ب) سیستمهای مبتنی بر چک الکترونیک
ج) سیستمهای مبتنی بر کارتهای بدهی و اعتباری
د) سیستمهای ریزپرداخت (همان منبع)
پول الکترونیکی
یکی از سرویسهایی که بانکها با بهره گرفتن از بستر اینترنت سعی در ایجاد آن کرده‌اند مفهوم پول الکترونیکی بوده است. بدین معنی که مشتریان پیامهای الکترونیکی که معادل مقدار مشخص پول می‌باشد را از بانک دریافت کرده و در خریدهایی که از طریق اینترنت انجام می‌دهند همانند پول واقعی از آن استفاده می‌کنند. پول الکترونیک عبارتست از بیتهایی از حافظه رایانه که برابر با ارزش پول نقد است . برای پول الکترونیک نامهای دیگری مانند پول بر پایه اطلاعات^[۵۰] پول ناملموس،بکار برده می‌شود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

یکی از مسائلی که در حیطه تجارت الکترونیک مطرح می‌شود، روش پرداخت پول برای کالاها و خدمات می‌باشد. هرچند این پول می‌تواند بصورت سنتی پرداخت شود، اما پرداخت آن از طریق الکترونیکی بطور قابل توجهی باعث صرفه‌جویی در هزینه‌های بانکداری می‌شود.
انتقال الکترونیکی پول با ساده کردن پیگیری عملیات بانکی، مدیریت بانکداری بهتری فراهم آورده و این در حالی است که سرویس بهتری برای مشتریان فراهم می‌کند.
چک الکترونیکی^[۵۱]
علت جایگزینی چکهای الکترونیکی، را می‌توان کاهش هزینه‌های پردازش چکهای کاغذی دانست. با توسعه فن‌آوری، چکهای الکترونیکی بوجود آمدند. در حالیکه هنوز در ایالات متحده پرداخت‌های با بهره گرفتن از چک متداول است در کشورهای اروپایی طرفدار چندانی ندارد. چکهای الکترونیکی مشمول تمام قوانین چکهای کاغذی می‌باشد. در زیر نمونه‌هایی از سیستم پرداخت چکهای الکترونیکی را می‌توان نام برد:
الف- نت بیل^[۵۲]: نت بیل یک سیستم پرداخت است که در دانشگاه توسعه داده شده است. این سیستم مدعی است برای خرید و فروش کالاهای اطلاعاتی کم قیمت بهینه شده است. نت بیل هنگامی آغاز می شود که یک مشتری قیمت کالای انتخاب شده را درخواست می‌کند و هنگامی پایان می‌پذیرد که یک کلید متقارن به منظور از رمز درآوردن کالایی که در طی مرحله تحویل کالاها رمز شده‌است، دریافت شود.
ب – نت چک ^[۵۳]: نت چک یک سیستم چک مانند است که در موسسه علوم اطلاعات از دانشگاه کالیفرنیای جنوبی توسعه داده شده است. نت چک یک سرویس حسابداری توزیع شده است که از سرویسگرهایی تشکیل شده است تا چکها را وصول کنند و حسابهای درون بانکی را تسویه کنند. این سلسله مراتب به مقیاس وسیعی به سیستم کمک خواهدکرد، و همچنین به متقاضیان اجازه می‌دهد تا بانک مورد نظرشان را مبتنی بر معیارهایی از قبیل قابلیت اطمینان، نزدیکی، و موارد دیگر انتخاب کنند.
