در واقع باید گفت که عملکرد بهینه نظام اقتصادی و مالی در هر نهاد و شرکت وابسته به وجود بخش مالی کارا و قدرتمند است(۱۹۹۷٫ ^[۲]Boquist ,Milbourn , Thakor,Bacidore).

‌بنابرین‏ تدوین راهکارهای صحیح، به منظور بهبود عملکرد مالی یک سازمان، یکی از مهمترین اجزای فرایند ارزیابی عملکرد مالی سازمان ها است. تحلیل پوششی داده ها (DEA) ، یکی از روش های معتبر در ارزیابی عملکرد مالی شرکت های مشابه، بر اساس ورودی ها و خروجی ها است. در این روش، با بهره گرفتن از مدل های برنامه ریزی ریاضی، مرزی متشکل از شرکت هایی با بهترین کارایی نسبی به دست می‌آید و این مرز، معیاری برای ارزیابی عملکرد و تدوین راهکارهایی به منظور بهبود عملکرد شرکت ها در نظر گرفته می شود. در تحلیل پوششی داده ها، به دلیل عدم استفاده از تابع تولید، از قبل هیچ پیش داوری درباره شرکت های مورد بررسی انجام نمی شود و از این رو، مدل های DEA ، به دلیل استفاده از فرضیه های کمتر در روند ارزیابی شرکت ها، نسبت به مدل های مشابه ، به جایگاه خاصی دست یافته اند.

نهادها و سازمان های مرتبط با ارباب رجوع ، مهم ترین بخش هایی هستند که به ارزیابی عملکرد مالی بسیار ‌نیاز دارند و با توجه به اینکه در آستانه قرن دانش و اطلاعات ، هر نوع برنامه ریزی، تصمیم گیری و در مجموع هر نوع فعالیت حیاتی، بدون کاربرد ارتباطات و سازماندهی آن بر مبنای فناوری های جدید در اطلاع رسانی، به دور از واقعیت های جامعه جهانی است، ارتباطات، مهم ترین عامل در توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است و جایگاه بسیار مهمی دارد. بدون تردید، جوامعی وضعیت مناسب تری خواهند داشت که با بهره گرفتن از ابزارهای مختلف ارتباطی، همواره تلاش می‌کنند تا درباره مسایل روز و رخدادهای گوناگون در مناطق مختلف جهان، اطلاعات کسب کنند. از این رو می توان گفت که در عصر حاضر، اطلاعات و ارتباطات ، یک سرمایه ملی و پشتوانه‌ای برای تحقق اهداف برنامه های توسعه و در نهایت، استقلال و خودکفایی کشورها محسوب می شود. فناوری مخابرات، در سالیان اخیر به سرعت توسعه یافته و امکان عرضه مجموعه گسترده ای از خدمات را به مشترکان خانگی و سازمان ها فراهم ‌کرده‌است. علاوه بر این، رشد ارتباطات موجب شده است که صنعت مخابرات، وظایف متنوعی را برای پشتیبانی از رشد پیشرفت های مالی برعهده گیرد. به هر حال در هزاره جدید، این صنعت با رشد فزاینده محیط کسب و کار پیش‌بینی ناپذیر، با بازار رقابتی ناشی از جهانی شدن کسب و کار مواجه شده است. اثر نافذ رقابت جهانی، سازمان های مخابراتی را ملزم ‌کرده‌است تا به ارزیابی عملکرد مالی خود بپردازند(Loomis, and Taylor^[3], 2001)

در چنین شرایطی، سنجش کارایی می‌تواند مبنای خوب برای مقایسه شرایط فعلی سازمان با شرایط گذشته باشد و به عنوان یک ابزار می توان از آن برای برنامه ریزی آتی سازمان استفاده کرد. در ضمن از سنجش کارایی می توان به عنوان ابزاری برای الگو گرفتن استفاده کرد. در این روش، بین واحدهای مشابه ، واحدی که کارایی بیشتری دارد، به عنوان الگو انتخاب می‌گردد و به منظور افزایش کارایی، ازآن الگو گرفنه می شود.

