۵- ساختن ابعاد انسانی
با دیدی وسیع‌تر می‌توان گفت تربیت وظیفه دارد سه جنبه آدمی را بسازد: تن، مغز، روان. بدان گونه که در سایه آن فرد موفق به ایجاد رابطه‌ی صحیح بین خود و خدا و جهان گردد، در جنبه فردی میل وصول به ارزش‌های عالی، قدرت ابتکار و تصمیم‌گیری در او پدید آمده و زندگی‌اش بر اساس معیارها و ضوابط اندیشیده، مبتنی بر استقلال شخصیت، رعایت عدالت، شناخت زیبا و انتخاب احسن گردد. در جنبه اجتماعی زندگیش بر کنار از هر گونه پیش‌ داوری‌ها و مبتنی بر اخلاق و فضایل انسانیت شود انسانی گردد که در راه جامعه بوده و برای جامعه عضو مفید و مؤثر باشد. ^[۲۴]

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

فصل دوم:
نقش خانواده در تربیت مذهبی کودک
مقدمه
تا وقتی که افراد به واسطه‌ی دوران کودکی، خود را شخصی آسیب‌دیده یا معلول می‌دانند، هرگز نمی‌توانند درک کنند که کودکی‌شان چگونه بر الگوهای رفتاری و فکری بزرگسالی‌شان به صورت غیرمحسوس تأثیر گذاشته است. این افراد به طور معمول به عنوان قربانی، بزرگسالی هستند که کودکی بدی داشته بنابراین با عزت نفس پایین و از یک خانواده‌ی ناکارآمد شناخته می‌شوند. آن‌ها متوجه نیستند که برخی از واکنش‌های هیجانی مخرب و تمایلات منفی‌شان در واقع پاسخ‌هایی طبیعی به درگیری‌های ناخوشایند کودکی است. نمی‌فهمند که بسیاری از جنبه‌های زندگی بزرگسالی‌شان، تکرار فعالیت‌های ناخوشایند کودکی است تا بدین وسیله آرزوها و صدمات عمیق کودکی را ترمیم کنند. مشکلات زندگی، آن‌ها را وادار کرده باور کنند که نه آن‌ها و نه وضعیت زندگی‌شان بهبود پیدا نمی‌کند و درک نمی‌کنند که برای ساختن یک زندگی خوب، قدرت و حق انتخاب دارند. ^[۲۵]
اهمیت تعلیم و تربیت در خانواده
خانواده اولین و مهم‌ترین و پربرکت‌ترین نهاد اجتماعی در تاریخ فرهنگ در تمدن انسانی است. خانواده، کانونی است که باید برای حفظ حرمت و کرامت انسان و تأمین سلامت جسمانی و روانی و رشد معنوی او استحکام یابد. قوام خانواده به منظور تداوم انسجام جامعه و تأمین محیطی سالم برای زیستن انسان‌ها ضرورتی انکار ناپذیر است.^[۲۶]
یکی دیگر از مباحث مهم در قلمرو روان شناسی تربیتی، بررسی نقش تربیتی اولین مربیان و معلمان کودکان، یعنی «پدر و مادر» از همان ابتدای اندیشه‌ی فرزند آوری است؛ چرا که شخصیت افراد در خانه و کانون خانواده شکل می‌گیرد. تولد فرزند در خانواده، بزرگترین موهبت و فرزند هبه‌ی خداوندی است، لذا مهم‌ترین رسالت والدین تعلیم و تربیت صحیح و شکوفا ساختن استعدادهای بالقوه‌ این امانت الهی است.^[۲۷]
روان‌شناسان تعلیم و تربیت معتقد هستند که والدین و مسئولین تعلیم و تربیت باید استعدادهای کودکان را بشناسند و برای کشف و تقویت و پرورش آن استعدادها کوشش کنند.اعتقاد این افراد است که اخلاق در فطرت کودک نهفته و والدین تنها پرورش‌دهنده‌ی اخلاق هستند نه یاددهنده. کودک بالفطره راستگو، بامحبت و درست‌کار است. بزرگ‌ترها و محیط از او چیز دیگری می‌سازند. بنابراین سرمشق گرفتن از دیگران و قرار گرفتن در محیط سالم و مناسب و رفتار دیگران با او می‌تواند در تعلیم و تربیت او مؤثر باشد. ^[۲۸]
پایه و اساس روابط درون خانوادگی بر محور رابطه زن و شوهر (پدر و مادر) استوار است. رابطه خوشایند و آرام بخش زن‌ها و شوهرها نه تنها مناسب‌ترین بستر رشد و شکوفایی و تعالی شخصیت آن را فراهم می کند، بلکه چنین رابطه‌ای بین، پدرها و مادرها، نیاز همیشه‌ی فرزندان به رابطه‌ی گرم و خوشایند و دوست داشتنی با والدین خود تأمین می کند.
اعمال و رفتار پدر و مادر نیز در تعلیم و تربیت مؤثر است. کودکان چگونه زیستن و چگونه معاشرت کردن را از پدر و مادر خود می‌آموزند. بهتر است پدر و مادر در منشأ تخلفات و اشتباه فرزندان، خود را مورد کاوش قرار دهند. پدر و مادر اگر با رفتار خودشان و انجام کارهای شایسته، فرزندان خود را تربیت کنند، موفق خواهند بود. ^[۲۹]
اهمیت و ضرورت تربیت در ظاهر ساختن کمالات باطنی و برای به فعالیت درآوردن استعدادهای درونی انسان می‌باشد چرا که بشر بدون تعلیم و تربیت هرگز به کمال لایق انسانیت نمی‌رسد و در راهی که شایسته‌ی مقام اوست قرار نمی‌گیرد. مربی یا والدین باید استعدادها را شکوفا کرده و آن‌ها را به طور هماهنگ پرورش دهند و از قوه به فعلیت درآورند. تربیت باید براساس سرشت واقعی و فطرت حقیقی افراد باشد و تمام خواسته‌های طبیعی انسان را بشناسد و سپس در مقام تربیت، همه‌ی آن‌ها را پرورش داده و ارضاء نماید.^[۳۰]
یکی از اشتباهات بزرگ آن است که گمان شود باید کودکان را به حال خود واگذاشت تا آزادانه از تمایلات خود پیروی کنند. دلیل این اشتباه آن است که گمان می‌شود کودک باید براساس آزادی و استقلال تربیت شود. ولی آزادی در تربیت، تاحدودی خوب است و کم‌تر کسی پیدا می‌شود که در کودکی آزادانه از تمایلات خود پیروی کرده باشد و در دوران بزرگسالی هم بتواند تمایلات خود را تعدیل نماید.
متأسفانه بسیاری از والدین تربیت را پند و اندرز و امر و نهی می‌دانند و گمان می‌کنند که فقط هنگامی که با بچه‌ها مشغول صحبت هستند به تربیت آنان اشتغال دارند و گاهی می‌پندارند که در غیر از مواقعی که به نصیحت و پند و اندرز کودک نمی‌پردازند، کودک از پرورش باز می‌ماند، از همین نظر است که آنان کودک خردسال را تربیت‌پذیر نمی‌دانند. از این‌رو، آنان تربیت را از زمانی آغاز می‌کنند که بچه به سن رشد و تمیز رسیده و به اصطلاح خوب و بد را می‌فهمد در صورتی که این عقیده به طور کامل اشتباه است. بنابراین والدین وظیفه دارند که ابتدا خود را اصلاح و در رفع عیوب خویش بکوشند و سپس به پرورش فرزندان خود بپردازند. ^[۳۱]
کودک نخستین درس حب و بغض را در منزل فرا می‌گیرد، وقتی محیط خانه سالم و از عاطفه و محبت اشباع شده باشد، وجدان کودک رشد مطلوب خود را آغاز می‌کند، و احساس حمایت و امنیت و به آزادی عمل دست می‌یابد. چون احساس می‌کند افرادی که در محیط او هستند رفتار او را درک می‌کنند و به او عاطفه نشان می‌دهند و به همین جهت کودک از بسیاری عقده‌های روانی و سرخوردگی تمایلات مصون است، و با عقلی سالم تربیت می‌شود. از مطالعه‌ی برخی حالات عصبی و روانی استفاده می‌شود که ریشه‌های آن، رفتارهای ناهنجار پدر و مادر نسبت به کودک به خصوص در سال‌های اول کودکی است، و اعمال آن دو ناخودآگاه در کودک اثر می‌گذارد، مادری که کودک خود را می‌ترساند فردی جبون و ترسو تربیت می‌کند. با این عمل مقاومت در برابر مشکلات و عشق و علاقه‌ به شجاعت را در او می‌کشد. ^[۳۲]
نظم خانه و نظم آن چه در پیرامون کودک قرار گرفته از قبیل وسایل منزل، دارای اثر عمیقی در ایجاد قریحه و ذوق زیبایی در کودک است. وقتی محیط کودک را تصویرهای زیبا و زندگی منظم و باغ‌های مرتب و لباس‌های خوش‌آیندی – که افراد خانواده در بردارند- احاطه نماید، ذوق کودک را به زیبایی برانگیخته و انس و علاقه‌ی ریشه‌دار حب جمال را در او به ثمر می‌رساند.
کودک دین خانواده را می‌پذیرد و دین در رفتار و افکار و دید او در زندگی مؤثر خواهد بود. پیامبر گرامی اسلام e می‌فرماید:
«کل مولدٍ یولد علی الفطره حتی یکون ابواه یهودانه و ینصرانه^[۳۳]؛ هر کودک و نوزادی به دین فطرت (اسلام) متولد می‌شود. جز آن که پدر و مادر او را به یهودیت و نصرانیت گرایش می‌دهند و از راه فطرت منحرف می‌سازند.»
رسول اکرمe دین و رفتار کودک را به گونه‌ای می‌نگرد که آن را پیوسته به افکار و وسعت معارف و بینش پدر و مادر می‌داند. پس کودک به خوشی‌ها و ناخوشی‌های خانواده مربوط می‌شود و میان او و خانواده‌اش رابطه وجدانی برقرار است.
کودک در خانه متولد می‌شود، رعایت کردن قوانین را از خانواده و پدر و مادر کسب می‌کند و آن دو هستند که به تربیت کودک قیام می‌کنند تا به مرحله رشد برسد. خانواده گاهی از پدر و مادر به اضافه‌ی برادران و خواهران و گاهی دیگران تشکیل می‌شود. ^[۳۴]
خانواده یک محیط طبیعی است که تربیت کودک را به عهده گرفته است، چون غریزه‌ی پدری و مادری، والدین را وادار می‌کند که به خصوص در سال‌های اول، مراقب کودک باشند. دوران کودکی بشر از دوران کودکی حیوان بیشتر است، و در مدت بسیار طولانی کودک نیازمند مراقبت و صیانت پدر و مادر می‌باشد، سال‌های اول کودکی از نظر ایجاد تشکیلات جسمانی و عقلانی وجدانی و اخلاقی، بسیار اهمیت دارد. زیرا روان‌شناسان معتقدند که مرحله‌ی کودکی تحت‌تأثیر هر امری است که او را احاطه کرده است و قابلیت انعطاف او در این مرحله بیش از مراحل دیگر است.
خانواده کانون حفظ سنن ملی، اخلاقی و مرکز رشد عواطف و احساسات است و جایگاهی برای حمایت از انسان می‌باشد. خانواده از زن و شوهر و کودکان حاصله از ازدواج حمایت می‌کند. کسانی که از حمایت خانواده برخوردار نیستند، بی‌پناهند و در معرض فساد، تباهی و بیهودگی قرار می‌گیرند. کودکانی که بدون خانواده بزرگ می‌شوند دارای کمبودهای عاطفی و اخلاقی فراوانی هستند. زن و مردی که از کانون گرم خانوادگی بی‌بهره‌اند اغلب با فساد و تیره روزی هم آغوشند.^[۳۵]
