در ادامه تعدادی از متداول ترین فنون اندازه گیری ریسک اعتباری توضیح داده می شوند :
فنون اقتصاد سنجی : از قبیل مدل های رگرسیون چند متغیره، تحلیل ممیزی، تحلیل پروبیت. در کلیه این مدل ها احتمال عدم بازپرداخت یا صرف زیان عدم بازپرداخت تسهیلات ، به عنوان متغیر مستقل (یا متغیر توضیح دهنده ) مدل محسوب می شوند.
شبکه های عصبی : با تقلید از سیستم عصبی و مغزی انسان سعی می کنند ،ارتباط بین داده ها (نسبت های مالی،روند اقتصادی ، کیفیت مدیریت و…)و ستاده ها (وضعیت اعتباری وام گیرنده) را از طریق تکرار نمونه برداری از جمله اطلاعات گذشت یادگیری نماید.
مدل های بهینه سازی : این مدل از جمله تکنیک های برنامه ریزی ریاضی است که وزن های بهینه را برای مشخصه های تسهیلات گیرنده،جهت حداقل نمودن زیان عدم بازپرداخت و حداکثر کردن سود پیدا می کند .

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

سیستم های خبره یا سیستم های مبتنی بر قواعد : طبق این سیستم برای تعیین وضعیت اعتباری مشتریان از اطلاعات متنوعی استفاده می شود . تخصص پرسنل ،قضاوت شخصی اعتبار دهندگان و وزن دادن به مشخصه های کلیدی مشتریان از مهمترین عوامل تصمیم گیری سیستم های خبره می‌باشند.یکی از متداول ترین سیستم های خبره مورد استفاده سیستم ۵c اعتباری می باشد .
سیستم های ترکیبی: در این گونه سیستم ها،گونه ای از فنون شبیه سازی، تضمین و محاسباتی، برای استخراج روابط علی بین متغیرهای مستقل و احتمال عدم باز پرداخت مورد استفاده قرار می گیرد.در این سیستم ها پارامتر های مدل بر اساس فنون تخمین تعیین می شوند.
روش های مدل سازی ریسک اعتباری باعث شده است که دیدگاه مدیریت ریسک منعطف شود و به همین دلیل این مدل ها می توانندموجب توسعه و پیشرفت فرهنگ کلی اعتبار در بانک ها شوند.نوع مدل های انتخابی جهت مدیریت ریسک اعتباری از یک بانک به بانک دیگر تفاوت دارد یکی از مهم ترین عواملی که بر انتخاب مدل ریسک اعتباری تاثیر می گذارد نوع کاربردی است که از آن مدل انتظار می رود.
مدل های ریسک اعتباری به دو گروه مدل های سنتی و مدرن تقسیم می شوند.در مدل های سنتی احتمال نکول(^pd) ^[۲۹]تخمین زده می شود .تمایز قایل شدن بین مدل های سنتی و مدرن ریسک اعتباری امری مشکل است به ویژه آن که بعضی از مدل های سنتی دارای چارچوب و پشتوانه محکمی می باشند.به طور کلی مدل های رویکرد سنتی عبارتند از:
۱-سیستم های خبره
۲-شبکه های عصبی
۳-سیستم های رتبه بندی^[۳۰]
۴-سیستم های امتیاز دهی اعتباری^[۳۱]
در مورد سیستم های خبره و شبکه های عصبی قبلا توضیحاتی ارائه شد.
۱۹-۲پیشینه پژوهش
اعتبار سنجیبه معنای ارزیابی و سنجش توان باز پرداخت متقاضیان وام و تسهیلات مالی و احتمال عدم باز پرداخت اعتباری دریافتی از سوی آن ها می باشد.طراحی مدلی برای اندازه گیری و درجه بندی ریسک اعتباری برای نخستین بار در سال ۱۹۰۹ به وسیله جان موری بر روی اوراق قرضه انجام شد.