کارامد سازی واحدهای اقتصادی در راستای بهینه منابع کمیاب از اهمیت فوق العاده ایی برخوردار است. به منظور یافتن تکنیک های کارساز برای ارزیابی کارایی، علم اقتصاد به سراغ ریاضیات به ویژه برنامه ریزی ریاضی رفته است. در بسیاری از مطالعات در این زمینه به دنبال افزایش خروجی و یا کاهش ورودی هستند ، در این مدل ها به وجود فاکتورهای نامطلوب توجهی نشده در صورتی که به هنگام ارزیابی عملکرد نحوه رویکرد ما به فاکتورهای مطلوب و نامطلوب باید متفاوت باشد.در این پژوهش بر مدل تحلیل پوششی داده ها با فاکتورهای نامطلوب تمرکز کرده ایمو ‌بر اساس آن نتایج ارزیابی کارایی ۲۷ شرکت سهامی مخابرات استانی کشور در سال مالی منتهی به اسفند ۱۳۹۲ مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

با توجه به نکات گفته شده، در پژوهش حاضر، به دنبال تعیین کارایی شرکت های سهامی مخابرات استانی و همچنین با توجه به مسئله خروجی های نامطلوب در پی آن هستیم که با تخصیص بهینه منابع تعریف شده در عملکرد مالی شرکت های سهامی مخابرات استانی ( حجم دارایی، حجم سرمایه، تعداد کارکنان، هزینه پرسنلی، هزینه عملیاتی ) خروجی نامطلوب تعریف شده در عملکرد مالی شرکت ها ( حساب های دریافتنی تجاری از سایر اشخاص ) را به حداقل مقدار ممکن برسانیم وباید بدانیم چنانچه منابعی جدید در یک فرایند تولید افزوده شود، چگونه می توان به طریقی منصفانه در جهت کاهش خروجی­های نامطلوب، آن ها را در بین واحدها توزیع نماییم؟

۱-۳-اهمیت و ضرورت پژوهش

در قرن حاضر تحولات جدید باعث شده است تا بخش خدمات با سرعت بسیار زیادی گسترش پیدا کند به طوری که بر اساس آمارهای موجود، نزدیک به ۷۰% از حجم نیروی کار در بخش خدمات مشغول به کار هستند.فناوری مخابرات در سالیان اخیر به میزان بسیاری توسعه یافته و امکان عرضه مجموعه وسیعی از خدمات را به مشترکان خانگی و سازمان ها فراهم ‌کرده‌است و در کنار این توسعه، خصوصی سازی نیز خود نقش مهمی در این زمینه ایجاد ‌کرده‌است(Loomis, and Taylor, 2001). ‌گروه‌های «طراحی و توسعه مهندسی»، «بازاریابی و تجاری»، «عرضه کنندگان خدمات مخابراتی»، «سازندگان تجهیزات مخابراتی و اقلام جانبی» و به ویژه پژوهشگران علاقمند هستند تا درباره وضعیت موجود عملکرد شرکت های مخابرات و نیز وضعیت شرکت های مذکور در سال آتی اطلاعات کسب کنند(میرغفوری و شفیعی و ندافی^[۴]، ۱۳۹۰).

از سوی دیگر، توسعه سرمایه ­گذاری از یک سو موجب جذب سرمایه ­های غیرکارا و هدایت آن­ها به بخش­های مولد اقتصادی شده و از سوی دیگر، با توجه به جهت­گیری سرمایه ­گذاران (مبتنی بر خطرپذیری و بازده)، سرمایه ­گذاری­ها در صنایعی هدایت خواهد شد که از سود بیشتر یا خطر کمتری برخوردار است و این امر، در نهایت، سبب تخصیص بهینه منابع خواهد شد. با توجه به تحولاتی که در جهان امروز رخ داده است، کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه که با تهدیدات بی­شماری روبرو هستند، جهت حل مشکلات اقتصادی خود، نیازمند یافتن راهکارهای مناسبی برای استفاده بهتر از امکانات و ثروت­های خدادادی خود هستند(خواجوی و سلیمی فردو ربیعه^[۵] ، ۱۳۸۴).

از این گذشته، هیلو و وی من ^[۶](۲۰۰۱) ستاده های نامطلوب را که به عنوان یک عنصر کلیدی که بر عملکرد مؤثر است، در نظر گرفتند. ‌بنابرین‏ استفاده ازروشی که علاوه ‌بر سازگاری بامفاهیم تئوری تولید،به کمک آن قادربه کاهش خروجی های نامطلوب وافزایش خروجی های مطلوب باشد، به عبارتی طراحی مدل های تخصیص منابع به طوری که منجر به کاهش ستاده های نامطلوب گردد، کمک بسیار مؤثری در حوزه مدل­سازی و ارزیابی خواهد بود(Hailu & veeman,2001).

۱-۴-سوالات پژوهش

پرسش اصلی در پژوهش حاضر این است که « چنانچه منابعی جدید در یک فرایند تولید افزوده شود، چگونه می توان به طریقی منصفانه در جهت کاهش خروجی های نامطلوب آن ها را در بین واحدها توزیع نمود». در این راستا سؤالات فرعی ذیل مطرح می شود: