سکه های پارتی ، می توان دریافت تجارت در نزد اقوام پارت مهم نبوده است (گوتشمید ، ۱۳۵۶: ۱۱۳ ).اما مادوبواز معتقد است به دلیل وجود نظام ملوک الطوایفی در این عهد ، امرای محلی راه های زمینی را در اختیار داشتند ( دوبواز،۱۳۴۲ : ۱۸۲ ) و در نتیجه سود کمتری عاید خزانه دولت می شده است . کالج نیز در تایید دوبواز می گوید : ” چون به وضع داد و ستد میان مدیترانه و شرق نزدیک و دور پس از برافتادن سلوکیان بنگریم می بینیم که پارتیان از گرمی و رونق این بازار بیشتر همچون دلال و نه تولید کننده شدند .در دورارپوس۲ نقاشی کشف شده است که با رنگ سیاه حمل کالای بازرگانی را با کاروان و کشتی در سده دوم . م . و اوایل سده سوم . م . نشان می دهد ” (کالج ، ۱۳۸۰ : ۶۹). پارتها در پالمیر^[۵۴] و در الحضرا ساختمان های بزرگی برای حفاظت راه ها برپا کردند . آنچنان که در مرو ، نسا و شوش و سلوکیه و آشور هم از این ساختمان ها دیده می شود . بسیاری وجود مجسمه ها در مغرب پارت را شاهد ثروت بازرگانان و امیران این شهرها می دانند که در آن مجسمه ها شکم های ستبر و اندام فربه ایشان نمودار دارائی و توانایی ایشان بوده است . (همان ،۹۱) . کتبیه بزرگ پالمیر ( ۳۳۷ ) م معروف به تعرفه پالمیر اطلاعات جالبی درباره تجارت در عهد پارت ها و گمرکات آن زمان را در اختیار ما می گذارند . به استناد به این کتیبه ، تجارت خشکبار ، روغن زیتون ، چربی حیوانی ، نمک ، شتر مرغ ، زردآلو ، هلو ، ابریشم ، کشمش ، انار ، برنج و نوعی نان تنک جریان داشته است۳ ( خدادیان ، ۱۳۸۰ :۲۸۱ ) . در کتیبه ایی در پالمیر شیوه کار مالداران و کاروان سالاران نشان داده شده است . به عنوان مثال مجسمه تیمارسو پسر تیما … کاروان سالار است . آن را کسانی که از خاراکس اسپاسینو به همراه او آمدند برپا داشتند . زیرا به آنان ۳۰۰ دینار زر به وزن قدیم به وام داد و با آنان خوش رفتار بود . برای احترام او و پسرانش در ماه نیسان ۵۰۴ تیمارسو و بسیاری دیگر مانند او در کار پیشرفت بازرگانی و به وام دادن روی آوردند (کالج ، ۱۳۸۰ : ۷۴). ولادیمیر لیوشیتس^[۵۵] سه پاپیروس نوشته از نسا در جنوب ترکمنستان ، که در سال ۱۹۵۵ کشف شد را ترجمه کرده است .در این پاپیروس ها به شراب ، آبجو و سرکه اشاره شده است : تصویر۱-یک نمونه از پاپیروس ها
(BḤWT)’ ZNH Ḥm 20 [+?] HYTY bgndt md(w)br (Y) MN wrdmtk MN KR](M’) ‘wzbry Z[Y] (tb)[n](w)kn (‘r)[tḥ](štr)kn QR(Y) [HN] (‘Lt ‘L ŠNT 2×100)(3+3)
۲۰ کوزه ی (؟) شراب به وسیله ی بگیندات^[۵۶] شراب ساز ، آورده شد که اهل روستای وردمتک^[۵۷] از ایالت ارتنبوکان ^[۵۸] است به نام ارتخشهرکان ^[۵۹] ، فرستاده شد در سال ۲۰۶ ۱٫’ršk MLK’ BRY npt
‘ršk Q’YLw
NDBT’ ZNH Ś’RN ‘ 2 x ILP
به ارشک شاه ، پس بزرگترین پسر ارشک ،۲۰۰۰(کوزه ) آبجو تقدیم شد . ۱. BḤWTH ZNH ḤMR wytr
این ظرف حاوی شراب ترش (یا سرکه) است ? لیوشیتس ،۱۹۹۸) . در کتیبه های اوراپوس می توان ردپایی از مشاغلی یافت که به نحوی به خوراک ها ارتباط دارند . مکنزی به یک اثر پارسی میانه و یک سنگ نبشته اشاره می کند و می گوید : در کنار بسیاری اسناد یونانی ، لاتین و آرامی موجود در دورا اوروپوس ، چند دستنوشته ایرانی یافت شده است . برای نمونه یک اثر پارسی که بر روی جامه یونانی یک مجسمه از بدن انسان نقش بسته به شرح زیر است :
۱/ BYRH Prwrtyn QDM
۲/ ŠNT XIII II WYWM I šny
۳/ ̍MT yzd̍̍ ̍nth [m] pr [n] b (g)
۴/ dpywr zy thmy ̍ L
۵/ ZNH BYT ̍ [YT̀WNt] p̀š ZNH nk ̍l
۶/ PS (nd) yt
رشن روز از فروردین ماه در سال ۱۵ که دبیر یزدان نهم فرنبغ و متین ، به این خانه آمد و این تصویر را پسندید” . رشن از قرار معلوم کارمند و یا مسئول اداره انبار غلات می باشد که این انبار یا اداره تحت کنترل رومی ها بوده است سنگ نبشته دیگری وجود دارد که شامل فهرست مشاغل است مانند : نانوا ( ńnp̍k ) – کشاورز ( kštkyl ) است (مکنزی،۵۹۱:۱۹۹۶ ) . ایران در زمان اشکانیان همچون پلی ارتباطی ، بازرگانی را از شرق به غرب گسترش داد . اشکانیان که در آغاز تأسیس دولت خویش به جنگ با سلوکیان و بیرون راندن ایشان از مرزهای ایران همت گماشته بودند ، اکنون تجارت را باعث آسایش معیشتی و اقتصاد پر رونق خویش می دیدند . به اعتقاد نگارنده تصور تبادل و تجارت مواد غذایی در بین کشورهایی چون ایران ، روم ، هند و چین و … ، تغییر و تنوع عادات غذایی اشکانیان را امری دور از ذهن ، نمی نمایاند . از روم نوعی نان تنک ، شراب و روغن به ایران و سایر کشورها صادر می گردید ( قدیانی ، ۱۳۸۰ : ۱۷۲ ) . اشراف رومی علاقه بسیاری به ادویه هندی داشتند . ادویه از دره سند و کابل از راه ایران به اروپا وارد می شده است . ایران در این مورد نقش ترانزیتی داشته است ( صدیق ، ۱۳۴۷ : ۵۱ ) . پیرنیا تغییر عادات غذایی نجبای پارتی را اینگونه گزارش می دهد : “نجبای پارتی اساساً که در اوایل دولتشان در وقت خوردن و آشامیدن معتدل بودند ، بعدها به پر خوردن و آشامیدن عادت کردند “( پیرنیا،۱۷۸:۱۳۳۱) . کالج نیز عادات غذایی پارتیان اینچنین شرح می دهد : ” پارتیان مردمی میگسار بودند ، ولی به گفته ژوستن در صرف خوراک امساک می کردند . در نسا بسیاری سفال شکسته یافته اند که بیشتر از سده اول پیش از میلاد است و در اطراف خمخانه ها یافت شده اند .شاید زمانی معمول بوده است که بر کوزه های شراب مقدار و تاریخ شراب اندازی را قید می کردند . بر کوزه های سرکه و کشمش هم این مطلب را قید می کردند ، هر جا که خرما می روئید ، شراب خرما ساخته می شد . پارتیان گوشت شکار و نان فطیر و تخمیر شده و میوه ی تازه و خشک و سبزی و برای آنان که مسیر بود ، ماهی می خوردند . بر خاصیت سبزیها و ادویه ها آگاه بودند ولی از شیوه آشپزی از ایشان چیزی نمی دانیم .