بررسی ادبیات مربوط به شخصیت در محل کار توسط محققان نتایج قابل توجهی را بدست داده است. به عنوان مثال در دهه ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ تحقیقات نشان داد که افرادی که دارای ثبات شخصیت هستند افرادی قابل اعتماد، سخت کوش و وقت شناس هستندو محققان به زودی دریافتند که بین ویژگی‌های شخصیتی و ثبات شخصیتی رابطه وجود دارد. زیتگیست^[۴۹۴] (۱۹۴۰) از طرفی در سالهایی که مصادف با جنگ جهانی دوم بود نشان داد که تحقیقات بیشتر بر روی شخصیت افسران متمرکز است. شخصیت پیش‌بین موفق اثربخشی کاری رهبران بود (ریچاردسون و هاناوالت^[۴۹۵]،۱۹۴۳؛ ترستون^[۴۹۶]، ۱۹۴۴). در دهه ۱۹۵۰ با ورود مدیریت به عرصه جدید بیشتر از اینکه در مورد شخصیت صحبت شود در مورد انگیزش و انتظارات کارکنان بحث می‌شد (مازلو^[۴۹۷]، ۱۹۵۴؛ آرگریس^[۴۹۸]، ۱۹۵۷). در دهه ۱۹۷۰ شخصیت وارد شاخه روانشناسی خود شد (میشل، ۱۹۶۸؛ بوورز، ۱۹۷۳مکنامون و اندلر، ۱۹۷۶،۱۹۷۷). در دهه ۱۹۸۰ عوامل پنج گانه شخصیت شکل گرفتند .در دهه ۱۹۹۰ تحقیقات بیشتر بر روی رضایت شغلی به عنوان یک ویژگی شخصیتی صورت گرفت (استیل و رنش^[۴۹۹]، ۱۹۹۷؛ بوچارد و همکاران^[۵۰۰]، ۱۹۹۰). در حال حاضر نیز بیشتر تحقیقات مربوط به شخصیت به شاخص‌های علاقه و داده‌های زیستی ربط دارند (تت و دیگران^[۵۰۱]، ۱۹۹۱؛ باریک^[۵۰۲]، ۲۰۰۴). از طرفی تحقیقاتی در حوزه‌های مربوط به عوامل ۵ گانه شخصیت (لیائو و لی^[۵۰۳]،۲۰۰۹؛ کومار و بخشی^[۵۰۴]، ۲۰۱۰؛ آیکلر^[۵۰۵]، ۲۰۱۰) شخصیت و احساس خود کارآمدی افراد (آواد و سعد^[۵۰۶]، ۲۰۱۲) شخصیت نوع آ (آکو^[۵۰۷]، ۲۰۱۲) شخصیت و تأثیر آن بر موفقیت شغلی (جاج^[۵۰۸]، ۲۰۰۷) نیز به چشم می‌خورند. افرادی نیز بر روی تأثیر شخصیت در شرایط ناپایدار و پویایی های محل کار تحقیق کرده اند (هانتر و تاچر^[۵۰۹]، ۲۰۰۷) و نشان دادند که چه تأثیری بر روی تعهد کاری افراد و عملکرد و بهره‌وری آنان ممکن است داشته باشد (فارنز، روکو و وولارد^[۵۱۰]، ۲۰۰۸).

۲-۷-۹- رهبری

۲-۷-۹-۱- پژوهشهای داخلی

کرمی نیا، سلیمی و امینی (۱۳۸۹) در بررسی رابطه سبک رهبری با فرهنگ و تعهد سازمانی در نیروهای نظامی بر روی ۲۳۷ نفر از کارکنان یک نیروی نظامی که به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شده بودند دریافتند که سبک رهبری مورد استفاده فرماندهان از نظر کارکنان سبک رهبری تعاملی یا تبادلی بود. فرهنگ سازمانی غالب فرهنگ عقلایی بود. بالاترین نمره میانگین تعهد سازمانی به تعهد تکلیفی تعلق گرفت و بین سبک رهبری تحول آفرین و تبادلی با فرهنگ و تعهد سازمانی ارتباط معنی دار و مثبتی وجود داشت. بین سبک رهبری عدم مداخله با فرهنگ و تعهد سازمانی ارتباط معنی دار و معکوس وجود داشت. در نتیجه سبک رهبری به کار رفته در نیروهای نظامی با فرهنگ وتعهد سازمانی نیروها در ارتباط است که می‌تواند مستقیم یا معکوس باشد.
قهرمانی، خواجه لو و ابو چناری (۱۳۹۰) در بررسی نقش رهبری تحولی در ارتقای دانشگاه به سازمان کارآفرین در یک مطالعه موردی در دانشگاه شهید بهشتی بر روی ۱۰۳ فر دریافتند که میزان به کارگیری رهبری تحولی در دانشگاه و وضعیت دانشگاه از حیث میزان ارتقاء به کارآفرین بیش تر از حد متوسط بود. همچنین نتایج بررسی ضرایب همبستگی نشان داد بین رهبری تحولی و ارتقای دانشگاه به سازمان کارآفرین و شاخص های آنها رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. نتایج بدست آمده از تحلیل رگرسیون گام به گام نشان داد که بعد انگیزش الهام بخش از قدرت پیش بینی کنندگی بیشتری در ارتقای دانشگاه به سازمان کارآفرین برخوردار است.
ناظم و پور شفیعی (۱۳۹۱) در بررسی رابطه سبک رهبری عمل گرا و تحول گرا با مدیریت سرمایه فکری در سازمان آموزش و پرورش بر روی ۱۹۱ نفر از کارکنان و تحلیل نتایج حاصل از روش تحلیل مسیر دریافتند که رابطه مثبت و معناداری بین ابعاد سبک رهبری تحول گرا و سرمایه فکری و نیز ابعاد سبک رهبری عمل گرا بر سرمایه فکری برقرار است و بیشترین اثر مستقیم را می‌توان تحت عنوان اثر مستقیم مدیریت فعال مبتنی بر استثنائات از ابعاد سبک رهبری عملگرا بر سرمایه فکری و ایجاد انگیزش از ابعاد سبک رهبری تحولگرا بر سرمایه فکری عنوان نمود. سرمایه رابطه ای (مشتری) به عنوان مهمترین شاخص سرمایه فکری د راین مدل شناخته شد.
در پژوهشی که توسط ترک‌زاده و جعفری (۱۳۹۰)، تحت عنوان بررسی رابطه نوع جهان­بینی رهبری و جو سازمانی در دانشگاه شیراز انجام گرفت نتایج نشان داد که ۱) نوع جهان­بینی غالب از دیدگاه اعضای هیئت علمی، جهان‌بینی کارآفرینی و از دیدگاه کارمندان جهان­بینی تنظیمی بوده است؛ ۲) از دیدگاه کارمندان و اعضای هیئت علمی جو سازمانی حاکم بر دانشگاه جو منطقی بوده؛ ۳) از دیدگاه کارمندان و اعضای هیئت علمی بین میانگین جهان­بینی تنظیمی تفاوت معناداری وجود دارد اما بین میانگین جهان­بینی اجتماعی، شبکه­ ای و کارآفرینی تفاوت معناداری مشاهده نشده است؛ ۴) از دیدگاه کارمندان و اعضای هیئت علمی رابطه نوع جهان­بینی رهبری و نوع جو سازمانی در اکثر موارد رابطه معنادار(مثبت و منفی) وجود داشت؛ ۵) از دیدگاه کارمندان و اعضای هیئت علمی نوع جهان­بینی رهبری در اکثر موارد پیش ­بینی کننده معنادار نوع جو سازمانی بوده است؛ ۶) از دیدگاه کارمندان زن ومرد نوع جهان­بینی رهبری در برخی موارد پیش ­بینی کننده معنادار نوع جو سازمانی بوده است؛ ۷) از دیدگاه کارمندان با سوابق کاری مختلف نوع جهان­بینی رهبری در برخی موارد پیش ­بینی کننده معنادار نوع جو سازمانی بوده است.

۲-۷-۹-۲- پژوهشهای خارجی

در تحقیقات نشان داده شد که سبک رهبری افراد نشانگر و منعکس کننده شخصیت آنهاست و می‌توان سبک رهبری رابراساس رفتار بین فردی و روند تصمیم گیری شناسایی کرد. زیر ا این دو مکمل یکدیگرند. از طرفی رهبری به طور مستقیم و غیر مستقیم بر عملکرد سازمانی تأثیر می‌گذارد (یامارینو و دانسرو^[۵۱۱]، ۲۰۰۲) محققان سه سطح تحلیل برای رهبری در نظر گرفتند؛ سطح فردی، گروهی و سازمانی. رفتار رهبری به طور مستقیم بر روی نگرش افراد و رفتار و عملکرد آنان تأثیر گذار است (دانسرو ،گرائن و هاگا^[۵۱۲]، ۱۹۷۵). از طرفی در بعد گروهی برروی ارتباطات، هماهنگی، تعارض بین گروهی و رفتارهای پاداش و تنبیه تأثیر گذار است (پیترسون و همکاران^[۵۱۳]، ۲۰۰۳) و به طور غیر مستقیم بر روی هدفگذاریها، تعیین نقش افراد و توزیع منابع بر گروه ها تأثیر می‌گذارد (آنتوناکسی و هاوس^[۵۱۴]، ۲۰۰۲). رهبری با تأثیر بر جهت استراتژی، ساختار سازمانی و تخصیص منابع و سیاست سازمانی در سازمان تأثیر گذار است (زاکارو^[۵۱۵]، ۲۰۰۱). به علاوه ادبیات تحقیق نشان می‌دهد که تمرکز بیشتر برروی خصایص، مهارت‌ها، سبک‌ها، و رویکردهای مختلفی از رهبری مثل وضعیتی، تناسب، تحو آفرین و راهبردی وجود دارد (نورت هاوس^[۵۱۶]، ۲۰۰۴؛ زوگاه^[۵۱۷]، ۲۰۰۹، ۲۰۰۸؛ النکاو وهمکاران^[۵۱۸]، ۲۰۰۵؛ هیت و آیرلند^[۵۱۹]، ۲۰۰۲؛ هامبریک و میسون^[۵۲۰]، ۱۹۸۴؛ ورا و کراسان^[۵۲۱]، ۲۰۰۴).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۷-۱۰- ارتباطات

۲-۷-۱۰-۱- پژوهشهای داخلی

دعائی و رجبی پور (۱۳۹۰) در یک بررسی مقایسه ای جایگاه انواع تاکتیکهای ارتباطات سازمانی در بروز رفتارهای هنجارشکنانه بین فردی پرستارانبر روی پرستاران بیمارستانهای دولتی استان یزد دریافتند که محاسبات حاکی از آن بود که حدود ۷۰% از واریانس متغیر ملاک (رفتار هنجار شکنانه) به وسیله متغیرهای پیش بین در تحقیق یعنی انواع سه گانه تاکتیکهای ارتباطی پیش بینی می‌شود. سهم پیش بینی تاکتیک ارتباطی سخت از سهم پیش بینی تاکتیک ارتباطی منطقی و آن نیز از تاکتیک ارتباطی نرم بالاتر بود. نتایج حاکی از آن بود که رابطه تاکتیک های ارتباطی بین فردی سخت و منطقی با هنجار شکنی بین فردی مثبت و معنا دار است.لکن رابطه تاکتیک ارتباطات بین فردی نرم با هنجار شکنی بین فردی منفی و معنادار است.
کسرایی و علیرحیمی (۱۳۸۸) در بررسی ساختار سازمانی و اثربخشی ارتباطات در سازمان بازنشستگی کشوری از منظر کارکنان بر روی ۱۳۰ نفر از کارکنان اداری، کارشناسان، معاونین مدیران و مدیران کل به این نتیجه رسیدند که افراد در سازمان با همکاران در رده های شغلی هم سطح خود یا مدیران مستقیم خودشان دارای ارتباط خوبی هستند و براحتی می‌توانند با آنها و با یکدیگر ارتباط برقرار سازند. و ارتباطات سازمانی در سلسله مراتب سازمانی در حد حد پایینی قرار دارد. افراد و کارکنان برای برقراری ارتباط و وصل شدن به مدیریت عالی سازمان و رساندن و گرفتن اطلاعات از آن دچار مشکل هستند و مدیریت عالی سازمان ارتباط نزدیکی با کارکنان خود در رده های پایین ندارد. در مورد ساختار نیز کارمندان نسبت به معاونینی و مدیران بیشترین عقیده را نسبت به تمرکز، رسمیت و پیچیدگی دارند.

۲-۷-۱۰-۲- پژوهشهای خارجی

هاتن و کریستف ^[۵۲۲](۲۰۰۹) در بررسی ارتباطات سازمانی به عنوان قلب سیستم اطلاعاتی دریافتند که تغییرات سازمانی باید با تغییر شرایط سیستم و استفاده از ارتباطات ممکن باشد و این منجر به یک رویکرد غیر مستقیم برای طراحی سازمانی می‌شود.
در بین تحقیقات انجام شده بر روی ارتباطات، ارتباط بین مافوق و زیر دستان از معمولی‌ترین موضوعات تحقیق هستند (آلن و همکاران^[۵۲۳]، ۱۹۹۳؛ ژابلین و کراون^[۵۲۴]، ۱۹۹۴). البته با وجودیکه روابط مافوق و زیر دستان از اهمیت برخوردار است، ارتباطات بین کارمندان نیز می‌تواند منبع اطلاعات خوبی باشد (ژابلین و کراون، ۱۹۹۴). در بین ادبیات تحقیق مربوط به ارتباطات برخی از محققان به بررسی دلایل ارتباطات و اینکه چرا اصولاً افراد در درون سازمان با هم ارتباط برقرار می‌کنند می‌پردازند (ژابلین و ساسمن^[۵۲۵]، ۱۹۸۳؛ کتز و کن^[۵۲۶]، ۱۹۶۶؛ اندرسون و مارتین^[۵۲۷]، ۱۹۹۵) برخی به بررسی انواع ارتباطات پرداخته (گراهام و همکاران^[۵۲۸]، ۱۹۹۳). در برخی از تحقیقات هم به بررسی رابطه بین ارتباطات، تعهد، رضایت (پورتر و استرز^[۵۲۹]، ۱۹۸۲؛ بوچانان^[۵۳۰]، ۱۹۷۴؛ روبرتز و اوریلی^[۵۳۱]، ۱۹۷۴؛ توسان^[۵۳۲]، ۲۰۰۹؛ مالملین^[۵۳۳]، ۲۰۰۷؛ اندرسون ومارتین^[۵۳۴]، ۱۹۹۵) ادراک کارکنان از عدالت سازمانی (جوس و گول^[۵۳۵]، ۲۰۱۱) و اثربخشی سازمانی (ژانگ و آگاروال^[۵۳۶]، ۲۰۰۹؛دمیرتاس^[۵۳۷]، ۲۰۱۰). برخی نیز به بررسی رابطه ارتباطات سازمانی و تعارض (اندرسون و ناروس^[۵۳۸]، ۱۹۸۴، ۱۹۹۰؛ آریانی و نبوی چشم، ۲۰۱۱؛ سیرا و اولا^[۵۳۹]، ۲۰۱۰) و برخی نیز به رابطه ارتباطات و تغییرات سازمانی (لوئیس و همکاران^[۵۴۰]، ۲۰۰۶) و ارزش‌های سازمانی و عقاید کارکنان (دمیرل^[۵۴۱]، ۲۰۰۹) پرداخته اند
۲-۷-۱۱- قدرت

۲-۷-۱۱-۱- پژوهشهای داخلی

درگاهی (۱۳۹۱) در پژوهشی با عنوان ” قدرت و رفتار سیاسی در سازمان؛ اخلاقی یا غیر اخلاقی” با مرور منابع و سایتهای مختلف به این نتایج رسید که بیشتر رفتارهای سیاسی حاصل تفاوت ادراک افراد و همچنین ویژگیهای سازمانی هستند به همین دلیل برخی افراد به دنبال رفتارهای سیاسی مشروع هستند و برخی افراد رفتارهای نامشروع را ترجیح می‌دهند. اگر چه در رفتارهای سیاسی نمی‌توان به طور دقیق مشخص کرد که چه نوع کاری اخلاقی یا غیر اخلاقی است پس باید گفت رعایت اصول اخلاقی در رفتار سیاسی باید در جهت تأمین منافع سازمان باشد. رفتارهای سیاسی را در سازمان نمی‌توان ازبین برد زیرا آنها پدیده ای اجتناب ناپذیرند. بنابراین مدیران اثربخش باید ماهیت سیاسی سازمان را بپذیرند، استراتژی های سیاسی را تنظیم کنند و از این راه به سازمان خود مزایای زیادی را برسانند.
معینی شهرکی، ترک زاده، محمدی و خادمی (۱۳۹۰) در بررسی رابطه بین نوع ساختار سازمانی و منابع قدرت مدیران در واحدهای ستادی دانشگاه شیراز در بین ۲۴۳ نفر از کارکنان به این نتایج دست یافتند: ساختار سازمانی غالب در واحدهای ستادی دانشگاه شیراز ساختار توانا ساز است. از دیدگاه کارمندان بالاترین میانگین مربوط به منبع قدرت پاداش و کمترین میانگین مربوط به منبع قدرت اطلاعات است و تفاوت بین میانگین ها معنادار است. منابع قدرت مورد استفاده مدیران واحدهای ستادی دانشگاه به ترتیب عبارتند از: پاداش، چیرگی محیط، تخصص، مرجعیت، تنبیه، اخلاق، مشروعیت و اطلاعات. ساختار تواناساز پیشبینی کننده مثبت و معنادار منابع قدرت چیرگی محیطی، تخصص، مرجعیت، اخلاق، مشروعیت و اطلاعات و پیش بینی کننده منفی و معنادار منابع قدرت تنبیه، پاداش و فرهنگ و پیش بینی کننده منفی و معنادار سایر منابع قدرت می‌باشد.

۲-۷-۱۱-۲- پژوهشهای خارجی

مروری بر ادبیات تحقیقات در مورد قدرت نشان می‌دهد که برخی از محققان بر روی انواع قدرت تحقیقات خود را متمرکز داشته اند (کومتر^[۵۴۲]، ۱۹۸۹) و برخی قدرت را در محل کار مورد مطالعه قرار داده اند (رولینز و بهار^[۵۴۳]، ۱۹۷۶؛ دونبار^[۵۴۴]، ۲۰۰۴؛ دونبار و برگان^[۵۴۵]، ۲۰۰۵) و برخی با بهره گرفتن از دیدگاه مراوده ای به بررسی تعاملات و روابط بین مدیران و کارمندان پرداخته اند (جوسولد^[۵۴۶]، ۱۹۸۹؛ کتز، ۱۹۹۸؛ هارپر^[۵۴۷]، ۱۹۹۰؛ جیوایا و سیمز^[۵۴۸]، ۱۹۸۳). از طرفی قدرت می‌تواند بر روی رفتار افراد تأثیر بگذارد (کلتنر و همکاران^[۵۴۹]، ۲۰۰۳). به عنوان مثال در ابراز عقاید خویش احساس اعتماد به نفس بیشتری دارند (اندرسون و گالینسکی^[۵۵۰]، ۲۰۰۶) و برای رسیدن به اهداف خود دست به عمل می‌زنند (گالینسکی و همکاران^[۵۵۱]، ۲۰۰۳؛ فست و همکاران^[۵۵۲]، ۲۰۰۹) و این به نوبه خود بر ادراکات افراد از کنترل تأثیر می‌گذارد (برسکول، ۲۰۱۲)

۲-۷-۱۲- سیاست

۲-۷-۱۲-۱- پژوهشهای داخلی

مقبل و هادوی نژاد (۱۳۸۸) در بررسی رابطه ادراک سیاسی و رفتار شهروندی سازمانی در دانشگاههای دولتی شهر تهران با تبیین نقش تعدیلگر معنویت سازمانی دریافتند که معنویت سازمانی رابطه منفی بین ادراک سیاسی و رفتارهای شهروندی سازمانی را به طور معناداری تعدیل می‌کند.
هادی زاده، رضایی و اکبری (۱۳۸۹) در پژوهشی با عنوان رهیافت راهبردی تاکتیک های سیاسی در سازمان با بررسی ۲۲۰ نفر از کارمندان دانشگاه شهید بهشتی به این نتیجه رسیدند که بین نوآوری حرفه ای و تمایل به رفتار سیاسی رابطه معنادار و معکوسی وجود دارد. بدین معنا که با افزایش تمایل به رفتار سیاسی، نوآوری حرفه ای کارکنان کاهش می‌یابد. تحلیل فرضیه های فرعی تحقیق گواه آن بود که ارتباط معکوسی میان نوآوری حرفه ای با چاپلوسی، استفاده سیاسی از اطلاعات، ایجاد الزام اخلاقی و معاشرت با افراد صاحب نفوذ وجود دارد. ولی در این پژوهش میان نوآوری حرفه ای با تصویر سازی و ایجاد پایگاه حمایتی رابطه ای حاصل نشده است. به علاوه بین نو آوری حرفه ای و سن رابطه معنادار معکوسی برقرار است و نوآوری حرفه ای در زنان بیشتر از مردان بود.
فریدونی (۱۳۹۲) در تحقیقی به بررسی رابطه بین انواع جو سازمانی و میزان شیوع رفتارهای سیاسی سازمانی در دانشگاه شیراز پرداخت. یافته‌های پژوهش نشان داد که تنها یک نوع جو در دانشگاه شیراز غالب نیست و انواع جو توسعه­ای، داخلی و منطقی به طور نسبی در دانشگاه رواج داد. رفتارهای سیاسی سازمانی در دانشگاه شیوع نسبی دارد اما هنوز شیوع آنها به مرحله بحرانی نرسیده است. رفتار سیاسی سازمانی شایع در دانشگاه، تاکتیک­های سیاسی می‌باشد. بین انواع جو سازمانی و میزان شیوع رفتارهای سیاسی سازمانی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. از دیدگاه کارکنان جو توسعه­ای پیش ­بینی کننده معنادار هیچ­یک از رفتارهای سیاسی سازمانی (بازی­های سیاسی، بازی­های قدرت و تاکتیک­های سیاسی) نمی ­باشد. جو داخلی پیش­­بینی کننده مثبت و معنادار رفتاهای سیاسی سازمانی (بازی­های سیاسی، بازی­های قدرت و تاکتیک­های سیاسی) می­باشد. جو منطقی پیش ­بینی کننده مثبت ومعنادار رفتاهای سیاسی سازمانی (بازی­های سیاسی، بازی­های قدرت و تاکتیک­های سیاسی) می­باشد و جو گروهی نیز پیش ­بینی کننده مثبت و معنادار بازی­های سیاسی و تاکتیک­های سیاسی و پیش ­بینی کننده منفی و معنادار بازی­های قدرت می­باشد. تفاوت معناداری بین انواع جو و میزان شیوع رفتارهای سیاسی سازمانی از دیدگاه کارکنان زن و مرد وجود دارد. تفاوت معناداری بین انواع جو و میزان شیوع رفتارهای سیاسی سازمانی از دیدگاه کارکنان با مدارک تحصیلی مختلف وجود دارد.

۲-۷-۱۲-۲- پژوهشهای خارجی

مطالعات انجام شده بر روی سیاست‌های سازمانی بر روی رفتار سیاسی و تمایلات فعالانه کارکنان برای استفاده از سیاست‌های سازمانی در سازمانها متمرکز می‌باشد (لوپی و برگوینه^[۵۵۳]، ۲۰۰۰؛ دیفنباخ^[۵۵۴]، ۲۰۰۷؛ گراسمن^[۵۵۵]، ۲۰۰۶؛ ساسمن و همکاران^[۵۵۶]، ۲۰۰۲؛ پلد^[۵۵۷]، ۲۰۰۰).
گاندز و موری^[۵۵۸] (۱۹۸۰) تحقیقات خود را بر روی منابع بروز رفتار سیاسی در سازمان معطوف داشتند. آنها بیان کردند که رقابت برای بدست آوردن منابع سازمانی یا مزایا یکی از مهمترین مسائلی است که در مورد سیاست سازمانی وجود دارد و از آنجایی که سطوح بالاتر سازمان مسؤول تخصیص منابع هستند بنابراین سیاست‌های سازمانی نیز بیشتر در سطوح بالاتر سازمانی جریان دارد (زاهرا^[۵۵۹]، ۱۹۸۵).
افراد دیگری نیز به انواع تاکتیک‌های سیاسی سازمان توجه داشته اند (کیپنیس و همکاران^[۵۶۰]، ۱۹۸۰؛ ویین و فریس^[۵۶۱]، ۱۹۹۰؛ کومار و گادیالی^[۵۶۲]، ۱۹۸۹؛ جاج وبرتز^[۵۶۳]، ۱۹۹۴).
دادلر^[۵۶۴](۲۰۰۷) بر روی تأثیر ویژگی‌های شخصیتی بر شراکت سیاسی در سازمان و عومل پیش بینی کننده رفتار سیاسی (مانند موقعیت) تأکید دارد.
اولاه وهمکاران نیز عوامل تأثیر گذار بر رفتار سیاسی را شامل شخصیت، موقعیت، احساس نیاز به تحقق هدف و خطر پذیری می‌دانند (اولاه و همکاران^[۵۶۵]، ۲۰۱۱).
سیاست سازمانی بنا بر تحقیقات انجام شده بر روی پیامدهای سازمانی از قبیل عدم رضایت شغلی (پون^[۵۶۶]، ۲۰۰۴) و تمایل به ترک خدمت (هریس و همکاران^[۵۶۷]، ۲۰۰۵) عدم اعتماد وکاهش نوآوری (پورکر و همکاران^[۵۶۸]، ۱۹۹۵) کاهش عملکرد کاری (بایرن^[۵۶۹]، ۲۰۰۵؛ صمد وامری^[۵۷۰]، ۲۰۱۱) افزایش اضطراب، افزایش جابجایی (کورتیس^[۵۷۱]، ۲۰۰۳؛ هارتلی و برانیکی^[۵۷۲]، ۲۰۰۶) تأثیر دارد. از طرفی دفت (۲۰۱۰) اشاره داردکه فعالیت سیاسی ۳ قلمرو مهم در سازمان دارد: تغییر ساختاری، موفقیت مدیران و اختصاص منابع.

۲-۷-۱۳- تعارض

۲-۷-۱۳-۱- پژوهشهای داخلی

نصیری پور، ریاحی و افضل (۱۳۸۸) در بررسی نظام ارتباطات و رابطه آن با تعارض سازمانی در مجتمع بیمارستانی حضرت رسول اکرم (ص) تهران بر روی ۲۶ مدیر و ۲۳۹ نفر از کارکنان دریافتند که در زمینه تعارض بین فردی مدیران و کارکنان میانگین بدست آمده از میانگین واقعی کمتر بود. دربین مؤلفه های نظام ارتباطات سه مؤلفه که در حد مطلوب برآورد شد عبارت بودند از: مثبت گرایی، همگرایی، همدلی، روحیه حمایتگری. بین نظام ارتباطات (روحیه حمایت گری، مثبت گرایی و تساوی) از یک سو و تعارض بین مدیران و کارکنان رابطه معناداری وجود داشت و در این بین روحیه حمایت گری نقش مهمتری را در رگرسیون یا میزان تعارض بین فردی ایفا می‌کرد. با توجه به رابطه معنادار و معکوس بین اکثر مؤلفه های ارتباطات اثربخش با تعارض بین فردی مدیران و کارکنانبهبود نظام ارتباطات اط طریق ایجاد فضای مناسب حمایتگرانه و انتقال حس همتراز بودن و تساوی از لحاظ موقعیت اجتماعی و شغلی ایجاد حس خوشایند نسبت به خود و طرف مقابل می‌تواند در کاهش تعارضات مؤثر واقع شود.
نکویی مقدم و پیرمرادی (۱۳۸۷) در بررسی رابطه بین ویژگیهای شخصیتی کارکنان و تعارض سازمانی بین فردی در سازمانهای دولتی از میان ویژگیهای مختلف شخصیتی تأثیر گذار بر رفتار سازمانی بر روی تعدادی از ویژگیهای شخصیتی مطرح شده توسط رابینز از جمله کانون کنترل، قدرت طلبی، عزت نفس، سازگاری با موقعیت مورد توجه قرار گرفت و از بین انواع تعارضات به تعارضات بین فردی محدود و محصور شده است. نتایج تحقیقات نشان داد که رابطه مثبت و معناداری بین ویژگیهای شخصیتی کانون کنترل و قدرت طلبی کارکنان و تعارض سازمانی بین فردی وجود دارد. و بین ویژگیهای شخصیتی عزت نفس و سازگاری با موقعیت کارکنان و تعارض سازمانی بین فردی ارتباط منفی معناداری وجود دارد.

۲-۷-۱۳-۲- پژوهشهای خارجی

مروری بر ادبیات مربوط به تعارض در سازمان‌ها نشان داد که تحقیقات انجام شده در زمینه تعارض سازمانی به تبیین مفهوم تعارض و عوامل شکل گیری آن در سازمان‌ها (فیورلی و همکاران^[۵۷۳]، ۲۰۰۸؛ مارهاداس^[۵۷۴]، ۲۰۱۰) نقش جنسیت مدیران در مدیریت تعارض (چادهری و همکاران^[۵۷۵]، ۲۰۰۸) بررسی رابطه تعارض با عملکرد کارکنان (انوار و همکاران^[۵۷۶]، ۲۰۱۲) پرداخته‌اند و برخی از محققان نیز به تعارض به عنوان یک سیستم نگاه می‌کردند (لوهمان^[۵۷۷]، ۲۰۰۹). رحیم^[۵۷۸] (۱۹۸۶) بیان کرد که تعارض سازمانی را باید مدیریت کرد تا حل شود زیرا می‌توان با بهره گرفتن از آن به اثربخشی گروهی، فردی و سازمانی رسید. ادبیات مربوط به تعارض سازمانی در برخی جاها اشاره دارند که باید از تعارض اجتناب شود (وال و کالیسر^[۵۷۹]، ۱۹۹۵) ولی عده ای اعتقاد داشتند که تعارض امری اجتناب ناپذیر بین افراد و گروه‌هاست (رابینز و جاج، ۲۰۰۹) و دسته سوم عقیده داشتند که نه تنها تعارض یک نیروی مثبت در گروه ها حساب می‌شود بلکه سبب می‌شود که گروه عملکرد مؤثرتری داشته باشد.

۲-۷-۱۴- سرمایه اجتماعی

۲-۷-۱۴-۱- پژوهشهای داخلی

علامه و همکاران (۲۰۱۲) در پژوهشی به بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و انتقال دانش در درون سازمان‌ها پرداختند. آنها دریافتند که سرمایه اجتماعی می‌تواند بر انتقال دانش در درون سازمان تأثیر گذار باشد.
شریفیان ثانی و ملکی سعید آبادی (۱۳۸۵) در پژوهشی با عنوان سرمایه اجتماعی به مثابه یک سیستم پیچیده با تأکید بر ارتباط متقابل سینرژیک میان متغیرهای تشکیل دهنده سرمایه اجتماعی به عنوان یک کل به معرفی ریاضیات پیچیدگی به عنوان روشی مناسب برای اندازه گیری سرمایه اجتماعی می‌پردازند. در این مدل با تعریفی تابع گون با بیان ارتباطات متقابل و غیر قابل تقلیل متغیرها با یکدیگر سرمایه اجتماعی به عنوان یک تابع پیچیده صورت بندی شده و تعیین حدود و فضای فازی متعلق به اجزای سرمایه اجتماعی و حل دستگاه معادلات مشتقات جزئی به عنوان ابزارهایی کارآمد در بررسی این تابع می‌پردازند.
اکبری (۱۳۹۲) در بررسی بین سرمایه اجتماعی و رضایت شغلیمعلمان شهرستان فراشبند در یافت که میزان سرمایه اجتماعی و نیز میزان رضایت شغلی موجود در مدارس شهرستان فراشبند در سطح کفایت قابل قبول می باشد. سرمایه اجتماعی پیش بینی کننده قوی تر رضایت شغلی معلمان زن نسبت به معلمان مرد می باشد. سرمایه اجتماعی پیش بینی کننده قوی تر رضایت شغلی معلمان با مدرک تحصیلی فوق دیپلم نسبت به معلمان با سایر مدارک تحصیلی می باشد. سرمایه اجتماعی پیش بینی کننده قوی تر رضایت شغلی معلمان غیربومی نسبت به معلمان بومی می باشد. سرمایه اجتماعی پیش بینی کننده قوی تر رضایت شغلی معلمان دوره ابتدایی نسبت به معلمان سایر دوره های تحصیلی می باشد.

۲-۷-۱۴-۲- پژوهشهای خارجی

ناهاپیت و گوشال (۱۹۹۸) در بررسی سرمایه اجتماعی، سرمایه ذهنی و مزایای سازمانی دریافتند که سرمایه اجتماعی خلق سرمایه ذهنی را سهولت می‌بخشد. سازمانها به عنوان نهادهای اجتماعی در توسعه سطوح بالای سرمایه اجتماعی هدایت گر بوده و سازمانها به خاطر سرمایه اجتماعسی خود نسبت به بقیه رقبا در خلق و تقسیم سرمایه ذهنی موفق هستند.
گنزالس، جانسون و لاندی (۲۰۰۶) در بررسی سرمایه اجتماعی و ساختار سازمانی در شرکتهای کلمبیایی به ارائه مدلی پرداختند که بر اساس آن هیچ ساختار سازمانی برای همیشه برای عملکرد سازمان بهترین نیستند بلکه آنچه اهمیت دارد اینست که ساختار باید متناسب با اهداف و منابع سازمان باشد. به علاوه نتایج مربوط به تأثیر اجتماعی نیز بیان می‌کند که سازمانهایی که به دنبال توسعه حمایت سازمانی می‌باشند تنها بر یک ساختار سازمانی تمرکز داشته باشند.

