۳-۱-۵-۴ – رطوبت نسبی:
میانگین رطوبت نسبی در شهر قائمشهر با توجه به داده های هواشناسی ایستگاه قراخیل در یک دوره آماری ۲۳ ساله حدود ۸۲ درصد می باشد. به گونه ای که بالاترین میانگین رطوبت نسبی حدود ۸۶ درصد مربوط به ماه اسفند بوده و پایینترین میانگین رطوبت نسبی با ۷۸ درصد مربوط به ماه اردیبهشت بوده است.
۳-۱-۵-۵- باد:
با توجه به موقعیت جغرافیای شهر قائمشهر یعنی قرارگرفتن آن در فاصله میان کوه و دریا وزش باد و جریان هوا از این شرایط جغرافیای به ناگزیر تبعیت می کند.
جریان باد در قائمشهر با توجه به اینکه تحت تاثیر هجوم جریانات برونی قرار نگرفته است از یک نظم و هماهنگی برخوردار است. بدین علت که به اختلاف فیزیکی میان قابلیت‌های حرارتی خاک و آب در نیمه های مختلف روز بین دریا و خشکی جریان می یابند و در طول شبانه روز دریا به خشکی و از خشکی به دریا جریان می یابد. بطور متوسط در طی سال بیشترین وفور باد در جهت غرب و کمترین آن در جهت جنوب شرقی می باشد. بدین ترتیب بطور متوسط در طی سال باد غالب قائمشهر در جهت غرب می باشد. در قائمشهر در طی سال سرعت باد ۲/۲ گره می باشد. مطابق فراوانی بادها حداکثر سرعت باد در جهت غرب به وقوع پیوسته است. بیشترین سرعت باد نیز در فصل بهار و بخصوص در ماه اردیبهشت اتفاق می افتد حداکثر سرعت لحظه ای باد در بهمن ماه و حداقل آن در تیرماه با ۱۸گره به ثبت رسیده است.
۳-۱-۶ – بررسی منابع تامین آب شرب و کشاورزی:
برنامه ریزی توسعه منطقه ای و ساماندهی نظام اسکان نیازمند تدارک زیرساختها و امکاناتی است که همگی به صورتی با منابع آب بعنوان یک اصل حیاتی در ارتباط تنگاتنگ هستند. منابع آب شهرستان برحسب موقعیت منطقه و شرایط طبیعی و برخورداری از اقلیم مرطوب و بسیار مرطوب به دو دسته آبهای سطحی و زیرزمینی تقسیم می شوند.
– آبهای سطحی
آبهای سطحی در سطح شهرستان قائمشهر علاوه بر رودخانه های اصلی تالاررود و سیاه رود، واجد یکسری آبهای سطحی و مسیلهای خزی است که در نهایت این دو رودخانه بعنوان آبریز این شاخه های خزی عمل نموده و نهایتا به دریای مازندران منتهی می شود.
رودخانه تالار که این رودخانه در ارتفاعات کوه های سوادکوه سرچشمه می گیرد و از غرب قائمشهر گذشته، ضمن عبور از منطقه کیاکلای قائم شهر در قسمت غربی قریه کاله و عرب خیل به دریای خزر می ریزد. طول این رودخانه ۱۵۰ کیلومتر است و در کشاورزی منطقه نقش بسیار مهمی دارد.
رودخانه سیاه رود که از ارتفاعات برنجستانک در ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی قائمشهر سرچشمه گرفته حدود ۶۵ کیلومتر طول دارد. شاخه های متعدد آن بین قادیکلا و سادوکلا به هم پیوسته و پس از عبور از شرق قائمشهر و مشروب نمودن اراضی مسیر از روستاهای جویبار گذشته به دریا می ریزد. کشاورزان ۳۰ روستا از آب این رودخانه استفاده می نمایند.
– آبهای زیرزمینی:
کیفیت و کمیت آبهای زیرزمینی هر منطقه ای تحت تاثیر ویژگیهای زمین شناختی، خاکشناسی و آب و هوایی آن منطقه قرار دارد. شهرستان قائمشهر نیز به سبب نفوذ ناپذیری منطقه جلگه ای خویش، ساخت آهکی بعضی از نقاط، بارش مطلوب دارای منابع زیرزمینی نسبتا غنی بوده که بهره برداری از این منابع به دو صورت برداشت از چشمه ها و چاه ها صورت می گیرد.در این منطقه چشمه های فراوان به چشم می خورد که با توجه به شدت میزان بارش آب چشمه ها تغییر می کند برخی در فصول گرم سال یعنی در تیر و مردادماه به خشکی می گرایند و برخی دیگر به خاطر غنی بودن سفره های زیرزمینی همیشه غنی هستند.
چاه ها نیز که به عنوان اولین منبع آبهای زیرزمینی غالب منطقه به شمار می رود خاصیت
زمین شناسی منطقه (کوهپایه و جلگه ای) که عموما از خاکهای رسی مارنی تشکیل شده که موجب شده سطح ایستایی آب زیرزمینی بالا بوده و حداکثر عمق چاه های حفرشده در منطقه ۱۰ متر و عمق متوسط آن بین ۱۰-۶ متر باشد. (شرکت سهامی آب مازندران، ۱۳۸۰: ۶)
۳-۱-۷- خاک و پوشش گیاهی:
خاک منطقه مورد مطالعه از نوع خاکهای مدیترانه ای قهوه ای آهکی می باشد. خاک آن خیلی عمیق به رنگ قهوه ای مایل به خاکستری تیره با بافت شنی و رسی سیلت دار، به روی طبقه ای به رنگ قهوه ای تا قهوه ای تیره و ساختمان مکعبی گوشه دار متوسط که روی آن را پوششی از رس فرا گرفته است. بافت خاک در بعضی نقاط رس و شنی و ساختمان خاک از مکعبی ضعیف تا قوی متغیر است. زهکش طبیعی خاک نسبتا مناسب و اراضی دارای شیب ملایم بدون پستی و بلندی است.
پوشش گیاهی منطقه موردمطالعه شامل گیاهان جنگلی و کشاورزی می باشد. انواع معروف
رستنی های اطراف و محدوده قائمشهر عبارتند از: درختان توسکا و آزاد و گیاهانی مانند بنفشه و گل گاوزبان که کاربرد دارویی دارند نیز از دیگر گیاهان جنگلی منطقه می باشند.
پوشش گیاهی غیرجنگلی یا گیاهان کشاورزی را می توان تحت عناوین گیاهان سالیانه دائمی نام برد که شامل (هلو – گوجه سبز، شلیل و انجیر و انار و . . . و در مقابل گیاهان سالیانه از قبیل جو، برنج، گندم، سیب زمینی و . . . می باشد که به صورت پراکنده در زمین های اطراف و داخل شهرستان کشت می شود. در نهایت می توان اشاره نمود با توجه به مطالب ارائه شده در مورد منطقه مورد بررسی شده این پهنه قاعدتا دارای خاک مرغوب با کیفیت حاصلخیزی مناسب از جنس خاکهای عمیق با بافت متوسط تا سنگین بوده که عمدتا بدون تکامل پروفیلی می باشد (مهندسین مشاور امکو ایران،۱۳۸۰)
۳-۱-۸- بررسی خطر سوانح طبیعی در سطح شهر قائمشهر:
به تبعیت از ارتباط زایشی دیرینه و چند جانبه بین زمین شناسی (توجه به مقیاس زمان) و ژئومورفولوژی و توجه به مقیاس فضا، بین خطرات ژئوموفولوژیکی و زمین شناختی همپوشی گسترده و شناوری وجود دارد و درجه اشتراک آنها در مجموعه خطرات طبیعی و یا خطرات زمینی (زمین خطرها) تابع هدف مطالعه و شرایط محیطی است (اونق، ۱۳۸۵)
محدوده موردمطالعه به دلیل نبود عوارض توپوگرافی فاقد خطر لغزش یا ریزش است اما به لحاظ زلزله و سیل به ترتیب در تهدیدات رتبه اول و دوم قرار می گیرد طبق نقشه حرائم عوامل طبیعی و مصنوع در پهنه با خطر بالای زلزله قرار دارد. خطر لرزه ای منطقه به دلیل زلزله های تاریخی رخداده و نزدیکی به خط گسل خزر یا قطعه دوم گسل بهشهر و همچنین خطوط راه بابل بسیار بالاست. بطوریکه بیشینه شدت لرزه ای برای این منطقه زلزله های به بزرگی ۹/۶ برآورد گردیده است. بیشیه شتاب افقی زمین g49/0 و بیشینه سرعت افقی ۱۴۹ سانتیمتر بر ثانیه برآورد گردیده که حاکی از قدرت تخریبی بسیار بالا در این منطقه است. احتمال بروز سیل و سرریزشدن رودخانه تالاب از دیگر تمهیدات طبیعی برای این منطقه است که در صورت احداث دیواره سیل بند،ساحل سازی و بدنه سازی رودخانه و حفظ حریم آن این خطر مرتفع می گردد. گرچه درحال حاضر نیز مصونیت منطقه به لحاظ سیل برقرار است.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۳-۲- پیشینه تاریخی شهر قائمشهر:
شهر قائمشهر از جمله مناطق قدیمی مازندران می باشد. ولی با توجه به کم اهمیت بودن این منطقه در دوران قدیم در کتب و اسناد تاریخی کمتر از آن نام برده شده است. با توجه به بررسیهای باستان شناسان در تپه گردکوه قائمشهر به آثار و بقایایی دست یافتند که این شهر را با پیشینیه تاریخی بیش از ۵ هزار سال به یک شهر باستانی قدیمی معرفی می کند و ساکنان اصلی شهرستان قائمشهر را از نژاد قوم تپوری از ساکنان اصلی مازندران می دانند که حدود ۳۳۰۰ سال قدمت تاریخی دارد. بر اثر زلزله و سیل های متمادی چندین بار ویران شد که نمونه بارز آن شهر مدفون شده سدیم در شهرستان سوادکوه است و با توجه به سوابق موجود بنای اولیه این شهر در دوران قاجار با نام علی آباد نهاده شده است و بر طبق شواهد و قراین از جمله اماکن مذهبی نظیر امامزاده یوسف رضا و یا آرامگاه علامه فقید شیخ طبرسی از سابقه دیرینه تمدن و فرهنگ قبل از قرن ششم هجری خبر می دهد.
۳-۲-۱- عوامل پیدایش و رشد شهر:
میرتیمور مرعشی ادعا می کند که چمنو باتبولی جمنون محلی است که هم اکنون علی آباد خوانده می شود. شهری که بعدها قائمشهر خوانده شد و محل خرید و فروش منطقه بود.
قائمشهر تا اوایل قرن اخیر دهی به نام علی آباد بود که از نظر نقطه دسترسی نسبت به روستاهای مجاور دارای مرکزیت مکانی بود و جمعیت آن از چند صدنفر تجاوز نمی کرد. بدلیل موقعیت مکانی این روستا (میان راه ساری – بابل، نقطه ارتباطات ارتفاعات سوادکوه با دشت محل تلاقی راه های دسترسی (شمال- جنوبی و شرق – غربی) روزهای چهارشنبه در هفته بازار عمومی درآن دایر می گردید. در این روز پیشه وران نقاط مختلف شهرستان و شهرهای مازندران اجناس موردنیاز زارعین را در میدانی که در سال ۱۳۲۵ بوسیله شهرداری بنا گردیده آماده و در معرض فروش می گذاشتند زارعین دهستانهای مجاور محصولات طبیعی و دامی خود را در این بازار بفروش رسانیده و احتیاجات خود را تامین می کردند (مهندسین مشاور پارت، ۱۳۷۶)
تشکیل بازار هفتگی علی آباد (چهارشنبه بازار) بخوبی اهمیت جغرافیایی آن را بعنوان یک مرکز مبادله اقتصادی که نسبت به بقیه نقاط پیرامونش از قابلیت دسترسی بهتر و مرکزیت مناسب برخوردار است نشان می دهد. بدین ترتیب می توان علت وجودی هسته اولیه شهر قائمشهر کنونی را در نقش مبادله بازار هفتگی آن و به عبارت دیگر مرکزیت مکانی آن نسبت به روستاهای دیگر که بعدها با عبور راه آهن تهران – شمال و جاده ارتباطی مهم فیروزکوه به سرعت تقویت شده و از کانون روستایی سابق، مرکز جدید شهری بوجود آورده است.
به طورکلی علت وجودی شهر قائمشهر را می توان در دلایل زیر خلاصه کرد:
۱- موقعیت مرکزی روستای علی آباد سابق در منظومه روستاهای موجود در نواحی جلگه ای و کوهپایه ای و تشکیل بازار هفتگی در آن.
۲- دوربودن مرکز شهری دیگر مانند ساری و بابل از دسترسی روستاهای این قسمت و مشکل ارتباطی آنها در شهرهای مزبور.
۳- وجود یک منظومه روستایی فعال و دارای مازاد تولید محصولات کشاورزی درحوزه نفوذ فعلی شهر و نیاز به ایجاد مرکز مبادله و تدارکاتی مستقل.
۴- فاصله مکانی نسبتا برابر علی آباد (قائمشهر) با شهرهای ساری و بابل حدودا (km20) و فقدان یک مرکز شهری معتبر در این فواصل.
۵- عبور راه آهن تهران – شمال از این نقطه و قابلیت ایستگاهی مناسب برای قطار به منظورجلوگیری و تخلیه کالا و مسافر همچنین عبور راه ارتباطی مهم فیروزکوه که مازندران را به مرکز ایران و تهران مرتبط می سازد.
۶- توجه خاص مسئولین حکومتی (پهلوی) کشور به استان مازندران بعنوان یک مرکز فعال اقتصادی در چارچوب سیاستهای توسعه ناحیه ای
۷- و سرانجام در ارتباط به دلایل فوق سرمایه گذاری مستقیم بخش دولتی و به تبعیت از آن تشویق بخش خصوصی برای احداث واحدهای صنعتی کارخانه ای مانند پارچه بافی، گونی بافی، کنسروسازی، برنج کوبی و . . .
در گذشته قائمشهر یکی از بخشهای تابعه شهرستان ساری بود لیکن به دلایلی که در بالا اشاره شد روز به روز اهمیت یافت و بتدریج در سال ۱۳۱۴ بصورت شهرستان مستقل با مرکزیت شهر قائمشهر فعلی درآمد.
۳-۳- بررسی جمعیت شهر قائمشهر:
بر اساس آمار و اطلاعا ت موجود، جمعیت شهر قائمشهر در اولین سرشماری عمومی سال ۱۳۳۵ بالغ بر ۲۳۰۵۵ نفر بوده است که از میان ۱۱۴۷۸ نفر را مردان و ۱۱۵۷۷ نفر را جمعیت زنان تشکیل می‌‌دادند.
در سرشماری سال ۱۳۴۵ جمعیت شهر به ۳۸۸۹۸ نفر رسید که نرخ رشد آن بالغ بر ۳۶/۵ درصد بوده است.. در سال ۱۳۵۵ نیز جمعیت شهر با نرخ رشد متوسط سالانه‌ای بالغ بر ۵ درصد نسبت به سالهای ۱۳۴۵ به ۶۳۳۷۷ نفر رسید.
در سال ۱۳۶۵ جمعیت شهر به رقم ۱۰۹۲۸۸ نفر رسید که نشانگر نرخ رشدی بالغ بر ۶/۵ درصد نسبت به سال ۱۳۵۵ می‌باشد..
بر اساس نتایج سرشماری سال۱۳۷۵ نیز جمعیت قائمشهر به ۱۴۳۲۸۶ نفر رسیده است که نسبت به سال ۱۳۶۵ از نرخ رشدی معادل ۷/۲ درصد برخوردار بوده است. این میزان از نرخ رشد، در طول چهار دوره سرشماری سال‌های۷۵-۱۳۳۵ کمترین میزان به شمار می‌رود که مهمترین دلایل آن می‌تواند اتخاذ سیاستهای کنترل جمعیت و کاهش مهاجرت ناشی از کند شدن روند توسعه صنعتی شهر و متعاقب آن کاهش نسبت جذب نیروی کار باشد.
نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ نشان داد که در ۱۰ سال ۱۳۷۵ تا۱۳۸۵ جمعیت شهر قائمشهر با ۹۷/۲۱ درصد افزایش عددی به نسبت جمعیت پایه ۱۳۷۵ به ۱۷۴۷۶۸ نفر رسیده است. به عبارت دیگر در ۱۰ سال مورد بررسی جمعیت شهر با نرخ رشد مطلق برابر ۰۱/۲ درصد به رشد خود ادامه داده که به نسبت سال۱۳۷۵ معادل ۷۳/۰ درصد کاهش در نرخ رشد مطلق را نشان می‌دهد. جدول (۳-۵) سیر تحول جمعیت شهر را در طول دوره ۸۵-۱۳۳۵ بر اساس بررسی طرح تفصیلی و تحلیل بیان شده نشان می‌دهد.
جدول (۳-۵)- سیر تحولات جمعیت شهر قائمشهر (در دوره ۸۵-۱۳۳۵)

دوره

سال

جمعیت(نفر)