طبقات اشراف و بازرگانان از تجارت و بهره گیری از روستائیان از زندگی فراخ و خوشی برخوردار بودند ، مجسمه های زیبا و ظریف نشانگر شیوه ی زندگی ایشان دانست . (کالج ، ۱۳۸۰ : ۸۰). کتاب آشپزی رومیان نوشته اپیکوس^[۶۰] ، دستور پختن « گوشت بزغاله یا بره به شیوه پارتی » را برای ما حفظ کرده است . تفاله فلفل ، سداب ، پیاز ، آلوچه بی هسته و مقدار اندکی انقوزه برخی از ادویه ایی بود که می بایست در این خوراک به کار رود . خوراکی دیگر در کتاب اپیکوس « جوجه به روش پارتی » است که بی گمان بیشتر طعم و مزه بسیار مطبوع خود را از انقوزه می گیرد . انقوزه که آشکارا یک چنین نقش مهمی در آشپزی ایرانی داشته صمغی است که با وجود بوی نامطبوعی که از نامهای بی ادبانه گوناگونش به مشام می رسد ، بهای گرانی داشته است . رومیان آن را از ایران گرفتند و نام Laser parthicum یا Vel parthium و Lacyrenaicum دادند . نام اخیر به این حقیقت اشاره دارد که سیر نائیک ^[۶۱]که روزگاری مشهور و تولید اصلی این سرزمین بود در دوره رومیان بسیار نایاب شده بود اما تولید ایران در دوره پارتیان چندان مرغوب بود که به عنوان یک جانشین محصول سیر نائیک پذیرفته شده بود ( گرشویچ ،۱۳۸۵: ۶۷۹ ) . رجبی به نقل از “مارکوس گاویوس ابیسیوس” و “مارکوس پرسیوی کاتو” که در گزارش های پلوتارک از آنها نام برده شده است ، به توصیف خوراکهای اشکانیان می پردازد: ” نان در دوره اشکانیان به صورت نانی محکم و سفت بوده که شباهت زیادی با بیسکویت های امروزه داشته است. این نان نسبت به نان های نرم زمان بیشتری قابل نگه داری بوده و مخصوصا در زمان سفر و جنگ استقاده می شده است . برای پخت ماهی ، سس گاروم را تهیه می کردند ،که این سس را به ماهی می زدند و می خوردند. اشکانیان نوعی غذا را با مرغ ، شراب قرمز، برگ کرفس، زیره سیاه می پختند و با سس مخصوصی می خوردند .برای پخت خوراک گوشت از گوشت بره، آلو،پیاز، سس ،روغن زیتون ،کلم ، سیر ، فلفل ، شراب سفید استفاده می کردند . سپس بعد از مخلوط کردن این مواد، این غذا را می پختند(رجبی،۱۳۴:۱۳۱۸) . پسته ی ایرانی در دوره ی یونانی مابی بر یونان شناخته شد ، اما کشت آن در ایتالیا نخستین بار در سده یکم میلادی انجام گرفت . اگر چه این درخت و میوه آن هنوز به نام ایرانی ( پسته کنونی ) خود خوانده می شود ، اما گویا نه مستقیماً ، بلکه از طریق خاور نزدیک به ایتالیا آورده شد . اما فندق از غرب به ایران آمد و هنوز نام خارجی خود فندق^[۶۲] را نگه داشته است . چون ایرانیان احتمالاً صنعتی یونانی را برای اشاره به نواحی پونتیک که به امپراطوری آنها تعلق داشته به کار نمی بردند ، از این روی فندق و نام آن می بایست از طریق واسطه های ارمنی یا عرب آنها رسیده است ( همان ، ۶۸۰ ) . در پی ورود اولین سفیران چین به ایران ، کشت یونجه و پرورش مو به دنبال آن کشت خیار ، پیاز و زعفران و یاس در امپراطوری آسمان ( چین ) آغاز شد ؛ در عوض ایران زردآلو ، هلو و بعدها پرورش کرم ابریشم را از چین گرفت . نیشکر نیز در همین زمان از هند به ایران آمد و به تدریج کشت آن در کشور توسعه یافت ( گیرشمن،۱۳۷۱ : ۲۷۸ ). پلی نیوس در توصیف نارنج یا همان بادرنگ می گوید : “این درخت چنان که یاد کردیم تخم های آن را بزرگان پارتها از برای چاشنی خوروش بکارند و به امید خوشتر ساختن بوی دهان . به ویژه بوی دهان پارتها به سبب غذای درهم ُآمیخته ایی که می خورند و افراطی که در نوشیدن شراب می نمایند از همان جوانی ناخوش می شود . بزرگان پارت ها آن علت را با به کار بردن تخمهای بادرنگ چاره می کنند و آنها را در خوروش خویش در آمیزند تا بوی خوشتری از آن برآید “(سامی،۱۸۴:۱۳۸۹) . انار در چین لقب میوه پارتی گرفت “از جمله کسانی که به ایران آمدند “چزان تسیبان” جهانگرد چینی بود ، که حدود سال ۲۲۸ پ م ، بذر … و انار را به میهن خود برده ، انار را در چین میوه پارتی می دانستند (حاجی بابایی،۲۴۵:۱۳۸۰) . زهری معتقد است : پیش از زرتشت ، در اثر اوامر و راهنمائیهای وی ، پرورش مرغ به زودی در سرتاسر سه فلات ایران گسترش یافت . چنانکه مرغ معروف به “پرنده پارت” شد و به چین فرستاده شد و سرزمین های دوردست آسیا با این پرنده آشنا شدند (زهری،۷۳:۱۳۴۷) . “اشکانیان شتر عربستان را به بلخ می فرستادند و اسب معروف ایرانی و شترمرغ بابل ( که معروف به پرنده پارت شد ) به چین صادر می شد. دامداری به ویژه مرغداری که در بازارهای خارجی مشتریان زیادی داشت ، پیشرفت هایی حاصل شد “( گیرشمن ،۱۳۷۱: ۲۷۸ ) . پارتیان برای حفظ مناسبات خود با چینیان و ترغیب چینی ها به ادامه تجارت با ایرانیان اشکانی هدایایی ارزشمندی نیز به همراه کاروانیان به نمایندگی و در مأموریت از طرف زمامداران پارتی و شخص پادشاه ایران برای امپراطوری چین و دیگر صاحب منصیان آن سرزمین می فرستادند . چشمگیرترین این پیشکش ها به روایت قول چینیان جانوران عجیب الخلقه یعنی شتر مرغ بود . ( خدادادیان ، ۱۳۷۹ : ۲۷۷ ) . دوبواز نیز داستانی را بیان می کند که : “در سال ۱۲۸ ق . م سیاح معروف چینی به نام “چانگ کین” ^[۶۳] به مدت یکسال در نواحی شرقی رود جیحون در کشور باکتریا ( بلخ ) که در آن موقع تحت سلطه سکاها بود به سر برده و سپس به دربار ایران راه پیدا نمود . وی پس از آنکه مأموریتش را که مورد رضایت و خشنودی شاه ایران قرار گرفت به اتمام رساند ، هیأتی که از طرف پادشاه ایران معین شده بود و هدایایی از آن جمله تخم شتر مرغ همراه عده ایی شعبده باز به چین روانه گردید “( دوبواز،۱۳۴۲ : ۳۲ ). بنابراین انار و شتر مرغ از عمده ترین صادرات ایران به کشورهای دیگر به شمار می رفت .همراه با در نظر گرفتن بعد مسافت ،کوشش می شد که در کوتاهترین زمان ممکن به دست خریداران کالاها برسد .به گمان نگارنده علاوه بر حق ترانزیت و مالیات های گمرکی ، فساد مواد غذایی صادراتی ، اشکانیان را بر آن داشت ، به راه ها توجهی ویژه داشته باشند .پارتیان حبوبات و خشکبار را که فاسد شدنی نبودند ، در انتقال آنها کمترین شتاب را به خرج می دادند ولی کالاهایی مثل روغن ، میوه و مواد خوراکی با تدابیر ویژه همراه با در نظر گرفتن بعد مسافت کوشش می شد که درکوتاهترین زمان ممکن به دست خریداران آن کالاها برسد . ( خدادیان ، ۱۳۷۹ : ۲۷۷ ) . گیرشمن ترقی و تحول صنعت راهسازی اشکانیان را چنین گزارش می کند : ” در زمینه امور حمل و نقل پیشرفت هایی حاصل شد ، در هیچ عصری به اندازه ی عصر پارت ها از جاده ها مراقبت نمی شد . پادشاهان اشکانی توجه زیادی به تشکیلات امنیتی راه ها داشتند ، چون عوارض جا به جایی و حق عبور کالاها منبع درآمد مهمی برای حکومت بود . در مسیرهای خشک و بیابانی چاه های آب و کاروانسراهای متعددی ایجاد شده بود . در شهرهای واقع در مسیر کاروان ها مانند پالمیر ، دورا ، هترا اماکنی تدارک دیده شده بود که کالاها در آن ها انبار می شد . اسناد به دست آمده در دورا حکایت از وجود یک گروه نگهبان و حافظ امنیت دارد که سوار بر شترها یا اسب هایشان در بیابان ها به گشت زنی مشغول بودند و به کنایه آنان را خدایان ، حافظ کاروان ها می نامیدند . پارت ها پاسگاه ها و مراکز ارتباطی متعددی داشتند که اجازه جا به جایی سریع را به کاروان ها می داد” ( گیرشمن، ۱۳۷۱ : ۲۷۷ ) . در گنجینه شهرت ، مجموعه ایی از آثار چند قرن شاهنشاهی اشکانی به دست آمده است ، که در میان آنها ظرفهای شیشه ایی و کوزه ها ، دیده می شود … و همچنین مجموعه ایی از جامهای شراب پیدا شده که به شکل شاخ هستند ( بهار ، ۱۳۵۵ : ۴۰ ) .
یادداشت ها
با مرگ ناگهانی اسکندر در سال ۳۲۳ پیش از میلاد و افتادن سرنوشت ایران‏ به دست سلوکوس طبیعی بود که ساختار فرهنگی ایران نیز در همه ی زمینه‏ها دستخوش تحولی بزرگ و ژرف شود.ایران در این روزگار نه تنها از شکستی‏ که خورده بود گرفتار هنجارهایی تازه شده بود،بلکه با تأسیس امپراتوری‏ جدیدی که از مقدونیه تا سند را در بر می‏گرفت و مرکز آن در سوریه بود توان‏ طبیعی جهت‏یابی خود را از دست داده بود.در حقیقت اندام و نهاد کهن ایرانی‏ به دست جوان خامی افتاده بود که تنها می‏توانست بیازارد( رجبی،۱۴:۱۳۸۱( .
برای آگاهی از اکتشافات ناحیه ی دورااروپوس نک :
The Excavation at Dura-Europos,ed.by P.V.C.Baur and M.J. Rostovtzeff,A.R.Bellinger,October 1930, March 1932,New Haven,Yale University Press,1934; The Excavations at Dura-Europos,ed.by P.V.C.Baur and M.J. Rostovtzeff,A.R.Bellinger,October 1932, March 1933,New Haven,Yale University Press,1936; The Excavations at Dura-Europos,ed.1933-1934,1934-1935,New Haven,Yale University Press,1939;The Excavations at Dura- Europos,1935-1936,Part I,The Agora and Bazar,New Haven,Yale University Press,1944;The Excavations at Dura-Europos,1935- 1936,Part II,The Necropolis,New Haven,Yale University Press, 1946.
از دوره ی طولانی اشکانی چیزی جز چند نوشتهء واقعا نحیف به خطهای‏ آرامی و یونانی،چیزی بر جای نمانده است.این نوشته‏ها بیشتر از نسا و به‏ صورت سفال‏نبشته هستند،که اغلب مربوط هستند به تحویل شراب از ۱۰۰ تا ۲۹ پیش از میلاد(بیشتر ۷۷ تا ۶۶ پیش از میلاد).هنوز درباره ی آرامی یا پارتی بودن این نبشته‏ تردیدهایی وجود دارد.هنینگ با تکیه بر شواهدی‏ گمان می‏کند که این نبشته‏ها به هزواش هستند.از اورامان در کردستان نیز همراه دو نوشتهء یونانی سه چرم نبشته به دست آمده است که ظاهرا بنچاق‏هایی‏ هستند مربوط به فروش دو تاکستان در جنوب کردستان و از ۲۲/۲۱ و ۸۷/۸۸پیش از میلاد۱۴و امروز در موزه ی بریتانیا نگهداری می‏شوند. دو بنچاق‏ یونانی از سالهای ۸۷٫۸۸(با ترجمه ظاهرا پارتی یکی از متن‏های یونانی در پشت بنچاق)و بنچاق سوم ظاهرا به زبان و خط پارتی که شبیه خط سفال‏نبشته‏های نسا است .در این سند نام‏های فروشنده و خریدار آمده‏ است.بهای زمین ۵۴ درهم است.معامله در حضور شهود(با ذکر نام)و با ادای‏ سوگند انجام گرفته است.در سند به مالک با عنوان«بوم خواتای»(خداوند زمین‏ -صاحب زمین)اشار ه شده است.این سند گران‏بها حکایت از آن دارد که در زمان اشکانیان سند مالکیت وجود داشته است (رجبی،۱۵:۱۳۸۱).
تصویر۲-ریتون پارتی
تصویر۳- قاشق پارتی تصویر۴- چنگال پارتی
تصویر۵- کوزه ی سفالی پارتی
تصویر۶- یک نوع ظرف پارتی
تصویر۷- جام پارتی
تصویر۸- ریتون پارتی
۲-۴عادات غذایی ساسانیان در این فصل به بررسی اوضاع اقتصادی ساسانیان که تحت تاثیر شرایط سیاسی آن روزگار بوده است ، پرداخته می شود ؛ چراکه اوضاع اقتصادی این سلسله راهگشا در ترسیم چشم اندازی از وضعیت معیشتی و خورد و خوراک مردمان آن عهد ، می باشد . در ادامه در بخشی مجزا به بررسی جشن ها پرداخته می شودو نوع خوراکها و نوشیدنی های مصرفی در طول این ضیافت ها ، معرفی می گردد، و رسومی که به آداب تهیه ی خوراکها مربوط می شود ، ذکر می گردد . ساسانیان در سه جبهه به نبرد می پرداختند : نبرد با روم در غرب ، با کوشان ها و هیاطله در شرق و نبرد با صحرا گرد های شمال . نبرد های طولانی و پایان ناپذیر با مدعیان مستقر در اراضی همجوار ، جنگ های خونین و پر تلفات ، به مدت چهار قرن مردم ایران را به شدت نا توان کرد و حکومت نتوانست در عرصه داخلی گامی در جهت برقراری تعادل و توازن بردارد (گیرشمن،۱۳۷۱ :۲۸۴) . علاوه بر جنگ ، چند خشکسالی پی در پی ، شهر ها و روستا ها را به ویرانی کشید .شاهان ساسانی برای ادامه جنگ علیه مدعیان استقلال ، به خزانه ایی پر احتیاج داشتند و در عصر ساسانی شاهد افزایش چشمگیر نرخ خراج ها و مالیات ها هستیم ، طوریکه هر کس جزو طبقات ممتاز جامعه نباشد باید به طریقی به جبران کسری خزانه شاهی بکوشد . تمامی عوامل ذکر شده موجب فقر مردم و انباشته شدن ثروت سرشته داران گشت. در نتیجه تفاوت فاحشی میان سفره اغنیا و طبقه عامه ی مردم پدید آمد . در توصیف عادات غذایی در عهد ساسانی ، بدیهی است که در ابتدا کشاورزی و محصولات کشاورزی در آن روزگار را مورد پژوهش قرار داد . اگر بخواهیم برای بررسی محصولات کشاورزی ایران ساسانی به منابع باستانی بسنده کنیم، شمار این محصولات را بسیار اندک خواهیم یافت. بنا براین لیست اقلام مالیاتی را که بیشتر در منابع نخستین اسلامی ۱، از دربار شاهان ساسانی ثبت شده است را بایستی به منابع مورد بررسی بیفزاییم . به عنوان مثال بنا بر فهرست بندی مالیاتی نوین انوشیروان در مناطق جنوبی و جنوب غرب ایران، نخل بسیار اهمیت داشته است و در درجه دوم زیتون بسیار کشت می شده است .گفته می شود مهرنرسه وزیر بهرام پنجم ، سه باغ در سروستان احداث کرده بود که در یکی دوازده هزار نخل ، بعدی دوازده هزار زیتون و آخری دوازده هزار سرو بوده است.(کریستن سن،۳۷۸:۱۳۳۲) .) .در نتیجه خرما و زیتون از محصولات عمده ی کشاورزی آن روزگار می باشد . در زمان قباد قانونی به اجرا در آمد که برطبق آن نظام مالیاتی دگرگون شد ، گزارش این تحول در اخذ مالیات در برخی از منابع ذکر شده است . به عنوان مثال کتیبه هایی به خط پهلوی از قصر ابونصر شیراز و نیشابور کشف شده که مربوط به قرن ۶ م ( اواخر ساسانی ) و راجع به محاسبات مزروعی است ( سامی،۷۴:۱۳۸۹) . در تاریخ طبری داستانی نقل شده است که خبر از چگونگی به وجود آمدن اصلاحات مالیاتی قباد می دهد : ” روزی قبادسوار بر اسب و در روستایی از ایالت سواد میرفت و موبد موبدان‌ با وی بوده. ناگهان صیدی بنظر رسید و قباد از پی صید تنها بتاخت و هنگام رسیدن‌ انگور بود.قباد بر سر کوهی رسید و نظر کرد دهی در دامنه آن کوه دید و بر کنار موستانی زنی دید که بر سر تنوری نان می‌پخت و پسرکی سه ساله پیش وی ایستاده در این حال پسرک به باغ درآمد و خوشه انگوری بکند و خواست بخورد که زن نهیب براو زد و خوشه انگور از دستش بگرفت و بر شاخ رز بست.قباد را این واقعه عجیب نمود و حمل بر بخل آن زن کرد و از کوه فرود آمد و بر آن باغ شد و زن را گفت این موستان از کیست؟گفت از آن من.پرسید این‌ کودک از کیست؟گفت این کودک هم از من است.باز پرسید ان