شکل ‏۵‑۱: منحنی جابجایی ماکزیمم سوییچ یکسرگیردار نیترید-بور برحسب ولتاژ اعمالی در دوحالت خطی و غیرخطی ۹۸
شکل ‏۵‑۲: اثر پارامتر غیرموضعی روی جابجایی ماکزیمم سوییچ‌ یکسزگیردار نیترید-بور ۹۹
شکل ‏۵‑۳: تغییرات پتانسیل الکتریکی بدون بعد در طول تیر یکسرگیردار به ازای پارامتر موضعی ۱۰۰
شکل ‏۵‑۴: تغییرات پتانسیل الکتریکی بدون بعد در طول تیر دوسرگیردار به ازای پارامتر موضعی ۱۰۰
فهرست جدول‌ها

عنوان

صفحه

تحلیل غیر خطی دینامیکی و ارتعاشی نانولوله کربنی در سیستم نانوالکترومکانیک‌سوییچ با بهره گرفتن از تئوری غیر‌محلی الاستیسیته ۱
جدول ‏۳‑۱: پارامترهای هندسی و خواص مکانیکی نانولوله کربنی وثابت‌های نیرویی ۴۸
جدول ‏۳‑۲: تاثیر گپ در حضور و عدم حضور نیروی واندروالس روی ولتاژ پولین استاتیکی تیریکسرگیردار ۵۶
جدول ‏۳‑۳: اثر طول روی ولتاژ پولین استاتیک برای دو تیر یکسرآزاد و دوسرگیردار ۵۸

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

جدول ‏۳‑۴: تاثیر گپ روی ولتاژ ناپایداری نانولوله‌ بدون نیروی واندروالس ۷۲
جدول ‏۳‑۵:تاثیر ولتاژ استاتیک اولیه و پارامترهای غیرموضعی مختلف روی فرکانس اساسی نانولوله یکسرگیردار ۷۵
جدول ‏۴‑۱: مشخصه‌ های هندسی سوییچ سنسوری و ویژگی‌های نانولوله کربن ۸۴
جدول ‏۴‑۲: سرعت و طول زمان حرکت ذره و ولتاژهای اعمال شده به سیستم با هندسه مشخص ۸۷
جدول ‏۵‑۱: مشخصات هندسی و خواص فیزیکی و مکانیکی نانولوله نیترید-بور ۹۷
فهرست علائم و اختصارات

طول نانولوله

شعاع داخلی و خارجی نانولوله

فاصله هوایی

ضریب گذردهی از خلأ

ثابت هاماکر

عرض معادل تیر

در سال ۱۹۹۳ موسسات دولتی برنامه های حمایتی از MEMS را آغاز کردند، و در سال ۱۹۹۸ مرکز نساجی ملی^[۴۷](National Textile Center) در یک پروژه MEMS با محوریت صنعت نساجی و بافندگی سرمایه گذاری کرد.
در حال حاضر روش های بسیاری در صنعت MEMS موجود و افق آن برای کاربردهای بیشتر باز است. شکل ۲-۱ خلاصه ای از افراد، موسسات دانشگاهی و یا صنعتی دخیل در پیشرفت میکروماشینها در طول پنجاه سال را نشان می دهد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

شکل ۲-۱- تاریخچه MEMS در ایالات متحده از ۱۹۵۰ تا ۲۰۰۰
در نتیجه رشد سریع و روزافزون تکنولوژی MEMS، مطالعه در رابطه با طراحی، ساخت، و تجارت ابزار و سیستمهای میکروئی نیز افزایش یافته است. این وسایل ریز در حین استفاده، اغلب در معرض حالتهای پیچیده تنش و کرنش قرار می گیرند و خواص مکانیکی آنها در کارآیی کلی آنها تاثیر بسزائی دارد. بنابراین پیشگوئی واکنش این اجسام کوچک نسبت به بارگذاریهای مکانیکی در طراحی و ساخت اسباب قابل اعتماد مطلوب است
۲-۲ تحقیقات قبلی در رابطه با پدیده ناپایداری در ساختارهای MEMS
اولین تحقیقات در زمینه تحریک الکترواستاتیکی از دهه ۱۹۶۰ آغاز شد. در یک سری از آزمایشات جالب که توسط تیلور^[۴۸] (دانشمند انگلیسی) انجام شد، ادغام قطرات مایع توسط اختلاف پتانسیل های الکتریکی مختلف بررسی شد. در سیستم او نقش دیافراگم الاستیکی توسط یک فیلم نازک انجام می شد. تیلور به این نتیجه رسید که وقتی اختلاف پتانسیل اعمالی از یک ولتاژ بحرانی فراتر رود، دو قطره در هم ادغام می شوند یا دیافراگم به سمت صفحه پائین کشیده می شود. بنابراین در ولتاژهای اعمالی که زیر ولتاژ بحرانی هستند، دو قطره مایع تحت یک فاصله معین از هم باقی می مانند.
آزمایشات تیلور توسط آکربرگ^[۴۹] بصورت ریاضی مدل شدند. آکربرگ از آزمایشات تیلور در نسبت کوچکی استفاده کرد تا یک پتانسیل الکترواستاتیکی تخمینی محاسبه کند. آکربرگ بدین صورت فرض کرد که فاصله مابین دیافراگم و الکترود نسبت به شعاع دیافراگم، کوچک است. با نادیده گرفتن اثر میدان الکتریکی حاشیه ای^[۵۰] و با فرض تقارن استوانه ای مدل و سایر ساده سازی های دیگر آکربرگ توانست مسئله را در حد مطالعه معادله دیفرانسیلی معمولی غیرخطی ساده برای تغییر شکل دیافراگم ساده کند.
بطور همزمان با تیلور، ناتانسون^[۵۱] یکی از محققان MEMS به بررسی تحریک الکترواستاتیکی بعنوان یک روش برای طراحی یک ترانزیستور رزونانس پرداخت. برای درک بهتر مسئله ناتانسون و همکارانش مدل جرم- فنر تحریک الکترواستاتیکی را بازسازی کردند. همان ناپایداری حاصل شده در تحقیقات تیلور پدیدار شد. نام Pull-in اولین بار توسط ناتانسون به این پدیده داده شد. با رشد و کامل شدن MEMS و همچنین با تکامل سیستم های نانوالکترومکانیکی، اهمیت شناخت تحریک الکترواستاتیکی و پدیده ناپایداری نیز توسعه یافت. طراحی تعداد بسیار زیادی از دستگاه های MEMS/NEMS بوسیله این ناپایداری محدود شده است.
در رابطه با MEMS/NEMS محققان بسیاری از جمله چو^[۵۲] و همکارانش کارهای ناتانسون را پیگیری کردند و از مدلهای جرم- فنر مختلف برای تحلیل اشکال متنوع MEM/NEM با تحریک الکترواستاتیکی استفاده کردند. سایر محققان مانند گیلبرت^[۵۳] و همکارانش در ۱۹۹۶ ، شی^[۵۴] و همکارانش در ۱۹۹۴، فانک^[۵۵] و همکارانش در ۱۹۹۷ ، آلورو و وایت^[۵۶] در ۱۹۹۷ و اوستربرگ و سنچوریا^[۵۷] در ۱۹۹۷ نیز پدیده ناپایداری را توسط شبیه­سازی مستقیم عددی بررسی کردند تا اینکه اخیراً تحلیل کامل دستگاه های دو بعدی توسط برنستین^[۵۸] و همکارانش بکار گرفته شد یکی از حالات عمومی این مدل ها تحلیل هندسی دستگاه و استفاده از آنها برای حل معادلات مدل مورد نظر است. در واقع مدل جرم- فنر بر این فرض استوار است که صفحات موازی در تمامی تغییر شکل ها و خیزها باز هم بطور موازی با هم می مانند. در نتیجه این مدل برای زمانی جواب می دهد که ولتاژ در یک گستره خاصی باشد، .
بنابراین دو نقطه و وضعیت قابل اطمینان برای این دستگاه ها وجود دارد. اگر ولتاژ بالاتر از باشد، هیچ راه حلی وجود ندارد. بنابراین، بعنوان ولتاژ ناپایداری تعریف می شود. در تمامی این مطالعات روش های مختلفی برای بررسی پدیده ناپایداری ارائه شده است.
۲-۳ تحقیقات قبلی در رابطه با آنالیز فرکانسهای طبیعی ساختارهای MEMS
بعضی از ابزارهای MEMS در نزدیکی فرکانسهای طبیعیشان بکار برده می شوند که این کار باعث ایجاد ماکزیمم دامنه جابجایی و بیشترین بازدهی آنها می شود. به همین خاطر پیش بینی فرکانسهای طبیعی این ساختارها یک فاکتور کلیدی در فاز طراحی به شمار می رود. در این گونه ساختارها فرکانسهای طبیعی با افزایش ولتاژ اعمالی تغییر می کنند. این ویژگی باعث می شود تا بتوانیم فرکانس کاری ساختار مورد نظر را با توجه به ولتاژ اعمالی به آن تنظیم کنیم. بنابراین پیش بینی این فرکانس وابسته به ولتاژ بسیار ارزشمند است.
میکروصفحات کاملا کلمپ شده فرکانسهای طبیعی بالایی دارند. این گونه صفحات به صورت گسترده ای در میکروپمپها، میکروفونها و میکروسنسورها کاربرد دارند. در تحقیقیت قبلی برای آنالیز فرکانس میکروصفحات از مدلهای ساده شده ای از قبیل روش تک بعدی جرم- فنر^[۵۹] استفاده شده است، در صورتی که این گونه ساختارها باید به صورت ساختارهای پیوسته مدل شوند. به علاوه در شرایط واقعی، میدان الکترواستاتیکی و تغییر شکل الاستیکی قطعه تشکیل یک سیستم کوپل شده را می دهند. به همین دلیل برای بررسی دقیق مشخصات این گونه ساختارها باید از مدلهای ریاضی کارآمد و روش های عددی برای حل معادلات حاصل شده بهره جست که دقت مورد نظر را فراهم نمایند.
فارس^[۶۰] و همکارانش فرکانسهای طبیعی یک میکروتیر را با بهره گرفتن از روششوتینگ^[۶۱] به دست آورده اند. چون این روش مبتنی بر تکرار است از نظر محاسباتی بسیار پرهزینه به شمار می رود. همچنین استفاده از این روش در نزدیکیهای ولتاژ ناپایداری به واگرایی در نتایج منجر شود. در عوض استفاده از مدلهای کاهش مرتبه یافته^[۶۲] می تواند راه حل مناسبی برای غلبه بر مشکلات یاد شده باشد
۲-۵ تحقیقات قبلی در رابطه با بررسی اثر ولتاژ آنی^[۶۳] در ساختارهای MEMS
در بسیاری از مطالعات قبلی پدیده ناپایداری به صورت استاتیکی مورد مطالعه قرار گرفته است، بدین معنا که ولتاژ اعمالی به آهستگی افزایش یافته و در نهایت به مقدار خود در نقطه ناپایداری می رسد. اما در بسیاری از ساختارهای MEMS مانند میکروسوئیچ ها ولتاژ به صورت آنی اعمال می شود که این امر منجر به کاهش ولتاژ ناپایداری می شود که این حالت اصطلاحا ولتاژ ناپایداری دینامیکی^[۶۴] خوانده می شود. پژوهشگران معدودی به بررسی این پدیدهاز منظر تئوری پرداخته اند که از میان آنان می توان به آنانتاسورش^[۶۵] و کریلوف^[۶۶] اشاره کرد. آنها یک میکروتیر را تحت ولتاژ آنی مورد مطالعه قرار داده اند و دریافته اند که در این حالت ولتاژ ناپایداری در حدود %۹۱ ولتاژ پیش بینی شده در حالت استاتیکی است.
۲-۶ کارهای انجام شده مرتبط با پروژه
از آنجاییکه میکروتیرها با شرایط مرزی متفاوت مولفه های تشکیل دهنده بسیاری از میکروساختارها، سنسور ها و عملگرها هستند بعنوان مثال میکرو رزوناتورها ،میکروسوئیچها و میکرو ژیروسکوپها و میکروشتاب سنجها،میکرو پمپها ابزارهایی از این قبیل هستند که میکروتیر تحت تحریک نیروی الکترواستاتیک و پیزوالکتریک قرار می گیرد.در بسیاری از میکروساختارها نظیر شتابسنجها ،میکرو رله ها و میکرو سوئیچها ،میکروتیرهای یکسرگیردار و دوسر گیردار بخش اصلی مکانیکی این ابزارها تلقی می شوند که تحت تاثیر نیروی الکترو استاتیک منحرف می شوند[۱].زمانیکه ولتاژ تحریک از مقدار بحرانی تجاوز کند آنگاه میکرو ساختار با الکترود ثابت تماس پیدا خواهد کرد[۲-۴].
در بعضی موارد مانند میکرو دانسیته مترها ،میکرو بیوسنسورها [۵] میکرو ویسکوزیته مترها[۶] و میکرو رزوناتورها [۷, ۸] ،ممکن است که میکروتیر غوطه ور یا در تداخل با سیال باشد. در تحقیقات قبلی که در این زمینه انجام شده است آقای پاندی و همکارانش[۹] نشان داده اند، زمانیکه میکروتیر در تداخل با گاز بعنوان سیال واسطه قرار می گیرد استعلاک و سختی افزوده ناشی از گاز در معادلات تیر ظاهر می گردد و می تواند عملکرد سیستم را تغییر دهد.بهر حال در بعضی از ابزارها که میکرو تیر ممکن است در سیال غوطه ور باشد،در اینگونه موارد که استعلاک افزوده ناشی از لزجت سیال تاثیر خود را بر روی نیروی عکس العمل نشان می دهد، جرم افزوده بعنوان یک پارامتر مهم در تحلیل دینامیکی در Mems مطرح است[۱۰].تحقیقات متعددی هم اخیرا در رابطه با تاثیر جرم افزوده ناشی از تداخل سیال در ابعاد ماکرو و میکرو انجام شده است.آقای اسماعیل زاده و همکارانش [۱۱] ارتعاشات آزاد ساختارهایی پوشش دار را که در سیال غوطه ورند را بررسی کرده اند.آنها از خاصیت تابع پتانسیل سیال برای محاسبه فشار هیدرولیکی سیال بر روی ساختارها استفاده کردند.آقای لیانگ و همکارانشان[۱۲] ارتعاشات آزاد صفحه یکسر گیردار غوطه ور در سیال را با بهره گرفتن از جرم افزوده تجربی مورد بررسی قرار دادند.آنها همچنین مشخصه های ارتعاشی را به ازای نسبتهای طول به عرض مختلف برای صفحه غوطه ور در آب بدست آورده اند.آقای لیندهولم و همکارانشان [۱۳] هم آزمایشات فراوانی برای ارزیابی فرکانسهای طبیعی صفحه مستطیلی شکلی که در تداخل با هوا و آب بود انجام داده و نتایج را مورد مقایسه قرار داده اند.
آقای ارگین و همکارانشان [۱۴] با بهره گرفتن از روش المان مرزی^[۶۷]و با بهره جستن از تصاویر برای تحلیل صفحه یکسر گیردار غوطه ور در سیال استفاده کردند.آنها نتایج بدست آمده را برای نسبتهای مختلف نشان دادند و نتیجه گرفتند که برای فرکانسهای بالاتر این نتایج دقیقتر است. آقای قورمان و همکارانش[۱۵] تیر یکسر گیرداری که از یک طرف در تماس با سیال تراکم ناپذیر و از طرف دیگر در تماس با هوا بود را مورد بررسی قرار داد و فرکانسهای تیر خیس را با فرکانسهای تیر خشک و مورد مقایسه قرار داند.آقای آتکینسون و همکارانشان [۱۶] پاسخ فرکانسی صفحه یکسر گیردار را با بهره گرفتن از روش تحلیلی برای فشار سیال، زمانیکه ویسکوزیته سیال در تماس صفحه است مورد بررسی قرار دادند.آقای لیانگ[۱۷] بصورت تئوری فرکانسهای طبیعی دو صفحه دایروی منطبق کوپل را با در نظر گرفتن سیال تراکم پذیر و غیر ویسکوز با بهره گرفتن از روش بسط سری فوریه و روش رایلی ریتز بدست آورده است.آقای لتر[۱۸] خاصیت تراکم پذیری سیال را در محاسبات برای صفحه دایروی شکل اعمال کرد و نتیجه گرفت که تراکم پذیری تاثیر بیشتری بر روی خارج از فاز بودن مدها دارد.آقای ژئونگ و همکارانش[۱۹] هم با بهره گرفتن از همان روش، فرکانسهای کوپل شده دو صفحه مستطیلی منطبق را بررسی کردند.آقای رضازاده و همکارانش[۲۰] هم تاثیر بارگذاری سیال بر روی تیر یکسر گیرداری که تحت تحریک الکترو استاتیک بود را بررسی کرده و فرکانسهای طبیعی و جرم افزوده ناشی از فشار سیال را بدست آوردند.همچنین تاثیر الکترواستاتیک در معادلات بعنوان ماتریس سختی ظاهر شد.آقای سادر[۲۱] ویژگیهای ارتعاشی تیر یکسر گیردار را با کاربرد در نیروی اتمی میکروسکوپ مورد بررسی قرار داده است.آقای هریسون و همکارانش[۲۲] در یک مطالعه تجربی تاثیر نزدیکی دیواره جامد را بر روی رزونانس صفحه غوطه ور در سیال را نشان داده است.آنها همچنین تاثیر سیال را بعنوان جرم افزوده و استعلاک افزوده مدل کرده و پاسخ فرکانسی سیستم را مورد مطالعه قرار دادند.
در موارد استاتیکی که ولتاژ به آرامی افزایش می یابد،اینرسی و استعلاک بیان کننده اینند که نیرو تحریک تاثیری بر روی مقادیر ولتاژ ناپایداری ندارد هرچند که زمانیکه ولتاز بصورت پله اعمال می شود ،اینرسی و استعلاک در روابط ظاهر می شود و این بیان کننده اینست که ولتاژ pull-in دینامیکی با ولتاژ pull-in استاتیکی متمایز است.
روش های حل مختلفی برای تحلیل دینامیکی میکروتیر های تحت تحریک الکترو استاتیک مورد استفاده قرار گرفته اند که بعضی از این روشها عبارتند از روش گلرکین[۲۳-۲۵] ،روش المان محدود[۲۶] ، روش تحلیلی کیفی غیر خطی^[۶۸] [۲۷] و روش انرژی[۲۸].آقای لین و وانگ[۲۹] یک بازبینی وسیع از مدلسازی و شبیه سازی برای تشریح حل دینامیکی در mems را گزارش کردند.در مواردیکه کاربرد سوئیچها مورد توجه است ،نظیر اپتیکال یا فرکانسهای رادیویی (RF) ارتباط ولتاژ pull-in دینامیکی و زمان pull-in یا زمان تعویض مهم و مورد توجه است.از طرفی نشان داده شده که پارامترهای نیروی تحریک و ساختار سیستم در رفتار میکرو ساختارها در هنگام سرنگونی تیر به شرایط سیستم وابسته است.
از طرفی نیروی الکترو استاتیک و ویژگیهای ماده و هندسی ساختار و همچنین شرایط محیطی نظیر تغییرات دما [۳۰-۳۲] و تاثیر squeeze film سیال احاطه شده [۳۳-۳۵] می تواند پاسخ گذرا و شرایط ناپایداری سیستم را تغییر دهد.زمانیکه میکرو ساختارها در محیط گاز قرار دارند،استعلاک افزوده درمحدوده فرکانسهای پایین ظاهر می شود در صورتیکه در محدوده فرکانسهای بالا سفتی مهم و قابل توجه است [۳۶].
در کار حاضر ابتدا ارتعاشات آزاد میکرو تیر یکسرگیردار مورد بررسی قرار گرفته است .میکروتیر در محفظه بسته حاوی سیال غو طه ور است و سیال تراکم ناپذیر و غیر لزج و غیر چرخشی فرض شده است.در کار حاضر روش حل با فرض معادل قرار دادن شرایط سینماتیک تیر و سیال و همچنین با ارتباط شرایط مرزی دو قسمت مخزن بصورت مجازی بین تیر و سیال و همچنین ارتباط سیالهای نواحی ۱و ۲ محفظه در فاصله ،معادلات بصورت کوپل درآمده و با فرض منطبق بودن شکل مدها برای تیر و سیال و اعمال روش گلرکین معادلات مربوط به حل مقدار ویژه سیستم بدست آمده است.همچنین فرکانسهای طبیعی سیستم کوپل به ازای تغییرات هندسی و مادی تیر و سیال مورد توجه قرار گرفته است.
در ادامه با در نظر گرفتن نیروی تحریک الکترو استاتیک ،پاسخ سیستم را به ازای ولتاژ پله متفاوت نشان داده ایم .در ادامه نشان داده شده است که سیالات مختلف با ضریب دی الکتریک گوناگون باعث تغییر نوسانات نوک تیر می شود.بعلاوه جرم افزوده سیال باعث تغییر پریود های سیستم و زمان pull-in می شود. در نهایت با ترسیم نمودارهای فازی می توان نواحی جذب یا تفاوت نواحی پایداری را مشاهده کرد.
فصل سوم
توصیف مدل و استخراج معادلات حاکم برمسئله
۳-۱معرفی مدل مورد مطالعه
در این پروژه رفتار دینامیکی و آنالیز فرکانسی یک میکروتیر یکسر گیردار که درون یک محفظه بسته حاوی سیال قرار دارد مورد بررسی قرار گرفته است. جنس تیر سیلیکون^[۶۹] می باشد و از فرضیات تیر اویلر برنولی برای حل این مسئله استفاده شده است.و جریان سیال بصورت ایده ال با فرض تراکم ناپذیر^[۷۰] و غیر ویسکوز^[۷۱] و غیر چرخشی^[۷۲] مورد بررسی قرار می گیرد. همانگونه که در شکل (۳-۱) نشان داده شده است، دو الکترود جهت تحریک الکترواستاتیکی سیستم در نظر گرفته شده است. موقعیکه ولتاژ مابین این دو نقطه اعمال شود، میکرو تیر به سمت ناحیه الکترواستاتیکی کشیده می شود. این ولتاژ می تواند به آرامی و یا به صورت آنی اعمال گردد، در هر دو حالت موقعیکه ولتاژ به مقدار معینی می رسد میکرو تیر ناگهان به سمت ناحیه الکترواستاتیکی(ثابت) کشیده می شود و در این موقع ناپایداری^[۷۳] یا پدیده pull-in^[74] اتفاق می افتد.ابتدا معادلات حاکم تحت تحریک الکترواستاتیک بدست می آیند سپس با صرف نظر از نیروی تحریکالکترواستاتیک، پاسخ سیستم را در دو حالت ارتعاشات آزاد و اجباری مورد بررسی قرار می دهیم. در نهایت معادلات دینامیکی پاسخ گذرای سیستم در برابر اعمال ولتاژ آنی به دست می آیند.
طول میکروتیر بوده و طول محفظه با پارامتر نشان داده شده است. پارامترهای مربوط به سیال قسمت پایین تیر با زیرنویس ۱ و ناحیه بالای بالای تیر با زیرنویس ۲ متمایز شده اند.

