این آزمون نیز بر اساس مقیاس فاصله ای مورد سنجش قرار می‌گیرد.

فصل دوم

مبانی نظری و پیشینه پژوهش

بخش اول: مبانی نظری پژوهش

۱-۲- مقدمه

هزاران سال بشر در تمام نقاط کره زمین از مواد مخدر به عنوان وسیله ای جهت فراموشی و رهایی از غم و رنج و اندوه استفاده می ‌کرده‌است. در زمان‌های بسیار کهن انسان تمایل به مصرف موادی داشته که در حالات هشیاری و روانی او تغییر ایجاد کنند.

هر چند با گذشت زمان به خصوص چند دهه اخیر نوع مواد و داروهایی که بشر به قصد تفریح و تفنن و یا تسکین دردها از آن ها استفاده کرده ، فرق کرده‌اند ، اما الکل و تریاک در این میان از قدیمی ترین داروهای روان گردان محسوب می‌شوند که در بسیاری از فرهنگ ها و جوامع مورد استفاده و تقاضا بوده اند.(گراوند ، ۱۳۹۰)

در نقاشی هایی که بر روی سنگ‌ها حک شده است طرح هایی از گل بوته ی شقایق و خشخاش دیده شده است. قدیمی ترین آثار مربوط به ۴ هزار سال پیش در نواحی رم و مصر باستان می‌باشند.بابلیان،سومریان،‌فنیقی‌ها،‌آشوری‌ها با خواص انواع مواد مخدر آشنا بوده اند و از دو هزار سال پیش مصریها ، ‌پارت‌ها ، هندوها ، چینیها ، ژاپنی ها و رومیان ملتهایی بوده اند که خشخاش را به عنوان دارویی مخدر شناخته و مصرف می کرده‌اند. بر روی یکی از سکه های بسیار قدیمی یونان (شهر آتن) تصویر بوته خشخاش حک شده است.البته خود واژه افیون دارای ریشه ی یونانی است.

تخدیر، تحریک و تسکین ، به وسیله موادی طبیعی و گاه مصنوعی صورت می گیرند که معمولاً آن را مواد مخدر نامیده اند و فردی که به یکی از مورد عنوان شده وابسته باشد معتاد به مواد مخدر تلقی کرده‌اند.(قراباغی ، ۱۳۸۷)

واژه اعتیاد از نظر لغوی ، اسم مصدر عربی از ریشه « عاد » است که در فرهنگ لغت معین به مفهوم « عادت کردن و خو گرفتن » معنا شده است و در فرهنگ لغت دهخدا اعتیاد به مفهوم « پیاپی خواستن چیزی » آمده است.(تحلیلی پیرامون اعتیاد.۱۳۸۸)

در حال حاضر درمان پدیده اعتیاد ، خط اول دفاع در جنگ علیه بیماری‌های رفتاری ؛ مانند ایدز و هپاتیت و یکی از مهمترین مشکلات سلامت عمومی در سراسر جهان بشمار می رود. ( دالی^[۱]، مارلات ^[۲]، مارگولین^[۳] ) در سال ۲۰۰۶ . دفتر پیشگیری از جرم و کنترل مواد سازمان ملل (UNODCP^[4] ) در سال ۲۰۰۵ . شمار مصرف کنندگان موجود مواد در بین جمعیت ۱۵ تا ۶۴ ساله سراسر جهان ۲۰۰ میلیون نفر یا ۵/۰ کل جمعیت جهان برآورد کرده که از این تعداد ۱۶ میلیون نفر یعنی ۴/۰ /۰ جمعیت ، مصرف کننده مواد افیونی و ۱۱ میلیون نفر مصرف کننده هروئین و مشتقات آن برآورد شده است.(بوالهری.۱۳۸۷)

نوجوانان و جوانان کشورهای مختلف اروپایی ، آسیای جنوب شرقی از حشیش به مقدار فراوان استفاده می‌کنند. الکل و کوکائین نیز در زمره مواد محرک به شمار می‌روند که میزان اعتیاد به یان مواد در این مناطق کمتر است. اعتیاد به آمفتامین که تا حدی توهم زا ، محرک است به آرامی وارد جرگه مواد مصرفی اعتیاد آور شده و میزان مصرف و وابستگی به آن در حال افزایش است.(قراباغی.۱۳۸۷)

مواد مخدر به دو دسته قابل تقسیم اند : ۱- مواد محرک ۲- مواد افیونی

مواد محرک : به عنوان یک طبقه بندی کلی : آمفتامین ها ، مقلدهای سمپاتیک ، مواد شبه آمفتامین ، کوکائین و مشتقات آن را محرکها ، محرک‌های روانی هم می‌نامند که برای بالا بردن عملکرد بدنی و ایجاد احساسی لذت بخش و سرخوشی مصرف می‌شوند.