کودک تحت‌تأثیر تمام انگیزه‌های خانوادگی است. رفتار او از خانواده درست می‌شود او در خانواده با زبان و لهجه‌ای که پدر و مادر و افراد دیگر صحبت می‌کنند سخن می‌گوید که به طور معمول آن را در زبان فارسی، زبان مادری می‌گویند. به مجرد این که کودک، لغت و زبان مادری را فرا گرفت از طریق مکالمه و گفتگو افکار و آراء زیادی از خانواده به او منتقل می‌شود، و معارف و اطلاعات او، هم‌سطح با افکار خانواده پیش می‌رود. رشد جسمانی کودک نیز تحت تأثیر محیط خانوادگی و شرایط زندگی است: فقر یا ثروت، فراوانی اسباب و وسایل بهداشتی و … در رشد جسمانی کودک مؤثر است. ^[۳۶]
نقش خانواده در تربیت فرزند
یکی از نیازهای اساسی والدین در امر تربیت و پرورش اخلاقی کودکان، برقراری ارتباط سالم با آن‌هاست. ارتباط صحیح بین پدرها و مادرها در روابط سالم آنان با کودکان، اولین و مهم‌ترین زمینه‌ی رشد و پرورش اخلاقی نونهالان است.
بهترین ملاک و معیاری که براساس آن تربیت و کیفیت پرورش اخلاقی کودکان را می‌توان مورد ارزیابی و دقت‌نظر قرار داد همان شبکه‌ی ارتباطی اعضای خانواده با یکدیگر است. به همین اعتبار خانواده را امروزه به «سیستم ارتباطی» تعریف می‌کنند که سلامت جامعه بازتابی از سلامتی سیستم ارتباطی خانواده است، زیرا جامعه‌ی سالم، بدون روابط سالم درون خانواده‌ها امکان‌پذیر نیست. ^[۳۷]
خانواده به عنوان اساسی‌ترین نهاد، وظیفه‌ی «جامعه‌پذیری کردن» کودکان و هنجار نمودن آن‌ها با فرهنگ اجتماع را برعهده دارد. درست در همین رابطه است که خانواده پلی میان فرد و جامعه می‌شود تا آن‌ها را به هم ربط دهد. علاوه بر تأمین نیازهای انسانی کودک، اجتماعی کردن او به ویژه در سال‌های حساس آغاز زندگی، امری حیاتی محسوب می‌شود. ^[۳۸]
خانواده تحت شرایط صمیمی می‌بایست کودکان را آماده سازد تا توانایی‌های بالقوه خود را شناسایی کنند و سرانجام در مراحل بلوغ و نوجوانی بتوانند نقش‌های سودمندی را در جامعه برعهده گیرند. کودکان در همین فرایند جامعه‌پذیری در خانواده است که از طریق امر و نهی والدین، تقلید و همانندسازی را که از مهم‌ترین شیوه‌های انتقال ارزش‌ها، هنجارها، سنت‌های اجتماعی است، یاد می‌گیرند. در واقع کودکان در خلال مراحل رشد خود و در کانون خانواده، می‌آموزند که چه چیزهایی درست و چه چیزهایی نادرست هستند و به قول معروف خوب را از بد تشخیص می‌دهند. بنابراین ملاک‌های اخلاقی، سنتی و فرهنگی خانواده، تعیین‌کننده‌ی ارزش‌های بد و خوب او می‌شوند.
علاوه بر تعارضات و اختلافات خانوادگی، کانون سرد و بی‌روح و تهی از عاطفه‌ی یک خانواده نیز می‌تواند اثرات نامطلوبی بر کج‌روی‌های فرزندان برجای گذارد. بی‌تردید ریشه‌ی موفقیت‌ها و ناکامی‌های فردی و اجتماعی هرکس از کانون خانواده نشأت می‌گیرد. در واقع یکی از عوامل مؤثر در خودباوری و اتکا به نفس که رفتارهای مختلف فرد انعکاس می‌یابد، خانواده است. ^[۳۹]
محیط خانواده در صورتی برای رشد و تکامل افراد آن مناسب است که در آن روابط زوجین مبتنی بر بهداشت روانی باشد. یعنی زن و مرد از جایگاه و نقش خود راضی و خشنود بوده و هریک برای همسر خود اهمیت بسیاری قائل باشند و تأمین نیازهای همسر خود را در اولویت قرار دهند. محبت و صمیمیت بین آن‌ها حاکم بوده و اگر اختلافی بین آن‌ها پیش آید در نهایت موجب شکوفایی زندگی و شخصیت آن‌ها و استحکام پیوند درونی آن‌ها بشود. ^[۴۰]
از نظر اسلامی خانواده نخستین محیط اجتناب‌ناپذیر و حتمی است که کودک با آن تماس می‌گیرد. محیطی که طفل لاجرم در آن چشم گشوده و رشد خویش را آغاز می‌کند. کودک از هنگام تولد با خانواده‌اش در تماس است و در این سال‌ها براثر تماس نزدیک و دائمی با خانواده، این کانون بزرگ نقش قابل ملاحظه‌ای در سازندگی شخصیت و سلوک وی دارد. ^[۴۱]
بدین جهت دانشمندان مسلمان به ارزش کانون خانواده توجه داشته و اهمیت نقشی را که در خانواده در سعادت کودک بازی می‌کند، خاطرنشان ساخته‌اند. غزالی کودک را امانتی در دست پدر و مادر می‌داند که هم‌چون موم از همه‌ی نقش‌ها خالی است و پدر و مادرند که او را به شقاوت یا سعادت رسانده و هر تخمی را که بخواهند در زمین پاک دل وی می‌رویانند.^[۴۲]
نقش مادر در تربیت فرزند
روان شناسان و دست اندرکاران علوم اجتماعی و انسانی معتقدند که بخش اعظمی از شکل‌گیری یک شخصیت سالم قبل از این که فرد وارد جامعه شود در خانواده و دامن والدین به خصوص مادر صورت می‌گیرد. مادر امروز همان کودک دیروز است که در دامان مادری دیگر رشد کرده و زمینه‌های پرورش نسل بعدی از جامعه فردا را فراهم می‌آورد.^[۴۳]
نقش تربیتی مادر نسبت به کودک، بسیار حساس است، این امر از ضروریات و بدیهیات است. طفل همان‌گونه که از شیره‌ی جان مادر تغذیه می‌کند و همان‌گونه که از راه وراثت، اوصاف و خصائلی را از مادر می‌گیرد و همان‌گونه که به صورت مادرزادی نیز متأثر از وجود اوست تحت‌تأثیر خلقیات مادر نیز هست.
مادران خشن، نسبت به کودکان، اثرات سوئی می‌بخشند و مادران خوش‌اخلاق، برای کودکان فرشته رحمت هستند. این‌گونه مادرانند که اگر مایه‌ای از کمال و معنویت داشته باشند می‌توانند بزرگ‌ترین معلم و مربی برای فرزندان خود بشوند و بهترین و پسندیده‌ترین فضایل اخلاقی را به آن‌ها منتقل سازند. ^[۴۴]
کلاس تعلیم و تربیت این مادران با کلاس‌های درس معمولی فرق دارد. کلاس مقدس این مادران خود زندگی است شیردادن و لای‌لای کردن و تنظیف و تطهیر کودکان و کلمات و جملاتی که شکسته شکسته بین آن‌ها رد و بدل می‌شود واکنش‌هایی که مادر در مقابل گریه‌ها و قهرها و خطاها و اذیت‌ها و به خصوص بازی‌های بچه‌ نشان می‌دهد، همه و همه از برنامه‌های همین کلاس است. ^[۴۵]
یکی از اساسی‌ترین و با اهمیت‌ترین و شاید هیجان‌انگیزترین مسائلی که بشر، طی سال‌های متمادی تجربه کرده است همین رابطه‌ی بین مادر و کودکان است. اگر این رابطه صحیح باشد بر دیگر روابط کودک اثر گذارده و در برقراری یک رابطه صحیح با اجتماع مؤثر خواهد بود. تمام مادران سعی دارند که این مناسبات در یک مجرای صحیح و هماهنگ شکل بگیرد آن‌ها می‌کوشند تا این رابطه نه تنها از طرف آنان برقرار شود بلکه کودک نیز در برقراری آن فعال باشد. ولی اغلب این کوشش با شکست روبه‌رو می‌شود. باید گفت که این عدم‌موفقیت نه به دلیل عدم‌توانایی مادر است؛ بلکه به نوع شخصیت کودک نیز بستگی دارد. لذا هرچه مادر از خصوصیات رفتاری کودک در مراحل مختلف آگاهی بیشتر داشته باشد بهتر می‌تواند وظیفه خود را در ارتباط با فرزندش انجام دهد. ^[۴۶]
رابطه‌ی مادر و کودک در هر سنی باید رابطه‌ی طبیعی باشد مراقبت بیش از حد، موجب وابستگی می‌شود، توجه نکردن و طرد کردن کودک نیز موجب عقده‌های روانی کودک می‌گردد. رابطه‌ی مادر و کودک را می‌توان به رابطه‌ی باغبان و گل تشبیه کرده آب دادن بیش از حدّ و آب ندادن، هر دو موجب پژمرده شدن گل می‌شود. هنر مادر در این است که چه موقع و به چه میزان به فرزند خود رسیدگی کند.^[۴۷]
رفتار مادر با کودک باید همیشه توأم با شادی باشد، لباس‌های شاد بپوشد و با کودک خود بگوید و بخندد. بعضی از مادران به این مطلب توجه ندارند و تصور می‌کنند که کودک باید شادی آفرین باشد و متأسفانه از داشتن فرزند، شکایت می‌کنند. وظیفه‌ی مادر این است که شادمانی را در خانه و خانواده به وجود آورد.^[۴۸]
یکی از کارهایی که مادران با فرزندان می‌کنند بازی دادن آن‌هاست. طبیعی‌ترین و نشاط‌انگیزترین حالات مادر و کودک، همین حالت است در همین حالت است که مادر می‌تواند منتقل کننده‌ی ارزش‌های اخلاقی و معنوی انسانی و اسلامی به کودک باشد. ^[۴۹]
اصولی در تربیت دینی فرزند توسط مادر
در امر تربیت مذهبی باید دانسته شود که مادر نقش بسزایی دارد من جمله در سه اصل ۱- اصل آگاهی و معرفت ۲- اصل شور و احساس ۳- اصل رفتار و عمل؛
۱- اصل آگاهی و معرفت
کودک قادر به درک همه‌ی مسائل و جوانب مربوط به مذهب نمی‌باشد و همه‌چیز را درک نمی‌کند. ولی این نکته باید موردنظر باشد که به میزان توانایی و درک مطالب و فهم او مسائل را باید به او عرضه کرد. به حساب این که او خردسال است و هنوز وقت بسیاری برای متدین شدن دارد مادر نباید کار او را به تعطیل و مسامحه بیندازد. ^[۵۰]
۲- اصل شور و احساس
مادر بایستی کم و بیش کودک خود را با اجتماعات مذهبی آشنا سازد. در مراسم و عزاداری‌های خاص، در دعاهای دسته‌جمعی، در سرودها و مراثی، در عبادت‌های جمعی مثل نمازهای جمعه و جماعت شرکت دهد. کم و بیش هیجانات، شادی‌ها، اشک‌ها و آه و ناله‌ها را ببیند و این امر در برانگیختن عواطف و شور مذهبی طفل مؤثر است و هم چنین ذکر داستان‌های مذهبی در این راه نیز مؤثر خواهد بود.