کارتهای اعتباری^[۵۴]، بدهکار^[۵۵]، هزینه^[۵۶]
کارتهای بانکی وسیله‌ای برای انجام مبادلات می‌باشند. به عبارت دیگر آنها به خوبی قادر به انجام وظایف در نظر گرفته شده برای پول (وظایف پول عبارتند از: ۱-واسطه مبادله ۲-وسیله پرداخت ۳-وسیله ذخیره ارزش ۴-واحد شمارش،) می‌باشند. کارتهای بانکی به انواع گوناگونی تقسیم می‌شوند که عبارتند از:
الف) کارتهای اعتباری
این نوع کارتها برای خرید کالا و خدمات فیزیکی و یا الکترونیکی و همچنین دریافت پول نقد استفاده می‌شوند. توسط این کارتها می‌توان در خارج از کشور نیز پول نقد دریافت نمود. این امر نیز مستلزم آن است که ارتباطات لازم بین کشورها و بانکهای آنها وجود داشته باشد. در پایان هر ماه دارندگان کارت، صورتحسابهایی بابت معاملات انجام شده توسط کارتشان، دریافت می‌دارند که کلیه خریدها و دریافتهای نقدی آنها را با جزئیات کامل در بردارد. اگر دارندگان کارت بخواهند، می‌توانند تنها بخشی از کل مبلغ استفاده شده را بپردازند و مابقی بدهی خود را به صورت قسطی طی چند ماه بپردازند البته در این صورت باید بهره پول را نیز پرداخت کنند. عموماً در محاسبه این بهره در مورد پرداختهای نقدی، بهره از زمان دریافت پول محاسبه می‌گردد. اما در مورد خرید کالا و خدمات، بانکها عموماً بهره‌ای را برای دارندگان کارت در نظر نمی‌گیرند به شرط آنکه ظرف مدت ۲۵ یا ۳۰ روز (در بانکها و کشورهای مختلف متفاوت است) از تاریخ صورتحساب نسبت به بازپرداخت بدهی خود اقدام نمایند. بنابراین می‌توان گفت که اعتباری رایگان در اختیار دارندگان کارت قرار می‌گیرد. اکثر کارتهای اعتباری در دستگاه تحویلداری خودکار جهت دریافت پول نقد قابل استفاده می‌باشد. یکی دیگر از خدماتی که بانکها در اختیار دارندگان کارتهای اعتباری قرار می‌دهند، بیمه رایگان حوادث مسافرت است. این بیمه شامل حوادث و مرگ دارنده کارت، همسر و فرزندان وی می‌گردد. این کارتها عمدتاً برای کسانی صادر می‌شود که بالاتر از ۱۸ سال سن داشته باشند و نیازی به وجود حساب جاری برای آنان نیست. بنابراین صدور کارت برای اشخاصی که تنها حساب پس‌انداز نیز دارند امکان‌پذیر است.
ب) کارتهای بدهکار
در این نوع از کارتها، حساب دارنده بلافاصله و یا با فاصله زمانی بسیار کم (مثلاً پایان همان روز معامله) بدهکار می‌گردد. این نوع کارتها در ماشین آلات نقطه فروش و ماشین‌های تحویلدار اتوماتیک قابل استفاده است. استفاده از این کارت تنها در حد مانده حساب دارنده کارت می‌باشد و اضافه بر موجودی حساب نمی‌توان نسبت به خرید کالا و خدمات اقدام نمود.
ج) کارت هزینه
این کارتها نیز مشابه کارتهای اعتباری می‌باشند با این تفاوت که این نوع کارتها حد اعتباری از پیش تعیین شده ندارند و از دارنده کارت انتظار می‌رود که با دریافت صورتحساب خود، بدهی خود را تأدیه نماید. در این صورت هیچ گونه بهره‌ای به آنان تعلق نخواهد گرفت. مزیت این نوع کارت امکان خرید کالا و خدمات بدون نیاز به حمل حجم عظیمی از پول می‌باشد. نمونه این نوع کارتها امریکن اکسپرس^[۵۷] و دانیرز کلاپ^[۵۸] است (فیتر: ۲۰۰۶).
۲-۳-۵- انواع خدمات مهم بانکداری الکترونیک
انواع خدمات اصلی بانکداری الکترونیک عبارتند از:
۱- ماشین تحویلداری خودکار^[۵۹] (ATM)
۲- انتقال منابع مالی الکترونیک ازنقطه فروش^[۶۰] (EFTPOS)
۳- خدمات بانکداری از راه دور: خدمات بانکداری از راه دور می‌تواند از روش های زیر انجام پذیرد که عبارتند از:
الف- تلویزیون تعاملی^[۶۱]
ب- ترمینالهای اینترنت^[۶۲]
ج- تلفن دارای صفحه نمایش^[۶۳]
د- دستگاه منشی دیجیتالی (PDA)^[64]
۱- کارتهای هوشمند^[۶۵]
دستگ‍اه تحویلداری خودکار (ATM)
ATMS ماشین خودکاری است که از طریق آن می‌توان خدمات بانکی را به مشتریان ارائه داد. این خدمات عبارتند از: دریافت پول، دریافت صورت حساب، پرداخت انواع قبوض، نقل و انتقال وجوه به حسابهای فرد و یا اشخاص دیگر و …
شبکه ATM یک بانک شامل تعدادی از ATMها می‌باشد که تمامی آنها در محدوده یک شهر و یا کشور به رایانه مرکزی^[۶۶]وصل می‌گردد و در اکثر مواقع تراکنشهای انجام شده بصورت آنی^[۶۷] انجام می‌پذیرد.زمان شروع استفاده از ATM به اواخر دهه ۱۹۷۰ بر می‌گردد.