شکل ۳-۱) طرح اجمالی از میکروتیر و محفظه سیال مورد نظر.

۳-۲ مدلسازی ریاضی برای محرکهای میکروالکترومکانیکی الکترواستاتیکی
با فرض تیر اویلر برنولی و در نظر گرفتن اثرات سیال مجاور بفرم فشار روی تیر و همچنین نیروی الکترواستاتیکی ،معادله حاکم بر سیستم بفرم زیر خواهد بود.

(۳-۱)

وو و لو^[۴۱] (۲۰۱۱) با انجام تحقیقات آزمایشگاهی به بررسی تأثیر هوادهی به جریان آزاد در پیشگیری از وقوع پدیده‌ی کاویتاسیون پرداختند. در این تحقیق به بررسی پارامترهای موثر از جمله فشار هوای ورودی به جریان و مساحت ناحیه‌ی هوادهی پرداخته شد. با مقایسه‌ی حالت‌های مختلف برای هواده، فشار هوای ورودی به جریان و ناحیه‌ی موثر در هوادهی، معلوم شد که هرچه فشار هوای ورودی بیشتر و ناحیه‌ی هوادهی بزرگ‌تر باشد پیشگیری و کنترل تخریب‌های ناشی از کاویتاسیون بهتر صورت می­گیرد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

شکل ‏۲‑۱۴- تاثیر افزایش زاویه دفلکتور بر (a) طول نسبی جت و (b) ضریب هوادهی (Pfister, 2011)

شکل ‏۲‑۱۵- تاثیر افزایش زیرفشار داخل کاویتی بر (a) طول کاویتی و (b) ضریب هوادهی (Pfister, 2011)
کولاچیان و همکاران (۲۰۱۲) به کمک روش­های عددی و توسط نرم­افزار Fluent، تاثیر هوادهی بر روی مشخصه­های هیدرولیکی جریان تخلیه کننده تحتانی سد سفید رود را به ازائ بازشدگی­های متفاوت دریچه مورد مطالعه قرار دادند. در این مطالعات با شبیه سازی عددی جریان به بررسی میدان­های سرعت و فشار پرداخته شد. نتایج تحلیل بیانگر دقت مناسب مدل عددی در پیش ­بینی میدان فشار، سرعت، پروفیل سطح آزاد، ضریب هوادهی و اندیس کاویتاسیون در مقایسه با نتایج آزمایشگاهی بوده و نشان داد که هوادهی تاثیر قابل توجهی بر افزایش فشارهای موضعی و در نتیجه کاهش خسارت ناشی از کاویتاسیون داشته است.
اقبال­زاده و جوان (۲۰۱۲) با انجام مطالعات عددی به مقایسه بین مدل­های VOF و Mixture در شبیه سازی جریان­های دو فازه پرداختند. در این مطالعات، شبیه سازی جریان عبوری از روی یک سرریز پلکانی توسط نرم­افزار Fluent صورت گرفته و در طی آن پروفیل سطح آزاد آب و مقدار هوای وارد شده به جریان محاسبه و نتایج حاصله با داده ­های آزمایشگاهی (Chen, 2002) مقایسه شدند. نتایج این شبیه سازی نشان داد که سطح آزاد آب و مقدار هوای وارد شده به جریان توسط مدل Mixture بهتر از مدل VOF تخمین زده شده است.
بوسکار^[۴۲] و همکاران (۲۰۱۲) طی آزمایشات گسترده­ای به بررسی تاثیر پارامترهای هندسی و هیدرولیکی بر میدان فشار، طول کاویتی و ضریب هوادهی جریان در جریان عبوری از روی رمپ تعبیه شده در انتهای تونل پرداختند. در طی این آزمایشات رابطه =L_jet/d=f(tanϕ, α, Fr, Re, Aerator Geometry) و β_lower=Q_a/Q_w=f(Aerator Geometry, Fr, Tu, tanϕ, α) استفاده شد که بیانگر وابستگی طول نسبی کاویتی پایین­دست رمپ () به پارامترهای بی­بعد زاویه رمپ (ϕ)، شیب کف تونل (α)، عدد فرود (Fr)، عدد رینولدز (Re) و هندسه هواده و وابستگی ضریب هوادهی جریان (β) به پارامترهای بی­بعد هندسه هواده، عدد فرود، شدت توربولانسی (Tu)، زاویه رمپ و شیب کف تونل می­باشد. نتایج این آزمایشات نشان داد که فشار در کف تونل در تمامی حالت­های بازشدگی دریچه و هد آب مخزن، با رسیدن به ناحیه چرخش در پایین­دست رمپ، دارای افت شدیدی بوده و با خارج شدن از این ناحیه دارای افزایش می­باشد. (شکل ۲-۱۶) در تمامی هندسه­های رمپ به کار رفته در این آزمایشات، با افزایش عدد فرود جریان، طول کاویتی پایین­دست و ضریب هوادهی جریان افزایش پیدا می­ کنند. (شکل ۲-۱۷) با افزایش سطح مقطع نسبی جریان هوای ورودی (A_a/A_w) که منجر به افزایش مقدار هوای ورودی به جریان می­ شود، طول کاویتی پایین­دست رمپ و ضریب هوادهی جریان افزایش می­یابند. (شکل ۲-۱۸) همچنین فشار کاویتی میانگین (P_n=p/gd) در سطح مقطع کوچک هوادهی (AV)، با افزایش عدد فرود کاهش یافته و در سطح مقطع بزرگ هوادهی، به ازائ تمامی دامنه اعداد فرود، فشار کاویتی در حدود فشار اتمسفر قرار دارد. این مطلب بیانگر افزایش ضریب فشار در محدوده کاویتی با افزایش درصد هوای ورودی به جریان می­باشد. (شکل ۲-۱۹)

(a) (b)
شکل ‏۲‑۱۶- تغییرات فشار در کف تونل به ازائ درصد بازشدگی مختلف دریچه و هد آب مخزن h/h₀ : (a) 0.6 و (b) 1 (Bhosekar et al., 2009)

(a) (b)
شکل ‏۲‑۱۷- تغییرات (a) طول کاویتی و (b) ضریب هوادهی نسبت به عدد فرود جریان (Bhosekar et al., 2009)

(a) (b)
شکل ‏۲‑۱۸- تغییرات (a) طول کاویتی و (b) ضریب هوادهی نسبت به سطح مقطع هوای ورودی (Bhosekar et al., 2009)
شکل ‏۲‑۱۹- تغییرات ضریب فشار با عدد فرود جریان و مقایسه حالت­های هوادهی و بدون هوادهی (Bhosekar et al., 2009)
موو^[۴۳] و همکاران (۲۰۱۲) در مطالعات عددی خود ضمن شبیه سازی عددی سه بعدی جریان عبوری از روی سرریز آزاد شوت بر پایه­ روش VOF، به بررسی وضعیت جریان پرداختند. در این تحقیقات شبیه سازی عددی سه بعدی میدان جریان توسط نرم­افزار Fluent صورت گرفت. نتیجه این که مدل آشفتگی Standard k-ε در مدل VOF برای سرریز شوت پارامترهای سطح آزاد جریان، توزیع فشار و سرعت جریان را به خوبی تخمین می­زند.
چیناراسری و همکاران (۲۰۱۲) با انجام تحقیقات عددی به بررسی مشخصه­های هیدرولیکی و توربولانسی جریان در دو حالت سرریز شوت و پلکانی پرداختند. مطالعات در حالت دو بعدی و با بهره گرفتن از روش VOF انجام گرفته و برای مدل­سازی اغتشاش از مدل آشفتگی دو معادله­ای RNG k-ε استفاده شده است. نتایج این شبیه سازی نشان داد که مقادیر پروفیل­های سرعت و فشار در دو حالت سرریز شوت و پلکانی تطابق خوبی با نتایج آزمایشگاهی داشته و بیشترین درصد اختلاف در توزیع سرعت­ها در سرریز شوت ۱۷% بوده است. در ایستگاه­های دورتر از سرریز پروفیل­های سرعت تمایل به حفظ پروفیل و داشتن مقدار ماکزیمم ثابت دارند. در شرایط ورودی یکسان برای هر دو سرریز، سرعت ماکزیمم در ایستگاه نزدیک به خروجی در سرریز شوت نسبت به سرریز پلکانی بیشتر می­باشد که بیانگر احتمال بیشتر وقوع کاویتاسیون در سرریز شوت می­باشد. نتایج شدت توربولانسی در سرریز شوت نشان می­دهد که بیشترین مقدار آن در کف سرریز و در ایستگاه نزدیک به خروجی که دارای سرعت جریان ماکزیمم می­باشد، رخ می­دهد.
وو و ما^[۴۴] (۲۰۱۲) با انجام آزمایشاتی تاثیر رژیم جریان بعد از هواده را در ورود هوا به داخل جریان و جلوگیری از خسارات کاویتاسیون مورد بررسی قرار دادند. این آزمایشات در دانشگاه هوهایی چین در یک تونل آب که از دو بخش دایره­ای به قطر m 21/0 و طول m 8/1 و مستطیلی به ابعاد m 23/0*m 175/0 و طول m 5/3 تشکیل شده بود، انجام گرفت. رمپ هواده در قسمت مستطیلی تونل تعبیه شده بود. برای جریان پایین­دست هواده سه رژیم مختلف در نظر گرفته شد، کاویتی پر شده با آب، کاویتی پر شده با هوا و حالت ما بین آن­ها، که با توجه به عدد فرود جریان از یکدیگر تفکیک می­شوند. نتایج آزمایشات نشان داد که تبدیل رژیم­های جریان پایین­دست هواده به یکدیگر وابسته به پارامترهای هندسی هواده از جمله زاویه رمپ، ارتفاع رمپ و شیب کف تونل می­باشد.
چکیب^[۴۵] (۲۰۱۳) به صورت عددی و توسط نرم­افزار Fluent به بررسی نقطه شروع هوادهی طبیعی از سطح جریان بر روی سرریز پلکانی پرداخت. در این مدل­سازی جهت محاسبه اندرکنش بین فاز آب و فاز هوا از روش VOF و جهت مدل­سازی توربولانس جریان از مدل آشفتگی Standard k-ε استفاده گردید. در طی مطالعات چندین نقطه برای تعیین نقطه شروع هوادهی تعیین گردیده و با نتایج آزمایشگاهی و روابط تئوری مقایسه شدند. نتایج این مطالعات مشخص کرد که با افزایش آبگذری جریان، نقطه شروع هوادهی از سطح به پایین­دست انتقال یافته و برای دبی در واحد عرض m²/s 82/0 هوادهی از سطح روی پله­های سرریز قرار نداشته و به حوضچه آرامش انتقال پیدا می­ کند. همچنین در اثر ورود هوا به جریان به دلیل این که باعث کاهش اصطکاک دیواره­ها می­گردد، سرعت جریان افزایش می­یابد.
کرمانی و همکاران (۲۰۱۳) با انجام مطالعات آزمایشگاهی به بررسی مقاطعی که دچار خسارت ناشی از کاویتاسیون در سرریز سد شهید عباسپور شده بودند، پرداختند. آزمایشات بر روی مدل هیدرولیکی صورت گرفته و دو پارامتر سرعت جریان و اندیس کاویتاسیون جهت تعیین ۵ سطح مهم در خسارت، مورد بررسی قرار گرفته­اند. در آزمایشات صورت گرفته بر روی مدل هیدرولیکی از ۴ دبی مختلف استفاده شده و پارامترهای فشار و سرعت میانگین و اندیس کاویتاسیون تعیین گشتند. در نتایج آزمایشات مقاطع محتمل برای خسارت کاویتاسیون تعیین گشته و مشخص شد که با افزایش دبی جریان، اندیس کاویتاسیون کاهش یافته و احتمال خسارت بیشتر می­ شود. همچنین از آنجاییکه سرعت جریان در طول سرریز افزایش می­یابد، احتمال خسارت در مقاطع انتهایی سرریز بیشتر می­گردد.
کاویانپور و همکاران (۱۳۸۲) با انجام مطالعات آزمایشگاهی در رابطه با اندازه‌گیری نوسانات فشار در پایین‌دست هواده مستقر در یک تونل دایروی، به بررسی عملکرد هواده با هندسه‌های مختلف پرداختند. در این آزمایشات که در مرکز تحقیقات آب ایران با برقراری جریان در یک تونل با مقطع دایره‌ای که دارای یک رمپ هواده بود انجام شد، مقادیر فشار و نوسانات آن در پایین‌دست هواده به وسیله‌ی قرار دادن پیزومترهایی در پایین‌دست رمپ، اندازه‌گیری شد. مدل آزمایشگاهی شامل یک لوله از جنس ورق شفاف به قطر تقریبی cm 30 و شیب ۰٫۳۴ و طول تقریبی m 5 ساخته و مورد آزمایش قرار گرفت. رمپ‌های به کار رفته در این آزمایش دارای زوایای ^°۵ و ^°۱۰ با ارتفاع‌های cm 1، cm 2 و cm 3 بودند. با توجه به نتایج این آزمایشات روشن شد که استفاده از هواده‌ها با ارتفاع کوچک‌تر جهت تأمین هوا در مجاری بسته تونلی در مقایسه با هواده‌های با ارتفاع بزرگ‌تر از نقطه‌نظر عملکرد هیدرودینامیکی، مناسب‌تر می‌باشد.
سرتاج و همکاران (۱۳۸۵) شبیه سازی عددی دو بعدی جریان عبوری از روی سرریز به کمک نرم­افزار Fluent را انجام دادند. از روش VOF جهت مدل­سازی پروفیل سطح آزاد آب و مدل دو معادله­ای RNG k-ε جهت مدل­سازی توربولانس جریان استفاده شد. نتایج بدست آمده نشان داد که مدل عددی با دقت خوبی (حداکثر اختلاف ۱۳- % ) پارامترهای جریان مانند آبگذری و سرعت متوسط را تخمین می­زند.
رستمی و همکاران (۱۳۸۶) با بهره گرفتن از مدل­سازی عددی جریان بر روی سرریز پلکانی خالکایی به بررسی اتلاف انرژی جریان در این سرریز پرداختند. جهت شبیه سازی جریان از نرم­افزار Fluent و از روش VOF برای مدل­سازی جریان دو فازه آب و هوا و از مدل RSM برای مدل­سازی توربولانس جریان استفاده شد. نتایج این نشان می­دهد که در اثر عبور جریان سیلاب طراحی از روی سرریز، در حدود ۸۲/۴۷% از انرژی جریان در سرریز پلکانی مستهلک می­ شود. همچنین مقایسه نتایج مدل عددی و آزمایشگاهی حاکی از اختلاف حدود ۳/۲% در برآورد اتلاف انرژی جریان سرریز می­باشد.
خورشیدی و همکاران (۱۳۸۷) مطالعات عددی جهت بررسی پدیده کاویتاسیون در تخلیه کننده تحتانی سد سفید رود انجام دادند. در این تحقیقات به کمک نرم­افزار Fluent و با بهره گرفتن از روش VOF جریان دو فازی آب و هوا مدل­سازی شد و در آن پارامترهای سرعت و فشار جریان مورد مطالعه قرار گرفتند و با توجه به این پارامترها تخمین احتمال وقوع کاویتاسیون در طول این تخلیه کننده بررسی شد. نتایج نشان داد که مقدار اندیس کاویتاسیون در اکثر طول تخلیه کننده تحتانی در حدود مقدار بحرانی و حتی کمتر از آن بوده که این خود توجیه کننده وقوع پدیده کاویتاسیون و آسیب­های ناشی از آن در سال­های اخیر می­باشد. همچنین معلوم شد که جهت به حداقل رساندن آسیب­های ناشی از پدیده کاویتاسیون در این تخلیه کننده تحتانی، استفاده از سیستم­های هوادهی لازم می­باشد.
کاویانپور و همکاران (۱۳۸۷) به تحلیل عددی جریان هوادهی شده توسط هواده در سرریز آزاد با بهره گرفتن از نرم­افزار Fluent پرداختند و طی آن تاثیر هوادهی بر پارامترهای هیدرولیکی جریان مورد مطالعه قرار گرفت. در بررسی موضوع هوادهی از روش VOF و جهت مدل­سازی توربولانس جریان از مدل k-ε استفاده شد. هوادهی جریان توسط سه نوع رمپ با سه زاویه مختلف در کف و دیواره­ها انجام گرفت. در نتیجه این مطالعات گزینه­ های مختلف بررسی شدند و پس از آن مشخص شد که بهترین هوادهی به جریان توسط رمپ ^°۱۲ با طول m 2 در کف و رمپ ^°۷ در دیواره­ها صورت گرفته است. همچنین مقایسه نتایج مدل عددی با مدل فیزیکی و آزمایشگاهی، مطابقت قابل قبولی با یکدیگر را نشان می­دهد.
ورجاوند و همکاران (۱۳۸۷) طی مطالعات عددی استهلاک انرژی در سرریزهای پلکانی را مورد بررسی قرار دادند. در این تحقیقات توسط نرم­افزار Fluent مشخصه­های هیدرولیکی جریان عبوری از روی سرریز پلکانی برای دو مدل مختلف که شامل ۱۵ و ۳۵ پله بودند، به ازائ دبی Lit/s 8/50 مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این مطالعات توانایی مدل عددی در مدل­سازی جریان عبوری از روی سرریز پلکانی را تایید کرد. اختلاف محاسبه شده بین مدل عددی و فیزیکی برای افت انرژی برای مدل ۱۵ پلکانی و ۳۵ پلکانی به ترتیب برابر ۹۸/۱% و ۳۷/۲% می­باشد.
بهرامی و بارانی (۱۳۸۸) با شبیه سازی عددی جریان عبوری از سرریز شوت به بررسی روند تغییرات غلظت هوا در جریان پرداختند. در این تحقیقات به کمک نرم­افزار Flow-3D جریان عبوری از روی شوت در حالتی که هوادهی طبیعی توسط دفلکتورها صورت گرفته، مذل­سازی شده و جهت صحت سنجی نتایج از مدل آزمایشگاهی کرامر و همکاران (Krammer et al., 2006) استفاده شده است. نتایج این شبیه سازی مشخص کرد که تغییرات غلظت هوای تحتانی وابسته به غلظت هوای اولیه، عدد فرود جریان و شیب کف شوت می­باشد.
کاویانپور و حسینی (۱۳۸۹) مطالعات عددی خود را در رابطه با شبیه سازی جریان دو فازی در سرریز پلکانی سد سیاه بیشه انجام دادند. در این تحقیقات جریان دو فازی عبوری از روی سرریز پلکانی سد سیاه بیشه مدل­سازی شده و در طی آن قابلیت سه مدل توربولانسی Standard k-ε، RNG k-ε و RSM در مدل کردن توربولانس جریان مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین مقادیر عددی حاصله برای سرعت و غلظت هوا با نتایج بدست آمده از روابط تجربی مقایسه شدند. پس از بررسی جریان توسط مدل­های توربولانسی مختلف، مشخص شد که مدل RSM با دقت بیشتری نسبت به دو مدل دیگر جریان دو فازه بر روی سرریز را مدل کرده است.
ورجاوند و همکاران (۱۳۸۹) با بهره گرفتن از مدل عددی به مدل­سازی عددی سرریز جانبی سد ونیار و بررسی پارامترهای جریان عبوری از روی آن پرداختند. در این مدل­سازی سه بعدی از نرم­افزار Fluent کمک گرفته شد. جهت مدل­سازی سطح آزاد آب از روش VOF و جهت مدل­سازی توربولانس جریان از مدل­های دو معادله­ای k-ε استفاده شد. نتایج حاصل از مدل عددی شامل عمق جریان و فشار هیدرواستاتیکی در ۱۱۰ نقطه بدست آمده و با نتایج آزمایشگاهی مقایسه گردید و سپس به تحلیل پارامترهای توربولانس جریان در کانال جمع­آوری و توسعه لایه مرزی بر روی تنداب پرداخته شده است. نتایج این مدل­سازی نشان داد که از بین مدل­های دو معادله­ای k-ε، مدل RNG جهت پروفیل سطح آب با اختلاف متوسط ۹/۲% و مدل Standard جهت فشار هیدرواستاتیکی با اختلاف متوسط ۹/۸% بهترین تطابق را داشته اند.
جوان و همکاران (۱۳۸۹) طی مطالعات عددی به بررسی پروفیل سطح آزاد آب بر روی سرریزهای لبه پهن پرداختند. در این تحقیقات به کمک نرم­افزار Fluent و بهره­ گیری از روش VOF پروفیل سطح آزاد آب بر روی سرریزهای لبه پهن شبیه سازی شده و طی آن کارایی مدل­های توربولانسی Standard k-ε، RNG k-ε و RSM در شبیه سازی الگوی جریان و سطح آزاد آب در سرریزها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این مدل­سازی مشخص نمود که در سرریز لبه پهن با وجوه بالادست و پایین­دست شیبدار، مدل­های آشفتگی RNG k-ε و RSM پایین افتادگی گرادیان هیدرولیکی گوشه­های تیز بالادست تاج را در مقایسه با مدل آشفتگی Standard k-ε بهتر شبیه سازی می­ کنند.
کرمانی و بارانی (۱۳۹۰) با انجام مطالعاتی روی معادلات حاکم بر جریان در سرریزها و بهره­جستن از روابط هندسی به بررسی کنترل پدیده کاویتاسیون در طول سرریز با کنترل اندیس کاویتاسیون پرداختند. در این مطالعات بعد از استخراج معادلات جریان، روابط هندسی مربوط به مشخصات سرریز از جمله رابطه بین شیب بستر و ارتفاع جریان در سرریز، با آن­ها ادغام شد. سپس به کمک معادلات استخراج شده به اصلاح پروفیل سرریز به منظور کنترل اندیس کاویتاسیون در طول سرریز پرداخته شد. در نتیجه این تحقیق روابطی ارائه شد که با حل همزمان آن­ها، اندیس کاویتاسیون در تمامی طول سرریز ثابت و برابر ۳/۰ می­ماند که این مقدار از اندیس کاویتاسیون بحرانی (۲/۰) بیشتر بوده و لذا در این صورت خطر وقوع این پدیده در طول سرریز ناچیز می­باشد.
منصوریار و همکاران (۱۳۹۰) مطالعات عددی خود را در مورد بررسی وقوع پدیده کاویتاسیون بر روی سرریز شهید عباسپور (کارون ۱) انجام دادند. در این مدل­سازی که توسط نرم­افزار Fluent صورت گرفت به دلیل عدد رینولدز بسیار بالای جریان و هندسه سرریز از مدل توربولانسی RNG k-ε استفاده شد. در این تحقیق پارامترهای مختلف جریان از جمله پروفیل­های سرعت و فشار در مدل عددی در ایستگاه­های مختلف تعیین شده و با نتایج آزمایشگاهی مقایسه شدند. با تحلیل اندیس کاویتاسیون مشخص شد که از ایستگاه ۱۱۰ به بعد این اندیس به کمتر از میزان بحرانی آن که برابر ۲/۰ است، تنزل می­یابد و از این ایستگاه به بعد با احتمال بالای کاویتاسیون سرریز در معرض خطر خواهد بود.
جلالی و همکاران (۱۳۹۰) آزمایشات خود را جهت مطالعه اثر هوادهی در پیشگیری از پدیده کاویتاسیون انجام دادند. در این آزمایشات سه نمونه بتن با ترکیبات مختلف و نسبت اختلاط متفاوت اما دارای وزن یکسان در دو حالت با هوادهی و بدون هوادهی به مدت ۵ دقیقه در جریان آب قرار گرفته و پس از تاثیر کاویتاسیون، نمونه­ها مجددا وزن شدند. با توجه به کاهش وزن نمونه­ها مشخص شد که با ورود هوا به جریان، فشار در منطقه کاویتاسیون افزایش یافته و در نتیجه آن اندیس کاویتاسیون افزایش می­یابد که این امر باعث کاهش قابل توجه صدمات ناشی از پدیده کاویتاسیون بر بتن می­ شود.
اژدری مقدم و آرامی (۱۳۹۱) در مطالعات عددی خود به بررسی برخی از پارامترهای موثر بر غلظت هوای لایه تحتانی جریان پرداختند. در این تحقیقات به کمک نرم­افزار Fluent جریان عبوری از روی سرریز شوت مدل شده و در آن جهت مدل­سازی جریان دو فازی آب و هوا از روش اویلر و به منظور در نظر گرفتن اثرات توربولانس جریان از مدل دو معادله­ای توربولانسی RNG k-ε استفاده شده است. در طی این مدل­سازی به بررسی پارامترهای موثر از جمله شیب شوت و عدد فرود جریان بر عملکرد هواده پرداخته شد. نتایج این مطالعات نشان می­ دهند که غلظت هوا در طول شوت برای هواده شامل پله، سریع­تر از هواده رمپ بوده و مقادیر غلظت هوای کمتری در طول شوت مشاهده می­ شود. همچنین با افزایش شیب رمپ، هوای بیشتری به جریان وارد شده و گرادیان خروج هوا کاهش می­یابد.
اکبری و حاجی احمدی (۱۳۹۱) با مدل­سازی جریان عبوری از روی سرریز سد میناب به بررسی احتمال وقوع پدیده کاویتاسیون روی این سرریز پرداختند. در این شبیه سازی از نرم­افزار WS77 استفاده گردید و اندیس کاویتاسیون در طول سرریز به ازائ دبی­های مختلف محاسبه شد. نتایج این مدل­سازی نشان داد که با توجه به دامنه بدست آمده برای اندیس کاویتاسیون در طول این سرریز، پدیده کاویتاسیون بر روی این سرریز رخ نخواهد داد.
عطار زاده و همکاران (۱۳۹۱) با به کارگیری روش عددی به بررسی وضعیت جریان در محل تغییر شیب ناگهانی و در نزدیکی رمپ هواده سرریز آزاد پرداختند. در این مطالعات به کمک نرم­افزار Fluent جریان عبوری از روی سرریز مدل شده و برای تعیین سطح آزاد آب از روش VOF بهره گرفته شده است. مدل عددی از یک تنداب به طول m 14 و شیب حدود ^°۷۵/۲۷ و رمپی به طول m 4/0 با سه زاویه مختلف که در فاصله m 6 از شروع تنداب قرار دارد، تشکیل شده است. در طی این تحقیق مقایسه بین نتایج حاصل از مدل عددی با روش‌های تحلیلی و آزمایشگاهی جهت پارامترهای جریان مانند توزیع فشار در بستر و عمق، توزیع سرعت و پروفیل سطح آزاد آب در نزدیکی رمپ هوادهصورت گرفت. نتایج این مطالعات معلوم نمود که در تمامی زوایای تغییر شیب، در قسمت شوت سرریز و محل رمپ، نتایج فشار در بستر در مدل عددی نسبت به نتایج تحلیلی تطابق بیشتری با نتایج آزمایشگاهی دارد اما در مورد پروفیل سطح آب و توزیع سرعت، نتایج حاصل از حل عددی و تحلیلی برهم منطبق بوده و نسبت به نتایج آزمایشگاهی خطای بسیار کمی دارند.
خسروجردی و پرهیزکار (۱۳۹۱) با مدل­سازی عددی سرریز دو سد سیازاخ و گاوشان به بررسی کارآیی هواده سرریزهای فوق پرداختند. در این مدل­سازی تأثیر عوامل احتمالی از جمله ابعاد هواده، طول افقی سرریز، زاویه‌ی شوت و فاصله‌ی افقی رمپ هواده از آستانه‌ی سرریز بر نحوه‌ی بازدهی رمپ‌های هواده پرداختند. در این مطالعات با مقایسه‌ی عملکرد هواده سرریزهای دو سد مذکور مشخص شد که هرچه ارتفاع رمپ هواده، فاصله‌ی افقی رمپ هواده تا ابتدای سرریز، نسبت ارتفاع به طول افقی رمپ هواده، اختلاف ارتفاع بین ابتدا و انتهای سرریز و طول افقی سرریز کمتر باشد، عملکرد سیستم هواده مناسب‌تر خواهد بود.
فصل سوم
مواد و روش­ها

مواد و روش­ها

مقدمه

در این تحقیق با گردآوری و مطالعه اولیه ادبیات فنی و کارهای تحقیقی مربوط به هوادهی جریان در سرریزهای بلند بالاخص سرریزهای تونلی تحت فشار با پیشینه‌ تحقیق آشنا شده سپس با تهیه مدل عددی از جریان در حوالی هواده جریان سرریز تونلی از نوع رمپ که در بستر مجراء تحت فشار تعبیه گردیده، به مطالعه و تحلیل جریان پرداخته می‌شود. جهت تهیه مدل عددی مورد استفاده در این تحقیق از نرم­افزار Fluent 6.3.26 استفاده شده که در ادامه به معادلات حاکم بر جریان و روش­های حل این معادلات در این نرم­افزار و همچنین مدل­های آشفتگی به کار رفته اشاره خواهد شد. تحقیق حاضر بر روی مدل آزمایشگاهی تونل انتقال آب (داکت) با سطح مقطع مربعی و به مساحت cm² ۱۰۰ که شامل رمپ هواده در کف داکت بوده و هوادهی به جریان از طریق لوله­هایی از پای رمپ صورت می­گرفت، انجام پذیرفت. (Manafpour, 2004) بعد از صحت سنجی نتایج و بدست آمدن حالت مطلوب، دامنه مطالعاتی در مدل عددی افزایش یافته و تاثیر هندسه­های مختلف رمپ هواده و درصدهای مختلف هوای ورودی به جریان بر الگوی جریان شامل پروفیل­های سرعت و فشار، مورد مطالعه قرار گرفت. در این فصل ابتدا مدل آزمایشگاهی تشریح شده و سپس مراحل مختلف تهیه مدل عددی مانند شبکه­بندی و شرایط مرزی و اولیه مورد بررسی قرار گرفته و نتایج حاصل از مدل عددی از جمله صحت سنجی آن در فصل­های بعد ارائه شدند.

معادلات حاکم بر جریان

بدون شک زمانی می‌توان از نرم‌افزارهای دینامیک سیالات استفاده نمود که شناخت حداقل از معادلات حاکم بر سیالات موجود باشد. با معرفی یک متغیر عمومی مثل ϕ ، فرم بقایی یا دیورژانسی تمامی معادلات جریان سیال، از قبیل مومنتوم و مقادیر اسکالر مثل حرارت و غلظت آلودگی‌ها، به صورت معمول زیر می‌تواند نوشته شود.
(‏۳‑۱)
که در اینجا بردار سرعت، چگالی سیال، ضریب پخشودگی کمیت ϕ و ترم چشمه می‌باشد. معادله‌ی (۳-۱)، معادله‌ی انتقال خاصیت ϕ می‌باشد و به طور وضوح فرآیندهای مختلف انتقال را نشان می‌دهد. نرخ‌های تغییر و انتقال در سمت چپ معادله و ترم‌های پخشودگی و چشمه در سمت راست معادله واقع شده‌اند. معادلات ناویر – استوکس معادلات بقایی جریان شامل معادلات پیوستگی، مومنتوم و انرژی می‌باشند. با قرار دادن مقادیر مناسب در رابطه‌ی (۳-۱)، معادلات پیوستگی و مومنتوم به صورت روابط (۳-۲) و (۳-۳) زیر بدست می‌آیند:
(‏۳‑۲)

نظام­های آموزشی در سطوح و مقاطع تحصیلی مختلف اهداف و کارکردهای متفاوتی را مورد توجه و تأکید قرار می­ دهند، یکی از این کارکردها که بیانگر تلاش و برنامه­ ریزی نهادهای آموزشی جهت تربیت اجتماعی و شهروندی فراگیران خود می­باشد، اقدام در مسیر ایجاد، آموزش رشد قابلیت­ها، رشد و پرورش هوش اخلاقی، توسعه سرمایه اجتماعی و مهارت­ های مسئولیت­ پذیری در میان مخاطبان و مشتریان خود است. تردیدی نیست که انسان به عنوان یک موجود ذاتاً اجتماعی و برخوردار از سرشت مدنی به تنهایی قادر به رفع نیازهای خود نبوده و لذا مجبور است که برای انجام امور مختلف خود به دیگران پناه آورد (ستوده،۱۳۷۶)؛ از این رو ضرورت دارد که الزامات و مقتضیات تعامل با دیگران را به درستی بشناسد و آنها را عملاً در روابط و مناسبات اجتماعی خود به کار گیرد(جمالی،۱۳۸۶: ۷۸).

دانشگاه از جمله مهم­ترین مجموعه­های انسانی در هر جامعه است. هرچند مهم­ترین وظیفه آموزش عالی، آموزش دانش و مهارت در سطح پیشرفته و حرفه­ای است اما علاوه بر وظیفه انتقال دانش و مهارت، وظایف دیگری که دارای ارزش اجتماعی هستند نیز جزء وظایف دانشگاه ذکر شده است. انتقال و ترویج ارزش­های اخلاقی و فرهنگی، شکوفاکردن توانایی­های فردی و اجتماعی و کمک به رشد شخصیتی، عاطفی، رفتاری و فکری را می­توان از جمله سایر وظایف مهم دانشگاه­هاست. به طور کلی، دانشجویان مراحل جامعه­پذیری و ورود به جامعه را از طریق تجربیات خود در نظام­های رسمی و غیر رسمی آموزشی و اجتماعی دانشگاه کسب می­ کنند(حسامی، ۲۰۰۱: ۳۲۰-۶). به همین دلیل در بسیاری مواقع، انتظارات جامعه از نظام آموزشی بیش از آن که به توسعه حرفه­ای افراد مرتبط باشد به توسعه اخلاقی، رشد سرمایه اجتماعی و در نتیجه مسئولیت پذیری آن­ها ارتباط دارد.این فصل در مورد کلیات تحقیق به تفصیل توضیح داده شده است. که شامل توضیحاتی در مورد بیان مسئله، اهمیت و ضرورت پژوهش، اهداف تحقیق، فرضیات تحقیق و تعاریف نظری و عملیاتی می­باشد.

۱-۱بیان مسئله

اخیراً اصطلاح جدیدی با عنوان«هوش اخلاقی^[۱]» توسط بوربا^[۲] (۲۰۰۵) در روانشناسی وارد شده است. وی هوش اخلاقی را«ظرفیت و توانایی درک درست از خلاف، داشتن اعتقادات اخلاقی قوی و عمل به آن­ها و رفتار در جهت صحیح و درست تعریف می­ کند» (بوربا، ۲۰۰۵: ۲۳). هوش اخلاقی به معنی توجه به زندگی انسان و طبیعت، رفاه اقتصادی و اجتماعی، ارتباطات آزاد و صادقانه و حقوق شهروندی است. هوش اخلاقی به این حقیقت اشاره دارد که ما به صورت ذاتی، اخلاقی یا غیر اخلاقی متولد نمی­شویم؛ بلکه یاد ­می­گیریم که چگونه خوب باشیم. یادگیری برای خوب بودن، شامل ارتباطات، بازخورد، جامعه­پذیری و آموزش است که هرگز پایان­پذیر نیست. آنچه که ما برای انجام کارهای درست به آن نیاز داریم، همان هوش اخلاقی است که با بهره گرفتن از آن به یادگیری عمل هوشمندانه و دستیابی به بهترین عمل خوب نزدیک می­شویم. در هر بخش از زندگی به بهترین اطلاعات قابل دسترس می­رسیم، خطرات را به حداقل می­رسانیم و نسبت به پیامدهای آن خوش­بین هستیم. افراد با هوش اخلاقی بالا کار درست را انجام می­ دهند. بنابراین، هوش اخلاقی عبارت است از توانایی ایجاد تمایز بین درست و غلط براساس اصول جهان شمول تعریف شده. این نوع هوش، در محیط جهانی مدرن کنونی می ­تواند به مثابه­ نوعی جهت­یاب برای اقدامات عمل نماید. هوش اخلاقی، نه تنها چارچوبی قوی و قابل دفاع برای فعالیت انسان­ها فراهم می­ کند، بلکه کاربردهای فراوانی در دنیای حقیقی دارد. در واقع، این هوش تمام انواع دیگر هوش انسان را در جهت انجام کارهای ارزشمند هدایت می­ کند(بهشتی­فرو همکاران،۲۰۱۱: ۷-۱).

افراد از نظر سطح هوش با هم متفاوتند. این تفاوت، ناشی از ترکیب متغیر فطری، وراثت و ویژگی­های اکتسابی آنهاست(رحیمی،۲۰۱۱: ۷۳-۶۱). اخلاق نیز به عنوان مجموعه ­ای از اصول که اغلب به عنوان منشوری برای هدایت به کار می­رود تعریف شده است. بسیاری از رفتارها و اقدام­های افراد متأثر از ارزش­های اخلاقی است و ریشه در اخلاق دارد. بنابراین، عدم توجه به اخلاق در سازمان­ها و ضعف در رعایت اصول اخلاقی می ­تواند مشکلات زیادی ایجاد کرده و مشروعیت و اقدامات سازمان­ها را زیر سئوال ببرد(آراسته و همکاران،۱۳۹۰: ۳۱-۲۱).

لنینک و کیل^[۳] (۲۰۰۵) هوش اخلاقی را توانایی تشخیص درست از اشتباه می­دانند که با اصول جهان سازگار است. به نظر آنان، چهار اصل هوش اخلاقی زیر برای موفقیت مداوم سازمان و شخص ضروری است:

درستکاری: یعنی ایجاد هماهنگی بین آنچه که به آن باور داریم و آنچه که به آن عمل می­کنیم. انجام آنچه که می­دانیم درست است وگفتن حرف راست در تمام زمان­ها، کسی که هوش اخلاقی بالایی دارد، به شیوه­ای که با اصول و عقایدش سازگار باشد، عمل می­ کند.

مسئولیت­ پذیری: کسی که هوش اخلاقی بالایی دارد، مسئولیت اعمال و پیامدهای آن اعمال، همچنین اشتباهات و شکست های خود را نیز می­پذیرد.

دلسوزی: توجه به دیگران که دارای تأثیر متقابل است. اگر نسبت به دیگران مهربان ودلسوز باشیم، آنان نیز در زمان نیاز با ما همدردی می­ کنند و مهربان خواهند بود.

بخشش: آگاهی از عیوب خود وتحمل اشتباهات دیگران.

همچنین سرمایه اجتماعی از مفاهیم نوینی است که امروزه در جامعه ­شناسی، اقتصاد و به تازگی در مدیریت و سازمان به صورت گسترده استفاده شده است. این مفهوم به پیوند­ها، ارتباطات میان اعضای یک شبکه به عنوان منبع با ارزش اشاره دارد، که با خلق هنجار­ها و اعتقاد متقابل موجب تحقق اهداف اعضا می­ شود. این سرمایه امروزه نقشی بسیار مهم­تر از سرمایه فیزیکی و انسانی در سازمان­ها و جوامع ایفا می­ کند، و شبکه ­های روابط جمعی و گروهی انسجام بخش میان انسان­ها، انسان­ها با سازما­ن­ها و سازمان­ها با سازمان­ها می­باشد و نقش بسیار مهمی در احساس مسئولیت اجتماعی سازمان­ها در جوامع ایفا می­ کند. در حقیقت، اصطلاح سرمایه به ثروت انباشته، به خصوص آنچه برای تولید ثروت بیشتر به کار می­رود اطلاق می­ شود.

همچنین ریشه­شناسی کلمه«اجتماعی» در سرمایه اجتماعی به ما کمک می­ کند تا معنی سرمایه اجتماعی و تفاوت آن با سایر انواع سرمایه بهتر درک شود.کلمه «اجتماعی» یکی از گسترده­ترین و کلی­ترین صفات زبان انگلیسی است که به چیز­های متنوعی مانند انرژی، بیماری­ها، بازاریابی و مانند آن اشاره می­ کند. اسم این صفت،کلمه جامعه است. که از کلمه لاتین«Socius» به معنای «دوست یا رفیق» مشتق شده است. چنین ریشه­یابی نشان می­دهد که اساساً کلمه«اجتماعی» از پدیده دوستی ناشی شده است، و حاکی از دلبستگی شخصی، همکاری، یکپارچگی، احترام متقابل و احساس منفعت مشترک است. در تعاریف سرمایه اجتماعی و ابعاد و مسائل پیرامون آن توافق و همگونی چندانی وجود ندارد، به طور کلی این زمینه ­های نظری گسترده و کلی را می­توان به عنوان ریشه ­های نظری سرمایه اجتماعی در نظر گرفت که هنوز هم هریک طرفدارانی دارد، با توجه به سوگیری­هایی که در هریک از این نحله­ها جریانات فکری وجود دارد، تعاریف نیز متفاوت خواهد بود(بورت^[۴]،۱۹۹۲: ۲۴-۸).

سرمایه اجتماعی، مفهومی اساسی است که در دهه­های اخیر به عنوان دارایی با ارزشی برای توانمندی سازمان­ها(تیمبرلیک، ۲۰۰۵: ۴۴-۳۴) و تولید و افزایش سرمایه انسانی- اقتصادی پذیرفته شده است (شریفیان ثانی، ۱۳۸۰: ۸-۵). ­ازجمله ابعادسرمایه اجتماعی می­توان به مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی، تعلق اجتماعی و اعتماد اجتماعی اشاره کرد. که هریک از این ابعاد دارای معرف­هایی هستند. مشارکت اجتماعی با معرف­هایی ازقبیل شرکت در تصمیم گیری­ها، فعالیت مشترک و همفکری با همدیگر مورد سنجش قرار می گیرد. اعتماد بر اساس اعتماد بین فردی، اعتماد درون گروهی و بین گروهی سنجیده می شود. منظور از انسجام اجتماعی، توافق و هماهنگى میان اعضا، نظم و انضباط فردی است.

مسئولیت­ پذیری موضوع جدیدی نیست، اما به نظر می­رسد که افزایش علاقه در میان دانشگاهیان و دست­اندرکاران به مسئولیت اجتماعی به خاطر منفعت­هایی که مسئولیت اجتماعی برای اقتصاد، جامعه و محیط زیست دارد، تازه و جدید باشد(هندرسون^[۵]، ۲۰۰۷). اصطلاح مسئولیت­ پذیری از نظر لغوی به معنای موظف بودن به انجام دادن امری(فرهنگ معین، ۱۳۴۵: ۴۰۷۷) می باشد. در معنای عام حقوقی نیز مسئولیت به مفهوم متعهد و موظف بودن شخص به انجام یا ترک عملی است (شهیدی ،۱۳۸۶: ۴۹). به علاوه، صاحبنظران و متخصصان مختلف نیز برداشت­ها و تبیین­های خاصی را در مورد معنا و مفهوم مسئولیت­ پذیری ارائه کرده ­اند. از دیدگاه فروم^[۶] (۲۰۰۴) مسئولیت­ پذیری صرفاً وظیفه یا تکلیفی نیست که باید توسط یک فرد انجام گیرد بلکه بلعکس بیانگر نوعی احساس و حالت است که توسط خود فرد برانگیخته شده و حامل و در بردارنده پاسخ و واکنش فرد نسبت به نیازهای دیگران به صورت آشکار یا پنهان می باشد. ناکامورا و واتانابه ـ مورائوکا^[۷] (۲۰۰۶) نیز تأکید می­ کنند مسئولیت­ پذیری از آن روی که بر ایده دموکراسی و جامعه دموکراتیک تأثیر می­ گذارد، دارای ارزش والایی است و اصولاً محور و کانون اصلی مسئولیت­ پذیری، نوع دوستی و احترام به دیگران می­باشد. در عین حال شلنگر و همکاران^[۸] (۱۹۹۴) هم معتقدند که مسئولیت­ پذیری، پدیده­ای است که افراد را به جامعه پیوند داده و خودکنترلی را برای فرد و کنترل اجتماعی را برای جامعه انسانی به همراه دارد. مرگلر و همکاران^[۹] (۲۰۰۷) معتقدند که مسئولیت­ پذیری در معنای توانایی نظم دادن به تفکر، احساسات و رفتار فردی همراه با اراده و قدرت انتخابگری خود به عنوان مسئول و پاسخگوی اصلی پیامدهای فردی و اجتماعی آن می­باشد. از دیدگاه سرتو^[۱۰] (۱۹۸۹) مسئولیت­ پذیری به مثابه الزام و تعهد درونی فرد برای انجام مطلوب همه فعالیت­هایی است که به عهده او گذاشته شده و نشأت گرفته از واقعیت­های درونی هر فرد می باشد. لذا این مفهوم با پذیرش و انجام یک مسئولیت یا وظیفه، متناسب با سطح توانایی­ها، استعدادها و علایق فردی می باشد. فرمهینی فراهانی (۱۳۷۸) نیز مسئولیت­ پذیری را به معنای بر عهده گرفتن امر یا کاری و پاسخگو بودن در برابر کار یا وظیفه به عهده گرفته شده می­داند. همچنین طالب زاده و همکاران (۱۳۷۸) در تعریف عملیاتی خود از مسئولیت­ پذیری، معتقدند که این مهارت شامل مواردی همچون مراقبت ازخود و محیط، پذیرش نتیجه عمل، رعایت مقررات، انجام دادن تکالیف و وظایف محوله (انجام سروقت تکالیف و کار و تمرکز و اتمام آن) می­باشد. در عین حال، صاحبنظران مذکور تأکید می­ کنند که مهارت مسئولیت­ پذیری و انجام وظایف و مسئولیت­های محوله مستلزم همکاری با افراد است و این همکاری زمانی موفقیت­آمیز است که در آن همدلی وجود داشته باشد. به علاوه، انجام مسئولیت در هر سطحی، بیانگر مهارت ابراز وجود در فرد است. از دیدگاه ایزدی و عزیزی شمامی (۱۳۸۸) مسئولیت­ پذیری یکی از مهم ترین ابعاد شهروندی بوده و شخص مسئولیت­پذیر کسی است که بر اساس عزّت نفس خود و با احترام به حقوق سایرین، دیدگاه­ های خود را ارزیابی نموده و در نهایت، پیامدهای اعمال و تصمیماتش را می­پذیرد. صاحبنظران مذکور، همچنین ابعاد مسئولیت­ پذیری اجتماعی را در قالب سه بعد شناختی (رشد دامنه اطلاعاتی فرد از انواع مسئولیت­های اجتماعی و اعتلای مهارت­ های عقلانی و تحلیل و تفکر پیرامون این مسئولیت ­ها)، عاطفی (ایجاد انگیزه، نگرش و عواطف مثبت نسبت به انواع مسئولیت­های اجتماعی) و عملکردی (توانایی ایفای مطلوب وظایف اجتماعی توأم با همکاری، همراهی، کمک و احترام به سایر افراد ) مطرح و مورد بحث قرار می­ دهند. همچنین سبحانی نژاد و فردانش (۱۳۷۹) با تأکید بر نقش و رسالت نهادهای آموزشی در زمینه مسئولیت­پذیر کردن یادگیرندگان، این مسئولیت ­ها را شامل ابعاد اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، مدنی و زیست محیطی می­دانند و معتقدند که آموزش و برنامه ­های درسی مرتبط با مسئولیت­ پذیری باید بتوانند عملاً شناخت­ها، عواطف و مهارت­ های لازم را در این زمینه در فراگیران به وجود آورد. یعنی آنکه یادگیرندگان باید ازآگاهی­ها و مهارت­ های عقلانی برای کسب شناخت انواع مسئولیت­های فردی و اجتماعی برخوردار شوند. به علاوه واجد عواطف و نگرش­های مثبت در زمینه پذیرش انواع مسئولیت­های اجتماعی شده و نهایتاً توانمندی­های لازم را برای اقدام به انواع وظایف و مسئولیت­های اجتماعی کسب کنند. صاحبنظران مذکور معتقدند که دلالت صریح مطالب فوق آن است که برنامه ­های درسی مرتبط با آموزش مسئولیت­ پذیری نباید صرفاً به یکی از ابعاد سه گانه محدود گردد. از سوی دیگر، مرور ادبیات پژوهشی مرتبط با مسئولیت­ پذیری و آموزش مهارت­ های آن نشان­دهنده جایگاه و نقش مثبتی است که این مقوله در حوزه های مختلف (با دیگری و رشد شخصیت یاد گیرندگان) ایفا می­نماید. در این تحقیق مؤلفه­ های مسئولیت­ پذیری در قالب پنج مؤلفه اصلی یعنی خودمدیریتی، امانت­داری، وظیفه­ شناسی،­ سازمان­یافتگی و پیشرفت­گرایی می­باشد. منظور ازخودمدیریتی: مسئول بودن و خویشتن­داری برای دست­یابی به اهداف و پافشاری در جبران شکست­ها و ناکامی­ها است. امانت­داری: تعهد نسبت به حفاظت از جان و مال و حقوق دیگران و وفاداری نسبت به عهد و پیمان است. وظیفه شناسی: انجام اعمال و تکالیف محوله به طور شایسته بدون تذکر دیگران، دیگر خواهی و جامعه دوستی، کمک کننده و یاری­دهنده است. سازمان یافتگی: مورد بررسی قرار دادن امور، امکان سنجی و برنامه­ ریزی در کارها، بودجه­بندی و پس انداز منظم و پیشرفت­گرایی: آگاهی و میل به بهتر شدن انگیزه­ای درونی است برای به پایان رساندن موفقیت آمیز یک تکلیف، رسیدن به یک هدف یا دستیابی به درجه معینی از شایستگی در کار(نعمتی، ۱۳۷۸).

تعاملات دانشجویان در محیط آموزشی می ­تواند تعیین کننده­ میزان رشد اخلاقی، سرمایه اجتماعی و مسئولیت­ پذیری اجتماعی آن­ها باشد. برخورداری از اساتید مطلوب عاملی اساسی در توسعه­ هر کشور است. آموزش­دهندگان دانشگاه، از طریق هدایت فرایند­های آموزش و یادگیری، انگیزش دانشجویان، شکل­دهی به تفکر و نیز مسئولیت­پذیر و پاسخگو کردن آن­ها در مقابل جامعه نقش بی­بدیل را به عهده دارند. این نقش چنان گسترده است که نمی­ توان به درستی انتظارات از آن را مشخص کرد.به همین دلیل است که غالب انسان­ها همیشه از یک معلم یا استاد خوب به عنوان عامل موفقیت خود در طول زندگی یاد می­ کنند(راما،۲۰۱۱ : ۱۱۷-۲۱). بنابراین، اساتید و سایر افرادی که در محیط­های آموزشی فعالیت می­ کنند علاوه بر شایستگی­های فنی، باید دارای ویژگی­های ذهنی و عاطفی مناسب و برخوردار از ارزش­های اخلاقی مطلوب نیز باشند.علاوه براین، مطالعات بسیاری نشان داده است که تعاملات دانشجویان در محیط آموزشی و به خصوص تعامل آن­ها با اساتید می ­تواند تأثیر فوق­العاده­ای بر یادگیری، توسعه­ اخلاقی و دستاورد­های آموزشی و اجتماعی آن­ها داشته باشد.

با توجه به مطالب مذکور می توان به این نکته تأکید کرد که تلاش در جهت معرفی و شناسایی جایگاه هوش اخلاقی، مسئولیت­ پذیری و سرمایه اجتماعی در رشد و پرورش شخصیت متعادل و متوازن افراد از جمله دانشجویان و نقش در بهبود ارتقاء عملکرد درسی و آموزشی آنها دارای اهمیت قابل توجهی است. نتایج این پژوهش را می توان در جهت رشد و پرورش هوش اخلاقی، مسئولیت پذیری و سرمایه اجتماعی در دانشجویان بکار برد. لذا هدف پژوهش حاضر بررسی روابط ساده و چندگانه بین هوش اخلاقی و سرمایه اجتماعی با میزان مسئولیت­ پذیری اجتماعی دانشجویان دانشگاه کاشان می باشد.

شکل(۱-۱) مدل مفهومی تحقیق

خود مدیریتی

درستکاری

امانت­داری

دلسوزی

بخشش

وظیفه­ شناسی

سازمان­یافتگی

مشارکت اجتماعی

اعتماد اجتماعی

پیشرفت­گرایی

تعلق اجتماعی

انسجام اجتماعی

شکل(۱-۱) مدل مفهومی تحقیق بر اساس مدل هوش اخلاقی از لنینک و کیل(۲۰۱۱) با سه مؤلفه (راستگویی­، دلسوزی­، بخشش­) و سرمایه اجتماعی از (ناهاپیت و گوشال^[۱۱]، ۱۹۹۸ و پوتنام^[۱۲]، ۲۰۰۰) با ابعاد (مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی، تعلق اجتماعی، انسجام اجتماعی) و مسئولیت­ پذیری با ابعاد (خودمدیریتی، امانت­داری، وظیفه­ شناسی، سازمان­یافتگی و پیشرفت­گرایی) ترسیم شده است.

۱-۲اهمیت و ضرورت پژوهش

یکی از اهداف و وظایف مهم نظام آموزش عالی هر کشور، پرورش نیروی انسانی متخصص و کارآمد مورد نیاز جامعه است. دانشگاه­ها در دنیای پویا و پرمخاطره­ امروز برای این که بتوانند بقای خودشان را تحکیم بخشند، باید دانشجویان خود را ملزم به رعایت اصول اخلاقی و فراگیری هوش اخلاقی، ارتباطات میان اعضای یک سازمان و احساس مسئولیت­ پذیری اجتماعی نماید. چرا که رعایت آن­ها باعث دلگرمی دانشجویان و باتبع آن افزایش کیفیت و خدمات و در نهایت جلب رضایت ارباب­رجوع و تثبیت بقای دانشگاه­ها خواهد شد. بنابراین هرچه دانشجویان از هوش اخلاقی بالاتری برخوردار باشند، سرمایه ­های اجتماعی ارزشمندی برای دانشگاه­ها هستند. بنابراین انتظار می­رود افراد با هوش اخلاقی و مشارکت و احساس مسئولیت اجتماعی بالا کارهای درست را انجام داده و اعمال آن­ها پیوسته با ارزش­ها و عقایدشان هماهنگ بوده و عملکرد بالایی داشته باشند. با توجه به این که انتظار می­رود انسان­های فرهیخته جامعه از دانشگاه برخاسته و در بطن دانشگاه پرورش یابد و همانگونه که یافته­های پژوهشگران نیز نشان می­دهد تصوّر بر این است که اساتید و کارکنان بتوانند تأثیر شدید بر توسعه ذهنی و اخلاقی و انسجام و احساس مسئولیت­ پذیری اجتماعی دانشجویان باشند و همچنین مسئولیت­ پذیری اجتماعی به این نکته اشاره دارد که از همه دانشجویان انتظار می­رود به بهترین نحو از مهارت ­ها و تجربه خود استفاده نموده و استانداردهای حرفه­ای را رعایت نمایند لذا بررسی میزان برخورداری دانشجویان از توانمندی­های اخلاقی حائز اهمیت می­­باشد.

با توجه به روند رو به افزایش دانشگاه­ها و افراد تحصیلکرده از یک سو و مشکلات اخلاقی، اجتماعی و اقتصادی جامعه از سوی دیگر، در طول سال­های گذشته مسأله هوش اخلاقی و سرمایه اجتماعی و مسئولیت­ پذیری اجتماعی اهمیت ویژه­ای یافته است. این امر زمانی محقق می­ شود که هوش اخلاقی و سرمایه اجتماعی و میزان مسئولیت­ پذیری اجتماعی دانشجویان در قالب و ساختار برنامه­ ریزی و آموزش در محیط دانشگاه­ها و مراکز آموزشی جایگاهی شایسته داشته باشد. در واقع یکی از عوامل پل ارتباطی میان دانشگاه و دانشجویان می­توان گفت اساتید و کارکنان می­باشد.

از این رو انجام این تحقیق در دانشگاه و در دیگر محیط­های اجتماعی و فرهنگی ضروری به نظر می رسد زیرا فراگیری و به کارگیری مؤلفه­ های هوش اخلاقی و سرمایه اجتماعی و مسئولیت­ پذیری در سازمان­ها، بخصوص سازمان­های آموزشی افراد را در دستیابی به اهداف آموزشی­شان یاری می کند.

با توجه به مطالب مذکور می توان به این نکته تأکید کرد که تلاش در جهت معرفی و شناسایی جایگاه هوش اخلاقی و سرمایه اجتماعی و مسئولیت­ پذیری در رشد و پرورش شخصیت متعادل و متوازن افراد از جمله دانشجویان و نقش در بهبود ارتقاء عملکرد درسی و آموزشی آنها دارای اهمیت قابل توجهی است. این پژوهش در حکم برداشتن گام­های اولیه جهت معرفی، اعتباربخشی و مشروعیت بخشیدن به نقش و اهمیت هوش اخلاقی و سرمایه اجتماعی و مسئولیت­ پذیری در برنامه درسی و برنامه ­های فرهنگی آموزش عالی می باشد. از سوی دیگر با توجه به سابقه و پیشینه گرایش­های عاطفی، اخلاقی و معنوی جامعه ایران و نیز ظرفیت بالقوه عاطفی و اجتماعی موجود در این کشور که نوعاً در میان دانش ­آموزان و دانشجویان به عنوان آینده­سازان این خطه نمود می­یابد، لذا پژوهش حاضر درصدد است وضیعت هوش اخلاقی و سرمایه اجتماعی با میزان مسئولیت­ پذیری اجتماعی دانشجویان در محیط­های دانشگاهی و آموزشی را مورد مطالعه قرار دهد. از این دیدگاه، نتایج و یافته­های این پژوهش می ­تواند مورد استفاده و استناد سیاستگذران و برنامه­ ریزان آموزش عالی در آینده قرار گیرد و همچنین از یافته­های این تحقیق، مسئولین فرهنگی دانشگاه، مدیران و روسای دانشکده ­ها می­توانند در جهت بهبود برنامه ­های آموزشی و فرهنگی دانشگاه بهره ببرند.

۱-۳ اهداف تحقیق

۱-۳- ۱هدف کلی تحقیق:

تحلیل روابط ساده و چندگانه بین هوش اخلاقی و سرمایه اجتماعی با میزان مسئولیت­ پذیری اجتماعی دانشجویان دانشگاه کاشان

۱-۳-۲ اهداف جزیی:

۱٫تعیین میزان هوش اخلاقی دانشجویان

۲٫تعیین میزان سرمایه اجتماعی دانشجویان

۳٫تعیین میزان مسئولیت­ پذیری اجتماعی دانشجویان

۴٫تحلیل رابطه بین مؤلفه­ های هوش اخلاقی (درستکاری، دلسوزی، بخشش ) با میزان مسئولیت­ پذیری دانشجویان

1. تحلیل رابطه بین مؤلفه­ های سرمایه اجتماعی (مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی، تعلق اجتماعی، انسجام اجتماعی) با میزان مسئولیت­ پذیری دانشجویان

۶٫مقایسه میزان هوش اخلاقی دانشجویان بر حسب ویژگی­های دموگرافیک (جنسیت، رشته تحصیلی و مقطع تحصیلی)

1. مقایسه میزان سرمایه اجتماعی دانشجویان بر حسب ویژگی­های دموگرافیک (جنسیت، رشته تحصیلی و مقطع تحصیلی)
2. مقایسه میزان مسئولیت­ پذیری دانشجویان بر حسب ویژگی­های دموگرافیک (جنسیت، رشته تحصیلی و مقطع تحصیلی)

۱-۴ فرضیات تحقیق

۱-۴-۱ فرضیه اصلی:

بین هوش اخلاقی و سرمایه اجتماعی با میزان مسئولیت­ پذیری دانشجویان دانشگاه کاشان رابطه وجود دارد.

۱-۴-۲ فرضیه فرعی

1. میزان هوش اخلاقی، دانشجویان بالاتر از حد متوسط است

۲٫میزان سرمایه اجتماعی دانشجویان بالاتر از حد متوسط است.

۳٫میزان مسئولیت­ پذیری دانشجویان بالاتر از حد متوسط است.

1. بین مؤلفه­ های هوش اخلاقی(درستکاری، دلسوزی، بخشش) با میزان مسئولیت­ پذیری دانشجویان رابطه وجود دارد.
2. بین مؤلفه­ های سرمایه اجتماعی (مشارکت اجتماعی، اعتماداجتماعی، تعلق­اجتماعی، انسجام اجتماعی) با میزان مسئولیت­ پذیری دانشجویان رابطه وجود دارد.
3. بین هوش اخلاقی دانشجویان برحسب ویژگی­های دموگرافیک (جنسیت، رشته تحصیلی، مقطع تحصیلی) تفاوت وجود دارد.
4. بین سرمایه اجتماعی دانشجویان برحسب ویژگی­های دموگرافیک (جنسیت، رشته تحصیلی، مقطع تحصیلی) تفاوت وجود دارد.
5. بین مسئولیت­ پذیری دانشجویان برحسب ویژگی های دموگرافیک (جنسیت، رشته تحصیلی، مقطع تحصیلی) تفاوت وجود دارد.

۱-۵ تعریف متغیرها

۱-۵-۱ تعاریف نظری

هوش اخلاقی^[۱۳]: توصیف کننده تمایل و توانایی فرد در پیشبرد اهداف غیر شخصی و مسائلی به غیر از مسائل شخصی است(دورهایورو بلاچ فلنر، ۲۰۰۹ : ۱).

درستکاری^[۱۴]: یعنی ایجاد هماهنگی بین آنچه که به آن باور داریم و آنچه که به آن عمل می کنیم. انجام آنچه که می دانیم درست است وگفتن حرف راست در تمام زمان­ها، کسی که هوش اخلاقی بالایی دارد، به شیوه ای که با اصول و عقایدش سازگار باشد، عمل می کند (لنینک و کیل، ۲۰۰۵).

دلسوزی^[۱۵]: توجه به دیگران که دارای تاثیر متقابل است. اگر نسبت به دیگران مهربان ودلسوز باشیم، آنان نیز در زمان نیاز با ما همدردی می­ کنند و مهربان خواهند بود (لنینک و کیل، ۲۰۰۵).

بخشش^[۱۶]: آگاهی از عیوب خود وتحمل اشتباهات دیگران (لنینک و کیل، ۲۰۰۵).

سرمایه اجتماعی^[۱۷]: سرمایه اجتماعی را می­توان مجموعه­ معینی از هنجارها یا ارزش­های غیر رسمی تعریف کرد که اعضای گروهی که همکاری و تعاون میان­شان برقرار است­، در آن سهیم هستند (فوکویاما، ۱۹۹۹، به نقل از علوی، ۱۳۸۰).

مشارکت اجتماعی^[۱۸]: فرایند سارمان­یافته­ای است که از سوی افراد جامعه به صورت آگاهانه، داوطلبانه و جمعی با در نظر داشتن هدف­های معین و مشخص به منظور سهیم شدن در منایع قدرت انجام می­گیرد.

اعتماد اجتماعی^[۱۹]: اعتماد اجتماعی ایجادکننده تعاون و همیاری است و فقط در این حالت که در عین وجود تفاوت­ها قادر به حل مشکلات و انجام تعهدات اجتماعی می­ شود.

تعلق اجتماعی^[۲۰]: وابستگی به اجتماع یا گروهی معین است به عبارت دیگر، کسی که حس تعلق دارد، عضو جدایی­ناپذیر گروه است.

انسجام اجتماعی^[۲۱]: انسجام اجتماعی، در واقع احساس همبستگی پیوند و تعهد عاطفی است که اعضای جامعه نسبت به یکدیگر دارند.

مسئولیت پذیری^[۲۲]: احساس عملی در بکارگیری توانایی­ها و انجام کوشش­ها در تطابق و سازگاری با مردم است که عدم پذیرش آن، قانون شکنی و نپذیرفتن مسئولیت های اجتماعی تلقی می­گردد­ (گلن و نلسون، ۱۹۸۸: ۲۰)

خودمدیریتی^[۲۳]: مسئول بودن و خویشتن­داری برای دست­یابی به اهداف و پافشاری در جبران شکست­ها و ناکامی­ها است.

امانت­داری^[۲۴]: تعهد نسبت به حفاظت از جان و مال و حقوق دیگران و وفاداری نسبت به عهد و پیمان است.

وظیفه­ شناسی^[۲۵]: انجام اعمال و تکالیف محوله به طور شایسته بدون تذکر دیگران، دیگر خواهی و جامعه دوستی، کمک کننده و یاری­دهنده است.

سازمان­یافتگی^[۲۶]: مورد بررسی قرار دادن امور، امکان سنجی و برنامه­ ریزی در کارها، بودجه­بندی و پس انداز منظم.

پیشرفت­گرایی^[۲۷]: آگاهی و میل به بهتر شدن انگیزه­ای درونی است برای به پایان رساندن موفقیت آمیز یک تکلیف، رسیدن به یک هدف یا دستیابی به درجه معینی از شایستگی در کار.

۱-۵-۲ تعریف عملیاتی

هوش اخلاقی: در این پژوهش میزان هوش اخلاقی دانشجویان در قالب سه مؤلفه راستگویی، بخشش و دلسوزی، به وسیله پرسشنامه ۴۰ گویه­ای سنجیده می­ شود.

درستکاری: درستکاریی براساس پرسشنامه هوش اخلاقی از سوال۲۰-۱۵-۱۴-۱۳-۱۲-۱۰-۸-۷-۴-۳-۲-۱ سنجیده می­ شود.

دلسوزی: دلسوزی بر اساس پرسشنامه هوش اخلاقی از سوال ۱۹-۱۷-۱۶-۱۱ سنجیده می­ شود.

بخشش: بخشش بر اساس پرسشنامه هوش اخلاقی از سوال ۱۸-۹-۵-۶ سنجیده می­ شود.

سرمایه اجتماعی: در این پژوهش میزان سرمایه اجتماعی دانشجویان در قالب چهار مؤلفه مشارکت اجتماعی، انسجام اجتماعی، تعلق اجتماعی و اعتماد اجتماعی به وسیله پرسشنامه۲۴ گویه­ای سنجیده می­ شود.

مشارکت اجتماعی: براساس پرسشنامه سرمایه اجتماعی از سوال ۱تا ۷ سنجیده می­ شود.

اعتماد اجتماعی: براساس پرسشنامه سرمایه اجتماعی از سوال ۸ تا ۱۲سنجیده می­ شود.

تعلق اجتماعی: براساس پرسشنامه سرمایه اجتماعی از سوال ۱۳ تا ۱۸ سنجیده می­ شود.

انسجام اجتماعی: براساس پرسشنامه سرمایه اجتماعی از سوال ۱۹ تا ۲۵ سنجیده می­ شود.

مسئولیت­ پذیری: در این پژوهش، میزان مسئولیت­ پذیری دانشجویان در قالب پنج مؤلفه خودمدیریتی، امانتداری، وظیفه شناسی، پیشرفت گرایی و سازمان یافتگی، به وسیله پرسشنامه ۴۲ گویه ای سنجیده می شود.

خودمدیریتی: براساس پرسشنامه مسئولیت­ پذیری از سوال ۴۱-۲۹-۱۳-۱۲-۸-۶-۴-۳-۲ سنجیده می­ شود.

امانت­داری: براساس پرسشنامه مسئولیت­ پذیری از سوال ۲۷-۲۱-۱۹-۱۰ سنجیده می­ شود.

وظیفه­ شناسی: براساس پرسشنامه مسئولیت­ پذیری از سوال ۲۳-۱۸-۱۶ سنجیده می­ شود.

سازمان­یافتگی: براساس پرسشنامه مسئولیت­ پذیری از سوال ۳۳-۳۱-۱۴-۹-۷-۵- سنجیده می­ شود.

پیشرفت­گرایی: براساس پرسشنامه مسئولیت­ پذیری از سوال۳۰-۱۴-۱ سنجیده می­ شود.

فصل دوم

ادبیات و پیشینه تحقیق

مقدمه

ایجاد و رشد هوش اخلاقی و سرمایه اجتماعی با میزان مسئولیت­ پذیری دانشجویان به عنوان یکی از کارکردها و اهداف مهم نظام­های آموزشی و برنامه ­های درسی در مقاطع مختلف دانشگاهی می­باشد. در واقع سیاستگذاران و برنامه­ ریزان آموزشی از طریق پرورش و رشد قابلیت ­های مرتبط با هوش اخلاقی و سرمایه اجتماعی با میزان مسئولیت­ پذیری دانشجویان تلاش می­ کنند تا مجموعه ­ای از مهارت­ های فردی و اجتماعی مورد نیاز برای زندگی در قرن بیست و یکم، که عصر سرشار از تغییرات و تحولات سریع و شتابان است را در دانشجویان به وجود آورند. بر این مبنا حتی می­توان گفت که موفقیت هر نظام آموزشی در حوزه هوش اخلاقی و سرمایه اجتماعی با میزان مسئولیت­ پذیری دانشجویان عملاً باعث پایه­ریزی و شکل­ گیری یک جامعه انسانی می­ شود که از شاخص­ های توسعه ­یافتگی اجتماعی و فرهنگی برخوردار می­باشد. بدیهی است این امر به منزله یک هدف مهم، زمانی اتفاق می­افتد که برنامه­ ریزان درسی نظام آموزشی در مقاطع مختلف دانشگاهی، در این حوزه احساس وظیفه نموده و بتوانند از طریق مختلف نسبت به آموزش و درونی ساختن قابلیت ­های هوش اخلاقی و سرمایه اجتماعی با میزان مسئولیت­ پذیری دانشجویان اقدام نماید.مطالب این فصل در چهار بخش ارائه می­گردد. بخش اول مبانی نظری مرتبط با هوش اخلاقی که شامل هوش و انواع هوش، تبیین مفهوم اخلاق، هوش اخلاقی،اصول هوش اخلاقی بوربا و لینک و کیل و فواید هوش اخلاقی می­باشد.در بخش دوم مبانی مرتبط با سرمایه اجتماعی که شامل تاریخچه سرمایه اجتماعی و اهمیت آن، تئوری­پردازان و تعریف آن از سرمایه اجتماعی، تعریف مفهومی سرمایه و سرمایه اجتماعی و … می­باشد. در بخش سوم مبانی نظری مرتبط با مسئولیت­ پذیری که شامل تببین مفهوم مسئولیت و مسئولیت­ پذیری، مسئولیت­ پذیری از منظر جامعه­شناختی و روان­شناسی، اهمیت و جایگاه مسئولیت­ پذیری از منظر اسلام، مسئولیت­ پذیری اجتماعی، ابعاد و مؤلفه­ های مسئولیت­ پذیری می­باشد و در بخش چهارم شامل ادبیات تحقیق و سوابق پژوهشی مرتبط با مسئله و در آخر بحث و نتیجه ­گیری فصل می­باشد.

۲-۱ بخش اول: هوش اخلاقی

۲-۱-۱هوش

هوش^[۲۸] یکی از مفاهیم بنیادین در علم روانشناسی است که مطالعات و تحقیقات بسیاری راجع به آن صورت گرفته است ولی با وجود این کوشش­ها به لحاظ پیچیدگی و چند ساختی بودن و نیز عوامل متعدد دخیل در آن هنوز صاحبنظران به همسویی یکی در مورد ابعاد هوش و حتی تعریف دقیقی از آن دست نیافته اند (صمدی، ۱۳۸۵).

هوش یکی از با ارزشترین ویژگی­های آدمی است، نقش مهمی در توانایی­ها و کارایی­های ما ایفا می­ کند و تمام فعالیت­های ما را تحت تأثیر قرار می دهد.

هوش مجموعه استعدادهایی است که به وسیله آن شناخت­هایی به دست می آوریم، آنها را حفظ می­کنیم و عناصر تشکیل دهنده فرهنگ خود را، برای حل مسائل روزانه و برای سازگاری سریع با محیط ثابت و در حال تغییر به کار می بریم.

برخی از فعالیت­های ذهنی که به طور معمول در تعریف هوش گنجانده می­شوند و کم و بیش به وسیله آزمون­های هوش اندازه گیری می­شوند شامل این موارد است:

الف) توانایی یادگیری و بهره­ گیری از تجربه

ب) توانایی تفکر انتزاعی و استدلال

ج) توانایی سازش و انطباق با محیط

د) توانایی سازمان بخشیدن به اطلاعات

هـ)توانایی حل مشکل (گنجی، ۱۳۹۰: ۱۰۲).

ولی از هوش تا­کنون تعریف واحدی که مورد توافق همه صاحب­نظران باشد؛ به دست نیامده است. هوش چیزی است که ارزیابی و اندازه ­گیری آن کار ساده­ای نیست؛ چون انواع متفاوتی دارد. در سال (۱۹۸۳ م) دکتر “هاوارد گاردنر^[۲۹] ” استاد دانشگاه­ هاوارد مفهوم جامع­تری از هوش ارائه داد و آن را چند هوشی نامید. تئوری او با نظریات سنتی کاملاً مغایر بود. او یک طبقه بندی هفتگانه اولیه از هوش ارائه نمود:

هوش زبانشناختی: یعنی مهارت کار کردن با زبان و کلمات. گاهاً می­بینیم که بعضی قادر به تکلم به چندین زبان مختلف هستند؛ در حالی که بعضی در یادگیری یک زبان هم درمانده­اند.

هوش منطقی و ریاضی: حل مشکلات به طریقی کاملاً منطقی.

هوش موسیقی: قابلیت فکر کردن در قالب نت­های موسیقی و ریتم.

هوش فضایی: حل مشکلات به صورت بصری در مغز فرد.

هوش فیزیکی: داشتن توانایی در حرکت عضلات و سایر حرکات ورزشی.

هوش میان فردی: توانایی شناخت احساسات؛ حالات و عواطف دیگران و مهارتهای اجتماعی.

هوش درون فردی: اطلاع از خودمان؛ احساسات و افکار خودمان. به طور کلی هوش را توانایی حل و فصل امور و مسائل به طرزی عقلانی و اصلاح و تلفیق رفتار با تغییرات محیطی نامید (تومین، ۱۳۷۲: ۱۲۶).

بنابراین نمی­ توان تعریف واحد و مشخصی از هوش ارائه داد که مورد توافق همه صاحبنظران باشد.اما عناصری از هوش وجود دارد که مورد توافق اکثریت قرار گرفته است. گیج و برلاینر^[۳۰] (۱۹۹۲) عناصر فوق را به سه دسته تقسیم کرده ­اند:

۱٫توانایی پرداختن به امور انتزاعی، منظور این است که افراد باهوش بیشتر با امور انتزاعی( اندیشه­ها، نماد­ها، روابط، مفاهیم، اصول) سروکار دارند تا امور عینی(ابزار مکانیکی، فعالیتهای حسی)

1. توانایی حل کردن مسائل، یعنی توانایی پرداختن به موقعیت­های جدید، نه فقط دادن پاسخهای از قبل آموخته شده به موقعیتهای آشنا.
2. توانایی یادگیری، به ویژه یادگیری انتزاعیات، از جمله انتزاعیات موجود در کلمات و سایر نمادها و نیز توانایی استفاده از آنها (سیف، ۱۳۸۴: ۵۷۸).

هوش مجموعه استعدادهایی است که با آنها شناخت پیدا می­کنیم، شناختها را به یاد می­سپاریم و عناصر تشکیل­دهنده فرهنگ را به کار می­بریم تا مسائل زندگی روزانه را حل کنیم و با محیط ثابت و محیط در حال تغییر سازگار شویم(گنجی، ۱۳۸۲: ۲۱).

۲-۱-۲ انواع هوش

در مورد انواع هوش نظریات گوناگونی توسط متخصصان و صاحب­نظران مربوطه بیان شده که در ذیل به برخی آنها اشاره می گردد:

هوش هیجانی یا هوش عاطفی^[۳۱] (EI) : در سال ۱۹۹۰ مقاله ای توسط سالووی و مایر منتشر شد که در آن اصلاح هوش هیجانی برای اولین بار استفاده شد. آنان EI را به عنوان توانایی درک و بیان هیجانات، استفاده از هیجانات و مدیریت آن تعریف کردند (چرنیس^[۳۲]، ۲۰۰۲)

بارآن^[۳۳] (۱۹۹۷) ، نظریه­پرداز دیگری است که هوش هیجانی را به عنوان مجموعه ­ای از ظرفیت­ها،­ قابلیت­ها و مهارت­ های غیرشناختی که توانایی­های فرد را در موفقیت­آمیزی با مقتضیات و فشارهای محیطی افزایش می­ دهند وی هوش هیجانی را در پنج مقوله کلی تعریف می­ کند: ۱- بهره هیجانی درون شخصی شامل قاطعیت، استقلال، خودآگاهی و خودشکوفایی ۲- بهره هیجانی بین شخصی شامل همدلی و مسئولیت­ پذیری اجتماعی ۳- بهره هیجانی قابلیت سازش­یافتگی شامل انعطاف­پذیری، آزمون واقعیت و توانایی حل مسأله ۴- بهره هیجانی مدیریت تنیدگی شامل مهار تکانه،­ تحمل تنیدگی ۵- بهره هیجانی خلق عمومی شامل امیدواری و شادمانی

با توجه به نظریه پیاژه که هوش را توانایی سازگاری و انطباق با محیط می­داند، به نظر می­رسد که یکی از عوامل موثر در سازگاری اجتماعی، هوش باشد. بنابراین هوش هیجانی به عنوان علل مهمی در قدرت سازگاری و پذیرش اجتماعی می ­تواند نقش ایفا کند.

همچنین بار­آن (۲۰۰۵) مفهوم هوش هیجانی – اجتماعی (ESI) را مطرح کرده است که عملکردهای هیجانی اجتماعی را که منجر به سلامت روانی و نهایتاً موفقیت در تحصیل می­شوند را اندازه گیری می­ کند.(پورشهریاری، ۱۳۸۷) هوش معنوی : برای اولین بار در سال ۱۹۹۶ توسط استیونز مطرح شد و به توسط ایمونس^[۳۴] در سال ۱۹۹۹ گسترش یافت.

زوهر و مارشال^[۳۵] (۲۰۰۰) هوش معنوی را به عنوان هوشی که به حل مشکلات، معنا و ارزش می­دهد تعریف می­ کنند که با بهره گرفتن از آن می­توان اعمال و زندگی را در بافتی که از لحاظ معنا عمیق­تر و وسیع­تر باشد، قرارداد و به کمک آن می­توان سنجید که کدام راه و روش زندگی از دیگر راه ­ها و روش­ها کاراکتر، موثرتر و معنادارتر است.

ایمونس(۲۰۰۰) پیدایش سازه هوش معنوی را به عنوان کاربرد ظرفیت­ها و منابع معنوی در زمینه­ ها و موقعیت عملی در نظر می­گیرد. به عبارتی، افراد زمانی هوش معنوی را به کار می­برند که بخواهند از ظرفیت­ها و منابع معنوی برای تصمیم گیری­های مهم و اندیشه در موضوعات وجودی یا تلاش در جهت حل مسائل روزانه استفاده کنند. او هوش معنوی را چارچوبی برای تشخیص و سازمان­دهی مهارت ­ها و قابلیت­هایی که مستلزم کاربرد انطباقی معنویت است تعریف می­نماید او پنج مؤلفه برای هوش معنوی پیشنهاد می­ کند که شامل این موارد است:

۱- ظرفیت تعالی، گذشتن از دنیای جسمانی و مادی و متعالی کردن آن

۲- توانایی ورود به حالت های معنوی از هوشیاری

۳- توانایی و آراستن فعالیت­ها، حوادث و روابط زندگی روزانه همراه با احساس تقدس

۴- توانایی استفاده از منابع معنوی برای حل مسائل زندگی

۵- توانایی رفتار فضیلت مأبانه مانند بخشش، سپاسگذاری، فروتنی و احساس شفقت.

علاوه بر موضوع هوش م