« أَفَمَن یَهْدِی إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَن یُتَّبَعَ أَمَّن لاَّ یَهِدِّیَ إِلاَّ أَن یُهْدَى^[۱۹۵]
«آیا کسی که بر حق و حقیقت راه یافته سزاوارتر است به این که پیرویش کنند یا کسی که خود راه نیافته باید او را هدایت کنند.»
امام علیu اسوه ی اخلاق و معلم والا در این باره می‌فرماید:
«مَن نَصَب نَفسَهُ لِلنَّاسِ إماماً فَلیَبدَأَ بِتَعلیمِ نَفسِهِ قَبلَ تَعلیمِ غَیرِهِ ، وَلتَکُن تَأدیبُهُ بِسیرَتِهِ قَبلَ تَأدیبِه بِلِسانِهِ، وَ مُعَلِّمُ نَفسِهِ و مُؤَدِّ بُها أحَقُّ بِالإجلالِ مِن مُعَلِّم الناسِ و مُؤَدِّبِهِم^[۱۹۶]
کسی که خود را رهبر مردم قرار داد، باید پیش از آن که به تعلیم دیگران بپردازد، خود را بسازد و پیش از آن که به گفتار تربیت کند، با کردار تعلیم دهد، زیرا آن کس که خود را تعلیم دهد و ادب کند سزاوار به تعظیم است از آن که دیگری را تعلیم دهد و ادب بیاموزد.»
د-وقار و متانت
از دیگر ویژگی‌های معلم کودک، وقار و متانت اوست. غزالی این معنا را بسط داده و می‌‌گوید: معلم باید در مجلس آن‌ها (کودکان) خاموش و با چشمان پر هیبت نشیند…..و اگر با آنان زیاد سخن گوید به او جدی شوند و نزد او گستاخی کنند و نیز باید که در برابر آنان با دیگران مزاح نکند.^[۱۹۷]
زیرا که این‌گونه کارها از هیبت معلم کاسته و شکوه او را در معرض سقوط قرار می‌دهد. البته جدی بودن معلم و حفظ وقار وی مانع از آن نیست که مهربان و صمیمی باشد و با کودکان مطابق مقتضیات مزاح کند. و این حالت برای معلم زشت نیست، بلکه مطلوب و پسندیده است. همان طور که شهید ثانی نیز یادآور شده است معلم نباید مزاح را عادت خود قرار داده و از حد معتدل آ ن تجاوز کند. زیرا در این صورت باعث جرأت و جسارت شاگردان نسبت به او گشته و احترام وی را در معرض خطر قرار می‌دهد.^[۱۹۸]

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

ه- قدرت بیان
خوش‌صحبتی و قدرت بیان یکی از عواملی است که در ایجاد رابطه با افراد، فوق‌العاده موثر است و معلم بر ایجاد رابطه با دانش‌آموزان باید مطالب درسی را به آن‌ها تفهیم کند، به طور حتم باید از این نیرو برخوردار باشد، چه بسیار افراد با سواد و عالم که در اظهار مطالب و تفهیم آن به دیگران ناتوانند، چنین افرادی به ندرت می‌توانند در کار معلمی و آموزش موفق شوند.^[۱۹۹]
گفتنی است سپاس و قدرشناسی و به کاربردن تشویق در برابر کار خوب و تنبیه و مجازات در برابر کار ناشایسته یکی از روش‌های مسلم و دیرپا در آموزش و پرورش به شمار می‌رود. این روش پسندیده که به کردار درست و کردار نادرست یکسان نگریسته نشود، پی‌آمدهای بسیار سودمندی برای دانش‌آموزان دارد، از این رو به کار بستن تشویق و تنبیه در جای خود، لازم و ضروری است. تشویق و تنبیه، دو ضمانت اجرایی مناسب برای گسترش آموزش و پرورش در فضای خانه، مدرسه و جامعه و برانگیزاننده‌ی آدمی در پرهیز از ناهنجاری‌های اجتماعی هستند. بشارت و انذار پیامبران الهی و وعده‌ی پاداش و کیفر دینی آنان نیز بر همین روش استوار شده است. به همین دلیل، اصل تشویق و تنبیه در اسلام، امری پذیرفته به شمار می‌آید.^[۲۰۰]
از آن جا که انسان‌ها متفاوتند، گروهی را باید با انذار و تخریب و تنبیه به سوی ادب، و اخلاق کشاند و برخی دیگر را با تشویق و تنبیه تأدیب کرد. با همه‌ی این‌ها، تشویق زیر بنای اصل آموزش و پرورش اسلامی به شمار می‌رود؛ زیرا اساس تربیت بر سهولت، محبت و ملایمت بنا نهاده شده است. وانگهی با تشویق می‌توان انگیزه‌ی دانش‌آموز را به انجام دادن کارهای مطلوب افزایش داد و میل فطری او را با مهر و محبت و قدرشناسی، تأمین و اعتماد او را جلب کرد. البته در صورتی که تشویق مؤثر واقع نشود، می‌توان ابتدا به انذار و سپس به تنبیه روی آورد. بی شک روی آوردن به تنبیه نه از سر تشفّی خاطر که برای هدایت و تضمین سعادت فرد و جامعه است.^[۲۰۱]
این واقعیت غیر قابل انکار است که در ایجاد تحولات اجتماعی و نیز ایجاد دگرگونی‌های مثبت و منفی در فرد، ومدرسه به عنوان یک تأسیس، نقش فوق العاده‌ای را ایفا کرده و مهم‌ترین مرکز برای پرورش است. به هنگامی که سخن از مدرسه به میان می‌آید مسأله‌ی معلم، مستخدم، ناظم ، برنامه، روش و… هم مطرح است به طور طبیعی کیفیت خوب یا بد آن در کل اثر فوق العاده‌ای در شاگرد خواهد داشت.
در بازسازی کودکان و نوجوانان نقش مدرسه از برخی جهات مهم‌تر از خانواده است از آن بابت که مسائل و الگوها به صورت کلی مطرح می‌شوند و افراد بر اساس اصل همانندسازی سعی دارند خود را همگام با دیگران ساخته و به مثل دیگران باشند. البته اگر مدرسه دارای نظام تربیتی سازنده‌ای باشد کودک ساخته شده در غیر این صورت ناسازگار خواهد شد.^[۲۰۲]
وظایف مدرسه
سال‌های مدرسه از جهت تکوین شخصیت کودک و نوجوان از اهمیت فراوانی برخوردار است.مدارس،همیشه و در همه جای دنیا به مثابه پل انتقال ارزش‌ها،وظیفه‌ی پاسداری از نظام ارزشی حاکم بر جامعه و انتقال آن به خانواده‌ها از طریق دانش‌آموزان را عهده‌دار بوده‌است. توحید رویه‌‌‌ی تربیتی خانه و مدرسه و همراهی و همگامی هرچه بیشتر اولیاء و مربیان در تشویق و ترغیب مستقیم کودکان و نوجوانان به حفظ ارزش‌ها،اتصاف به صفات حسنی و رعایت احکام و
حدود الهی،تضمین کننده‌ی بهداشت روانی،تعادل شخصیت،پیشرفت تحصیلی و خلاقیت‌های ذهنی آن‌ها خواهد بود. ^[۲۰۳]
برای اینکه مدرسه در این مهم موفق شود و به راستی انقلاب اسلامی را از طریق دانش‌آموزان روانه‌ی خانه‌ها سازد،می‌بایست در ارائه‌ ارزش‌ها به طور کامل هوشیارانه و آگاهانه عمل کند و به جای پرداختن به صرف انتقال مجموعه‌ای از اطلاعات شناختی،به رفتارها و ایجاد تغییرات مطلوب در رفتارها بپردازد و این مقدور نخواهد بود مگر با سرمایه‌ای از مهر و محبت به بعد احساسی بازخوردها توجه خاص مبذول شود. ^[۲۰۴]
مدرسه خانه‌ی دوم کودک است و اولیای مدرسه نقش پدر و مادری را در باره‌ی فرزند ایفا می کنند. راه و رسم معلم و دیگر افراد مدرسه برای طفل درس آموز است. چه بسیار است بد رفتاری ها و نابه سامانی هایی که در حال و کار کودکان دیده می شود و نشأت گرفته از روش معلم و مدرسه است.^[۲۰۵]
پیامبر اکرم t آموزگاری را که نام خدا را به کودکان می‌آموزد، سزاوار پاداشی بزرگ همچون در امان ماندن از آتش عذاب الهی می‌داند:
«اِنَّ المُعَلِمَ اِذا قَالَ لِلصَبیِ بِسمِ اللهِ کُتِبَ اللهُ لَهُ وَ لِلصبیِ وَ لِوالِدیهِ برائهً مِنَ النارِ^[۲۰۶]
آن گاه که آموزگار نام خدا را به کودک بیاموزد، خداوند آموزگار، کودک و پدر و مادر کودک را از عذاب در امان می‌دارد.»
نقش وسایل ارتباط جمعی با بنای اخلاقی تربیت
از دیگر مسائلی که نقش فوق العاده ای در سازندگی افراد دارد وسایل ارتباط جمعی می‌باشد از جمله فیلم، سینما، رادیو و تلویزیون. والدینی که به فرزندان خود اجازه استفاده از این وسایل را می دهندباید جنبه‌ی اخلاقی و مضامین آن را در نظر آورند. زیرا بسیاری از این مضامین نه تنها برای کودکان قابل استفاده نیست بلکه برای آن ها زیان‌بخش نیز می‌باشد.
در استفاده از این وسایل نباید زیاد مبالغه کرد مگر آن گاه که برنامه آن برای کودکان و براساس مشی مکتب اعتقاد ما باشد. در وضع موجود بسیاری از این محتواها از برنامه های تربیتی خالی هستند و حتی موجبات ناسازگاری و گاهی هم دامن‌زدن به آن را فراهم می‌آورند، افکار و عادات غلط در کودک ایجاد می‌کنند و وضع به همین‌گونه است درباره‌ی نمایش‌نامه‌ها، تئاتر که وضعی پیچیده و ابهام‌آمیز دارند.^[۲۰۷]
وسایل ارتباط جمعی که به دو دسته جدید و قدیم قابل تقسیم می‌باشند. وسایل جدید می‌توان رادیو، تلویزیون، و فیلم و سینما را نام برد که نقشی حیرت انگیز در ایجاد تحول و تغییر در فرد دارند. سینما و تلویزیون در بچه دنیای دیگری را غیر از محیط خانواده و محیط مأنوس طفل بر روی او می‌گشایند و او را در زندگی جهت می‌دهند، تحقیقات نشان داده است که بسیاری جرائم و جنایات و صلاح و فسادهای کودکان مربوط به این دو وسیله است. از وسایل قدیم می‌توان کتاب، روزنامه، مجله، رونوشت ها را نام بردکه تاثیر تخریب افکار آن ها در برخی از موارد کمتر از تاثیر وسایل جدید نیست.^[۲۰۸]
تلویزیون یکی از وسایل مدرنی است که در اثر پیشرفت صنعت به وجود آمده است و با تمامی منافعی که دارد زیان‌هایی نیز با خود به همراه دارد. کودکان هم چون بزرگسالان مایلند تلویزیون تماشا کنند و گاهی نیز آن را بر مطالعه‌ی کتاب های سودمند و دینی و بحث و گفتگو
و… ترجیح می‌دهند والدین از این واقعیت که تلویزیون اطفالشان را سرگرم می کند خوشحال می‌شوند، اما علاوه بر صدمه‌هایی که بر چشم و مغز کودکان‌شان وارد می‌سازند درباره‌ی صدمه‌های اجتماعی آن غافل هستند.^[۲۰۹]
افراد بکوشند ساعاتی را که کودک باید صرف تماشای تلویزیون کند، بدون آن که متوسل به سخت‌گیری و روش مستبدانه‌ای شوند،محدود سازند.باید هدف این باشد که از تلویزیون به عنوان یک وسیله‌ی تفریحی و آموزشی،نه به عنوان پرستار بچه استفاده کنند.تلویزیون دارای شماری فواید مثبت است با وجود این،همزمان ارزش‌های منفی نیز القا می‌کند.تماشای مکرر برنامه‌ها و آگهی‌های تجاری تلویزیون،رفتار خودپسندانه و پرخاش جویانه را در کودک تقویت می‌کند. ^[۲۱۰]
وقتی در تلویزیون در یک فیلم سینمایی که به نمایش در می‌آید خشونت ظاهر شود بدون شک افکار، احساسات، عواطف و رفتار کودکی که شاهد این گونه صحنه‌های خشن است تحت تاثیر قرار می‌گیرد و سیستم انگیزشی او را تحریک می‌کند. خشونتی که به صورت تصویری ارائه شود احتمال خشونت و رفتارهای ناشی از ترس و وحشت را در کودکان کم سن و سال و به خصوص پسران، چند برابر افزایش می‌دهد. این نوع صحنه‌های خشن احتمال جرم و جنایت را در افراد افزایش می‌دهد. البته کودکان بیشتر از بقیه از نظر فکری درگیر این نوع فیلم‌ها می شوند.جنسیت هم در این مورد اهمیت دارد. یعنی پسرها بیشتر از دخترها تحت تاثیر قرار می‌گیرند.^[۲۱۱]
فرزندان دوست دارند ساعت‌ها پای تماشای تلویزیون، ویدئو و فیلم بنشینند! آن ها با این کار احساس شادی و رضایت می‌کنند. اما این رضایت با مشکلاتی همراه است. اگر آن ها را به حال خود رها کنند از تاثیرات بد ذهنی و روانی این مسائل در امان نخواهند بود.استفاده‌ی بیش از حد وسایل با چاقی و بی‌تحرکی کودکان همراه است و عواقب جسمی بد به دنبال خواهد داشت. هم‌چنین ارتباط آن ها را با پدرها و مادرها کم‌تر می‌کند. در نتیجه کودکان فرصت ندارند در مورد مسائل خود با والدین صحبت کنند به تدریج ارتباطات کم‌رنگ می شود و فاصله‌ها بیشتر و بیشتر می‌شود.^[۲۱۲]
خواندن کتاب، روزنامه ، مجله برای انتقال میراث فرهنگی و دادن آگاهی‌های لازم به کودکان بسیار خوب است به شرطی که محتوای آن اندیشیده، مفید و در جهت ساختن و جهت دادن کودک باشد. مطبوعات اندیشه‌هایی را باید منتقل کنند که مورد قبول و تایید جامعه و مذهب است و کودک را با جنبه های مثبتی آشنا می‌سازد. و گرنه از مطبوعات فساد انگیز باید جلوگیری شود.
کتب درسی هم در مواردی برنامه‌های مفید و آموزنده‌ای ندارد، هم چون وسیله‌ای است که در دامن‌زدن به فساد و آلودگی هم گامی دارد. مسائلی که تحت عنوان داستان‌ها، هنر به کودکان خوانده می‌شود در مواردی آثار غم انگیزی بر جای می‌گذارد. به همین نظر خواندن کتاب، روزنامه، مجله، خوب است ولی این که کدام کتاب، روزنامه یا مجله باشد، چه نوع اطلاعاتی به کودک بدهد هم مهم است . به طور قطعی آن آثاری که کینه، خصومت و فساد ایجاد می‌کند باید جلوگیری به عمل آید. شخصیت هر کودک و به طور اصل هر انسانی بستگی به عواملی دارد که اطرافش را گرفته است و تحت تاثیر قرار می‌‌گیرد به همین نظر است که افراد معتقد به ارزیابی و کنترل آن هستند.^[۲۱۳]
توصیه‌ی متخصصان علوم ارتباطات بر این است که خانواده ها به خصوص والدین برنامه‌ریزی داشته باشند و برای استفاده از وسایل ارتباط جمعی مثل تلویزیون برنامه‌ی مشخصی در نظر بگیرند، زمان را تا حد امکان محدود کنند، در مورد محتوای برنامه‌ها قانون را در نظر بگیرند و نگذارند کودکان و نوجوانان هر برنامه‌ای را مشاهده کنند. بهتر است والدین در مورد رسانه‌های جمعی و قوانین وضع شده در منزل با کودکان به طور واضح صحبت کرده و قاطعیت خود را حفظ کنند.^[۲۱۴]
نقش دوستان و معاشران در تربیت اخلاقی
نقش دوستان و معاشران کودک در مواردی حتی از نقش پدر و مادر هم زیادتر است. کودکان به طور معمول مبانی اخلاقی، ارزش‌های اجتماعی، نظام حکومتی، آداب و رسوم، نوع روابط، نوع اعمال خود را از معاشران می‌آموزند.شک نیست که معاشرت با کودکان گستاخ، شرور و بی ادب در او اثر می کند و البته وضع به همین گونه است در موردی که معاشران کودک افرادی پاک، نجیب و صادق باشند.
همه‌ی افراد در عین این که نیاز کودک را به معاشران و هم بازی‌ها تایید می‌کنند معتقد نیستندکه طفل با هر کس معاشر باشد، زیرا در آن صورت دوستان متجاوز به فرد چیزی را نمی‌افزایند جز تجاوز و خشونت و حتی ممکن است موجب تشدید ناسازگاری و انحراف در کودک شوند. خانواده‌هایی هستند که کودکان خود را از دیدن صحنه های آلوده، فیلم های بد آموز، تبهکاری ها و فساد دور می‌دارند عاملی که فرزندان آن ها را از طریق معاشران بدکار به همان آلودگی ها و فساد آشنا می‌شوند.^[۲۱۵]
معاشرت و آمیزش با دوستان خوب، دارای نتایج سودمندی است زیرا انسان از تظاهر به کار بد و اظهار عیوب درونی خود نزد دوستانش حیا و شرم می کند، و به خصوص نزد معاشرانی که از پستی و بدی و اعمال زشت مبری هستند. همین حیا او را از بدی دور و به خیر ونیکی نزدیک می‌سازد.
چنان که از طریق معاشرت با آنها نیز احساس مصونیت اخلاقی می کند، و دیگر آن که معاشران خوب انسان، راهنمای اعمال نیک او بوده و انسان از رهگذر برخورد با آن‌ها کسب تجربه می کند، و در مصائب و مشکلات زندگی از آن‌ها مدد می‌گیرد.^[۲۱۶]
پس معاشرت ، یکی از عوامل تربیت است و لذا بر پدران و مربیان لازم است فرزندان خود را از معاشرت با افراد ناشایست و لو برای لحظه‌ای کوتاه منع نمایند و از رفتن آن‌ها به مراکزی که مردمان پست و بد رفتار در آن جا گرد هم آیند جلوگیری کنند و بالاخره همه‌ی مردم اهمیت محیط معاشرت و تأثیر آن را در دین و اخلاق و معتقدات و رفتار انسان می‌پذیرند.^[۲۱۷]
بر والدین و مربیان لازم است تحقیق کنند و ببینند کودکان آن‌ها با چه کسانی معاشرند ، اوقات خود را با چه افرادی و در کجا می‌گذرانند، ساعات بازی و تفریح‌شان را چگونه می‌گذرانند و تا حد امکان رابطه‌ی فرزندشان را با آن‌ها که اخلاقی ضعیف دارند و با آن‌ها که بد دهن و بد آموزی دارند قطع نمایند.
وجود دوست و معاشر برای هر طفلی ضروری است، او نیاز به کسانی دارد که چون او فکر کنند چون او تن به بازی دهند، داوری‌شان ، رفتارشان، خنده و گریه‌شان مانند او باشد. ولی در آن گاه که چنین معاشرانی موجب وارد آمدن لطمه به شخصیت خانوادگی و شرف انسانی کودک شود همان بهتر که قطع باشد.^[۲۱۸]
پیشوایان دین و علماء اخلاق در هر ملت و عصری درباره‌ی دوستان و معاشران سخن‌ها گفته و شعرها سروده‌اند. و تعالیم اسلامی در این مورد هیچ گونه دریغی ننموده است بلکه احادیث در انتخاب و وصف دوستان بی شمار است از جمله رسول اکرم t فرمودند:
«اَسعَدُ النّاسِ مَن خَالُطَ کَرامُ النّاسِ^[۲۱۹]
سعادتمندترین مردم کسی است که با مردمی بزگوار مخالطت و آمیزش و معاشرت داشته باشد.»
خداوند در قرآن کریم می‌فرمایند:
وَیَوْمَ یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى یَدَیْهِ یَقُولُ یَا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلًا یَا وَیْلَتَى لَیْتَنِی لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِیلًا^[۲۲۰]
«و روزی که شخص ظالم پشت دست حسرت به دندان گرفته و گوید: ای کاش من ( در دنیا) با رسول حق راهی (برای دوستی و طاعت) پیش می‌گرفتم. وای بر من، ای کاش که فلان (مرد کافر و رفیق فاسق) را دوست نمی‌گرفتم.»

۱۰۳۵– خمیازه : حالتی که به سبب خستگی ، اختلال در خواب و کسالت در شخص ایجاد شود به طوری که به فاصله کوتاه و ناخودآگاه دهان تا حد ممکن باز شده ، دست ها کشیده و سینه منبسط گردد. (فرهنگ فارسی معین) به هندی جمهائی می گویند.خمیازه گشتن بر چیزی به معنی در خماری و در آرزوی آن چیز بودن است.(شارح)
مفهوم کلی بیت: : من مدام در حال طلب هستم.
۱۰۳۶– کفن را به خاطر سفیدی آن مثال زده است.
۱۰۳۹– به کسی رسیدن : کنایه از برابری و هم چشمی کردن با آن کس.
ترکیب «تهمت کردن»، به جای «تهمت زدن»، از نکات خاصّ زبانی غنی است.
مصرع دوم دارای معنای ایهامی است : ۱٫شراب را نمی نوشد ۲٫ آن که شراب با لب او برابری نمی کند.
۱۰۳۹– هر گاه پَر، از بالش بیرون بیاید ، ترک کردن خواب به ضرورت صورت می گیرد.
جناس ناقص حرکتی : تُرک و تَرک.
۱۰۴۲– آتش به جان افتادن: کنایه از بی قرار و بی تاب شدن از شدت غم و اندوه.
معنی بیت: هنگامی که در پاییز برگ گل ها می ریزد، این ریختن برگ و جدایی از گل باعث می شود دل بلبلان بسوزد و ناراحت باشند ، من هم از دل سوزی بلبلان غمگین می شوم.
۱۰۴۳– گره زبان: منظور لکنت زبان است که در آن حالت زبان می گیرد.
۱۰۴۴– یعنی چشم من می خواهد تو را از دور ببیند و از شدت شوق آرزوی نگاه کردن به روی تو می پرد.
۱۰۴۵– سفید شدن چشم: کنایه از نابینا شدن.
رایج است که کافور بدون موادّ نگهدارنده نمی ماند، به همین علّت فلفل و غیره در کنارش می گذارند.(شارح)
۱۰۴۶– قند مکرّر: استعاره مصرّحه از لب شیرین و لطیف معشوق است از آن جهت که همچون قند بسیار لطیف و شیرین است.
معمول است که قند را مدام قوام می آورند تا لطیف تر شود.(شارح)
بادام: استعاره مصرّحه از چشم ، مناسبت همراهی بادام و زنجیر همان خطوط پیچدار روی پوست بادام است ، بنابراین می توان بادام را هم بند شده و اسیر دانست ، چشم بادام گونه من هم چون دیوانگان به قید و بند زنجیر در آمده است.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱۰۴۹– ترسیدن از سایه کمان به دلیل مشابهت آن با ابروست.
۱۰۵۲– پرنده: استعاره از معانی و مضامین غیبی که در خاطر و فکر سخنوران نازل می شود و به واسطه قلم که همچون تیر بی پر است آن معانی و مضامین صید می شود و به رشته تحریر در می آید.(شارح)
تیر بی پر: استعاره مصرّحه از قلم.
۱۰۵۳– یعنی شاهین وقتی صید را شکار می کند بر زمین فرود می آید و از بلند پروازی به سبب طمع شکار باز می ماند.
منظور از سبک روان، مجرّدان طریقت که نسبت به علایق دنیوی به خاطر سیر و سلوک بی اعتنا هستند.
۱۰۵۴– مشرب: جای آشامیدن . (غیاث|| (به مجاز به معنی مذهب و دین و آئین به مناسبت انتفاع معنوی . (غیاث ) (آنندراج)
مشرب شروان ز نهنگان پــــر است آبخور آسان ز خراســـــــان طلـب
خاقانی) (
۱۰۵۵– شکاری : هر چیز منسوب و متعلق و مربوط به شکار. آنچه در شکار بکار رود، چون : باز شکاری ، سگ شکاری ، اسب شکاری ، تفنگ شکاری . ( دهخدا، ۱۳۷۳: ۱۲۶۵۷)
بط: صراحی شراب، مرغابی.(فرهنگ فارسی معین)
معنی بیت: وقتی شراب می نوشند رنگ از چهره می پرد و بر نمی گردد،برای همین رنگ رفته را به مرغ وحشی تشبیه کرده و بط می را به مرغ رام نسبت داده است.
۱۰۵۷– یعنی این راهنمایان من را گمراه کرده اند.
۱۰۵۸– پرواز کردن مرغ رنگ از آشیان گل: کنایه از خجالت کشیدن گل ها.
۱۰۶۰- برگشتن از کسی یا چیزی: کنایه از اعراض کردن و روی گردانیدن از آن کس یا چیز.
برگشتگی آسمان عبارت است از گردش آن است.
پشت بر قبله زدن ماه نو، به خاطر نمایان شدن او که رو به سمت مشرق و پشت به سمت قبله است. منظوراز پشت زدن بر قبله روی برگرداندن از آن است.
بیت دارای آرایه تشبیه مرجّح است.
۱۰۶۳– سبحه: تسبیح، ذکر ، دعا.(فرهنگ فارسی معین)
معنی بیت: بندها ی انگشت را به خاطر این گذاشته اند که اگر تسبیح نبود برای شمارش ذکر از بند انگشتانت استفاده کنی و به یاد حق باشی.
رشته بستن برانگشت برای یادآوری، در گذشته معمول و مرسوم بوده است .
۱۰۶۴– مهره مار: مارمهره. مهره ای است که با مار می باشد و آن را از قفای سر او بر می آورند و آن سبز رنگ است و خاکستری رنگ هم می شود. (برهان ). مهره ای باشد که از سر مار بیرون آرند. (آنندراج ). مهره ای که در کله مارهای بزرگ که گاه سیاه و گاه خاکستری رنگ است و دارای سه خط می باشد. (ناظم الاطباء). استخوانی خرد که گویند از سر مار بیرون کنند و غربال بندان با آن جادویی کنند. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا).
( دهخدا، ۱۳۸۵: ۲۸۷۲)، (برهان، ۱۳۶۲: ۲۰۶۸ )
۱۰۶۵– تلمیح دارد به داستان حضرت سلیمان (ع) با مور و پیروز شدن مور بر ایشان.(تفسیر سوره نمل)
۱۰۶۸– آب و دانه: مجاز از روزی.
معنی بیت: همه کاسه ها با آب و دانه ( روزی) پر می شوند ولی کاسه من با آب و دانه اشک پر شد و گریه من سبب محرومیّت من از روزی است چراکه پیمانه ام را به اشک پر می کنم و دیگر جایی برای روزی نمی ماند.
۱۰۶۹– دست از جان شستن: کنایه از ناامید شدن از جان.
معنی بیت: دانه چینی کردن به خاطر حرص و طمع سبب ناامیدشدن از جان و مردن است همانطور که صدف که در آب دریا به سر می برد و قطره آب از ابر می طلبد این حرص خانه او را خراب می کند و سبب نابودی و تباهی اش می شود.
پیمانه ٔ آنکــــس به یقین پر شده باشد کو با تو نیاید به ســـــر وعده و پیمان
قطران))
پیمانه پر شدن: کنایه از عمر به آخررسیدن . (برهان ) (غیاث )
۱۰۷۰– چیدن به معنی بریدن، جدا کردن، پهن و عریض کردن و آراستن ظاهر است.(شارح)
در بیت به معنی جدا کردن برگ گل و آراستن دامن است.

نحوهی کدبندی اولین گام، در شکل (۳-۲) قابل مشاهده است.

for each particle
initialize particle
end

شکل (۳-۲): شبه کد گام ۱
الگوریتم PSO، الگوریتمی مبتنی بر جمعیت است، بدین معنا که چندین ذره در تلاش برای یافتن نقطهی بهینهاند. گام اول تولید تصادفی جمعیت بر اساس بیشترین تعداد ذره، که به آن اندازهی جمعیت میگویند، میباشد. نوعا دامنهی ذرات بین ۲۰ تا ۴۰ است، اما برای غالب مسائل ۱۰ ذره، به اندازهی کافی نتایج معقولی ارائه میدهد. برای حل مسائل خاص و پیچیده، میتوان ۱۰۰ یا ۲۰۰ ذره تعیین کرد. الگوریتم بایستی به گونهای نوشته شود که آن ذرات را در داخل محدودهی فضای جستجو انتخاب کند. هر ذره دارای ویژگیهای زیر است:
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

به منظور مقداردهی اولیه یک ذره بین دو محدوده، رابطه زیر بایستی بکار رود:
(۳-۱)
که در آن، Rand(0,1)، عدد تصادفی بین صفر و یک را نشان میدهد. b_u مقدار کران بالای محدوده و b_i مقدار کران پائین محدوده است. توجه کنید که اندازه جمعیت، در طول فرایند بهینه سازی تغییر نمیکند.
ارزیابی برازندگی کل اجتماع:

Do
for each particle
calculate fitness value
if the fitness value is better than the best fitness value in history
set current value as the new personal best
end

شکل (۳-۳): شبه کد گام ۲
هدف از مقدار برازندگی ایجاد مقدار معنیدار، قابل ارزیابی و قابل مقایسه برای یک ارزیابی کیفیست. نتیجه بهینه سازی نشان میدهد که ذره بکار گرفته شده تا چه حد خوب یا بد بوده است. بعد از ایجاد جمعیت، مقدار برازندگی بایستی به ازای هر ذره محاسبه شود. هر ذره دارای یک تناسب است که آن را مقدار «بهترین جزء» مینامند و اغلب به صورت pbest میگویند. این مقدار دارای بهترین مقدار برازندگی ذره بدست آمده تاکنون است. بعد از محاسبهی مقدار برازندگی، الگوریتم آن را با بهترین ذره مقایسه میکند. اگر برازندگی فعلی بهتر باشد، آن بهترین ذره جدیدی را ایجاد خواهد کرد.
ثبت بهترین وضعیت هر ذره، pbest_i، و بهترین موقعیت کلی، gbest :

choose particle with best fitness value of all particle as the global best

شکل (۳-۴): شبه کد گام ۳
بهینهساز اجتماع ذرات، مقدار بهینهی کلی را دنبال میکند. مقدار بهینهی کلی در واقع بهترین برازندگی حاصل از تمامی مقادیر تاکنون است. بهینهساز، از طریق بهترین ذرات پیگیری شده و gbest برابر با بهترین gbest قرار داده میشود. از این رو، الگوریتم میداند که ذره بهترین جمعیت در هر لحظه است و تمامی ذرات قادر به حرکت آرام به سمت بهترین همسایه هستند.
به روزرسانی بردار سرعت و بردار موقعیت هر ذره:

for each particle
calculate particle velocity
update particle position
end

شکل (۳-۵): شبه کد گام ۴

پلیس فتا یا فضای تولید و تبادل اطلاعات ناجا دارای ویژگی‌های ممتاز و برجسته‌ای به شرح زیر است. ویژگی‌هایی که نویدبخش امنیت و آرامشی برای مردم در فضای مجازی جمهوری اسلامی ایران است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴-۱-۱-۳-۱- قانون‌مدار
به این معنا که کلیه اقدامات که توسط این سازمان انجام می‌گیرد، باید طبق قانون در چهارچوب مسائل پلیسی و نظامی ‌باشد. برای مثال پلیس فتا بدون مجوز قضایی معتبر نمی‌تواند اطلاعات مربوط به هر فرد یا افراد جامعه را رؤیت کند. مگر در مواردی که مقام قضایی برای شناسایی متهمان یک پرونده نیاز به اطلاعات شخصی و خصوصی افراد داشته باشد. در واقع می‌توان این‌گونه بیان نمود: که تنها تفاوت این پلیس مرز میان مجازی و واقعی بودن فضاها است و کلیه موارد مداخله این پلیس مشابه سایر پلیس‌ها می‌باشد و هرگونه تخطی در این موارد منجربه پیگرد قانونی می‌باشد(توسلی: ۱۳۸۶، ۱۴۲).
۴-۱-۱-۳-۲- دانش‌محور
از ویژگی‌های دیگر پلیس فتا دانش‌محوری آن می‌باشد. به دلیل توسعه دانش و اطلاعات و ارتباطات در فضای سایبر باید نهادی برای رسیدگی به آن مشخص شود، که بتواند توان مقابله با حملات غیرقابل پیش‌بینی آن را داشته باشد. به همین منظور از ویژگی‌های استخدام برای شروع کار در این نهاد پلیس، داشتن تحصیلات عالیه در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری با گرایش تخصصی کامپیوتر وهمچنین خودداری از استفاده سربازان وظیفه در این نیروی پلیس می‌باشد( پیشین، ۱۴۳).
۴-۱-۱-۳-۳- مبتنی بر علم و فناوری‌های روز دنیا
با توجه به انعطافی که جرائم سایبری دارا می‌باشند و هر لحظه احتمال وقوع جرمی جدید در این فضا وجود دارد. بنابراین پلیس فتا نیز باید با اتکا به پرسنل نظامی خود که از افراد مجرب و متخصص می‌باشند. در برقراری هرچه بیشتر امنیت در فضای مجازی با بهره گرفتن از علم و فناوری روز دنیا تلاش نمایند. پلیس فتا می‌تواند با بهره گرفتن از سه فاکتور اطلاعات شخصی، دقت و سرعت در فضای مجازی و عکس‌العمل‌هایی که در مواجه با این جرائم اتخاذ می‌کند، از وقوع جرائم احتمالی پیشگیری و درصد زیادی از این جرائم را تحت سلطه خود درآورد و میزان آن را کاهش دهد(رضوی: پیشین، ۱۲۸).
۴-۱-۱-۳-۴- پیشرفته بودن
همان‌طور که می دانید وقوع جرائم در فضای مجازی نتیجه پیشرفت علم و دانش و مدرنیته شدن دنیای امروزی می‌باشد. پس پر واضح است، که برای مقابله با افرادی که مرتکب جرائم سایبری می‌شوند باید از تجهیزات الکترونیکی پیشرفته بهره برد. بنابراین سیاست اجرایی این نهاد به‌گونه‌ای است که با توسل به مدرن‌ترین وسایل بتواند توان مقابله با هوش‌های سیاه که مرتکب این جرائم می‌شوند، را داشته باشد( پیشین).
۴-۱-۱-۴- هدف از تأسیس پلیس فتا
می‌توان به‌طور کلی تأمین امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات کشور، صیانت از هویت دینی ملی و ارزش‌های انسانی جامعه در فتا، حفظ حریم خصوصی و آزادی مشروع، حمایت از امنیت داده ها، صیانت از منافع، اسرار و اقتدار ملی در فضای تولید و تبادل اطلاعات، حفظ زیر ساخت های حیاتی کشور در مقابل حملات الکترونیک و اعتماد و آسودگی‌خاطر آحاد شهروندان جامعه برای انجام تمامی امور قانونی از جمله فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی به منظور صیانت از حاکمیت و اقتدار ملی از جمله اهداف تشکیل پلیس فتا دانست.
۴-۱-۱-۴-۱- صیانت از هویت ملی و دینی ارزش‌های اسلامی
امروزه با رشد بی‌حد و حصر، فضای مجازی و نیاز روزمره استفاده از این فضا تشکیل دولت الکترونیک و استقبال جامعه از آن شناختن مخاطرات و استفاده درست و بهینه از این فضا، بسیار ضروری به نظر می‌رسد. با افزایش میزان استفاده و کاربرد رایانه‌ها، در زندگی شخصی و امور اداری و سازمانی، ظهور و بروز جرائم و آسیب‌های مرتبط با این مقوله کاملا اجتناب‌ناپذیر است. در فضای سایبر با توجه به سلطه زبان عمدتاً فرهنگ‌های غربی و فسادآلود تبلیغ و معرفی می گردند، که در صورت عدم توجه به آن همسانی و یکسان‌سازی فرهنگی ایجاد و وحدت‌فکری منفعل در برابر بیگانه نتیجه آن است. آلودگی فکری جهت سست نمودن پایه‌های فکری افراد جامعه نیز از اهداف موردنظر مبلغان فرهنگی غربی است و بسیاری از جرائم خلاف عفت عمومی در نتیجه از بین رفتن قبح آن در فضای سایبر به وقوع می پیوندد. به دلیل دسترسی آسان و عدم محدودیت تحولی در این فضا یکی از عواقب غیر قابل انکار آن انتشار فرهنگ غلط و تبلیغ سوء علیه دین و هویت ملی است.که می‌توان هدف پلیس فتا را در این زمینه اتخاذ تدابیری مناسب در جهت کنترل این فضا بالخص در مورد استفاده کودکان و نوجوانان که آینده‌سازان مملکت می‌باشند، دانست(رهامی و پرویزی: ۱۳۹۱، ۱۸۳).
۴-۱-۱-۴-۲- حفظ حریم خصوصی و آزادی مشروع در جامعه
میلیون‌ها نفر روزانه در سرتاسر ایران و دنیا از اینترنت برای یادگیری، پژوهش، خرید و فروش استفاده از خدمات بانکی و سایر فعالیت‌ها استفاده می‌کنند. اگرچه فضای مجازی مزایا، فرصت‌ها و آسودگی‌های متعددی را به ارمغان می‌آورد، اما با رشد رو به افزایش خطرات جمعی روبرو است. به‌طوری که روزانه بسیاری از تهدیدهای جدید ظهور و بروز می‌یابند. جای تعجب نیست که مجرمان اینترنتی به دنبال استفاده از اینترنت و کسانی هستند که آن را به کار می‌برند. بنابراین افراد جامعه نیاز دارند که هر زمان در این فضا ورود کنند و از امنیت و آسودگی خاطر لازم برخوردار باشند( پیشین).
۴-۱-۱-۴-۳- آموزش امنیت در فضای سایبر
برای پیشگیری از سوء‌استفاده افراد سودجو در خصوص هک شدن اطلاعات و ایجاد امنیت اطلاعات کاربران این ضرورت احساس شد، که هماهنگی‌های لازم برای آموزش و فرهنگ‌سازی در فضای مجازی اتخاذ گردد. در این راستا چند رویکرد را می‌توان بیان نمود:
یک رویکرد در رویارویی با تهدیدات فضای سایبر و اقدامات قابل سرزنش که امنیت و سلامت این فضا، با آن رو‌به‌روست موجود است، که جرم‌انگاری با توسل جستن به قانون که لازمه آن داشتن قانون جرائم رایانه‌ای در بسیاری از قوانین مکمل دیگر است.
از جمله رویکردهای دیگر ایجاد و اتخاذ تدابیر حفاظتی و کنترلی در قالب پیشگیری وضعی و آموزش کاربران توانمندسازی در مقابل و اجتناب از تهدیدات به همراه پیشگیری اجتماعی است، اما بهترین روش بهره‌گیری هم‌زمان از این رویکردها است. واژه فتا را می‌توان اینگونه تفسیر نمود فضای تولید و تبادل اطلاعات، که ابتدا متولی نداشت، لذا پلیس فتا در ناجا تشکیل شد. که اصلی‌ترین وظیفه آن حفاظت از حقوق کاربران و اطلاعات در فضای سایبر و شناسایی حفره‌های در سیستم و مشاغل حساس می‌باشد. از جمله مهم‌ترین جرائم ارتکابی در فضای سایبر، نفوذ به اطلاعات شخصی، تخریب داده‌ها، استفاده از بدافزارها، سرقت و کلاهبرداری اینترنتی، انتشار اخبار سیاسی …می‌توان برشمرد.که پلیس فتا می‌تواند با آموزش صحیح از آمار این جرائم بکاهد. با توجه به آمار بدست آمده استان اصفهان در کشف جرائم سایبری رتبه دوم در کشور با ۷۵% درصد را در اختیار دارد. در حالی که کشور کره با سابقه چندین ساله استفاده از اینترنت تنها ۳۰% درصد میزان کشف جرائم را در اختیار دارد. بنابراین این آمار نشان از آموزش صحیح و به موقع که توسط پلیس فتا استان اصفهان به کاربران استفاده‌کننده از این فضا داده شده است، می‌باشد. از عواملی که باعث آموزش و فرهنگ‌سازی مناسب در فضای سایبر و ایجاد محیطی برای حفظ اطمینان کاربران در اینترنت است.که البته در این راستا نحوه استفاده کاربران چه از نظر تجاری، دانشگاهی یا خانگی باید مدنظر قرار گیرد و نسبت به هر کدام سیاست‌های لازم اتخاذ گردد(صادقی: ۱۳۹۱، ۸۱).
۴-۱-۱-۴-۴- مقابله و برخورد با جرائم سایبری
جرائم سایبری به لحاظ ماهیت مجازی و غیرواقعی خود دقیقا نمود عینی و ملموسی، شبیه آنچه در جرائم سنتی مثل ضرب و جرح و سرقت مشاهده می‌کنیم، از خود به نمایش نمی گذارد. بلکه جرم سایبر در واقع در بستر مبادلات الکترونیکی و بر روی داده‌ها و اطلاعات و به ندرت بر روی سیستم‌های فیزیکی و سخت‌افزاری ارتکاب می‌یابد. در جایی که جرم سایبر بر روی‌داده‌ها ارتکاب‌یافته تعیین محل ارتکاب جرم کاری بس دشوار و در برخی موارد حتی غیرممکن به‌نظر می‌رسد، که این امر کار تعقیب‌کنندگان آن را مشکل می کند. از دیگر ویژگی این فضا بحث تابعیت شخص مرتکب است. که در فضای مجازی تشخیص هویت واقعی مجرم در بعضی مواقع محال است. با بیان این ویژگی‌ها می‌توان تفاوت فاحش جرائم سایبری با جرائم واقعی را دریافت کرد. بنابراین پلیس فتا در راستای اهداف خود در مواجه با جرائم سایبری با شناخت ریشه‌ای فضای سایبر به مقابله با آن می‌‌پردازد. ولی این نکته را نمی‌توان کتمان نمود که به دلیل ویژگی‌های فضای سایبر و حساسیت آن و همچنین مرموز بودن آن پلیس فتا، گاهی با مشکل در کشف جرائم مواجه می‌شود. بنابراین به دلیل عدم‌آگاهی افراد جامعه رقم سیاه بزهکاری در این‌گونه جرائم زیاد است به همین دلیل برای پیشبرد اهداف این پلیس تازه‌تأسیس نیاز به همکاری مردم و بالخص افرادی که ارتباط مستقیم با این فضا دارند، احساس می‌شود(شاکری: ۱۳۸۱، ۱۵).
۴-۲-کارکردها و محدوده‌های نقش پیشگیرانه پلیس در فضای سایبر
پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات با محوریت قانون برای صیانت از هویت ملی و دینی ارزش‌های اسلامی و جلوگیری از انحطاط فرهنگی و تأمین امنیت فضای مجازی و حفظ حریم خصوصی افراد جامعه تشکیل شد. که در این مدت زمان کوتاهی که از تأسیس آن می‌گذرد، توانسته امنیت و آرامش نسبی را بر این فضا حاکم کند. با توسعه فناوری‌های نوین به ویژه اینترنت و ورود به دنیای واقعی، برای جوامع بشری آسودگی‌هایی را به ارمغان آورده است. در کنار این ویژگی‌های فناوری امروز، چالش‌ها و آسیب‌هایی را نیز به دنبال داشته است که غفلت از آن گاهی بنیان خانوادگی و حریم خصوصی افراد و همچنین امنیت شغلی و بسیاری از مسائل مهم زندگی افراد را تحت‌الشعاع قرار داده است و مشکلات جدی را برای کاربران این وسیله الکترونیکی فراهم آورده است. بنابراین همان‌طور که وظیفه خطیر پلیس پیشگیری از وقوع جرائم می‌باشد و این شعار که پیشگیری بهتر از درمان است را سرلوحه کار خود قرار داده‌اند. در هین راستا پلیس فتا نیز پیش از آنکه در اولین قدم به مقابله با جرائم سایبری اقدام نماید. با فرهنگ‌سازی و آموزش و اطلاع‌رسانی در اقشار مختلف جامعه به‌ویژه مسئولین و مدیران، می‌تواند درصد قابل ملاحظه‌ای از بروز و ظهور این گونه چالش‌ها و آسیب‌ها که پیامدهای مخربی بر جامعه دارند، پیشگیری نماید. هر قدر دانش فنی و آگاهی اجتماعی افراد جامعه در حوزه امنیت آنلاین افزایش یابد به همان نسبت در فضای مجازی واکسینه می‌شود.
۴-۲-۱- تأثیر پلیس فتا بر نهادهای اجتماعی
با توجه به ویژگی‌های غیر قابل انکار دنیای امروز که بارزترین آنها، شکل‌گیری دهکده جهانی و سرعت در انتقال و دریافت اخبار و اطلاعات در کوتاه‌ترین زمان و همچنین شکل گرفتن دولت الکترونیک و شهر الکترونیک است، می‌توان به جرأت گفت، این سرعت اطلاعات و ارتباطات و پیشرفت علم و دانش فردی بی‌تأثیر در زندگی شخصی افراد جامعه نمی‌باشد و نقاط حساس آن را مورد هدف قرار می‌دهد. از نقاط حساسی که خواسته و ناخواسته در معرض خطر قرار دارند می‌توان به نهاد خانواده که عضو کوچکی از جامعه می‌باشد و محیط دانشگاهی که مرکز ثقل هدف‌گذاری‌ها میان دولت‌ها می‌باشد و همچنین بازار کار، و موقعیت شغلی افراد در جامعه که سرمنشاء امرار معاش می‌باشد، اشاره نمود. با توجه به حساسیت‌هایی که نهادهای اجتماعی مذکور به خود اختصاص داده‌اند. پلیس فتا باید به عنوان بازوی اجرایی جامعه با در نظر گرفتن موقعیت حساس این سه نهاد که بالاترین حضور افراد جامعه را دارا می‌باشند، آسیب‌های خطرناکی که آنان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد را شناسایی کند و با ارائه راهکارها و هشدارهای لازم و به موقع به کاربران اولاً از وقوع این جرائم پیشگیری کند و ثانیاً از آمار ارتکاب جرائم سایبری بکاهد و به وظیفه خود جامه عمل بپوشاند(آخوندی:۱۳۸۰، ۵۳).
در این قسمت تأثیر پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات بر سه نهاد اجتماعی خانواده، دانشگاه، بازارکار مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
۴-۲-۱-۱- نهاد خانواده