در سال ۱۹۶۶ برای تعیین ورشکستگی شرکت ها،مدل رگرسیون لجستیک به وسیله بی ور به کار گرفته شد. بعدها از این مدل برای اندازه گیری ریسک اعتباری اوراق قرضه منتشر شده شرکت ها استفاده شد.یکی دیگر از مطالعات انجام شده در زمینه اندازه گیری ریسک اعتباری اوراق قرضه شرکت ها با بهره گرفتن از مدل نمره دهی چند متغیره،به وسیله آلتمن در سال ۱۹۶۸ انجام شد و به مدل نمره z³ شهرت یافت.مدل نمره z آلتمن یک مدل تحلیل ممیزی است که با بهره گرفتن از مقادیر نسبت‌های مالی مهم تلاش می کند تا شرکت های ورشکسته تمییز دهند.ساندروز و آلن از این مدل برای پیش بینی ریسک اعتباری وام گیرندگان استفاده کرده و به این نتیجه رسیدند که این مدل از قدرت بالایی برای پیش بینی ریسک اعتباری برخوردار است. در اواخر ۱۹۷۰ مدل های احتمالی خطی و وضعیتی احتمالی چندگانه برای پیش بینی ور شکستگی شرکت ها مطرح شدند. هم چنین در سال‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ استفاده از مدل های برنامه ریزی ریاضی در بسیاری از مطالعات عنوان شد.(cartadajamesw 2003)
هدف اصلی این روش ها،حذف فرضیه ها و محدودیت های موجود در تکنیک های قبلی،بهبود اعتبار و صحت طبقه بندی بود.در اوایل ۱۹۹۰،سیستم های پشتیبان تصمیم گیری در ترکیب با سیستم های تصمیم گیری چند گانه برای حل مشکلات طبقه بندی های مالی مورد استفاده قرار گرفتند.از جمله مطالعات دیگر در این زمینه می توان به کارهای روی در ۱۹۹۱ برای به کارگیری مدل الکترو و دیمیتراس در ۱۹۹۹ برای بکارگیری مدل روگ ست و مورگان در ۱۹۹۸ برای طراحی مدل اعتبار سنجی و تریسی در ۱۹۹۸ برای طراحی مدل ارزش در معرض ریسک برای برآورد تابع چگالی احتمال عدم باز پرداخت اشاره کرد.(dorfman marks 2007)
امروزه در صنعت اعتباری،شبکه های عصبی تبدیل به یکی از دقیق ترین ابزار آنالیز اعتبار در میان سایر ابزار شده است.دیسای و همکارانش در سال ۱۹۹۶ به بررسی توانایی های شبکه های عصبی و تکنیک های آماری متداول نظیر آنالیز ممیزی خطی و آنالیز رگرسیون خطی در ساخت مدل های امتیاز دهی اعتباری پرداخته اند.هم چنین وست در سال ۲۰۰۰ به بررسی مدل های کمی(که به طور معمول در صنعت اعتباری مورد استفاده قرار می گیرند)پرداخت. نتایج به دست آمده بیانگر این بود که شبکه های عصبی قادر به بهبود دقت امتیاز دهی می باشند.آنان هم چنین بیان کردند که آنالیز رگرسیون خطی جایگزین بسیار خوبی برای شبکه های عصبی است.در حالی که درخت تصمیم و مدل نزدیکترین همسایه و آنالیز ممیزی خطی نتایج نوید بخش و دلگرم کننده ای ایجاد نکرده اند.(rochrig p 2006)
شبکه عصبی معمولا به عنوان یک تکنیک جعبه سیاه بدون توضیحات منطقی و قانونمند برای تخمین ورودی-خروجی در نظر گرفته می شود.به بیان دیگر نقطه ضعف مهم به کارگیری شبکه های عصبی در امتیاز دهی اعتباری،مشکل بودن توضیح اصول نهفته برای تصمیم گیری در مورد درخواست ها و تقاضاهای رد شده است.یانگ و پلات نیز بیان داشتند که آن چه در یک مدل شبکه عصبی دارای اهمیت است،آن است که وزن های موجود در شبکه های عصبی به روش بهینه ای بر آورد شوند.بدیهی است که پس از تعیین وزن ها به روش بهینه با دادن بردار متغیر های ورودی به سهولت می توان بردار خروجی را بر آورد کرد. از جمله مطالعات در این زمینه می توان به پژوهش بریانت در سال ۲۰۰۱ برای به کارگیری سیستم خبره ارزیابی وام های کشاورزی،لی و همکارانش ۲ در سال ۲۰۰۲ برای ادغام شبکه عصبی و تجزیه و تحلیل ممیزی،لی و چن در سال ۲۰۰۵ برای طراحی مدل رتبه بندی اعتباری دو مرحل های مرکب(شامل شبکه های عصبی مصنوعی و رگرسیون انطباقی و چند متغیری اسپیلینز)و عبدو و همکارانش در سال ۲۰۰۷ برای مقایسه ی عصبی و تکنیک های سنتی معمول اشاره کرد.(caradajamesw 2003)
هم چنین در سال های اخیر استفاده از الگوریتم ژنتیک شین های بردار پشتیبانی در زمینه رتبه بندی اعتباری مورد توجه قرار گرفته است که می توان به پژوهش های هوآنگ و همکارانش در سال ۲۰۰۶ برای طراحی برنامه ریزی دو مرحل های ژنتیک برای مدل های رتبه بندی اعتباری و لونگ هولنگ و همکارانش در سال ۲۰۰۷ برای به کارگیری ماشین های بردار پشتیبانی برای رتبه بندی اعتباری با رویکرد داده کاوی اشاره کرد.(cortadajamesw 2005)
اگر چه شبکه های عصبی و دیگر روش های سنتی برای امتیاز دهی اعتباری نیازمند اطلاعات پیش بینی شده برای پیش بینی ورشکستگی تجاریمی باشند،در عمل ساخت یک مدل امتیاز دهی اعتباری بر مبنای اطلاعات مالی “به وقوع پیوسته” بسیار مفید تر است
.در اواخر سال ۱۹۹۰ به منظور”آنالیز گروه همسالان” همواره با ویژگی های مالی خاصی که میان دو یا چند گروه تفاوت قائل شود،تحلیل پوششی داده ها معرفی شد.برخلاف رویکرد های تجزیه و تحلیل ممیزی چند گانه،شبکه های عصبی و آنالیز رگرسیون خطی،رویکرد تحلیل پوششی داده ها صدفا به اطلاعات واقعی(مجموعه مشاهده شده داده های ورودی-خروجی)برای محاسبه رتبه های اعتباری نیازمند است.به یکی از پیشگامان ترکیب تحلیل پوششی داده ها با آنالیز نسبت های مالی است. او از تحلیل پوششی داده ها برای ارزیابی عملکرد بانک بهره گرفت و طالعه ی او به طور تجربی نشان داد که تحلیل پوششی داده ها در ارتباط با آنالیز نسبت های مالی،قادر است به جمع آوری نسبت های پیچیده پرادخته و آن ها را در ابعاد مالی معنا داری طبقه بندی کند.این ویژگی تحلیلگر را قادر می سازد تا به بینشی برای استراتژی های عملیاتی بانک دست پیدا کنند.املوهمکارانش در سال ۲۰۰۳یک متدولوژی امتیازدهی اعتباری براساس تحلیل پوششی داده ها پیشنهاد کردند. آنها داده های مالی جاری ۸۲ شرکت تولیدی/صنعتی را که تشکیل دهنده پرتفولیوی اعتباری یکی از بزرگ ترین بانک های ترکیه بود ، برای رتبه بندی اعتباری به کار گرفتند. در این پژوهش براساس ادبیات موضوع،۴۲ نسبت مالی انتخاب شد و از این میان آن ها ۶ نسبت مهم مالی مورد توجه قرار گرفت. امل و همکارانش پس از اعتبارسنجی مدل با تجزیه و تحلیل رگرسیون دریافتند که روش تحلیل پوششی داده ها قادر به تخمین رتبه های اعتباری شرکت ها بوده و از کارایی لازم برای امتیازدهی اعتباری برخوردار است(cortada;james w02005)
مین و لی نیز در سال ۲۰۰۷ در پژوهشی با عنوان “رویکرد عملی امتیازدهی اعتباری”رویکرد بر مبنای DEA را برای امتیازدهی اعتباری به کار گرفتند.آنان متدولوژی پیشنهادی امل و همکارانش را در جامعه آماری بسیار گسترده تری که داده های مالی جاری ۱۰۶۱ شرکت تولیدی ،که پرتفولیوی اعتباری یکی از بزرگ ترین سازمان های تضمین اعتبار در کره را در بر می گیرد،برای رتبه بندی اعتباری مورد استفاده قراردادند.آنان دریافتند که رویکرد تحلیل پوششی داده ها می تواند به عنوان گزینه ای امیدوار کننده برای بهبود و جایگزینی روش های امتیازدهی کنونی به کار گرفته شود و این رویکرد از کارایی لازم در جهت محاسبه رتبه های اعتباری مشتریان برخوردار است.
(Dorfman;marks.2007)
در این زمینه در سال ۲۰۰۷ در تحقیقی با عنوان”رویکرد چند گزینه ای به رتبه بندی اعتباری با به کارگیری روش تحلیل پوششی داده ها : ارزیابی وام گیرندگان با در نظر گرفتن پروژه های مالی خصوصی “یک رویکرد چند گزینه ای به رتبه بندی اعتباری را به وسیله تحلیل پوششی داده ها منظور ارزیابی وام گیرندگان برای پروژه های مالی خصوصی،پیشنهاد میدهند . در این پژوهش تکنیک های مختلف رتبه بندی اعتباری نظیر تجزیه و تحلیل ممیزی درخت تصمیم،شبکه های عصبی و …مقایسه شده اند . اگرچه تحلیل پوششی داده ها در اوایل دهه ۱۹۸۰بیان شد،با این حال به کارگیری این روش در زمینه موضوعات رتبه بندی اعتباری همچنان ادامه دارد. (crockford;neil 1986)
فصل سوم
روش تحقیق
۱-۳-مقدمه
اصول تحقیق به معنای ارائه روش هایی است که موجب دستیابی به نتایج درست از یک تحقیق می شود دانشمندانی نظیر «دکارت»معقتدند که با اتخاذ یک روش تحقیق صحیح،میتوان هر پدیده ای را تحلیل کرد .شناخت درست پدیده ها وسیستم ها،نیاز به دقت نظر بسیار واستفاده از روش های اصولی دارد، زیرا حقیقت پدیده ها وسیستمها بسته اهمیت وارزش آنها به صورت آشکار نمود ندارند. مطالعه سیر تحول علوم بشری مبین ارائه روش های مختلف برای رسیدن به حقایق است. لازم است که این مطلب را مدنظر قرار داد که تحقیق در خلاء روی نمی دهد،بلکه شخصیت محقق به ویژه جهان بینی وی در کار تحقیق مداخله می کند واین مداخله در مورد علوم اجتماعی و رفتاری بیش از علوم دیگر از عقاید محقق نقش می پذیرد، بارزتر است (صانعی،۵۴:۱۳۸۰).
برای رفع این مساله باید قاعده تجاهل را لحاظ کرد. یعنی محقق باید به هنگام شروع و انجام تحقیق،ذهنش از مساله بررسی ،خالی باشد واز هر گونه پیشداوری وقضاوت عجولانه ودخالت دادن تصورت واطلاعات ناقص خود در کار تحقیق، پرهیز کند. رعایت این قاعده باعث می شود تا محقق جریان طبیعی تحقیق را پیگیری،در چارچوب فرایند تحقیق علمی اطلاعات مورد نیاز را گرداوری و تحلیل کند تا به شناخت واقعی دست یابد(حافظ نیا،۱۳۸۱:۳۵).
به طور کلی،درهر تحقیقی پس از تعیین اهداف تحقیق وبررسی ادبیات و پیشینه موضوع،باید به دنبال روشی مناسب برای اجرای تحقیق بود چرا که لازم است روش علمی که طی آن بتوان هر چه سریعتر ودقیق تر به پاسخ های مناسب برای پرسشهای تحقیق دست یافت ،شناسایی شود.
بنابراین در این بخش،روش تحقیق به تفصیل شرح داده می شود. به دنبال آن جامعه آماری و حجم نمونه که مخاطبان اصلی پژوهش هستند معرفی وروش های گردآوری اطلاعات و ابزار لازم برای آن بیان می شود در نهایت، روایی و عتبار ابزار مذکور و روش اماری به کار گرفته شده جهت تجزیه وتحلیل اطلاعات ،مورد بحث قرار خواهد گرفت.
۲-۳- روش تحقیق
روش تحقیق از دو بعد هدف و نوع مورد بررسی قرار خواهد گرفت:
هدف پژوهش :
تحقیقات علمی را به دو منظور مختلف انجام می دهند :
تحقیق بنیادی یا پایه ای^[۳۲]:هنگامی که اساسا برای بهبود درک خود درباره مسایل به خصوصی که به طور معمول در محیطهای سازمانی روی می دهد و نیز چگونگی حل آنها تحقیق می شود آن را تحقیق بنیادی یا پایه ای می خوانند که تحقیق محض^[۳۳] نیز نا میده می شود.
یافته های چنین تحقیقی به افزایش دانش در زمینه های مختلف مدیریت کمک می کند (دانایی فرد و دیگران،۱۳۸۳:۲۷-۲۸)بررسی وشناسایی عوامل تاثیر گذار بر ریسک اعتباری وارائه راهکارهای کاهش در بانک صادرات پرداخته به لحاظ هدف بنیادی است .
تحقیق کاربردی^[۳۴]:هنگامی که با هدف برخورداری از نتایج یافته ها برای حل مسایل موجود در سازمان به تحقیق می شود،آن را تحقیق کاربردی می نامند. در واقع هدف تحقیقات کاربردی توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است(همان).
انواع پژوهش
تحقیقات علمی را می توان به دو دسته تقسیم کرد :
تحقیق آزمایشی : تحقیقاتی هستند که به منظور بررسی رابطه علی میان دو یا چند متغیر مورد استفاده قرار می گیرند. ا زجمله ویژگیهای مهم تحقیقات آزمایشی عبارتند از اینکه :متغیر مستقل مورد دستکاری قرار می گیرد، سایر متغیرها به جز متغیر وابسته ثابت وکنترل می شود .
تحقیق توصیفی(غیرآزمایشی): شامل مجموعه روش هایی است که هدف آنها توصیف کردن شرایط با پدیده های مورد بررسی است هدف هر مطالعه توصیفی عبارت است از تشریح جنبه هایی از پدیده مورد نظر پژوهشگر وبا دیدگاهی فردی ،سازمانی ،صنعتی ،نظایر آن. پژوهش های توصیفی که داده‌ها را به گونهای معنادار ارائه می کنند در موارد زیر سودمند است :شناخت ویژگیهای یک گروه در موقعیت مورد علاقه،کمک به تفکر نظام گرا درباره یک وضعیت ،ارائه دیدگاههایی مبنی بر ضرورت بررسی و پژوهش بیشتر و کمک به اخذ تصمیمهایی خاص. تحقیق توصیفی که در این پژوهش نیز از آن استفاده شده است را می توان به ۵دسته تقسیم نمود:
تحقیق پیمایشی^[۳۵]: وضعیت موجود را مورد مطالعه قرار دا ده و برای توضیح ویژگی های آن مورد استفاده قرار می گیرد/.
اقدام پژوهشی^[۳۶]:این روش ابتدا برای پدیده های مربوط به نظام آموزشی مورد استفاده قرار گرفت. طبق این روش موقعیت های نامعین ملموس مربوط به اقدام ها وعملیات آموزشی مشخص و برای بهبود آنها اقدام می شود این روش تحقیق امروزه در تمامی سازمانهای غیر آموزشی نیز تحت عنوان روش تحقیق مشارکتی عملی استفاده می شود.
بررسی موردی^[۳۷]: هدف کلی از بررسی موردی مشاهده تفصیلی ابعاد موضوع است و یک موضوع واقعی را از تمام جنبه های ممکن مورد مطالعه قرار می دهد که می تواند یک فرد،یک واحد ویک سیستم با تمام حد ومرزهای مشخص باشد.
تحقیق پس رویدادی(علمی-مقایسه ای )^[۳۸]:در این روش محقق به شناخت متغیر وابسته با بررسی علل احتمال وقوع آن که درگذشته اتفاق افتاده است می پردازد. به عبارت دیگر در مواردی که متغیر وابسته قابل دستگاری کردن نباشد و حتی در برخی مواقع که دستکاری آن خارج از کنترل محقق باشد،از این روش استفاده می شود.
تحقیق همبستگی^[۳۹]:این نوع تحقیق که در پژوهش حاضر نیز به کار گرفته شده است روابط میان متغیرها را مورد مطالعه قرار می دهد. این گونه از تحقیق به لحاظ روش به ۳دسته قابل تقسیم است:
مطالعات همبستگی دو متغیره: درا ین نوع مطالعات بر حسب مقیاس اندازه گیری متغیرها، رابطه میان آنها مورد مطالعه قرار می گیرد .در واقع در این نوع مطالعات،هدف بررسی رابطه دو به دو متغیرهای موجود در پژوهش است .
تحلیل رگرسیون: هنگامی که هدف محقق پیش بینی یک یا چند متغیر وابسته ملاک بر اساس یک یا چند متغیر مستقل پیش بینی باشد از این روش استفاده می شود.
تحلیل ماتریس همبستگی یا کوواریانس :زمانی که محقق بخواهد همبستگی مجموعه ای از متغیرها را بررسی و آنها را در عامل های کمتری خلاصه کند و یا اینکه خصیصه های زیر بنایی مجموعه ای از داده ها را تعیین کند از این روش استفاده می کند از جمله تحقیقاتی که در آنها ماتریس همبستگی یا کوواریانس تحلیل می شود تحلیل عاملی^[۴۰] ومدل معا دلات ساختاری^[۴۱] است در تحلیل عاملی هدف تلخیص مجموعه ای از داده ها و یا رسیدن به متغیرهای مکنون^[۴۲] (عامل^[۴۳] یا سازه ^[۴۴])ودر مدل معادلات ساختاری ،هدف آزمودن روابط ساختاری مبتنی بر نظریه ها و یافته های تحقیقاتی موجود است(سرمد و دیگران،۱۳۸۱:۸۱-۹۱)در این پژوهش از فن مدلیابی معادلات ساختاری استفاده شده است.
۳-۳- قلمرو تحقیق
قلمرو موضوعی تحقیق حوزه مدیریت دولتی با گرایش مالی ودبرگیرنده حوزه مدیریت ریسک می باشد قلمرو مکانی تحقیق بانک صادرات است و قلمرو زمانی آن سال ۱۳۹۲ که اطلاعات وداده های تحقیق به صورت قطعی در این زمان گردآوری شده است قلمرو زمانی تحقیق به زمان گردآوری اطلاعات اشاره دارد و از انجا که اطلاعات آمار با تحقیق در یک مقطع زمانی از نمونه امار گردآوری شده است احتمال وجود دارد که نتایج تحقیق با گذشت زمان تغییر کند به طور خلاصه قلمرو مکانی وزمانی تحقیق را بانک صادرات در پاییز سال ۱۳۹۲شکل داده است .
نوع دیگر پژوهش آن است که پژوهشگر علاقه مند باشد افراد یا پدید هها رادر چند مقطع زمانی مطالعه کند تا پاسخ پژوهش را بیابد.چنین پژوهشی از نوع طولی است این تحقیق از نظر هدف بنیادی واز نظر روش ،توصیفی –تحلیل است. دانایی فرد ودیگران (۲۲۰-۲۱۸:۱۳۸۳).