۴) شناخت مقتضیات زمان
از آن جا که معمولاً متون درسی و آموزش های رسمی و نظام اداری کشورها از تحولات روز جهانی فاصله دارند، فعالیت های فوق برنامه هستند که وظیفه به روز کردن اطلاعات و توانایی های شهروندان را عهده دار می باشند. همچنین اطلاع یافتن از مباحثات و مجادلات علمی و فرهنگی میان روشنفکران ملت ها و فرهنگ های مؤثر جهانی و نیز تجهیز نمودن خویشتن به فرهنگ خودی، فقط در اوقات فراغت ممکن است.
۵) تفریح و گردش و سرگرمی
سرگرمی، تفریح و گردش، در واقع پاسخی است صحیح و منطقی به نیازها و غرایز درونی انسان و زمینه ای برای ارتقای فکری و انبساط خاطر و تخلیه ی روحی و روانی می باشد. همان گونه که انسان به پرورش جسمی نیازمند است، به تفریح سالم نیز نیازمند است تا بتواند از این طریق، به آرامش روحی و فکری برسد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۶) تحرّک جسمی و حفظ ورزیدگی
یک ضرب المثل قدیمی است که می گوید: «عقل سالم در بدن سالم». اگر شخص بخواهد بدنش سالم بماند، باید فعالیت های متنوع و مطابق با وضعیت عمومی و مقتضیات سن انجام دهد. پرداختن به انواع فعالیت های ورزشی که به عنوان یکی از ضرورت های انکار ناپذیر برای سلامت انسان مطرح است، در زمان اوقات فراغت، میسر است. به عقیده ی کارشناسان، کم تحرکی و نپرداختن به فعالیت های محرک می تواند عواقب وخیم جسمی و روانی و به ویژه افسردگی روحی به جا بگذارد. بماند که ورزش و نرمش صحیح و برنامه ریزی شده، در ایجاد روحیه ی نشاط و شادابی و اعتماد به نفس، فوق العاده مؤثر است.
۷) رسیدن به آرامش
فعالیت هایی که انسان در اوقات فراغت انجام می دهد، چون از روی میل و با اشتیاق است و شخص در این راه، انگیزه ی لازم و آزادی کامل برای انتخاب نوع فعالیت را دارد، به همین خاطر، نوعی احساس رضایت و تمدّد اعصاب را در پی دارند. معمولاً افرادی که در کار و اشتغال روزانه ی خود، انگیزه و رغبت لازم را ندارند و از روی اجبار و اکراه به انجام آن می پردازند، به مرور زمان دچار نوعی ناراحتی روانی و عصبی و نیز عدم رضایت و دلزدگی ناشی از کار مداوم و یکنواخت می شوند که شایسته است جهت رفع این معضل که در خارج از محیط کار و اشتغال و بر روی روان انسان نیز اثرات سوء و گاه مخرب برجای می گذارد اقدام لازم و مقتضی انجام دهند. بهترین اقدام در این زمینه، روی آوردن به فعالیت های متنوع اوقات فراغت، مطابق ذوق و سلیقه ی شخصی است تا بعد از یک تمدّد اعصاب و راحتی روان مجدداً تمرکز فکری یافته، به کار و فعالیت بپردازند.
۸) بهداشت روانی 
برای یک زندگی سعادتمندانه، سلامت جسمانی و سلامت روانی لازم و ملزوم یکدیگرند. برای تأمین بهداشت روانی، فعالیت های متعددی را باید به انجام رساند؛ از جمله، فراهم آوردن شرایط لازم برای تخلیه برخی از فشارهای روانی که در دوره ی اشتغال به کار به انسان وارد می شود. اگر انسان در طول دوره اشتغال، مجبور به تحمل شرایط و اشخاصی باشد که برای او آزار دهنده اند، در دوره ی فراغت می تواند ناراحتی های حاصل از تحمل آنها را به اشکال گوناگون، از جمله هم صحبتی با افراد مورد علاقه ی خویش تخلیه کند. اگر فرصت لازم برای تخلیه ی چنین فشارهایی فراهم نشود، ممکن است تحمل طولانی مدت آنها به نوعی، تعادل روانی انسان را تهدید کند. بررسی های متخصصان تربیت بدنی نشان داده است که بسیاری از ناراحتی های جسمی (ناراحتی های معده، کوفتگی عضلات، سردرد، اسهال، یبوست و ناراحتی های پوستی)، ریشه ی روانی از قبیل ترس، خشم، نگرانی و ناامیدی دارند. از آثار و نتایج فعالیت های اوقات فراغت، جبران صدمات جسمی و روانی ناشی از هیجانات مداوم کار و نیز رهانیدن انسان از کسالت ناشی از یکنواختی انجام وظایف روزانه است.
۹) خودسازی معنوی
نماز، تفکر در آسمان و زمین و آفاق و انفس، تدبر در کلام خدا و پیشوایان معصوم، حضور در جماعات مسلمانان، عمل به سفارش های دین درباره ی انجام دادن مستحبات و ترک مکروهات، دعا، ذکر، محاسبه ی اعمال، مراقبت از نفس، آموختن معارف دین و اخلاق، کسب نشاط برای عمل به واجبات و …، همه و همه در اوقات فراغت ممکن اند.
۱۰) تجدید قوا
فعالیت در قالب برنامه هر قدر هم لذت بخش باشد، باز خستگی هایی به دنبال دارد. بخشی از این خستگی، خستگی جسمانی است که معمولاً با استراحت، از جمله خواب برطرف می شود. بخش دیگری از این خستگی، خستگی روانی است که معمولاً به دلیل مواجهه ی مستمر با یک محرّک به وجود می آید. انسان وقتی به شکل مستمر با محرک واحدی سر و کار داشته باشد، به لحاظ روانی از آن خسته و خواستار تغییر شرایط می شود. این خستگی بسیار مضر است و گاه ممکن است موجب دوری دائمی فرد از چیزی شود. اشباع، یک پدیده روان شناختی است که می تواند موجب ترک کامل یک رفتار شود. در چنین مواردی ضروری است که فرد، جهت دوری از تکرار، تنوع در کار ایجاد نماید. بهترین کاری که شخص می تواند در چنین مواقعی به انجام برساند، برنامه ریزی برای فراغت است تا از این طریق، قوای جسمانی خود را بازسازی کند و بتواند هم از نظر جسمانی و هم از نظر روحی و روانی برای شروع مجدد کار، آماده شود. از این طریق، هم ضریب موفقیت و کارآمدی فعالیت وی افزایش می یابد و هم باعث می شود خللی در میزان انگیزه و ذوق و شوق وی برای انجام دادن آن فعالیت مستمر، ایجاد نگردد.
۱۱) کسب ضریب بالای موفقیّت در آموزش
مقیّد شدن و اجبار در فعالیت جسمی و روحی، باعث کاهش راندمان کار می شود و شخص، همیشه خویش را در حصار احساس می کند. اکثر قریب به اتفاق دانش آموزان و دانشجویان، چنین حالتی را در زمان تحصیل دارند. وجود انواع و اقسام فعالیت های آموزشی در زمینه های فرهنگی، مذهبی، هنری، تربیتی، فنی و … در برنامه های اوقات فراغت، باعث می شود که این اوقات، در واقع نقش زمان حضور در کلاس های رسمی را ایفا کنند؛ با این تفاوت که شخص در این زمان با میل و رضایت خاطر و علاقه ی خویش در سر کلاس های آموزشی حضور می یابد. به همین خاطر، چون این فعالیت ها و زمان استفاده از آنها مطابق سلیقه و ذوق فرد می باشد، باعث افزایش ضریب یادگیری حرفه و آموزش می شوند.
۱۲) داشتن برنامه برای تعطیلات
تعداد کلّ روزهایی که در طول سال با تعطیلی مواجه می شویم چند ماه است که این همه فرصت و زمان اوقات فراغت، نیاز به برنامه ریزی و تأمل بیشتر دارد. ملتی موفق و خوش بخت است که حداکثر بهره برداری و استفاده را از زمان ببرد و فرصت ها را غنیمت بشمارد و برای لحظه لحظه ی اوقات، دارای برنامه ی مدون و کارشناسی شده باشد.
۱۳) تمرین حیات اجتماعی
یکی از مهم ترین ویژگی های فعالیت های اوقات فراغت، انجام دادن برنامه های گروهی و دسته جمعی است که خود، عاملی است برای زندگی اجتماعی و رشد اجتماعی و نیز در این فعالیت هاست که انسان دوستانی تازه پیدا می کند و از زندگی فردی و تنهایی خویش، رهایی می یابد. زمینه سازی رشد انسان، در شکل گرفتن به موقع بعد اجتماعی وی است.
۱۴) ارتقای مهارت های شناختی
اوقات فراغت، مناسب ترین فرصت برای توسعه ی مهارت های شناختی مانند مطالعه، پژوهش، پرسشگری، سخنرانی، گفتگو و شکوفایی استعدادها می باشد؛ زیرا هنگامی که فرد براساس علاقه و انگیزه شخصی، بدون داشتن اجبار و وظیفه رسمی بخواهد در زمینه های متنوع فعالیت داشته باشد، مسلماً تلاش او در چنین شرایط مطلوب و خوشایند ذهنی و روانی از یک طرف در تأمین بهداشت جسمی و روانی وی مؤثر خواهد بود و از طرف دیگر، موجب فراگیری های پایدار در او خواهد شد.
۱۵) بازشناسی و بازسازی شخصیت
اوقات فراغت از دو جهت در تعالی بخشیدن به شخصیت، نقش دارد؛ اولاً اوقات فراغت به عنوان مناسب ترین فرصت به انسان این امکان را می دهد تا رفتار فردی و اجتماعی خود را مورد ارزیابی و ارزشیابی قرار داده، با آرامش خاطر، نسبت به خصوصیات اخلاقی، رفتاری خود به تفکر بپردازد و نقاط قوت و ضعف خود را دریابد؛ ثانیاً اوقات فراغت از آن جهت که فرصت مناسبی برای ظهور، رشد و شکوفایی استعدادها، توانایی ها، خلا قیت ها و نوآوری های فردی می باشد می تواند در تعالی بخشیدن به شخصیت فرد، مؤثر و مفید باشد.
۱۶) آموختن فرهنگ عموم
عده ای از صاحب نظران بر این عقیده اند که فعالیت های اوقات فراغت در نهایت موجب رشد و توسعه فرهنگی در جامعه خواهد شد. در اثر فعالیت های سالم از جمله: کتاب خوانی، فعالیت های هنری، شرکت کردن در اردوهای جمعی، انجام دادن فعالیت های جسمانی و ورزشی، انجام دادن فعالیت های فوق برنامه ی عملی، ذوقی و …، نه تنها از فرصت های بیکاری و بعضاً تمایل به بزهکاری های اجتماعی کاسته می شود، بلکه فرهنگ عمومی اشاعه می یابد و توسعه ی فرهنگی و نشاط و سرزندگی در جامعه افزایش خواهد یافت.
۱۷) شکوفایی خلاقیت ها 
خلاقیت یعنی نوآوری انسان. در این زمینه تفکر را به تفکر «همگرا» و «واگرا» تقسیم می کنند. تفکر همگرا تلاشی است برای حل مسأله با روش های سنتی و آموخته شده، در حالی که تفکر واگرا تفکری مبتنی بر روش های نو و تازه است. در تفکر همگرا اندیشه صرفاً روی مسئله متمرکز می شود؛ در حالی که در تفکر واگرا اندیشه بر پدیده های جانبی و حتی دور از مسأله نیز تمرکز پیدا می کند. جهت تأمین فضای لازم برای رشد خلاقیت، لازم است فرد در شرایطی قرار گیرد که ضمن مواجه شدن با مسأله، به دنبال یافتن راه حل آن باشد. دنیس کیور^[۶۴] که مطالعات زیادی در زمینه ی اوقات فراغت انجام داده است، می گوید: «اوقات فراغت، فرصتی به فرد می دهد تا انرژی خود را آزاد کند و به خلاقیت و خود شکوفایی نایل شود» (یوسفی، ۱۳۷۲).
اﻓﻼﻃﻮن^[۶۵] در ﻣﺪﯾﻨﮥ ﻓﺎﺿﻠﻪ ﺑﺮای ﮔﺬراﻧﺪن اوﻗﺎت فراغت ﺗﺄﮐﯿﺪ زﯾﺎدی ﺑﺮ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ورزش دارد. ﮐﻨﺖ اﮔﻮﺳﺖ^[۶۶] ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ، اوﻗﺎت ﻓﺮاﻏﺖ ﻟﺤﻈﺎت اﻣﮑﺎن ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ اﻧﺴﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﻣﺎرﮐﺲ^[۶۷] اوﻗﺎت ﻓﺮاﻏﺖ را در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻓﻀﺎی رﺷﺪ و ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ اﻧﺴﺎن ﺗﻌﺮﯾﻒ می کند (سازمان ملی جوانان، ۱۳۸۴).اکثر اندیشمندان و فعالان اوقات فراغت به اتفاق آراء، از جنبه فردی و اجتماعی برای گذران اوقات فراغت مزیت های بی شماری قائل اند که این کارکردها عبارتند از:۱- گذراندن اوقات فراغت، کیفیت زندگی اجتماعی را غنی می سازد.یکی از ملموس ترین کارکردهای اجتماعی اوقات فراغت این است که با تدارک فرصت هایی برای مشارکت افراد و گروه های مختلف در فعالیت های ورزشی، مسابقات، رویدادهای اجتماعی و فرهنگی، لحظات شاد و لذت بخشی را برای شرکت کنندگان فراهم می کند.۲- اوقات فراغت در رشد ابعاد مختلف فردی سهیم است.اوقات فراغت در رشد سلامت جسمی، اجتماعی، عقلانی و روحانی و همچنین در انسجام خانواده نقش فوق العاده مثبتی دارد.۳- اوقات فراغت جامعه را به مکان دلپذیری برای زندگی تبدیل می کند.اوقات فراغت در مطلوب و جذاب کردن سیمای ظاهری و فیزیکی شهرها بسیار مؤثر است. برنامه ریزی و سرمایه گذاری در زمینه ی اوقات فراغت می تواند به نوعی در حفاظت محیط زیست که خود در زیبا سازی و سلامت زندگی بشر تأثیری فوق العاده دارد کمک کند.۴- اوقات فراغت از استفاده های ضد اجتماعی و بزهکارانه از وقت آزاد پیشگیری می کند.اوقات فراغت با تدارک برنامه های سازنده و لذت بخش برای جوانان از طریق فرصت های تفریحی مرتبط با سایر خدمات لازم برای آنها، از استفاده ی ضد اجتماعی یا مخرب وقت آزاد، مانند بزهکاری یا سوء مصرف مواد پیشگیری می کند و یا تأثیرات منفی این نوع استفاده از وقت آزاد را کاهش می دهد.۵- اوقات فراغت روابط میان گروهی و روابط بین نسل ها را بهبود می بخشد.اوقات فراغت با تدارک تجارب تفریحی و فرهنگی مشترک بین گروه های مختلف نژادی، قومی، مذهبی و نسل های مختلف، روابط دوستانه و مودت میان گروه ها را بهبود می بخشد.۶- اوقات فراغت پیوندهای میان ساکنان محله و جامعه را تقویت می کند.اوقات فراغت می تواند از طریق ترغیب و تشویق ساکنان یک محله یا اجتماع برای مشارکت در طرح های داوطلبانه و برنامه های خدماتی و رویدادهایی که برای بهبود و ارتقای روحیه شهروندی صورت می گیرد، پیوندهای میان ساکنان یک محله، منطقه یا شهر را تقویت کند.۷- برطرف کردن نیازهای گروه های جمعیتی خاص.اوقات فراغت برای کمک به گروه های جمعیتی خاص، مانند معلولان جسمی و ذهنی، می تواند با تدارک خدمات تفریحی- درمانی در مراکز درمانی و برنامه ریزی برنامه های اجتماعی محور، در طیف گسترده ای از معلولیت ها به افراد خدمات ارائه کند.۸- اوقات فراغت به حفظ سلامتی اقتصادی و ثبات اجتماعی کمک می کند.صنعت اوقات فراغت همراه با صنعت گردشگری، در حال حاضر بزرگ ترین و گسترده ترین صنعت جهان محسوب می شود، به طوری که فقط سهم اوقات فراغت در تجارت جهانی، سالانه حدود چهارصد میلیارد دلار برآورد شده است.۹- اوقات فراغت زندگی فرهنگی جامعه را غنی می سازد.جلوه های حیات فرهنگی هر جامعه به طور سنتی در هنرهای زیبا، هنرهای نمایشی، رویدادهای فرهنگی، ورزشی و برنامه های خاص نمود پیدا می کند.۱۰- اوقات فراغت، سلامت و امنیت اجتماعی را ارتقاء می دهد.از آشکارترین آثار تفریحات اجتماعی در قالب برنامه های متنوع ورزشی و سایر فعالیت های جسمانی، ارتقای تناسب اندام است و طیف گسترده ای از مطالعات، ارزش تمرینات منظم را در پیشگیری از بیماری های قلبی- عروقی، چاقی مفرط و حتی برخی از انواع سرطان ها نشان داده است (اردکانیان، ۱۳۸۹).
۲-۲- فعالیت بدنی و ورزش در اوقات فراغت
به هر گونه حرکت در زندگی روزانه از قبیل کار، تفریح، فعالیت های ورزشی و عملی، فعالیت بدنی گفته می شود. در واقع فعالیت جسمانی طیف گسترده ای از فعالیت با شدت های مختلف از قبیل قدم زدن، دویدن، پریدن و فعالیت های ورزشی را شامل می شود. فعالیت فیزیکی مناسب باید در تمام روزهای هفته یا حداقل پنج روز در هفته انجام شود تا اثرات بهداشتی مثبت داشته باشد و فعالیت جسمانی شدید نیز باید سه روز در هفته انجام شود (سازمان بهداشت آمریکا^[۶۸]، ۲۰۰۲).
مردم در چهار حوزه عمده زندگی خود فرصتی برای فعالیت جسمانی دارند: