۳-۲-۱ روش­های بهینه سازی محلی
الگوریتم­های بهینه سازی محلی دارای برخی مزایا از قبیل سرعت همگرایی خوب و بازسازی نسبتا مناسب می­باشند. به همین دلیل در اغلب مسائل معکوس از این روش­ها استفاده می­ شود. این الگوریتم­ها امکان گیر افتادن در مینیمم محلی را دارند که در این صورت به جواب نادرست همگرا می­شوند. برای اینکه این مشکل تا حدی برطرف شود، به اطلاعات اولیه در مورد نقطه شروع نیاز است. روش­های برنامه ریزی ریاضی از جمله گرادیان مزدوج و روش­های شبه نیوتونی و روش­های بدون گرادیان مثل روش سیمپلکس در زمره روش­های بهینه سازی محلی قرار دارند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۳-۲-۲ روش­های بهینه سازی همگانی
روش­های بهینه سازی محلی اغلب برای حل مسائل معکوس به کار می­روند. این روش­ها زمانی به جواب همگانی همگرا می­شوند که اطلاعات پیشین در مورد حدس اولیه به تعریف تابع هدف افزوده شود. به هر حال هیچ اطمینانی وجود ندارد که بدون اطلاعات قبلی، روش بهینه سازی محلی به مینیمم بهینه دست پیدا کند. بنابراین به منظور غلبه بر این محدودیت، روش بهینه سازی همگانی به کار برده می­ شود. در روش بهینه سازی همگانی، نیاز به تعیین حدس اولیه ^[۳۹] برای حرکت به سمت مینیمم نیست، ولی محدوده پارامترها بایستی مشخص گردند. هرگونه اطلاعات قبلی در مورد پارامترها، محدوده آنها را کوچکتر کرده و این منجر به همگرایی سریعتر الگوریتم می­ شود.
مسئله بهینه سازی همگانی، پیدا کردن یک جواب از میان مجموعه جواب­های قابل قبول است که تابع هدف به ازای آن کمترین مقدار را داشته باشد. یک مسئله بهینه سازی همگانی برای تابع به صورت زیر قابل تعریف است.
تعریف: بافرض و ( مجموعه اعداد حقیقی است). با پیدا کردن به طوری که به ازای هر وجود داشته باشد ، آنگاه مینیمم کننده همگانی تابع هدف است و مینیمم همگانی است. ناحیه قابل قبول معمولا به صورت تعیین می­ شود که و به ترتیب حدود پایین و بالای متغیر هستند.
اولین روش بهینه سازی همگانی، همان روش­های بهینه سازی محلی بودند که از چندین نقطه تابع هدف، فرایند بهینه سازی شروع می­شد. نقاط شروع به صورت تصادفی در ناحیه تولید می­شوند. یک عیب عمده چنین روشی این است که همگرایی به یک مینیمم ممکن است چندین بار تکرار شود. در ادامه روش­های مختلف با بازدهی بیش­تر پیشنهاد شده ­اند که این روش­ها به دو دسته یقینی ^[۴۰]و تصادفی^[۴۱] قابل تقسیم هستند.
در بیش­تر روش­های یقینی، تضمینی برای پیدا کردن مینیمم بهینه وجود ندارد. اما این تضمین تحت فرضیات اضافی در مورد تابع هدف انجام پذیر است. علاوه بر آن، محاسبات زیادی به منظور یافتن مینیمم همگانی نیاز است. در روش تصادفی یک سری خصوصیات تصادفی به روش جست وجو اضافه می­ شود و به طور کلی نمونه برداری از تابع هدف روی ناحیه قابل قبول در نقاط با توزیع تصادفی انجام می­گیرد. این روش دارای یک تضمین احتمالی برای یافتن مینیمم همگانی است. از جمله الگوریتم­های همگانی تصادفی، الگوریتم ژنتیک GA ^[۴۲] و باز پخت شبیه سازی شده ^[۴۳]SA را می­توان نام برد.
۳-۳ طراحی الگوریتم حل مسائل معکوس با بهره گرفتن از روش­های بهینه سازی
در فصل قبل مشاهده شد که چگونه یک مسئله مستقیم الاستواستاتیک به روش المان­های مرزی حل می­ شود. در مسئله مستقیم جای حفره­ها مشخص بوده و با اعمال بار روی مرز خارجی مقدار جا به ­جایی­ها و ترکشن­ها روی همه مرزها، چه مرز حفره­ها و چه مرز خارجی مشخص می­شوند. در واقع هنگامی که مسئله به صورت مستقیم حل می­ شود، شکل حفره­ها مشخص می­باشد و مجهولات تنها میزان جا به ­جایی­ها و ترکشن­ها روی مرزها هستند. همان طور که مشاهده شد روش المان­های مرزی روشی است که بین گره­های موجود روی مرزها ارتباط برقرار می­ کند. هنگامی که یک مسئله به روش المان­های مرزی شبیه سازی می­ شود در قدم اول ارتباط بین گره­های موجود روی مرزها با یکدیگر روشن می­ شود. که این ارتباط در قالب ماتریس­های Hو G بیان گردید.
هنگامی که مسئله به صورت معکوس حل می­ شود، مجهولات تغییر می­ کنند. به این صورت که میزان جا به ­جایی­ها و ترکشن­ها روی مرز آزاد خارجی معلوم در نظر گرفته می­ شود و سپس به بررسی این موضوع پرداخته می­گردد که برای اینکه جا به ­جایی­ها روی مرز خارجی به شکل اندازه گیری شده اتفاق بیفتد، موقعیت و شکل حفره­ها به چه صورتی باید باشد. در واقع در روش معکوس، ورودی­ ها میزان جا به ­جایی­های قابل اندازه گیری روی مرز خارجی و خروجی­های موقعیت و شکل حفره­ها می­باشد.
روش­های بهینه سازی همواره از شیوه ­های متداول حل مسائل معکوس می­باشند. بهینه سازی به فرایند یافتن بهترین مقادیر ممکن برای یک مجموعه متغیرهای متعلق به یک سیستم اطلاق می­ شود، تا جایی که قیود مختلف اعمال شده بر مجموعه متغیر­ها برآورده گردند. عبارت بهترین نشان می­دهد که در یک مسئله بهینه سازی، یک یا چند شی طراحی می­ شود به گونه ­ای که تصمیم گیرنده امیدوار است با کم یا زیاد نمودن مقادیر، به پاسخ بهینه دست پیدا کند. یک مسئله بهینه سازی از نظر ریاضی به صورت جست و جو برای یک بردار از مجموعه متغیرها مانند متغیرهای می­باشد، به گونه ­ای که مقدار تابع F(x) را که وابسته به بردار است، کمینه یا بیشینه سازد. در این حالت F(x) تابع هدف^[۴۴] نامیده می­ شود. مؤلفه­ های بردار متغیرهای مسئله بوده و متغیر­های طراحی ^[۴۵] خوانده می­شوند که پاسخ روش­های بهینه سازی هستند. در واقع این مؤلفه­ ها به صورتی با بهره گرفتن از روش­های بهینه سازی محاسبه می­شوند که تابع هدف را مینیمم کند.
برای مسئله معکوس الاستیسیته تابع هدف به صورتی در نظر گرفته می­ شود که با محاسبه موقعیت مرزهای معایب، قدر مطلق اختلاف جا به ­جایی­های اندازه ­گیری شده روی مرز خارجی و جا به ­جایی­های به دست آمده با در نظر گرفتن مرزهای محاسبه شده مینیمم گردد. رابطه زیر این تابع هدف را نشان می­دهد.
۳-۱
روند کلی حل معکوس معادله الاستیسیته که در این پژوهش از آن استفاده شده است، بدین صورت است که ابتدا جسم تحت بارگذاری قرار می­گیرد و جا به ­جایی­های روی مرز خارجی اندازه ­گیری می­شوند، این جا به ­جایی­ها در رابطه (۳-۱) با نشان داده شده است.M تعداد گره­های مرز آزاد خارجی می­باشد که جا به ­جایی­های آنها اندازه ­گیری می­ شود و m بیانگر شماره گره می­باشد. سپس فرایند حل معکوس آغاز می­ شود، یعنی با بهره گرفتن از فرایندهای بهینه سازی مثل الگوریتم ژنتیک ابتدا یک حدس اولیه محاسبه می­ شود، سپس با فرض صحت آن فرض در دامنه، جا به ­جایی­های ایجاد شده بر اثر همان بار گذاری قبلی روی مرز خارجی اندازه گیری می­گردد. این جا به ­جایی­ها در رابطه (۳-۱) با نشان داده شده ­اند. در نهایت با بهره گرفتن از رابطه (۳-۱) اختلاف موجود اندازه ­گیری می­ شود و سعی می­ شود در هر مرحله حدس حفره­ها، این اختلاف به حداقل مقدار ممکن برسد تا معایب موجود در دامنه مشخص گردند.
الگوریتم حل که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است، بر مبنای تلفیقی از روش­های بهینه سازی همگانی و محلی می­باشد. روش­های بهینه سازی محلی که اغلب برای حل مسائل معکوس به کار می­روند، زمانی به جواب مینیمم مطلق همگرا می­شوند که اطلاعات کافی در مورد حدس اولیه به تعریف تابع هدف افزوده شود؛ اما هیچ اطمینانی وجود ندارد که بدون اطلاعات مناسب، روش بهینه سازی محلی به مینیمم بهینه دست پیدا کند. بنابراین به منظور غلبه بر این محدودیت، روش­های بهینه سازی همگانی به کار برده می­شوند. در روش بهینه سازی همگانی، نیاز به تعیین حدس اولیه برای حرکت به سمت مینیمم نیست، ولی محدوده پارامترها بایستی مشخص گردند. در واقع هر گونه اطلاعات قبلی در مورد پارامترها، محدوده آنها را کوچکتر کرده و منجر به همگرایی سریعتر الکوریتم می­ شود. روش بهینه سازی که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است مبتنی بر الگوریتم ژنتیک (به عنوان روش بهینه سازی همگانی) می­باشد که به صورت ترکیبی با روش­های بهینه سازی محلی از جمله روش گرادیان مزدوج و روش سیمپلکس^[۴۶] مورد استفاده قرار گرفته است. در ادامه به توضیحات بیشتری در مورد این الگوریتم­ها پرداخته می­ شود.
۳-۳-۱ الگوریتم ژنتیک
الگوریتم ژنتیک]۳۱[ را می­توان به صورت ساده، یک روش جست و جوگر نامید که بر پایه مشاهدات خصوصیات فرزندان نسل­های متوالی و انتخاب فرزندان بر اساس اصل بقای بهترین، پایه­ریزی شده است. الگوریتم ژنتیک روی فرزندان یک نسل از قوانین موجود در علم ژنتیک تقلید کرده و با به کار بردن آنها به تولید فرزندان با خصوصیت بهتر می ­پردازد و در هر نسل به کمک فرایند انتخابی متناسب با ارزش جواب­ها و تولید مثل فرزندان انتخاب شده تقریب­های بهتری از جواب نهایی به دست می ­آید. این فرایند باعث می­ شود که نسل­های جدید با شرایط مسئله سازگار­تر باشند. این رقابت میان ژن­ها و پیروز شده ژن غالب(انتخاب شدن توسط الگوریتم برای تولید مثل بعدی) و کنار رفتن ژن مغلوب (جواب­های دور از هدف مسئله) روشی است که الگوریتم ژنتیک برای حل مسئله استفاده می­ کند.
۳-۳-۱-۱ ساختار الگوریتم ژنتیک
۳-۳-۱-۱-۱ افراد یا کروموزوم­ها
هر کدام از افراد جمعیت که تقریب­هایی از جواب نهایی هستند، به صورت رشته­هایی از حروف یا ارقام کد گذاری می­شوند. این رشته­ها را کروموزوم می­نامند. متداول ترین حالت، نمایش با ارقام صفر و یک می­باشد. حالات دیگر مثل استفاده از اعداد حقیقی و اعداد صحیح هم مورد استفاده قرار می­گیرند.
مقادیر موجود بر روی کوروموزوم­ها به تنهایی معنی خاصی ندارند، بلکه باید ترجمه شوند، یعنی از حالت کد خارج شوند تا به عنوان متغیرهای تصمیم گیری دارای معنی و نتیجه باشند. باید توجه داشت که فرایند جست و جو، روی اطلاعات کد شده صورت می­گیرید، مگر در صورتی که از ژن­هایی با مقادیر حقیقی استفاده شود. بعد از این که کروموزوم­ها از حالت کد گذاری شده خارج شدند، می­توان به کمک اطلاعات اولیه­ای که توسط مقادیر هدف مسئله به دست می ­آید، آن­ها را مورد بررسی قرار داد.
۳-۳-۱-۱-۲ کدگذاری
کدگذاری یکی از عناصر مهم و تعیین کننده در هر الگوریتم ژنتیک است. به تبدیل پاسخ مسئله به صورت یک ساختار (کروموزم) که از مجموعه ­ای از ژن­ها تشکیل یافته، کدگذاری می­گویند. همان طور که توضیح داده شد کروموزم یک آرایه منظم با طول ثابت از مقادیر الل^[۴۷] (ژنـهای نام همسان مجاور) می­باشد. در واقع الگوریتم ژنتیک به جای این که به طور مستقیم بر روی پارامترها یا متغیرهای مساله کار کند، با شکل کد شده آنها سر­وکار دارد. تاکنون محدودیت خاصی برای ساختار ژنها مطرح نشده است، به همین دلیل روش­های متنوعی برای کدگذاری مسائل مورد استفاده قرار می­گیرد. باید توجه داشت که نوع عملیات مورد نیاز در بسیاری از مراحل الگوریتم زنتیک به شدت وابسته به نوع ساختار انتخابی (کدگذاری) می­باشد. در ادامه این فصل به صورت مختصر به بیان این تفاوت­ها خواهیم پرداخت.
۳-۳-۱-۱-۲-۱ کدگذاری دودویی
این نوع از کدگذاری متداول­ترین نوع کدگذاری در الگوریتم ژنتیک می­باشد. هر ژن در این ساختار به صورت باینری بوده (صفر یا یک) و ساختار کروموزم عموماً به صورت یک آرایه ساده می­باشد. در کدگذاری دودویی هدف تبدیل جواب مساله به آرایه­ای از اعداد باینری (در مبنای ۲) می­باشد. این روش ساده ترین نوع کدگذاری می­باشد و تقریبا امکان تبدیل انواع دیگر کدگذاری به این روش امکان پذیر است (در بعضی مسائل بسیار مشکل است). در حقیقت این روش برگرفته از ساختار ژنتیکی موجودات زنده می­باشد، با این تفاوت که در موجودات زنده ترکیبی از چند ژن یک صفت خاص را بروز می­ دهند یا به بیان ساده­تر برخی از ژنها با یکدیگر دارای رابطه معنایی هستند و هر ژن بیانگر یک خصوصیت می­باشد. این روش علی رغم کاربرد زیاد، دارای معایبی نیز می­باشد که منجر به گسترگی فضای پاسخ مسئله می­گردد ( برای کروموزمی با تعداد n ژن، تعداد حالات مختلف کروموزم ۲ⁿ می­باشد، این مشکل بدین صورت عنوان شده است: ” اصولاً روش کدگذاری دودویی، امکان تولید کروموزم­های بسیاری را با حداقل بیت فراهم می­ کند. لذا این روش کدگذاری در مسائل واقعی باید همراه با اصلاحاتی بعد از اعمال عملگرهای ژنتیکی صورت گیرد”. مزایای این روش سادگی عملگرهای ژنتیک و امکان تبدیل تمامی مسائل ژنتیکی به این ساختار می­باشد. این روش کدگذاری برای مسائلی که در آنها تمامی حالات کروموزم، نوعی پاسخ مسئله به شمار می­آیند، بسیار مناسب می­باشد.
۳-۳-۱-۱-۲-۲ کدگذاری جایگشتی
در این روش، کروموزم­ها به صورت آرایه­ای (عموما یک بعدی) از اعداد نمایش داده می­شوند، به نحوی که اعداد موجود در هر کروموزم منحصربه فرد باشند. معمولا برای آرایه n عنصری، اعداد از ۱ تا n را به عنوان مقادیر ژنهای کروموزم در نظر می­گیرند. باید توجه داشت که به دلیل عدم پذیرش اعداد تکراری، عملگرهای ژنتیک در این حالت کمی پیچیده­تر از حالت دودویی هستند. در این روش تعداد حالات مختلف کروموزم n! می­باشد. شاید در نگاه اول از نظر فرمول، پیچیدگی فضای پاسخ این حالت بیشتر از حالت دودویی باشد اما باید دقت داشت که برای تبدیل این حالت به فرم دودویی لازم است به ازای هرخانه در حالت جایگشتی [logn-1]+1 خانه در حالت دودویی داشته باشیم که به دلیل عدم وابستگی خانه­ها به یکدیگر امکان حذف حالاتی که اعداد تکراری نداشته باشیم مشکل خواهد بود. بنابراین پیچیدگی فضای پاسخ در حالت جایگشتی کمتر از حالت دودویی خواهد بود. از مزایای دیگر این روش این است که روش جایگشتی در برخی مسائل به صورت بسیار مناسب، توصیفی از پاسخ مسئله را در خود خواهد داشت.
مثال بسیار مناسب برای روش جایگشتی، مسئله فروشنده دوره­گرد است. در این مسئله هدف یافتن مسیری است که از هر شهر فقط و تنها فقط یک بار عبور نمایید، به نحوی که کمترین مسافت ممکن طی شود. برای این مسئله هر عدد بیانگر یک شهر و آرایه(کروموزم) بیان کننده ترتیب رفتن به شهر­های مختلف می­باشد. واضح است که استفاده از کدگذاری دودویی برای حل این مسئله، علاوه بر بزرگ نمودن فضای پاسخ و پیچیده نمودن عملگرها، تشخیص پاسخ مسئله از روی کروموزم را مشکل­تر می­نماید، زیرا نیازمند تبدیل کدهای باینری به کد شهرها می­باشد. کار صورت گرفته در این تحقیق، مسئله جداول زمانی را بر اساس روش جایگشتی به همراه مقداری تغییر و اصلاحات در این ساختار کدگذاری می­نماید.
۳-۳-۱-۱-۲-۳ کدگذاری مقداری
در این روش هر کروموزم به صورت آرایه­ای ساده از مقادیری است که این مقادیر می ­تواند هر چیز مرتبط با مساله باشد. مثلا اعداد اعشاری، کاراکتر و یا اشیاء کد شده نمونه­هایی از مقادیر مورد استفاده می­باشند. این روش در حل مسائل خاصی کاربرد دارد. مثلا برای پیدا کردن وزن­های شبکه ­های عصبی، یعنی وزن­های لایه ورودی، لایه مخفی و لایه خروجی می­توان از این روش استفاده نمودکه مقادیر ژن­های کروموزم همان وزن­های شبکه خواهند بود.
۳-۳-۱-۱-۴ کدگذاری درختی
در این روش به جای استفاده از ساختار آرایه­ای(پیوسته و محدود)، برای سازماندهی ژن­ها از ساختار درختی استفاده می­نماییم. از این روش برای برنامه نویسی ژنتیک و زبان­های برنامه نویسی (هوش مصنوعی) استفاده می­ شود. در روش کدگذاری درختی، هر کروموزم به صورت یک درختی از اشیاء مثل توابع یا دستورات می­باشد. به عنوان مثال در زبان LISP از این روش استفاده می­ شود.
۳-۳-۱-۱-۳ تابع برازش
تابع برازش بر اساس مجموعه ­ای از صفات ورودی(کروموزم­ها) یک مقدار خروجی تولید می­ کند. این تابع می ­تواند بر اساس فرمول ریاضی یا آزمایش محاسبه گردد. در واقع تابع برازش براساس پارامترهای مورد توجه برای حل یک مسئله، کیفیت یک پاسخ(کروموزم) را به صورت عددی مشخص می­نماید. در صورتی که این عدد، میزان مطلوبیت کروموزم را نشان دهد، مسئله مورد نظر از جمله مسائل ماکزیمم سازی است(هدف الگوریتم ژنتیک ایجاد کروموزمی خواهد بود که مقدار تابع برازش آن کروموزم ماکزیمم باشد) و اگر بیانگر میزان نامناسب بودن کروموزم باشد، مسئله مینیمم سازی می­باشد(الگوریتم ژنتیک به دنبال ایجاد کروموزمی با مقدار تابع برازش مینیمم می­باشد). اغلب، تابع برازش را برابر با همان تابع هدف مساله بهینه‌سازی در نظر می‌گیرند.
۳-۳-۱-۱-۴ جمعیت
الگوریتم ژنتیک بوسیله مجموعه ­ای از کروموزم­ها شروع به کار می­نماید. به این مجموعه، جمعیت می­گویند. برای اجرای الگوریتم ژنتیک لازم است جمعیت اولیه­ای (تصادفی) معرفی نماییم. تعیین تعداد کروموزم­های جمعیت بسیار مهم و تاثیر گذار است. افزایش تعداد کروموزم­ها در جمعیت از یک سو کیفیت جواب­ها و تنوع آنها را افزایش می­دهد و از سوی دیگر به دلیل نیاز به انجام عملیات­های بیشتر، سرعت ایجاد جمعیت­های جدید را کاهش می­دهد. به همین دلیل انتخاب عدد مناسب برای تعداد کروموزم­های جمعیت، تاثیر زیادی در کیفیت جواب­ها و سرعت رسیدن به آنها دارد. گرچه نمی­ توان عدد خاصی را برای تمامی الگوریتم­های ژنتیک عنوان نمود اما به دلیل اینکه افزایش تعداد کرموزم­های جمعیت، از یک محدوده به بعد تاثیر چندانی در بهبود کیفیت پاسخ­ها ندارد، می­توان با انجام آزمایش در این محدوده، عددی را یافته و آن را به عنوان تعداد کروموزم­های جمعیت در نظر گرفت.
۳-۳-۱-۱-۵ انتخاب
در این مرحله از الگوریتم ژنتیک، دو والد جهت جفت­گیری و تولید کروموزم جدید انتخاب می­شوند. روش انتخاب باید به نحوی باشد که احتمال انتخاب کروموزم­های برتر(از نظر تابع برازش) بیشتر باشد. در زیر تعدادی از روش­های انتخاب بررسی می­گردد. این انتخاب بر پایه برازش می­باشد. یعنی کروموزوم­هایی که دارای برازندگی بالاتری در مرحله برازش باشند، برای جفت­گیری آماده می­شوند. نمونه­هایی از نحوه انتخابی در ادامه توضیح داده می­ شود.
۳-۳-۱-۱-۵-۱ انتخاب تصادفی
در این روش یک کروموزم به صورت کاملا تصادفی انتخاب می­گردد. البته توابع مختلفی را می­توان برای ایجاد عدد تصادفی پیشنهاد داد. از این روش ‌جهت انتخاب کروموزم­های والد استفاده شده است.
۳-۳-۱-۱-۵-۲ انتخاب نخبه‌گرا
بر اساس این مفهوم، تعداد معینی از بهترین کروموزم­ها در جمعیت جدید کپی می­شوند. این روند باعث افزایش کارایی الگوریتم ژنتیک می­گردد، زیرا مانع از گم شدن جواب­های خوب بدست آمده می­ شود. این روش به عنوان روشی کمکی در کنار سایر روش­ها قابل اعمال است.
۳-۳-۱-۱-۵-۳ انتخاب مسابقه­ای
این روش که شبیه رقابت در طبیعت عمل می­نماید، توسط گلدبرگ ارائه شده است. یک زیر مجموعه­ کوچکی از کروموزم­ها (معمولا دو یا سه) به صورت تصادفی انتخاب شده و بهترین کروموزم از نظر مقدار برازندگی در این مجموعه انتخاب می­ شود. به تعداد کروموزم­های ‌مجموعه فوق، اندازه مسابقه ^[۴۸] می­گویند. این روش در جمعیت­های بسیار بزرگ به عنوان بهترین روش شناخته می­ شود.
شکل شماره ۳-۲: انتخاب مسابقه­ای
۳-۳-۱-۱-۶ جفت­گیری
به ایجاد کروموزم جدید بوسیله توزیع صفات والدین در آن، جفت­گیری می­گویند. اسم­های مختلفی مانند: برش، ادغام، همبری، تقاطع، پیوند و جفت­گیری برای این عملیات مطرح شده است. بدلیل تناسب معنایی عبارت “جفت­گیری” با عملیات مشابه صورت گرفته در طبیعت و کاربرد کلمه “ادغام” در بسیاری از کتب، از این دو کلمه برای توصیف این مرحله استفاده می­ شود. جفت­گیری یکی از عواملی است که باعث ایجاد تحول در موجودات و تولید افراد متفاوت در یک گونه می­ شود. لازم به ذکر است که بجز عملیات جفت­گیری، عملیات­های دیگری برای تولید کروموزم جدید وجود دارد. در طبیعت، نتیجه حاصل از جفت­گیری دو موجود زنده، فرزندی خواهد بود که ترکیبی از صفات والدین خود را به همراه خواهد داشت. از آنجایی که معمولا صفات برتر به عنوان ژن غالب عمل می­نمایند، ویژگی­های مثبت والدین در فرزندان بروز پیدا خواهند نمود. لذا احتمال ایجاد فرزندی برتر از دو والد با ویژگی­های مثبت مختلف به دلیل دریافت ویژگی­های مثبت والدین بسیار زیاد می­باشد.
امروزه با بهره گیری از این ایده در خصوص حیوانات و تعیین والدین مناسب جهت جفت­گیری، تولید مثل گونه­ های مختلف حیوانات را به صورت دلخواه(جهت بروز صفات مورد نظر در آنها) می­توان مدیریت نمود. در واقع مهم­ترین مرحله جهت ایجاد تحول و بهبود کیفیت کروموزم­ها، مرحله جفت­گیری و نحوی توزیع صفات والدین در فرزندان می­باشد. اثرگذاری این مرحله در همگرایی کروموزم­ها به سمت پاسخ مورد نظر به حدی است که معمولا الگوریتم ژنتیک را بوسیله روش انجام مرحله جفت گیری، معرفی می­نمایند. اکثر روش­های جفت گیری معمول بدین صورت عمل می­نمایند که طبق یک روش دلخواه، تعدادی از ژن­های والد اول و تعدادی از ژن­های والد دوم را انتخاب نموده، به نحوی که هر ژن فقط و تنها فقط در یکی از والد­ها انتخاب شده باشد. سپس کروموزم جدید بر اساس ترکیب ژن­های انتخاب شده والد اول و دوم ایجاد می­گردد. اگر عملیات جفت­گیری برای تولید دو فرزند طراحی شده باشد، کروموزم دوم از ادغام ژنـهای انتخاب نشده والد اول و دوم بوجود می ­آید.
۳-۳-۱-۱-۷ جهش^[۴۹]
یکی دیگر از عوامل تحول­زا در موجودات زنده، ‌جهش می­باشد. به پیدایش هر نوع تغییر در
ژن‌های یک کروموزوم جهش می­گویند. در واقع جهش ژنتیکی در نگاه عامه مردم به تغییرات منفی در ساختار کروموزمی اشاره می­نماید. البته از آنجایی که این تغییرات به صورت تصادفی می­باشد، امکان ایجاد کروموزم­های نامناسب در آن زیاد می­باشد. در برخی حالات بدون جهش امکان رسیدن به جواب مناسب وجود ندارد. به عنوان مثال اگر مقدار یک بیت در تمام کروموزم­ها صفر (یا یک) باشد با هیچ یک از روش­های مطرح شده در جفت­گیری نمی­ توان مقدار این بیت را یک (یا صفر) نمود؛ چون فرایند جفت­گیری بر اساس انتقال خصوصیات از والدین به فرزندان عمل می­نماید و از آنجایی که این ژن در هیچ والدی یک(یا صفر) نیست در نتیجه فرزندی نمی­ توان تولید نمود که مقدار این ژن در آن یک(یا صفر)باشد. در حقیقت عملیات جهش برای گریز از قرار گرفتن در اکسترمم­های محلی(بستگی به این دارد که تابع برازش به دنبال ماکسیمم کردن است یا مینیمم) مورد استفاده قرار می­گیرد.
در کروموزم­های دارای ساختار باینری، عمل جهش عبارت است از تغییر مقدار یک بیت از یک به صفر یا بالعکس بر اساس یک احتمال کوچک مثل P_m . مکانیزم اجرایی جهش بدین صورت است که یک عدد تصادفی بین ۰ تا ۱ تولید می­نماید؛ اگر این عدد کمتر از P_m بود آنگاه تغییر مقدار بیت انجام می­پذیرد و گرنه مقدار بیت تغییری نمی­کند.
۳-۳-۱-۱-۸ توابع جریمه­ای
با وجود ترفندهای اجرا شده در تولید کروموزوم­های مناسب، گاهی در مراحل تقاطع و جهش کروموزوم­هایی از قیدها رها شده، به عنوان یک جواب نامربوط ظاهر می­شوند. برای این گونه موارد راهکار توابع جریمه­ای مؤثر واقع می­ شود. توابع جریمه­ای به صورتی است که کلیه شرایط هندسی و فیزیکی کروموزوم را بررسی می­ کند و در صورت پذیرش، معیار برازندگی کروموزوم با تابع هدف تعیین و در غیر این صورت با عدد بزرگی جریمه می­ شود.
۳-۳-۱-۲ روند کلی حل یک مسئله با الگوریتم ژنتیک

تشویق و حمایت از فروش فناوری و اعطای مجوز

معاونت صنعتی با همکاری موسسه و معاونت طرح و برنامه

تشویق و حمایت از صادرات

معاونت صنعتی با همکاری موسسه و معاونت طرح و برنامه

همان‌گونه که ملاحظه می­گردد مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی ظرفیت قانونی بسیار مناسبی برای فعال‌سازی فن‌بازار دفاعی دارد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۶-۲-۷-۲٫ وضعیت فن‏بازار دفاعی در کشور از نگاه نهادی
فن‏بازاریک نهاد میانجی در درون سیستم نوآوری دفاعی کشور است. قدرت این سیستم نوآوری اولاً به نهادهای تشکیل‌دهنده آن و ثانیاً به روابط بین این نهادها بستگی دارد.
موسسه
(میانجی)
صنعتیا دانشگاه
(عرضه)
صنعت
(تقاضا)
وزارت / ستاد کل/ دولت
شکل۴-۲٫ نظام نوآوری دفاعی
در این سیستم، صنایع دفاعی به‌عنوان نهادهای اصلی فاقد ویژگی‌های یک بنگاه اقتصادی هستند و رفتار دوگانه “ماموریتی-اقتصادی” دارند. مدیران این صنایع بیش از آنکه به بقای صنعت به‌عنوان یک بنگاه بی‏اندیشند به رضایت ذی‏نفعان خود فکر می‌کنند. در چنین فضایی، “کاهش هزینه مبادله” جای خود را به “انجام مأموریت از راحت‌ترین مسیر ممکن” می‌دهد و این نیز جای خود را به ” فراهم کردن رضایت ذینفعان به هر طریق مقدور” می‌سپارد.
دانشگاه نیز در این سیستم شرایط خاص خود را دارد و به‌جای توسعه علم به دنبال رضایت ذی‌نفعان از طریق پر رنگ نشان دادن سهم خود در توسعه محصولات دفاعی و کسب درآمد به هر روش ممکن است. نهادهای بالادست نیز مرتباً این نقش را که دانشگاه باید مشکل صنعت را حل کند – و به عبارتی دنباله‌رو صنعت باشد– تکرار می‌کنند.
موسسه به‌عنوان نهاد میانجی تلاش‌هایی را برای مرتبط کردن نهادهای فوق با یکدیگر صورت داده است اما به دلیل فقدان اطلاعات و دانش لازم برای یک نهاد میانجی و ناتوانی در کاهش هزینه‌های مبادله در نقش خود موفق نبوده است.
پس در مجموع طرفین عرضه و تقاضا و نیز نهاد میانجی فاقد شرایط لازم برای برقراری ارتباط و انجام مبادلات فناوری بوده‌اند. به‌طورکلی زمانی می‏توان به مبادله فناوری در سیستم نوآوری دفاعی امیدوار بود که اولاً صنایع نیاز شدیدی به تأمین فنّاوری حس کنند، ثانیاً هزینه تأمین فناوری برای آن‌ها مهم باشد، ثالثاً نهادهای میانجی بتوانند هزینه مبادله را به سطحی پایین‌تر از زمانی که صنعت رأساً اقدام می‌کند، برسانند.
وضعیت فعلی صنایع دفاعی و سیستم نوآوری دفاعی به‌گونه‌ای است که شرط اول برقرار است، یعنی بسیاری از صنایع دفاعی کشور برای پیشبرد اهداف خود به فناوری‌های خاصی نیاز دارند. شرط دوم تاکنون برقرار نبوده اما شاید بعد از این برقرار باشد. در مورد شرط سوم بعید است که نهادهای فعلی بتوانند چنین نقشی ایفا کنند.
درصورتی‌که در آینده سیاست‌های انقباض اقتصادی در بخش دفاع تداوم یابد، صنایع دفاعی، شکل‏گیری نهادی که بتواند با انباشت اطلاعات و مهارت‌های کارشناسی هزینه‌های مبادله را به حداقل برساند، مطالبه خواهند کرد.
۷-۲-۷-۲٫ پشتوانه‏های قانونی برای معاملات فناوری
یکی از مهمترین پشتوانه­های قانونی که زمینه معاملات فناوری را در فرایند نوآوری و فن­بازار در بخش دفاعی تسهیل نموده و در نوع خود بی­نظیر می­باشد آئین نامه مالی معاملاتی مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی می­­باشد که در تاریخ …به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است. در این آئین­نامه که از طرف ستاد کل نیروهای مسلح سند پایه و قانونی برای بهره­ گیری از مدیریت معاملات در حوزه تحقیقات نیروهای مسلح به تمامی سارمانهای عمده نیروهای مسلح ابلاغ گردیده است بطور شفاف به مقوله مالکیت مادی معنوی پرداخته است. در ماده ۱۰ فصل سوم آن که اختصاص به حقوق مخترین، مکتشفین و نوآوران دارد آمده است: ” اختراع، اکتشاف و نوآوری که در سازمانهای دفاعی حاصل میشود حقوق ناشی از آن مشترکا به سازمان و مخترع یا مکتشف یا نوآور حسب مورد تعلق خواهد گرفت. تبصره: در صد حقوقی که در اینگونه موارد به اشخاص حقیقی تعلق می­گیرد توسط کمیسیون ماده ۱۳ تعیین میگردد. اما میزان آن کمتر از ۱۰% ارزش اقتصادی یا ارزش انحصاری ثبت اختراع، اکتشاف یا نوآوری نخواهد بود”.
چنین ظرفیتهای قانونی اگر در فرایند نوآوری و مبادلات فناوری جاگرفته و بهره ­برداری گردد بعنوان یک کاتالیزور دارای نیروی کشندگی اقدامات پیشینی و دارای نیروی پیشرانی برای اقدامات پسینی فن­بازار بحساب میآید
۸-۲-۷-۲٫ سابقۀ ‌‌‌فن‌بازار در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
موضوع ‌‌‌فن‌بازار و تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری در مورد آن در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از ابتدا تاکنون با چالش‌‌‌های بسیار روبرو بوده و فرازونشیب‌‌‌های زیادی را پشت سر گذاشته است. از مهم‏ترین اقدامات این وزارتخانه از سال ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۵، برگزاری چهار دوره نمایشگاه ‌‌‌فن‌بازار در حاشیۀ هفتۀ پژوهش بود که با هدف زمینه‏سازی و تسهیل دادوستد فناوری با مشارکت مراکز مختلف فعال در عرصۀ فناوری از سراسر کشور برگزار گردید.
۹-۲-۷-۲ ‌‌‌فن‌بازار منطقه‌ای؛ تجربۀ فن‌بازار در پارک‌های علم و فناوری
موضوع راه‌اندازی فن‏بازار، از سال ۱۳۸۵ مورد استقبال پارک‌های علم و فناوری نیز قرار گرفت. در زمان نگارش این تحقیق، سه فن‌بازار به‌عنوان فن‏بازارهای منطقه‌‌ای در پارک‌های علم و فناوری خراسان، اصفهان و یزد، مشغول فعالیت بوده‌اند. از آنجایی که رسالت اصلی پارک‌های علم و فناوری، حمایت از تحقیق و توسعه است، این مراکز عمدتاً به شبکه گسترده‌ای از صاحبان فناوری، متقاضیان، سرمایه‌گذاران و فعالان حوزۀ علم و فناوری در منطقۀ خود دسترسی دارند. بنابراین شکل‌گیری فن‌بازار با هدف ایجاد بازار فناوری در دستور کار پارک‌های علم و فناوری قرار گرفته است و این مراکز سعی کرده‌اند تا با بهره‌گیری از فرصت‌های موجود در سطح منطقه، بازار مذکور را ایجاد و ساماندهی نمایند.
۱۰-۲-۷-۲ کریدور نانو
فرایند تبدیل ایده به محصول نیازمند زیرساخت‌های مختلف اطلاعاتی، مدیریتی، حقوقی و مالی است. موسسه خدمات فناوری تا بازار ستاد نانو (کریدور) به‌منظور استانداردسازی بازاریابی اینترنتی محصولات نانویی و همچنین ایجاد مرجعی برای خرید محصولات مطمئن نانویی در بازار داخل و بین‌الملل، سامانه بازار مجازی نانو را به آدرس www.enanomarket.com راه‌اندازی نموده است. این سامانه مرجع اصلی فروش محصولات نانویی دارای تأییدیه نانومقیاس (تأییدیه نانومقیاس اعطاشده توسط کریدور ستاد ویژه توسعه فناوری نانو) بوده و بر مبنای فروش مستقیم بدون واسطه از طریق ثبت سفارش به تولیدکننده عمل می کند. بازاریابی محصولات از طریق این سامانه تحت حمایت ستاد ویژه توسعه فناوری نانو بوده و هزینه‌ای برای شرکت‌های تولیدی و یا خریداران ندارد.
خدمات قابل ارائه در کریدور شامل موارد زیر است:
متدولوژی (سنجش مقیاس):
خدمات انتقال فناوری به صنعت
خدمات مستندسازی فناوری
مشاوره و امکان‌سنجی پروژه‌ها و طرح‌های صنعتی و خدماتی
خدمات حقوقی و مالکیت فکری
خدمات حمایتی برای اخذ مجوزها و استانداردهای لازم
خدمات سرمایه‌گذاری و تأمین مالی
توسعه و هدایت همکاری‌های شرکت‌های فناوری
خدمات بازاریابی و بازرگانی داخلی و خارجی
۱۱-۲-۷-۲٫ تجربۀ فن‌بازار در سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی
پروژه راه‌اندازی فن‌بازار از سال ۱۳۸۵ در دستور کار سازمان قرار گرفت و یک سال بعد در سال ۱۳۸۶، فن‌بازار مجازی سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی توسط دفتر ارتباط با صنعت معاونت توسعۀ فناوری این سازمان شکل گرفت.
۱۲-۲-۷-۲٫ فن‌بازار پارک فناوری پردیس
‌‌‌فن‌بازار پارک فناوری پردیس که از آن به‌عنوان ‌‌‌فن‌بازار ملی ایران نیز یاد می‌شود، در سال ۱۳۸۲ با هدف رفع نیازهای اطلاعاتی افرادی که با مقولۀ تجاری‌سازی دانش فنی و مبادلۀ آن سروکار دارند و نیز کمک به رفع مشکلات تجاری‌سازی نوآور‌ی‌ها تأسیس گردیده است. برخی از اقدامات اجرایی راه‌اندازی این فن‌بازار از ابتدا عبارتند از: ایجاد بانک‌های اطلاعات فناوری در محیط وب، راه‌اندازی سایت جهت دسترسی به بانک‌های اطلاعاتی، طراحی لوح فشردۀ محصولات دارای فناوری پیشرفته، برنامه‌ریزی برای اجرای نشست‌های تبادل فناوری و نیز طراحی مجتمع ‌‌‌فن‌بازار.

بیران(۱۹۹۷) به منازعات خاندان­های مغولی و به ویژه تحرکات استقلال‏طلبانه‏ی قایدو در آسیای مرکزی در این دوره پرداخته و اشاراتی نیز به اختلاف مذهبی خان­های مغول دارد.
۱-۵- روش تحقیق
روش تحقیق در این پایان نامه توصیفی- تحلیلی و بر اساس درک مفهومی متون تاریخی است که به شیوه‏ی کتابخانه­ای‏ انجام می­ شود. پس از مطالعه‏ی منابع اصلی و پژوهش­های جدید در این زمینه و نیز مقالات تحقیقی که در کتابخانه ­ها، مجلات و پایگاه­های اینترنتی موجود است، به فیش برداری پرداخته و سپس فیش­های تهیّه شده، بر اساس موضوع و توالی و تقارن تاریخی دسته­بندی می­ شود. در مرحله­­ی بعد اطلاعات فیش برداری شده تصفیه و پالایش می­شوند، پس از استنباط و استنتاج تاریخی مورد نظر حاصل کار تحلیلی، به شکلی ساده و شیوا و روشن به رشته­ تحریر درآورده می­شوند.
۱-۶-پرسش­های تحقیق
این پژوهش درصدد پاسخ­گویی به پرسش­های زیر است:
۱- مناسبات حاکمان جغتایی با مسلمانان آسیای مرکزی چگونه بود؟
۲- تصوف چگونه وارد قلمرو جغتاییان شد؟
۱-۷- فرضیه ­های تحقیق
۱- جغتای برای گرداندن چرخ­های عظیم و سنگین حکومت در سرزمینی برخوردار از فرهنگ و تمدن غنی، احتیاج به همکارانی کاردان داشت. تفاوت دو فرهنگ و نحوه تشکیلات، مغولان را به تنهایی از اداره­­ی حکومت عاجز می‌ساخت. به همین دلیل به فوریت مسلمانان در اندرون دستگاه رخنه کردند و حساس­ترین شغل­ها را بر عهده گرفتند. سرانجام مسلمانان نه تنها در دستیابی به شغل­های حساس توفیق فراوان کسب کردند، بلکه با نفوذ معنوی در بین شاهزادگان و امرای طراز اوّل، موفق به جذب شمار بسیاری از آنان به اسلام شدند. هنوز چند سالی نگذشته بود که شاهزادگان مغولی، با کنار گذاشتن دین آبا و اجدادی به اسلام روی آوردند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲- صوفیان به علّت دارا بودن قدرت مادی فراوان و نفوذ معنوی بسیار زیاد در نفوس مغولان، توانستند ملجاء و پناهگاه معتبری در مقابل ظلم حکومت مغولی باشند. محافل تجمع صوفیان بهترین مکان بود تا مردم ستمدیده را دمی از قیل و قال و سختی و محنت رهایی بخشد و لذت لحظه‌ای آرامش را به آنها بچشاند. تصوف به عنوان مقتدرترین عامل معنوی که می­توانست مردم و حکومت­های منطقه را با وجود این مشکلات برای یکدیگر قابل تحمل سازد و گونه ­ای از وحدت معنوی را در حوزه­ای وسیع فراهم آورد.
۱-۸- معرفی و بررسی منابع
اوّلین و مهم­ترین گام در پژوهش­های تاریخی، بررسی، شناخت و نقد منابع جهت استفاده صحیح از آنها در ارتباط با موضوع مورد نظر است. محقق تاریخ از وقایعی که درباره آنها تحقیق می­ کند برکنار بوده و غیر مستقیم و از طریق منابع با واقعیت­ها در ارتباط قرار می­گیرد. از این رو شناخت و نقد منابع نقش مهمی در چگونگی شکل­ گیری امر تحقیق دارد.
اصلی­ترین و مهم­ترین منابعی که در تألیف این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته بطور مختصر معرفی می گردد.
۱-۸-۱- منابع تاریخی و سفرنامه
*تاریخ جهانگشای
تألیف علاءالدین عطاملک محمّد جوینی است. ایشان از بزرگ­ترین مورخان و نویسندگان ایرانی در سده­ی هفتم هجری است. تاریخ جهانگشای در سه مجلّد در شرح ظهور چنگیزخان و احوال فتوحات او و در تاریخ خوارزمشاهیان و حکام مغولی ایران و فتح قلاع اسماعیلیه تألیف شده است. بیشترین و موثق­ترین اطلاعات در باب فتوحات مغولان و جغتاییان را می­توان در این کتاب یافت. علاوه بر این وی اطلاعاتی نیز درباره ماوراءالنهر و و دوران امرای مغولی پیش از آمدن هلاکو در اختیار خواننده می­ گذارد.
*جامع التواریخ
کتابی است تألیف خواجه رشیدالدین فضل­الله بن عمادالدوله ابوالخیر، نواده­ی موفق­الدوله همدانی است. جامع التواریخ رشیدی کتاب مفصلی است در تاریخ مغول و تاریخ عمومی که کتاب اول مشتمل بر مقدمه­ای در ذکر احوال آدم و فرزندان او در دو قسم: قسم اول در ذکر ملوک فرس از زمان کیومرث تا عهد یزدگرد شهریار؛ قسم دوم در ذکر پیامبر اسلام تا آخر خلافت عباسی. کتاب دوم شامل تاریخ غزنویان و سلجوقیان و خوارزمشاهیان و سلاطین چین و ماچین و تاریخ بنی اسرائیل و تاریخ افرنج(افرنگ)و احوال سلاطین هند.
بر این دو جلد، ذیلی اضافه شده است هم در تاریخ اترک تا غازان خان. این اثر بیشترین مطالب را در مورد جغتاییان و رونق تصوف ارائه داده است.
*تاریخ وصّاف
تاریخ وصّاف(یا تجزیه الامصار و تزجیه الاعصار)، از قدیمی­ترین منابع درباره مغولان، به فارسی، نوشته­ی شهاب­الدین(یا شرف­الدین)عبدالله شیرازی. وی به وصّاف الحضره مشهور بود و شرف شیرازی تخلص می­کرد. به گفته­ی وصّاف کتاب وی دنباله­ی تاریخ جهانگشای است و عطاملک جوینی در همه حال ممدوح اوست. تاریخ وصّاف مشتمل است بر یک مقدمه و پنج جلد در شرح رویدادهای حکومت مغولان و ایلخانان، از مرگ منگو قاآن تا اواسط سلطنت ابوسعید بهادر یعنی تا سال۷۲۳ه.­ق. کتاب ایشان درباره حکمرانان جغتای و برخوردشان با مسلمانان همچنین قلمرو جغتاییان اطلاعات مفیدی ارائه می­دهد.
*طبقات ناصری
کتاب طبقات ناصری اثر منهاج سراج جوزجانی از منابع مهم تاریخ ایران و بخشی از جهان اسلام که از لحاظ تاریخی و ادبی میراث مشترک ایران و افغانستان محسوب می­ شود. طبقات ناصری تاریخ عمومی است و در سده­ی هفتم هجری به زبان فارسی تألیف شده است. این تاریخ دارای بخش­های مهمی است در خصوص دودمان غوریان و آل شنسب و سلاطین هند که در واقع بندگان آنها بودند. همچنین بخش مهمی درباره تهاجم مغول به سرزمین­های اسلامی و خراسان بزرگ تا حدود هندوستان را در برمی­گیرد. این اثر درباره خان­های جغتایی و برخورشان با مسلمانان دارای اطلاعات مفیدی می­باشد.
*تاریخ الجایتو
ابوالقاسم عبدالله بن محمّد کاشانی(متوفی۷۳۸۰ه.ق) در این کتاب به مغولان و بخصوص جغتاییان و درگیری­های مناطق شرقی و حملات اولوس جغتایی به خراسان در زمان هلاکو نیز پرداخته است.
*تاریخ گزیده
تألیف حمدالله مستوفی قزوینی از مشاهیر مورخان ایران و از مؤلفان و شاعران سده­ی هشتم هجری است. این کتاب در تاریخ عمومی و تاریخ اسلام و تاریخ ایران تا عهد مؤلف است… کتاب شامل یک مقدمه و شش باب است و اطلاعاتی که درباره تاریخ ایران از استیلای مغول و سلسله­های معاصر آن قوم تا زمان مؤلف در آن آمده مخصوصاً قابل توجه و استفاده است.
*تاریخ روضه الصفا فی سیره الانبیاء و الملوک و الخلفا
تألیف میر محمّد بن سیّد برهان­الدین خاوند و معروف به میرخواند این کتاب یک تاریخ عمومی عالم از هبوط آدم تا زمان مؤلف در سده­ی نهم است. بخش مهم این کتاب از آغاز جلد چهارم است که سلسله­های اسلامی ایران را شرح می­دهد… این اثر درباره هجوم مغولان و اولوس جغتای و حکمرانان جغتایی و مسلمانان در این دوره دارای اطلاعات ارزشمندی می­باشد.
*حبیب السیر فی اخبار افراد البشر
این کتاب نیز مثل کتاب روضه الصّفا، کتابی در تاریخ عمومی نگاشته­ی مورخ معروف سده­ی نهم و نیمه­ی سده­ی دهم، غیاث­الدین بن همام­الدین حسینی معروف به خواند میر، نوه­ی دختری میرخواند، صاحب روضه الصّفا است. وی در دستگاه امیر علیشیر نوایی، پرورده شد و از کتابخانه­ی عظیم آن وزیرِ دانشمند دانشمند پرور استفاده کرد و نخستین کتاب او خلاصه الاخبار است که بعدها آن را تفصیلی تمام داده و به نام خواجه حبیب­الدین ساوجی، وزیر خراسان و همه کاره­ی درمش­ خان، فرمانروای شرق ایران، حبیب السیر خوانده است… حبیب السیر شرح وقایع را تا یکی دو ماه به مرگ شاه اسماعیل اول آورده است. این اثر درباره هجوم مغولان به شرق و شکل­ گیری اولوس جغتایی و خاندان جغتای دارای اطلاعات با ارزشی است.
*سفرنامه ابن بطوطه
سفرنامه ابن بطوطه یکی از مشهورترین سفرنامه­ها و کتاب­های جغرافیایی است. نویسنده­ی این کتاب ابن بطوطه است. این کتاب نتیجه­ سفرهای طولانی ابن بطوطه است که در سال ۷۵۲ه.ق آغاز شد و در سال ۷۵۴ه.ق پایان یافت و این سفرها ۲۹ سال و نیم به طول انجامید. این اثر درباره حکمرانان جغتایی، چون ترمشیرین و روند تصوف در شرق و خانقاه­ها دارای ارزش زیادی می­باشد.
۱-۸-۲- منابع ادبی و عرفانی
*نفحات الانس من حضرات القدس
نفحات الانس معروف­ترین اثرِ منثور عبدالرحمن جامی است که از مهم­ترین منابع در احوالِ عارفان و صوفیان محسوب می­ شود .زندگینامه اکثر عارفان مسلمان از هند تا عراق و مصر در این کتاب آمده است. این کتاب بعنوان مجموعه گزیده­ای از منابع مختلف، تذکره­ای است که هم گونه­ های مختلفی از نثر فارسی و ناگزیر فراز و فرودهای آن را در خلالِ قرن­ها می­نمایاند و هم با عرضه بسیاری از حال­ها و قال­ها راهی را که تصوف و عرفان اسلامی در طولِ حیاتِ خود پیموده است، ترسیم می­ کند.
*رشحات عین الحیات
فخرالدین علی صفی نویسنده­ی کتاب رشحات عین الحیات است. او از خاندان دانش و قلم است که در قرن‌های نهم و دهم هجری زندگی می‌کرده‌ است. فخر­الدین شعر هم می‌سروده و صفی تخلص می‌کرده ‌است. کتاب رشحات عین الحیات در شرح حال و معرفی مشایخ و بزرگان نقشبندی دارای اطلاعات با ارزشی است.
*مناقب العارفین
مناقب‌ العارفین که گاه به اختصار از آن تحت عنوان مناقب‌ افلاکی یاد می‌شود، کتابی است به زبان فارسی که شمس‌الدین احمد عارفی افلاکی از مریدان شیفته مولانا جلال‌­الدین محمّد مولوی به دستور مراد و استادش شیخ جلال‌الدین عارف چلبی، نواده­ی مولانا، نگاشته است.کتاب مزبور به مناسبت بیان شرح حال مولانا و اساتید و خلفا و خاندان و دوستان دوره حیات او و شرح مثنوی، شامل اطلاعات بسیار نفیسی است و علاوه بر آن راجع به تاریخ ایامی که افلاکی آن را مورد مطالعه قرار داده، نکات ارزنده‌ای دارد.
*رساله قدسیه
مؤلف رساله قدسیه، ابوالفتح محمّد بن محمّد بن محمود حافظی بخاری، ملقب به پارسا، عارف سده­ی هشتم در حدود ۷۵۶ه.ق، در خاندانی که از ائمه و بزرگان بخارا بودند، به دنیا آمد. کتاب قدسیه، مجموعه‌ای است فارسی از سخنان بهاءالدین نقشبند که پارسا آن را به تشویق داماد و جانشین بهاءالدین نقشبند، علاءالدین محمد عطار، همراه با شرحی بر آن، نوشته است. این اثر دارای اطلاعات مفیدی درباره سلسله نقشبندیه و بهاءالدین نقشبند و سر سلسلگان نقشبندیه می­باشد.
فصل دوم
شکل­ گیری اولوس جغتای
۲-۱ – شرایط نظامی و سیاسی ایران قبل از حمله­ی مغول
در قرن اوّل هجری/ هفتم میلادی ارتش نیرومند ساسانیان در جریان حمله­ی اعراب بطور کامل از هم فرو پاشید. پس از آنکه ایران بخشی از امپراتوری اسلام و در حقیقت قلمرو دارالخلافه گردید، بالطبع به لحاظ نظامی نیز تحت امر سپاه اسلام قرار گرفت، از قرن دوم هجری/ هشتم میلادی نیرو‌های محلّی در مناطق مختلف ایران قدرت را در دست گرفتند و هر قدرت محّلی نیز متکی به قوای نظامی خود بود. پس از ورود ترکان به ایران، به غیر از نیروهای محلّی، غلامان ترک نژاد قبایل آسیای مرکزی عنصر دیگر نظامی را می­ دادند. تحول در سیستم نظامی ایران از زمان سلطان محمود غزنوی(دوران حکمرانی۴۲۱-۳۸۷ق)آغاز شد. تشکیلات نظامی­ای که سلطان محمود به وجود آورد، برای زمان خودش تحولی نوین در ساختار قشون و قوای جنگی کشور بود. سربازان ارتش جدید نه تنها حقوق دریافت می­نمودند، بلکه سهمی از غنائم جنگی نیز به آنان می­رسید.
پیدایش ارتش و افزوده شدن آن بر بافت سنّتی قشون که خاستگاه قبیله­ای داشت، اوّلین ویژگی مهم اجتماعی به قدرت رسیدن قبایل آسیای مرکزی در ایران بود(زیبا کلام،۱۶۴:۱۳۸۲). پیدایش ارتش به دنبال خود هزینه و خرج و مخارج امور نظامی و لشکری را به همراه آورد. جمع‌ آوری مالیات به دست والیان و حاکمان محلّی صورت می‌گرفت. در این دوران حقّ مالکیت زمین چندان از نظر حکومت به رسمیت شناخته نمی‌شد و رؤسای قبایل پس از گرفتن یک منطقه، خود را صاحب آن می‌دیدند و منطقه­ فتح شده برای آنان به مثابه ی غنیمت جنگی بود که می‌بایستی میان افراد قبیله تقسیم شود(همان: ۱۷۲). ملوک طوایف اغلب خود را ملک، امیر یا شاه می‌خواندند. معدودی از این ملوک که در تاریخ آنها به عهد سلجوقیان می رسید، خویشتن را اتابک خواندند. از بین این طوایف اتابکان فارس(۶۳۳-۵۴۳ق) را باید یاد کرد که بر فارس حکمرانی داشتند. اتابکان آذربایجان(۶۲۲-۵۳۱ق) بر آذربایجان حکومت می­کردند. شبانکارگان(۷۵۶-۴۴۸ق) بر قسمت شرقی فارس بین کرمان و خلیج فارس حکومت می­کردند.
اتابکان لر بزرگ(۸۲۷-۵۵۰ق) و اتابکان لر کوچک(۱۰۰۶-۵۸۰) بر نواحی غریب ایران مسلط بودند. اتابکان یزد(۷۲۸-۵۳۶ق)، حکومت یزد را در دست داشتند. اختلافات خانگی و هرج و مرج در بین سلاله­های محلی در این ایّام رایج بود(زرّین کوب،۵۷۲:۱۳۹۲).
دولت خوارزمشاهیان سومین دولت ترک نژاد ایرانی بودند که در تاریخ میانه‏ی اسلامی در ایران به قدرت رسیدند. اجداد این سلسله ابتدا در خدمت سلاطین سلجوقی بودند و سرانجام قطب­الدین محمّد خوارزمشاه به سال(۴۹۰ ق)در ایالت خوارزم دولت خود را بنیان نهاد(جوینی،۱۳۸۲: ۱/۳۸۵). خاستگاه این سلسله همانطور که اشاره شد خوارزم بوده است. پایتخت­های این سلسله گرگانج (ارگنج یا جرجانیه) در منطقه‏ی خوارزم (آسیای میانه امروزی) و نیز سمرقند بود(باوفای۲۰:۱۳۹۰). در دوره‏ی تکش خوارزمشاه به سال (۵۹۰ق) این سلسله با انقراض سلجوقیان بر کل ایران و آسیای میانه تا حدود عراق مسلط شدند. در دوره‏ی سلطان محمّد خوارزمشاه به سال (۶۱۶ق) سیاه­ترین و دهشتناک­ترین حادثه‏ی تاریخ ایران رخ نمود و آن هجوم وحشیانه­ی مغولان به سرکردگی چنگیزخان مغول بود که سرانجام به دوران ۱۳۸ ساله‏ی حکومت خوارزمشاهیان پایان داد(بناکتی،۲۱۱:۱۳۴۸).

پر کننده یکی از اجزای ترکیب یک مخلوط در عایق‌های رطوبتی می‌باشد و مقدار و نوع پر کننده بر روی مقاومت و شکل‌پذیری مخلوط قیری تأثیر بسزایی دارد. مقدار ناکافی پر کننده در مخلوط موجب افزایش فضای خالی و کاهش استحکام می‌شود و مقدار اضافی آن ترکیب را سخت و شکننده می‌کند. به طور کلی فیلر به دلیل نرمی و ریز دانه بودن دارای تأثیر مطلوب در عایق رطوبتی می‌باشد که در این تحقیق از تالک به عنوان پر کننده استفاده شده است.
از آنجا که عایق‌های رطوبتی، پیش ساخته پایه قیری می‌باشند لذا قبل از هر چیز باید خواص مختلف قیر را شناخت.
۲-۵٫ قیر: خواص، ساختار
شکل ۲-۴٫ قیر
قیرهای نفتی از جمله فرآورده‌های نفتی می‌باشند که طی مراحل پالایش نقت خام در پالایشگاه‌ها، بطور مستقیم و یا تحت فرایندهای تکمیلی نظیر هوادهی حاصل می‌شوند. در کشور ما عمدتاً قیرها دو دسته تولید می‌شود. (۸)
دسته اول تحت عنوان “قیرهای نفوذی” می‌باشند که بر مبنای مشخصه درجه نفوذ دسته‌بندی و تولید می‌شوند و در بازار به قیر نرم معروفند که قیرهای ۷۰/۶۰ و ۱۰۰/۸۵ از این دسته‌اند. (۴۴)
دسته دوم تحت عنوان “قیرهای دمیده” می‌باشند که بر مبنای دو مشخصه نقطه نرمی و درجه نفوذ دسته‌بندی و تولید می‌شوند و در بازار به قیر سفت معروفند که قیرهای ۲۵/۸۵ و ۱۵/۹۰ از این دسته‌اند.
در بسیاری موارد صنایع مختلف بسته به نوع محصولات تولیدی خود نوع خاصی از قیر را مورد مصرف قرار می‌دهند و این در حالی است که تنوع قیرهای موجود، محدود بوده و یا به دلایل متعدد از جمله نقایص موجود هنگام تولید، ذخیره‌سازی و یا حمل و نقل قیر مشخصات اصلی خود را از دست داده و باید اصلاح گردد. (۲۱)
قیرها از نظر فیزیکی یک ماده همگن در مقیاس میکرو و حتی نانو می‌باشند با این حال این مواد از نظر شیمیایی یک مخلوط ناهمگن (heterogeneous) از ترکیبات شیمیایی مختلف می‌باشند. علیرغم این مسأله، همه قیرها دارای یک سری خصوصیات و خواص مشترک می‌باشند. ساختار عنصری قیرها که به روش تجزیه شعله یا سایر روش‌ها بدست آمده حاکی از آن است که حدود ۹۰% قیر را اتم‌های کربن و هیدورژن تشکیل می‌دهند. همچنین اغلب قیرها دارای نیتروژن، گوگرد و اکسیژن به نسبت‌های مختلف ولی کم میباشند.
مقادیر ناچیز از سایر اتم‌ها نظیر اتم‌های فلزی مختلف نیز معمولاً یافت می‌شوند ولی روشن است که تأثیری بر روی خواص قیر ندارند. قیر، یا به بیان بهتر مواد قیری مخلوط بسیار متنوعی از طیف وسیعی از هیدروکربون‌ها می‌باشند که در انواع اشباع و غیر اشباع، حلقوی و غیر حلقوی، قطبی و غیر قطبی قرار می‌گیرند. ضمناً پاره‌ای از این هیدروکربون‌ها علاوه بر کربن و هیدروژن دارای هتر و اتم (O,S,N,…) نیز در ساختار خود می‌باشند.
بنابراین هر گونه تلاشی برای تجزیه ملکولی قیرها بی‌حاصل خواهد بود. لذا با اضافه کردن مواد افزودنی به قیر می‌توان خواص آن را اصلاح کرده و بهبود داد. (۴۰ و ۲۱)

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

شکل ۲-۵٫ طرح‌های ساده حالت‌های سل و ژل قیر
۲-۵-۱٫ ساختمان شیمیایی قیر
در برداشت عامیانه قیر ماده‌ای سیاه و بد بو و احیاناً ناخوشایند است که دو خاصیت مشخص دارد چسبندگی و آببندی.
منشأ آن از نفت می‌باشد و در تهیه آسفالت و قیرگونی کردن بام به کار می‌رود. البته این نگاهی از دور به قیر است که تنها مشخصات ظاهری آن را در بردارد.
در واقع قیر ماده سیاه رنگی است از شمار زیادی هیدروکربن که به صورت کلوئیدی در کنار یکدیگر معلق هستند تشکیل شده است این هیدورکربن‌ها سه دسته هستند: آسفالتن‌ها، رزین‌ها و روغن‌‌ها. (۱۲ و ۱۳)
تا کنون نظریه قطعی و معینی درباره چگونگی ساختمان شیمیایی قیر به دست نیامده است و با توجه به نوع نفت خام دارای ساختار متفاوتی می‌باشند.
قیر همچنین محتوی مقدار کمی از فلزات نظیر وانادیم و نیکل و آهن، منیزیم و کلسیم به شکل نمک‌های معدنی و اکسیدها می‌باشد. پس در نهایت می‌توان گفت عناصر تشکیل دهنده قیر عبارت‌اند از: کربن، هیدروژن، گوگرد، اکسیژن و نیتروژن و برخی از عناصر فلزی که به مقدار بسیار کم در آن یافت می‌شود. درصد از عناصر در جدول پایین آمده شده است. (۲۸)
جدول ۲-۲٫ درصد عناصر تشکیل دهنده قیر

عناصر

درصد

کربن

۸۸-۸۲

هیدروژن

۱۱-۸

سولفور

۶-۰

اکسیژن

۵/۱-۰

نیتروژن

۱-۰

۱- وفای به هر عهد و پیمانی که انسان بدان التزام یافته واجب است و در رأس همه آنها پیمان خداوند از بندگان در باب توحید به ایمان به رسول و در مقدمه آنها، ایمان به محمّد۶است.
۲- دوری از نواهی و آنچه خداوند حرام ساخته و عمل به احرام و انجام امور حلال و جایز.
الگوسازی با توجه به نکات آیات مرتبط با ادعاهای یهود در قرآن
۱- مسلمانان اگاه باشند که معیار انتساب به حضرت ابراهیم۷ دین است و نه خون و نسل و نژاد؛ یعنی، معیار پیرو ابراهیم۷بودن پایبندی به فرمان های الهی است که چه یهود و چه نصاری و چه مسلمانِ واجدِ این شرائط را شامل می گردد.
۲- مسلمانان اگاه باشند که خداوند متعال یکتاست وانبیاء مرسل او، آئین یکتاپرستی را به نسل بشر آموختند و مسلماً چنین وحدتی، مستلزم یکسان بودن آئینی مشخص از ابتدا تا انتهاست و آن تسلیم بودن در برابر معبود یکتا و سرسپاری بر اطاعت او و فرستادگانش می باشد.
۳- مسلمانان اگاه باشند که وارثان راستین دین و رسالت، تنها صالحان و مؤمنان می باشند یعنی کسانی که با بعثت حضرت محمّد۶، راه او را برگزیدند.
۴- مسلمانان اگاه باشند که قرآن کریم، معیار وراثت دین و پیرو حقیقی بودن حضرت ابراهیم۷وسایر انبیاء الهی:را، «ایمان و عمل صالح»معرفی می نماید و بدین ترتیب مدعیان دروغین را از گروه حقیقی، غربال می نماید و تنها یدک کشیدن عنوان یک دین، فرد را شایسته ی قرار گرفتن در زمره ی ایشان قرار نمی دهد، بلکه هر کس ایمان و عملش، با ملاکهای الهی همخوانی داشته باشد در صفوف مسلمین و پیرو انبیاء اسلام:قرار می گیرد.
۵- مسلمانان اگاه باشند که خداوند برای انسان ها برنامه ی کاملی وضع نموده است تا بنابرآن عمل نمایند. در این برنامه تنها مقصود و مراد آباد کردن زمین و بهره برداری از ثروت های آن و سود بردن از نیروهای آن نیست، بلکه علاوه بر آن مقصود و مراد، عنایت نمودن به روحیه های انسان است، تا به کمال مقدّر خود در این جهان برسد و این بندگان صالح و شایسته، ایمان و عمل پسندیده را یکجا گرد می آورند، و این دو عنصر در وجود و زندگی ایشان از یکدیگر جدا نمی گردد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۶- مسلمانان اگاه باشند کسانى که کسب گناه کنند و آثار گناه سراسر وجودشان را بپوشاند،اهل آتش و در آن جاودانند.
۷- مسلمانان اگاه باشند که صاحبان گفتار غرورانگیز، نیاکان یهودیان بودند، و فریب خوردگان اخلاف و نسلهاى بعدى آنان، و اگر در آیه ی شریفه هر دو را به اهل کتاب نسبت داده است، بدین جهت که همه ی آن اسلاف و اخلاف یک امت بودند، و اخلاف، به اعمال اسلاف راضى بودند.
۸- مسلمانان اگاه باشند که احبار یهود به واسطه ی معارف کتاب خود، از حقیقت نبوت رسول۶باخبرند و صدق رسالت او را می دانند؛ اما از این آگاهی خود بهره نبرده و به تکلیف خودعمل نمی کنند، بلکه طبق هوی و هوس عمل کرده و نفع خویش را برمی گزینند.
۹- مسلمانان اگاه باشند به بهانه ی دروغین یهودیان در دعوت به پذیرش اسلام، که می گویند: ما تنها مکلف به ایمان به تورات هستیم. یهودیان نه تنها نسبت به ماوراى تورات اظهار کفر نمودند، بلکه به خود تورات هم کفر ورزیدند. ایمان این دسته از یهودیان، ایمان واقعی نیست، بلکه ایمانی موهوم است که قرآن کریم با نوعی ریشخند، خردهای آنان را به استهزاء می گیرد.
۱۰- مسلمانان اگاه باشند اینکه قرآن، تصدیق کننده ی تورات یهودیان است، به معنای آن است که تورات به نبوت رسول اکرم۶دلالت دارد.
۱۱- مسلمانان اگاه باشند که محبوبترین شریعت‏ها در نزد خدا «حنفیه»است که بر اساس سهولت پایه‏گزارى شده است و آن شریعت اسلام است که در آن مشقتى نیست.
۱۲- مسلمانان اگاه باشند که ایمان به انبیاء:واجب است، زیرا ایمان به یکی وکفر به دیگری موجب کافرشدن به تمامی ایشان است.
۱۳- مسلمانان اگاه باشند که خداوند در ردّ ادعای اهل کتاب، مبنی بر اینکه تنها آئین آنان طریق هدایت است و همچنین برای ترغیب پیروی از حق و حقیقتی که مؤمنان تابع آن می باشند، می فرماید: اگر مثل شما (که از آیین خالص ابراهیم۷پیروى می کنید)ایمان آوردند هدایت شده هستند و به بلوغ و رشد رسیده اند.
۱۴- مسلمانان اگاه باشند که اختلافات وانشعابات فِرَقِ یهود و نصاری، ‌مولود هوی و هوس های ایشان بوده و ساختگی است.
۱۵– مسلمانان اگاه باشند که یهودیان با بهانه ی بر ما نسبت به امیین حرجی نیست، در امانت خیانت می کنند و با این گفته ی خود به خدا دروغ می بندند در حالی که به دروغ خویش آگاهند. تورات به هیچ وجه دستوری مبنی بر حلال نمودن مال امیین و خیانت به آنان ندارد، بلکه تورات دستور می دهد که در ادای امانت به صاحبش، به طور شایسته رفتار شود و خداوند متعال هرگز چنین حق تصرفی را در نظر نگرفته و عقل سلیم هم آن را تأئید نمی کند.
۱۶- مسلمانان اگاه باشند که اصول اخلاقی شرافتمندانه باید بدونِ هیچ تمایزی، نسبت به همه ی انسانها یکسان اجرا گردد.
۱۷- مسلمانان اگاه باشند که تورات ربا را مطلقاً حرام کرده است. و مراد از ذکر عمل یهود برای پیامبر۶تحذیر و هشدار به مؤمنانی است که چنین کسانی را امین اموال خود قرار می دهند تا نسبت به فریب آنان بیم داشته باشند
۱۸- مسلمانان اگاه باشند که وفای به هر عهد و پیمانی که انسان بدان التزام یافته واجب است و در رأس همه ی آنها پیمان خداوند از بندگان در باب توحید به ایمان به رسول۷و در مقدمه ی آنها، ایمان به محمّد۶است.
۱۹- مسلمانان اگاه باشند که از نواهی و آنچه خداوند حرام ساخته دوری کنند و به انجام امور حلال و جایز مبادرت ورزند.
بخش سوم
الگوسازی قرآن کریم در مواجهه
با
اخلاقیات یهود
۱- فضائل اخلاقی یهودیان از منظر قرآن
در میان اهل کتاب بنابر نظر قرآن، گروهی از ایشان اگرچه نسبت به کسانی که از اهل کتاب راه کفر و عناد را در پیش گرفتند، خیلی اندک هستند، اما قرآن کریم، حق این گروه اندک را ضایع ننموده و ویژگی های ایشان را مطرح نموده است و این عده کسانی هستند که راه صواب و حقیقت را پیش گرفته و از انبیاء الهی و فرمان های ایشان پیروی نمودند.در این قسمت به مطالب شاخص در این زمینه نظیر صفات خوب این گروه از اهل کتاب مانند: قیام به اطاعت خدا، تلاوت کتاب آسمانى، امر به معروف و نهى از منکر و. . . اشاره می شود.
۱-۱- أُمَّهٌ قَائمَهٌ
یکی از ویژگیهای مؤمنین اهل کتاب که بدان ستوده شده اند«أُمَّهٌ قَائمَهٌ»بودن است و این صفت پایداری ایشان را در زمینه هائی که یک فرد مؤمن راستین می بایست داشته باشد، ابراز می دارد.
الف) نگاهی به تفاسیر
یکی از مهمترین خصوصیت رهروان صالح از اهل کتاب که در قر آن کریم بدان اشاره شده است صفت«أُمَّهٌ قَائمَهٌ »بودن است که خداوند متعال می فرماید:«لَیْسُواْ سَوَاءً مِّنْ أَهْلِ الْکِتَابِ أُمَّهٌ قَائمَهٌ یَتْلُونَ ءَایَاتِ اللَّهِ ءَانَاءَ الَّیْلِ وَ هُمْ یَسْجُدُون‏»^[۳۳۹] گفته‏اند سبب نزول آیه اینست: هنگامى که عبد اللّه بن سلام با گروهى از اهل کتاب اسلام آوردند علماء یهود گفتند: غیر از اشرار ما کسى به محمّد ۶ ایمان نیاورده است. از ابن عباس و قتاده و ابن جریح است که گفته‏اند درباره ی ۴۰ تن از اهل نجران و ۳۲ نفر از مردم حبشه و ۸۰ نفر از مردم روم نازل شده که مسیحى بودند و مسلمان گشتند. ابن عربی گوید: [خدا ایشان را به احوال اهل استقامت وصف کرد یعنی ایشان اهل توحید هستندو هر آنچه انجام می دهند برای قرب به خداوند متعال است و پاداش ایشان در نزد خدا محفوظ بوده و چیزی از آن زایل نمی گردد.]^[۳۴۰]شیخ طبرسی گوید:[خداوند فرموده است آنهایى را که از اهل کتاب یاد کردیم مساوى نیستند- یعنى مؤمنان ایشان مثل عبد اللَّه بن سلام و اصحابش با آنهایى که ایمان نیاوردند در یک درجه نیستند سپس فرق وتفاوت آنها را بیان می فرماید:«مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ أُمَّهٌ قائِمَهٌ»با این بیان افتراق و جدایى(میان ایمان آورندگان وتکذیب کنندگان از اهل کتاب) بیان شده است.(که خداوند اهل کتاب را دو دسته کرده و صفات یک دسته را بیان کرده و به قرینه، حال دسته ی دیگر روشن می شود.) در جمله «أُمَّهٌ قائِمَهٌ»چند وجه است:
۱- دسته‏اى بر اطاعت و امر حق ثابتند (از ابن عباس و قتاده و ربیع)
۲- دسته‏اى عادلند (از حسن و مجاهد و ابن جریح)
۳- قائم بر اطاعت حق (از سدى)
۴- صاحب راهى مستقیم (از زجاج)]^[۳۴۱].
در تفسیر آسان آمده است:[عبارت «مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ أُمَّهٌ قائِمَهٌ»جمله دیگرى می باشد و معناى آن این است: گروهى از اهل کتاب هستند که داراى این صفات می باشند:
۱- براى استقامت در دین اسلام، یا عبادت، یا عدالت بر سر پا هستند.
۲- آیات خدا یعنى آیات قرآن را در اثناء و ساعت‏هاى شب تلاوت می نمایند.
۳- سجده بجاى مى‏آورند.]^[۳۴۲]
ابن کثیر گوید:[این آیات درباره ی کسانی که از احبار اهل کتاب مانند عبدالله بن سلام و أسد بن عبید و ثعلبه بن سعیه و أسید بن سعیه وغیره می باشد که این گروه با کسانی از اهل کتاب که مورد مذمّت قرار گرفتند یکسان نبوده و اینان به دین اسلام مشرّف گردیدند و «أُمَّهٌ قائِمَهٌ »یعنی:
۱- ایستاده برای امر خدا تا بر اساس شرع مطیع باشد.
۲- از حضرت محمّد۶تبعیّت کند در مسیر مستقیم یعنی بدون انحراف.]^[۳۴۳]
۱-۲- تلاوت آیات در طول شب
«یَتْلُونَ آیاتِ اللَّهِ»(کتاب خدا- قرآن- را مى‏خوانند).«آناءَ اللَّیْلِ»ساعات و اوقات شب(از حسن و ربیع) و گفته‏اند مراد دل شب است (از سدى) و گفته‏اند مراد وقت نماز عشاء است چون اهل کتاب نماز عشاء نمى‏خوانند. خداوند می فرماید: نماز عشاء مى‏خوانند که نشانه ی اسلام آنهاست.(از ابن مسعود). و گفته‏اند مراد بین مغرب و عشاء است (از ثورى) و آن ساعتى است که ساعت غفلت نام دارد.«وَ هُمْ یَسْجُدُونَ»گفته‏اند مراد سجده معمول در نماز است در این صورت معنى چنین می شود: «و هم مع ذلک یسجدون»یعنى علاوه بر تلاوت قرآن سجده هم می کنند.«واو»براى عطف جمله دوم بر جمله اول است. و گفته‏اند مراد از سجده نماز است که از نماز به سجده تعبیر کرده است به این جهت که سجده مهمترین ارکانى است که تواضع را می رساند (از زجاج و فراء و بلخى) و دلیل آنها اینست که واو براى حال است یعنى آیات قرآن را مى‏خوانند در حالى که سجده می کنند یعنى در سجده قرآن مى‏خوانند و خواندن آیات در سجده نیست پس مراد از سجده نماز است.]^[۳۴۴]
همچنین در ادامه ی کلام الهی است که«یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الاَْخِرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ وَ یُسَارِعُونَ فىِ الْخَیرَْاتِ وَ أُوْلَئکَ مِنَ الصَّالِحِین‏»^[۳۴۵]وبه واسطه ی صفات اهل کتاب بنابر این آیه ی شریفه[این مطالب حاصل می گردد:
۱- بخدا و روز قیامت ایمان مى‏آورند.