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها
۵-۱-مقدمه: ۹۱
۵-۲-نتیجه گیری بر اساس فرضیات یا پرسشهای تحقیق: ۹۱
۵-۳-پیشنهادها ۹۳
۵-۳-۱-پیشنهادها در راستای یافته های تحقیق ۹۳
۵-۳-۲-پیشنهاد به محققین آتی ۹۵
منابع و مأخذ ۹۶
فهرست جداول
جدول شماره(۴-۱): خصوصیات آماری داده ها ۷۹
جدول شماره(۴-۲): همبستگی، آماره t و احتمال ۸۲
جدول شماره(۴-۳): نتایج آزمون وجود ناهمسانی واریانس شرطی ARCH 84
فهرست نمودار
نمودار شماره(۴-۱): مقایسه میانگین بازدهی و انحراف معیار ۸۰
نمودار شماره(۴-۲):نسبت میانگین به انحراف معیار ۸۱
نمودار شماره(۴-۳):ریسک طلا محاسبه شده توسط انحراف معیار شرطی در الگوی ARCH 85
نمودار شماره(۴-۴): ریسک سهام محاسبه شده توسط انحراف معیار شرطی در الگوی ARCH 86
نمودار شماره(۴-۵):ریسک ارز محاسبه شده توسط انحراف معیار شرطی در الگوی ARCH 87
چکیده:
بررسی رابطه بین ریسک و بازدهی فرصت­های سرمایه ­گذاری مختلف و همچنین میزان مصونیت و پوشش هر دارایی در مقابل تورم، همواره از موضوعات مورد علاقه اقتصاددانان، فعالان عرصه سرمایه گذاری و حتی افراد عادی بوده است. در این پژوهش جهت بررسی این موضوع در اقتصاد ایران طی دوره ۱۳۹۲-۱۳۷۰ با بهره­ گیری از داده ­های ماهیانه، ضمن انتخاب سه دارایی طلا، ارز و بازار سهام و محاسبه بازدهی آنها (نرخ رشد لگاریتم تغییر قیمت سه دارایی)، ریسک نیز بر مبنای مدل های ناهمسانی واریانس شرطی (ARCH) محاسبه گردید و سپس رابطه بین ریسک محاسبه شده و بازدهی بر مبنای یک مدل رگرسیونی (OLS) بین ریسک و بازدهی برای هر دارایی مثبت تشخیص داده شد. سپس با بهره گرفتن از مدل قیمت گذاری دارایی­ های سرمایه­ای (CAPM) میزان مصونیت و بازدهی غیر عادی هر دارایی در مقابل تورم مورد ارزیابی قرار گرفت و نهایتا مشخص گردید که هر سه دارایی به عنوان سه فرصت سرمایه گذاری جایگزین دارای پوشش کاملی در مقابل تورم بوده و هیچکدام بازدهی غیرعادی مازاد بر تورم نداشته­اند. از سوی دیگر به ترتیب دارایی طلا، ارز و سهام دارای بالاترین نسبت میانگین بازدهی به ریسک در طول دوره مورد بررسی بوده ­اند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