امنیت در دستگ‍اههای ATM
بحث امنیت در دستگاه ATM را می‌‌توان از زوایای مختلف مورد بررسی قرار داد:
۱- برای جلوگیری از دسترسیهای غیر مجاز ، عدد شناسایی^[۶۸]در کارتهای ATM بصورت چهار رقمی در نظر گرفته شده است. چهار رقم بودن عدد شناسایی بدین منظور است که اولاً به خاطر سپردن چهار رقم برای مشتریان راحتتر است و ثانیاً احتمال دسترسی غیر مجاز بسیار ضعیف است.
۲- چنانچه مشتری فراموش کند که کارت خود را بعد از عملیات از دستگاه ATM خارج کند، بعد از ۳۰ ثانیه دستگاه بطور خودکار کارت را به داخل می‌کشد.
۳ – عدد شناسایی که به عنوان عدد شناسایی فردی معرفی می‌گردد از طریق سیستمهای رایانه‌‌ای بانک قابل شناسایی نیست و در قالب یک پاکت پلمپ شده به مشتری در بانک تحویل داده می‌شود.
در صورت سرقت کارت ATM ، چنانچه از آن بصورت غیرمجاز استفاده شود (بطور متوالی، معمولاً سه بار عدد شناسایی ناصحیح وارد شود) فعالیت ATM در مورد کارت مربوطه بطور کلی قطع می‌شود و در بانک اطلاعاتی رایانه مرکزی فعالیت کارت مزبور غیر فعال می‌گردد.
۴- جهت بالا بردن امنیت ATMها می‌توان از شاخصهای اندازه‌گیری حیاتی^[۶۹]نیز استفاده کرد . گاهی امکان دارد که مشتریان به دلایلی مانند کهولت سن ، عدد شناسایی خود را فراموش کنند و یا اینکه افرادی به عدد شناسایی آنها دسترسی پیدا کنند . در هر کدام از این حالتها می‌توان جهت تأیید مشتری از مشخصه‌ های بیولوژیکی استفاده نمود . از جمله می‌توان به سیستمهایی اشاره نمود که اثر انگشت افراد را به صورت دیجیتالی درآورده و زمان شناسایی و تأیید از مشتری انگشت نگاری می‌نمایند و با رکورد قبلی ذخیره شده مقایسه می‌کنند و در صورت مطابقت مشتری ، برای انجام عملیات بانکی او را تأیید^[۷۰] می‌نمایند . یکی دیگر از این سیستمها پردازش شبکه چشم می‌باشد.
۵- امروزه اکثر بانکها با گذاشتن دوربین‌های مدار بسته افرادی را که از ATM استفاده می‌کنند مورد شناسایی قرار می‌دهند.
انواع عملیات ATMها :
عملیات ATMها می‌تواند به دو صورت آنی و یا غیر آنی.
ATMهاییکه بصورت غیر آنی با رایانه مرکزی در ارتباط هستند تبادل اطلاعات در ساعتهای معینی انجام می‌پذیرد و میزان پرداخت با محدودیت روبرو است . در این نوع ATM تأیید مشتری از طریق عدد شناسایی که روی نوار مغناطیسی یا تراشه‌ای در کارتهای ATM وجود دارد، انجام می‌شود.
در دهه ۱۹۷۰ کشورهای اروپایی از این نوع ATM ها استفاده می‌کردند . در هر صورت امنیت این نوع ATMها پایین می‌باشد و همچنین امکان دارد محدودیت در پرداخت از نظر مشتری مورد قبول نباشد.
در ATMهائیکه بصورت آنی کار می‌کنند ارتباط بین ATM و رایانه مرکزی همیشگی می‌باشد . بعبارت دیگر هر تراکنش و یا تأیید بصورت مستقیم از طریق رایانه مرکزی پردازش می‌شود . این نوع ATMها از امنیت بیشتری برخوردارند . اما ترافیک خط و قطعی ارتباط بدلیل ترافیک این نوع ATM بیشتر از ATMهای غیر آنی است.
نمودار زیر تعداد دستگاه‌های ATM را طی سالهای ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۰ نشان می‌دهد همانگونه که ملاحظه می‌شود استفاده از ATMها هر سال رو به گسترش است اما تنها در سال ۲۰۱۰ در اروپا شاهد کاهش این روند بوده‌ایم.
نمودار ۲-۱- تعداد ATMها در اروپا