مواد افیونی : واژه افیون ، یا شبه افیون از واژه تریاک گرفته شده است که به عصاره خشخاش معنی می‌دهد ؛ که حاوی ۲۰ نوع الکالوئید و از جمله مورفین (مرفین) است.

مصرف مواد توسط افراد معتاد بویژه نوجوانان از نگرانیهای عمده مربوط به عصر حاضر است. تخمین زده می شود که ۲۵ /۰ نوجوانان ۱۲ تا ۱۷ ساله از نوعی داروی غیر مجاز استفاده می‌کنند. تقریباً یکی از هر پنج نوجوان یک ماده مخدر (حشیش/ماری جوانا) را امتحان ‌کرده‌است. تقریباً یک سوم نوجوانان تا سن ۱۷ سالگی سیگار کشیده اند. مراجعه به درمانگاه های فوریت (اورژانس) به دلیل مصرف زیاد هروئین بین رده سنی ۱۸ تا ۲۵ ساله در بین سال‌های (۲۰۰۰-۱۹۹۷ ) ۵۰ /۰ افزایش یافته است.

ماری جوانا بیش از هر داروی غیر مجاز دیگر مصرف می شود. در سال ۲۰۰۰ ، در حدود ۷۶ /۰ مصرف کننده های جاری مواد غیر مجاز آن را مصرف کرده‌اند که تقریباً۵۹/۰ مصرف کننده های غیر مجاز فقط ماری جوانا مصرف می کرده‌اند ، ۱۷/۰ماری جوانا و یک داروی دیگر و مابقی ۲۴ /۰ دارویی غیر مجاز از ماری جوانا را مصرف می کرده‌اند.(کاپلان و سادوک.۱۳۸۷)

۲-۲- تاریخچه اعتیاد در جهان :

چنان که از شواهد موجود بر میان بشر از نخستین سال‌های حیات مواد مخدر را در این کره خاکی می شناخته است و آن را به نوعی مصرف می ‌کرده‌است. اما انسان‌های اولیه در آغاز قادر به تشخیص و شناسایی این مواد و تأثیرات آن نبوده اند و حتی به مضرات و عوارض جانبی آن نیز آگاهی نداشتند. از این مواد صرفاً جهت تسکین دردها و آلام خویش استفاده می‌کردند و بر اساس مندرجات تاریخی کشت اینگونه مواد صرفاً تصادفی اتفاق می افتاده است. اما آنچه به نظر مهم می‌رسد آن است که مواد مصرفی امروزه در جهان در زمان ابتدایی و خیلی دورتر دارای چنین تنوع و اشکالی مختلف نبوده است ؛ بلکه به مرور با گذشت سالیان متمادی و طولانی بشر توانسته ترکیبات متنوع و جدیدتری از مواد اولیه به دست آورد.(اعتیاد و ماهیت آن.۱۳۸۵)

مواد افیونی حداقل ۳۵۰۰ سال ، عمدتاًً به صورت تریاک یا محلول الکلی تریاک مورد استفاده قرار گرفته اند. مورفین نخستین بار در سال ۱۸۰۶ و کدئین در ۱۸۰۲ از تریاک استخراج شد. در یک قرن بعد ، مرفین و کدئین خالص برای مقاصد پزشکی تدریجاً جانشین تریاک خالص گردیدند ، هر چند مصرف غیر طبی تریاک (یه صورت دود کردن) هنوز هم در بعضی از نقاط دنیا ادامه دارد. در سراسر دنیا ، بیش از ۲۰ داروی افیونی مشخص از نظر ترکیبات شیمیایی در کار بالینی مورد استفاده قرار می گیرند. در ممالک پیشرفته ، داروهای افیونی که بیش از همه با سوء مصرف و وابستگی مربوط است هروئین می‌باشد. (دارویی که در آمریکا جهت اهداف پزشکی استفاده نمی شود)…(کاپلان و سادوک.۱۳۸۷)

بر اساس مستندات تاریخی در حکومت های مانند امپراطوری بزرگ مثل روم ، یونان و حتی آشوریان هم اینگونه مواد رایج بوده است. همچنین مصری ها حدود پانصد سال قبل از میلاد مسیح و اروپائیان تقریباً از ۴۰۰۰ سال قبل ، معجونی به نام کوکنار و نیز خشخاش را می شناختند و برای مشکلات جسمانی به عنوان مسکن یا ضد درد مورد استفاده قرار می‌دادند. اما در بین انواع مواد مخدر شناخته شده ای که یافت می‌شوند به نظر می‌رسد تریاک جزء ابتدایی ترین و شاید اصلی ترین ماده مخدر است که به مصرف می رسیده است.( قراباغی.۱۳۸۷)