واژگان کلیدی: بازده، ریسک، مدل قیمت گذاری دارایی سرمایهجای، مدل ناهمسانی واریانس شرطی
فصل اول
کلیات تحقیق
۱-۱-مقدمه
امروزه مبحث سرمایه گذاری به یکی از مهم ترین مسائل زندگی انسان ها تبدیل شده است . افراد برای اینکه رفاه و آسایش فعلی و آتی خود را بهبود بخشند اقدام به سرمایه گذاری می کنند . وجوهی که سرمایه گذاری می شوند . می توانند ناشی از دارائیهای موجود فرد ، مبالغ وام گرفته شده یا پس انداز افراد باشد . سرمایه گذاران تلاش می کنند ثروت خود را به بهترین نحو سرمایه گذاری کنند . تا هم از عواملی مانند تورم مصون بمانند و هم ثروت خود را افزایش دهند .
بسیاری از اقتصاددانان معتقدند افزایش سرمایه­­­­­­­­­­­­­گذاری هر چند ­­­­­شرط کافی نیست،اما شرط لازم برای دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی است.با توجه به کمبود منابع سرمایه ­گذاری در اکثر کشورهای در حال توسعه،تخصیص بهینه این منابع محدود بین فعالیتهایی که حداکثر کارآمدی را داشته باشند از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.در این فرایند باید ضمن شناسایی مزیت­های نسبی یک کشور،نسبت به تخصیص بهینه منابع بین بخشهای مختلف اقتصادی اقدام نمود. با توجه به اهمیت موضوع، این پژوهش به دنبال یافتن این پرسش است که سرمایه ­گذاری در چه بازارهایی از اقتصاد ایران کارآمدی بیشتری داشته است و اولویت سرمایه ­گذاری در چه بازارهایی است.
۱-۲-بیان مسئله تحقیق
اصل ثابتی در فرهنگ سرمایه ­گذاری وجود دارد مبنی بر این که سرمایه از ریسک و خطرگریزان است و به سوی بازده و سود تمایل دارد. به همین خاطر­است که سرمایه ­گذاران ریسک­گریز از ورود سرمایه خود به جایی که خطر و ریسک وجود دارد یا افق نامشخصی در برابر سود و اصل سرمایه­شان هست، امتناع می­ کنند. اما آیا می­توان جایی را پیدا کرد که سرمایه ­گذاری در آن ریسک نداشته باشد؟ ریسک و خطر از دست دادن اصل و فرع سرمایه در همه جا هست، بعضی سرمایه ­گذاری­ها پرخطرند و برخی کم خطر. سرمایه­گذار با توجه به میزان خطر و ریسک سرمایه ­گذاری، انتظار سود و بازده متناسب را دارا می­باشد. معمولاً سرمایه گذاران به وسیله تجزیه و تحلیل های مالی خود به دنبال بازده متناسب با توجه ریسک مربوط می‌باشند .
در یک بازار متعارف که در آن عوامل بازار واجد اطلاعات می‌باشند، بازده بالا همواره ریسک بالاتری را نیز به دنبال خواهد داشت.این موضوع موجب می­ شود که همواره تصمیم ­گیری جهت سرمایه ­گذاری بر اساس روابط میان ریسک و بازده صورت گیرد و یک سرمایه­گذار همواره دو فاکتور ریسک و بازده را در تجزیه و تحلیل و مدیریت سبد سرمایه ­گذاری های خود مدنظرقرار دهد. به عبارت دیگر، سرمایه ­گذاری به عنوان یک تصمیم مالی همواره دارای دو مؤلفه ریسک و بازدهی بوده که مبادله این دو ترکیبهای گوناگون سرمایه ­گذاری را عرضه می کند.از یک طرف،سرمایه ­گذاران به دنبال بیشینه کردن عایدی خود از سرمایه ­گذاری هستند و از طرف دیگر، باشرایط عدم اطمینان حاکم بر بازارهای مالی مواجه می باشند که عامل اخیر دستیابی به عواید سرمایه ­گذاری را با عدم اطمینان مواجه می­سازد معمولاًدر اقتصاد و بخصوص در سرمایه ­گذاری فرض براین است که ­سرمایه ­گذاران منطقی عمل می­ کنند. سرمایه ­گذاران منطقی، اطمینان را به عدم اطمینان ترجیح می­ دهند و طبیعی است که دراین حالت میجتوان گفت سرمایه ­گذاران نسبت به ریسک علاقه­ای ندارند،به عبارت دقیقجتر سرمایه ­گذاران ریسکجگریز هستند. یک سرمایه­گذار ریسک­گریز، کسی است که در ازای قبول ریسک،انتظار دریافت بازده مناسبی دارد.باید توجه داشت که در این حالت پذیرفتن ریسک یک کار غیر منطقی نیست،اگر چه میزان ریسک خیلی زیاد باشد،چون در این حالت انتظار بازده بالایی نیز وجود دارد.در واقع، سرمایه ­گذاران به طور منطقی نمی توانند انتظار داشته باشندکه بدون قبول ریسک بالا، بازده بالایی کسب کنند. از طرف دیگر تحقیقات انجام شده حاکی از آن است که افراد در تصمیم ­گیری های خود تحت شرایط ریسک به هیچ وجه به صورت منطقی و عقلایی عمل نمی­کنند.
۱-۳-اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
امروزه مبحث سرمایه ­گذاری به یکی از مهم­ترین مسائل زندگی انسان­ها تبدیل شده است. افراد برای اینکه رفاه و آسایش فعلی و آتی خود را بهبود بخشند اقدام به سرمایه ­گذاری می­ کنند. وجوهی که سرمایه ­گذاری می­شوند می توانند ناشی ازدارایی­های موجود فرد، مبالغ وام گرفته شده یا پس­انداز فرد باشد. سرمایه ­گذاران تلاش می­ کنند ثروت خود را به بهترین نحو سرمایه ­گذاری کنند تا هم از عواملی مانند تورم مصون بمانند و هم ثروت خود را افزایش دهند.
سرمایه ­گذاری به مفهوم ساده و فراگیر عبارت است از به تعویق انداختن مصرف فعلی برای دستیابی به مصرف بیشتردرآینده(جهانخانی و پارساییان،۱۳۷۶).اغلب اندیشمندان اقتصادی درتحقیقاتشان به این نتیجه دست یافتند که یکی از عوامل موثر بر رشد و توسعه پایدار سرمایه ­گذاری موثر درکشور است. سرمایه ­گذاران را می­توان یکی از ارکان اساسی اقتصاد کشورها دانست.تردیدی نیست که افزایش تولید که یکی از نخستین گام­های فرایند توسعه محسوب می­گردد مستلزم افزایش سرمایه ­گذاری خواهد بود و به همین دلیل نظریه ­هایی در علم اقتصاد مطرح است که علت توسعه نیافتگی برخی کشورها را کمبود سرمایه و سرمایه ­گذاری پنداشته و دور باطل کمبود تولید را ناشی از نبود سرمایه ­گذاری می­داند(نخجوانی،۱۳۸۲و بید گلی و بیگدلو،۱۳۸۵(.
همواره فرصت­های مختلفی برای سرمایه ­گذاری وجود دارد اما افراد به دنبال بهترین فرصت برای سرمایه ­گذاری اند،اما کدام یک از این فرصت­ها بهترینند؟آیا لزوما گزینه­ای که بیشترین بازدهی را فراهم می سازد مطلوب­ترین گزینه است یا عوامل دیگری نیز در این زمینه دخیل هستند؟
برای پاسخ به این پرسش ابتدا می­بایست مشخص گردد عملکرد یک سرمایه ­گذاری براساس چه معیارهایی تعیین می­ شود ارزیابی عملکرد سرمایه ­گذاری­ها بر مبنای ریسک و بازده صورت می­گیرد و این دو عامل(ریسک و بازده)از هم جدا نیستند. مقصود از بازده پاداشی است که سرمایه­گذار از سرمایه ­گذاری خود به دست می ­آورد.
تاکنون تحقیقات فراوانی دراکثرحوزه­های مرتبط با بازار سرمایه در ایران صورت گرفته،اما آنچه در این بین کمتر مورد توجه قرار گرفته،پرداختن به تحقیقات جدی در خصوص بررسی نگرش­های روانی برتشخیص تعصبات رفتاری و اثرات آن در بورس اوراق بهادار تهران میجباشد.در اکثر کشورها،شناخت فرایند تصمیم ­گیری مشارکت کنندگان دربورس،همواره موضوعی مهم برای مشارکت­کنندگان و سرمایه‌گذاران دربازار بوده است.در اکثر این کشورها،محققان تلاش­ های قابل توجهی جهت مطالعه و درک رفتار سرمایه ­گذاری مشارکت­کنندگان بازار و به دنبال آن تاثیر این عوامل برقیمت اوراق بهادار داشته اند، چرا که رفتارهایی که بر تصمیمات سرمایه ­گذاری مشارکت­کنندگان در بازار تاثیر می گذارند از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند.
رابطه بین متغیرهای جمعیت شناختی مختلف،عوامل رفتاری و رفتار فردی سرمایه ­گذاران یکی از بحث­های کشف شده درمسائل اقتصادی مالی و محققان امور مالی کار­بردی در سراسر جهان است.در الگوی مالی سنتی در بازار کارآمد که بر اساس فرضیه بازار کارآمد است بر این فرض می باشد که تصمیم­گیرندگان به طور کاملا عقلایی رفتار می­ کنند و همیشه به دنبال بیشینه­کردن مطلوبیت مورد انتظار خود هستند. به عبارت دیگر دو پایه اصلی در پارادایم سنتی مالی، عقلانیت کامل عوامل و نتیجه ­گیری تصمیم ­گیری های مبتنی بر بیشینه­سازی مطلوبیت مورد انتظار است. تا بعد از سال۱۹۸۰برخی از محققان رفتاری فهمیدند بطورکامل پدیده فوق­العاده­ای از بازار را توضیح دهد هرچند که تصمیم­های سرمایه­گذار به طورکامل عقلانی بودند(تیورسکی و کاهنمن، ۱۹۷۹).^[۱] درحالی که در مالی رفتاری عنوان می­ شود که برخی پدیده ­های مالی را می­توان بابه کارگیری مدل­هایی توصیف کرد که در آنها عامل اقتصادی کاملا در نظر گرفته نمی­ شود. در برخی از مدل­های مالی رفتاری، عوامل رفتاری دارند که بطور کامل عقلایی نیستند.
در برخی مدل ها نیز، عوامل اعتقادات درستی دارند ولی­انتخاب‌هایی انجام می دهند که با بیشینه­ سازی مطلوبیت مورد انتظار سازگار نیست(راعی و فلاح پور،۱۳۸۳،۸۰).
هنگامی که سرمایه ­گذاران باشرایط نامطمئن روبرو می­شوند،به احتمال زیاد درجهت منافع خودبه تصمیم­گیرهای مختلف می­پردازند،یا ممکن است به دنبال توصیه­های سرمایه ­گذاران حرفه‌ای یاجمع­آوری اطلاعات مربوط به سود حاصل از تصمیم ­گیری سرمایه ­گذاری بهینه باشند (تیورسکی و کاهنمن، ۱۹۷۹).^[۲]گرچه سرمایه ­گذاران حرفه‌ای اطلاعات بیشتری کسب خواهند نمود، اما به دلیل وجود تعصبات سرمایه ­گذاری بیشتر تصمیمات خود کاملا منطقی نیست،در نتیجه این تعصبات منجر به کاهش بازگشت سرمایه ­گذاری می­گردد (کایداک، ۱۹۸۷)^[۳] .
هنگامی که مالی رفتاری بین فعالان بازار توسعه یابد،سرمایه ­گذاران مزایای آن راخواهند دید وآنگاه انتظار می­رود که درک نحوه تاثیر ابعاد روانشناختی سرمایه­گذار بر پیامدهای سرمایه ­گذاری،بینش‌های جدیدی فراهم سازد. نتیجه مورد انتظار از برقراری ارتباط مناسب با مالی رفتاری برای مدیران و مشاوران،پرتفویی است که یک مشاور می ­تواند متناسب با اهداف و تمایلات هر سرمایه­گذار ایجاد کند.از دیگر فواید این پژوهش،نزدیک کردن مشاوران و سرمایه ­گذاران به کاربردهای«مالی رفتاری»در مدیریت دارایی است.برای کسانی که نقش روانشناسی در دانش مالی را به عنوان یک عامل اثر گذار بر بازارها یا اوراق بهادار و تصمیمات سرمایه ­گذاران بدیهی می دانند، قبول وجود تردید در مورد اعتبار « مالی رفتاری» دشوار است. در عین حال هنوز بسیاری از دانشگاهیان‌و‌حرفه­ای­های طرفدار مکتب «مالی کلاسیک » بررسی جنبه های رفتاری انسان و تاثیر آن در تصمیمات مالی را به عنوان یک شاخه مستقل مطالعاتی باور ندارند. در طرف مقابل، طرفداران دانش« مالی رفتاری»اعتقاد راسخی دارند که آگاهی از”تمایلات روانشناختی “در عرصه سرمایه ­گذاری،کاملاً ضروری و نیازمند توسعه جدی دامنه مطالعاتی است (پمپین^[۴]،۱۳۸۳؛ ترجمه بدری). بنابراین ما در این تحقیق می­توانیم به درک سابقه و تاثیر آنچه که باعث تعصبات سرمایه ­گذاری شده است بپردازیم.
۱-۴-اهداف مشخص تحقیق (شامل اهداف کلی، ویژه و کاربردی)
۱-۴-۱-اهداف کلی
هدف اصلی
۱-بررسی ریسک و بازده سرمایه ­گذاری­های جایگزین در ایران
۲-رتبه بندی بازارها بر اساس ملاک بازدهی سرمایه ­گذاری ها
۱-۴-۲-اهداف فرعی
بررسی رابطه ریسک در سرمایه ­گذاری سهام با بازده سرمایه ­گذاری.
بررسی رابطه ریسک در سرمایه ­گذاری طلا با بازده سرمایه ­گذاری.
بررسی رابطه ریسک در سرمایه ­گذاری ارز با بازده سرمایه ­گذاری.
کدامیک از دارایی های ارز وطلا وسهام پوشش مناسبی در مقابل تورم دارند.
۱-۴-۳- اهداف کاربردی
شناسایی ابزار جایگزین دارایی طلا، ارز و سهام برای مقابله تورم در اقتصاد ایران

• • به طور خلاصه هر چند روش تفسیری مفسّر در استفاده از قراین با کاستی هایی همراه است، اما دارای جلوه آشکاری است و در سراسر تفسیر او به چشم می خورد و می توان گفت که وی در این مورد نیز تا حدودی موفق عمل کرده است و در استفاده از قراین برای فهم و درک صحیح کلام الهی بهره برده است که این روش وی در خور تحسین می باشد.

  ( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

• دلالت ها انواع مختلفی دارند ولی در این پژوهش دلالت اقتضاء، دلالت تنبیه (ایماء)، دلالت اشاره و دلالت مفهومی کلام از انواع دلالت ذکر شده است و معنای حاصل از همه آن ها دارای حجیت و اعتبار است.

• ملا فتح الله در تفسیر خویش هر چند نامی از این دلالت ها (به جز دلالت مفهومی) نمی برد و تصریحی به آن ها ندارد، اما به معنای حاصل از آن ها توجه داشته و در مواردی از آن ها استفاده کرده است.

• اصل توجه به این دلالت ها از ویژگیهای مثبت روش تفسیری مفسّر است، اما این که در برخی آیات تنها به مدلول مطابقی آن ها توجه داشته از نقاط ضعف وی در توجه به دلالت ها است به علاوه این که وی مفهوم مخالف را حجت نمی داند.

پیشنهادات
این پژوهش تلاش ساده ای جهت دست یابی به قواعد مورد استفاده مفسّر منهج الصادقین فی الزام المخالفین در تفسیر خویش بوده است و از آن جا که این تفسیر یک تفسیر جامع شیعی به زبان فارسی است و قواعد آن تاکنون معرفی نشده است، پژوهش حاضر می تواند در مراکز علمی به عنوان مقدمه ای برای آشنایی بیشتر قرآن پژوهان با این تفسیر و زمینه ای برای ورود به بحث تفسیری، مورد استفاده قرار گیرد. علاوه براین ارزیابی تفسیر و این که مخاطب با دانستن قواعد تفسیر بهتر می تواند از آن استفاده کند.
و از آن جا که تفسیر منهج الصادقین تفسیری جامع است جای پژوهش و تحقیق پیرامون میزان توجه به قواعد مختلف تفسیری در آن وجود دارد، پیشنهاد می شود که محققان و پژوهشگران محترم با تحقیق و بررسی و تعمق بیشتر در تفاسیر مختلف از جمله تفسیر ارزشمند «منهج الصادقین فی الزام المخالفین» خلاء موجود در این موضوع را پر کرده و راه را برای دیگر محققان باز نمایند تا بتوانیم با فهم صحیح و دقیق کلام الهی از آن در سراسر زندگی خود بهره ببریم به علاوه این که این تحقیقات سبب می شود تا نام گذشتگان دوباره زنده شود، آنان که با تلاش و کوشش روز افزون سبب رشد و ارتقای علوم قرآنی شدند.
(وَآخِرُ دَعْوَاهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ) ^[۶۰۲]
منابع و مآخذ
۱- قرآن کریم، ترجمه محمد مهدی فولادوند.
۲- نهج البلاغه، (امام علی بن ابیطالب۷(۲۳ قبل از هجرت-۴۰هـ))، گرد آورنده: رضی، شریف، ترجمه محمّد دشتی، قم: مؤسسه ی تحقیقاتی امیرالمؤمنین۷، سی و یکم:۱۳۸۴٫
۳- آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت: دار الاضواء، سوم: ۱۴۰۳ق.
۴- …………………………………………………..، طبقات اعلام الشیعه، قم: موسسه اسماعلیان دوم: بی تا.
۵- ابن ابی جمهور، محمد بن زین الدین، عوالی اللئالی العزیزیه فی الأحادیث الدینیه، با کوشش: مجتبی عراقی، قم: دار سید الشهداء للنشر، اول: ۱۴۰۵ق.
۶- ابن‌اثیر جزری، مبارک بن محمد، النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، با کوشش: محمود محمد طناحی، قم: موسسه مطبوعاتی اسماعلیان، ۱۳۶۷٫
۷- ابن بابویه، محمد بن على‏، الخصال، به کوشش: على اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین‏ حوزه علمیه، اول: ۱۳۶۲٫
۸- ……………………………………….، معانی الأخبار، قم: دفتر انتشارات اسلامی، اول: ۱۴۰۳ ق.
۹-ابن جزری، ابوالخیر، النشر فى القراءات العشر، بیروت: دار الکتب العلمیه، بی تا.
۱۰- ابن درید، محمد بن حسن ابو بکر، جمهره اللغه، به کوشش رمزى منیر بعلبکى، بیروت: دار العلم للملایین، ۱۹۸۷ م.
۱۱- ابن فارس، احمد، معجم المقاییس اللغه، به کوشش: عبد السلام محمد هارون، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، اول: ۱۴۰۴٫
۱۲- استادی، رضا، آشنایی با تفاسیر قرآن مجید و مفسّران، قم: موسسه در راه حق، ۱۳۷۷٫
۱۳- ازهرى، محمد بن احمد ابو منصور، تهذیب اللغه، به کوشش على حسن هلالى و محمد على نجار، قاهره: الدار المصریه للتألیف و الترجمه، بى‏تا.
۱۴- افندی، میرزا عبدالله، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، به کوشش محمود مرعشی و احمد حسینی، قم: مطبعه الخیام،۱۴۰۱ق.
۱۵- السبت، خالد بن عثمان، قواعد التفسیر جمعاً و دراسهً، مصر: دار ابن عفان، اول: ۱۴۲۱ق.
۱۶- امین، سید محسن، اعیان الشیعه، به کوشش:حسن امین،بیروت: دار التعارف للمطبوعات، بی تا.
۱۷- ایازی، سید محمد علی، سیر تطور تفاسیر شیعه، رشت: انتشارات کتاب مبین، بی تا.
۱۸- اندلسی، ابوحیان محمد بن یوسف، بحر المحیط فی تفسیر، با کوشش: محمد جمیل صدقی بیروت: دار الفکر، ۱۴۲۰ق.
۱۹- بابایی، علی اکبر، غلامعلی عزیزی کیا و مجتبی روحانی راد، روش شناسی تفسیر قرآن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چهارم:۱۳۸۸٫
۲۰- بابایی، علی اکبر، قواعد تفسیر، دائره المعارف قرآن کریم، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، بی تا.
۲۱- بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران: بنیاد بعثت، اول: ۱۴۱۶ق.
۲۲- بستانى، فؤاد افرام‏، فرهنگ ابجدی، ترجمه رضا مهیار، تهران: انتشارات اسلامی‏، دوم:۱۳۷۵٫
۲۳- بلاغی نجفی، محمد جواد، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، قم: بنیاد بعثت، اول: ۱۴۲۰ق.
۲۴- بیلی، احمد، الاختلاف بین القراءات‏‏، بیروت: دار الجیل‏، بى‏تا.
۲۵- تهانوی، محمد علی، کشاف اصطلاحات الفنون، تهران: مکتبه خیام، ۱۹۶۷م.
۲۶- جرجانی، عبد القاهر بن عبد الرحمن‏، اسرار البلاغه فی علم البیان، بیروت: دار الکتب العلمیه، اول: ۱۴۲۲ق.
۲۷- جرجانی، علی بن محمد، التعریفات، قاهره: دار الکتاب المصری، ۱۴۱۱ق.
۲۸- حجتی، محمد باقر، پژوهشى در تاریخ قرآن، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ششم: ۱۳۷۲٫
۲۹- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم: موسسه آل البیت:، اول:۱۴۰۹٫
۳۰- حریری، محمد یوسف، فرهنگ اصطلاحات قرآنى‏، قم: انتشارات هجرت‏، دوم: ۱۳۸۴٫
۳۱- حسینی زبیدی، محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، به کوشش: علی هلالی و علی سیری، بیروت: دار الفکر، اول: ۱۴۱۴ق.
۳۲- حسینی، محمد رضا، کیف نفهم القرآن، بیروت: موسسه الوفا، ۱۴۰۰ق.
۳۳- خدایی اصفهانی، اکرم، اهمیت قرائت عاصم به روایت حفص، تهران: رایزن، اول: ۱۳۷۸٫
۳۴- خمینی، روح الله الموسوی، مناهج الوصول الی علم الاصول، قم: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، ۱۳۷۳٫
۳۵- خویی، سید ابوالقاسم، البیان فی التفسیر القرآن، بی جا، بی نا، بی تا.
۳۶- دمیاطی، احمد بن محمد، اتحاف فضلاء البشر فی القراءات الأربعه عشر، بیروت: دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۲ق.
۳۷- ذهبی، محمد حسین، التفسیر و المفسّرون، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی، بی تا.
۳۸- راغب الاصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، به کوشش: صفوان عدنان داوودی، بیروت: دار القلم، اول: ۱۴۱۸ق.
۳۹- رجبی، محمود، منطق فهم قرآن، به کوشش: محمد حسن جواهری، قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه، ۱۳۸۵٫
۴۰- رستمی، علی اکبر، آسیب شناسى و روش‏شناسى تفسیر معصومان:، بی جا‏، انتشارات کتاب مبین‏، اول:۱۳۸۰٫
۴۱- رشید رضا، محمد، تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار، بیروت: دار المهاجر، بی تا.
۴۲- زرقانی، محمد عبد العظیم، مناهل العرفان، بی جا: دار الاحیاء التراث العربی، بی تا.
۴۳- زرکشی، ممحمد بن عبد الله، البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دار المعرفه، اول: ۱۴۱۰ق.

۲-۱۳-۴- مدل “هفت سی”
ایــن مــدل بــر مبنــای هفــت واژه کــه حــرف اول آنهــا “C” اســت بنــا شــده و از ایــن رو، مــدل “هفــت ســی” لقــب گرفتــه اســت. اجــزای ایــن مــدل بــه همــراه شــرح هــر یــک در شــکل شماره ۲-۲ نمــایش داده شده است.
تصویر ۲-۲: مدل هفت سی
خلق – ایجاد Create ایجاد و تفاهم جدید با کار با همکاران مشتریان و مؤسسات بیرونی
در دام انداختن مقید کردن Capture تعیین ایده های بهتر و مستند نمودن آنان
بسط- تسهیم Cantribute تسهیم ایده های خود برای کمک به دیگران

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

همکاری Collaborate تبادل دانش در سطح عمومی
صرف کردن Consume استفاده تمامی دانش جمعی برای آنچه که باید انجام دهیم
مبادله- ارتباط Comnunicate کمک به دیگران برای توجه به دانش و فایده دانش خارجی و بیرونی که ارزش فراگیری دارد
فرهنگ Culture بسط فرهنگ تسهیم دانش در تمامی سازمان
(میرفخرالدینی و همکاران، ۱۳۸۸، ۷۲)
۲-۱۳-۵- مدل «بکوویتز^[۵۲]» و «ویلیامز^[۵۳]»
اجــزای فرآینــد مــدیریت دانــش ارایــه شــده از ســوی «بکــوویتز» و «ویلیــامز» شــامل هفــت عامــل: جستجو، به کارگیری، یادگیری، تســـهیم، ارزیابی، ایجاد، نگهداری و حـــذف اســـت کـــه بایـــد بـــرای ایجـــاد سرمایه بر پایه دانش بصورت یکپارچه مدیریت شوند.
الف) جستجوی دانش: یــافتن اطلاعــات درســت، در زمــان مناســب.
ب) به کــارگیری دانش: بــه ایــن معنــا اســت کــه بتــوان خلاقانــه و مشــتر ی گرایانــه ،راه حــل هــای مناســب را بــه دســت آورد.
پ) یــادگیری دانش: بررســی در خصــوص یــافتن دلایــل موفقیــت یــا عــدم موفقیــت پــروژه هــای انجــام شــده بــه منظــور لحــاظ کــردن نتــایج آن در پــروژه هــای آتی برای انجــام اثر بخش آن ها.
ت) تســهیم دانش: در ایــن فــر آینــد، همکــاران، دانــش هــا ی خــود را بــه دیگــران انتقــال می دهنــد و ایــن امر، موجب گسترش پایه های دانش سازمانی می شود.
ث) ارزیــابی دانش: در ایــن فرآینــد بایــد دانــش هــای موجــود و نیازهــای فعلــی و آتــی دانــش ارزیــابی شــوند. بــرای ایــن کــار لازم اســت، میــزان رشــد پایــه هــای دانــش و نیــز دســتاوردهای ســرمایه گــذاری مرتبط با آن اندازه گیری شود.
ج) ایجــاد/ نگهــداری: بایــد دانــش هــای مهــم و اســتراتژیکی در ایــن فرآینــد توســعه یابنــد و دارایی های دانشی،نیز مورد توجه قرار گیرند.
چ) حــذف: در ایــن فرآینــد، دانش هــایی کــه از نظــر اســتراتژیک و کــاربرد دیگر، بــی معنــی هســتند باید از سیستم حذف یا در جایی دیگر انبار شوند. (میرفخرالدینی و همکاران، ۱۳۸۸، ۷۲)
۲-۱۳-۶- مدل «نوناکا^[۵۴]» و «تاکوچی^[۵۵]»
این مدل بر خلاف مدلهای پیشین، تمرکز خود را بر دو نوع دانش «آشکار» و «پنهان» مبذول داشته، به نحوه تبدیل آن ها به یکدیگر و نیز چگونگی ایجاد آن در تمامی سطوح سازمانی (سطح فردی، گروهی و سازمانی) توجه دارد.
بر پایه مدل «نوناکا» و «تاکوچی» مراحل زیر باید برای انتقال (تبدیل) این دو نوع از دانش، در سطوح گوناگون سازمان انجام شوند.

• • اجتماعی نمودن (پنهان به پنهان): انتقال دانش نامشهود یک فرد به فرد دیگر، (نحوه رفع مشکل برنامه- طراحی بصورت غیر معمول).

• • برای انجام موثر این فرایند باید میان افراد، فرهنگ مشترک و توانایی کار گروهی ایجاد شود، که با بهره گرفتن از نظریه ها ی اجتماعی و همکاری میسر می شود.

• • بیرونی سازی (نهان به آشکار): تبدیل دانش نامشهود به دانش مشهود.

• • در این حالت فرد می تواند، دانش خود را در قالب مطالب منظم (سمینار- کارگاه آموزشی) به دیگران ارائه دهد.

• • پیوند و اتصال برقرار کردن (آشکار به آشکار): در این مرحله، حرکت، از دانش آشکار فردی، به سمت دانش آشکار گروهی و ذخیره سازی آن صورت می پذیرد و با توجه به استفاده از دانش موجود، امکان حل مسائل از طریق گروه فراهم شده، به دنبال آن دانش، توسعه می یابد.

• • درونی سازی (آشکار به پنهان): در این مرحله دانش اشکار به دست آمده در سازمان، نهادینه می شود. همچنین گذراندن این مرحله برای افراد، آفرینش دانش ضمنی جدید شخصی را نیز در پی دارد (کسب دانش پنهان جدید از دانش آشکار موجود).

گذراندن مراحل چهارگانه بالا، باید به صورت پیاپی و حرکت حلزونی شکل، ادامه یابد، تا به این وسیله، هر مرحله ای، کامل کننده مرحله پیش از خود باشد و ضمن نهادینه شدن دانش در سازمان، باعث تولید و خلق دانش های جدید نیز شود. (میرفخرالدینی و همکاران، ۱۳۸۸، ۷۴و۷۳)
۲-۱۳-۷- مدل پایه های ساختمان دانش
این مدل توسط «پروبست^[۵۶]»، «روب^[۵۷]» و «رمهاردت^[۵۸]» (۲۰۰۲) به نام “مدل پایه های (سنگ بنای) ساختمان مدیریت دانش” نام گذاری شده است. طراحان مدل یاد شده، مدیریت دانش را به صورت سیکل دینامیکی می بینند که در چرخش دایم است. مراحل این مدل، شامل هشت جزء، متشکل از دو سیکل؛ درونی و بیرونی است.
سیکل درونی: به وسیله بلوک های: کشف (شناسایی)، کسب، توسعه، تسهیم، کاربرد (بهره برداری) و نگهداری از دانش، ساخته می شود.
سیکل بیرونی: شامل بلوک های اهداف دانش و ارزیابی آن است که سیکل مدیریت دانش را مشخص می نماید. کامل کننده این دو سیکل “بازخور” است.
شکل شماره ۲-۳، اجزای مدل مذکور (پایه های ساختمان دانش) را نمایش می دهد.
تصویر ۲-۳: مدل پایه های ساختمانی دانش
بازخورد
هدف های دانشی
ارزیابی
شناسایی
استفاده
نگهداری
کسب
توسعه
تسهیم
(میرفخرالدینی و همکاران، ۱۳۸۸، ۷۵)
نحوه عملکرد پایه های این مدل به شرح زیر است:
الف) تعیین هدف های دانش