۲-۱-۶-عاطفه
در فرهنگهای لغت تعاریف گوناگون از عواطف وجود دارد . در فرهنگ لغت آکسفورد معنای لغوی عاطفه چنین است : ” هر تحرک در ذهن ، احساس ،هر حالت ذهنی قدرتمند یا تهییج شده” واژه عاطفه ^[۲۵] از فعل لاتین Emovere به معنای حرکت و جنبش ریشه گرفته است .
افلاطون^[۲۶] از نخستین کسانی بود که عاطفه را از جنبه های ابتدایی و حیوانی ماهیت انسان و در تضاد با تعقل معرفی کرد.امروزه هم رگه هایی از این پدیده که عاطفه تفکر منطقی را متزلزل می سازد هنوز باقی مانده است (حاجی زاده ، ۱۳۸۱ : ۳۴)
تعریف دیگری که از عواطف در فرهنگ لغت راندم هاوس( ۱۹۷۳ : ۲۷۰) آمده ، عاطفه را نوعی حالت احساسی یا هیجانی می داند که خودآگاه و ارادی است و طی آن حالتهایی چون شادی ، غم ، غصه ، ترس ، تنفر و … تجربه می شوند و با حالتهایی چون شناخت یا انگیزش و اراده تفاوت دارند(سیاروچی و دیگران،۱۳۸۴ : ۴)
آنچه را که ما اکنون در مورد نقش عاطفه بر شناخت می دانیم ، حاصل تلاشهای مربوط به دو دهه گذشته می باشد (فورگاس ، ۱۹۹۹)
مطالعات جدید نشان داده اند که بر خلاف باور اغلب فلاسفه و روان شناسان ، شناخت و عاطفه، مستقل و جدای از یکدیگر نیستند بلکه ارتباط و پیوستگیهای زیادی بین احساسات و افکار در حیات اجتماعی انسان وجود دارد از سوی دیگر احساسات و خلق و خوی ما می توانند تاثیر اساسی بر حیات ذهنی و اعمال و رفتار ما داشته باشند اما تا این اواخر ما آگاهی کاملی نسبت به چگونگی و چرایی این تاثیرات نداشتیم.
یک مولفه مهم اما فراموش شده هوش هیجانی ، آگاهی از این موضوع است که چگونه حالات هیجانی بر افکار و رفتارهای ما تاثیر می گذارند.
رشد فزاینده پژوهشهای تجربی که اخیراً پیرامون هیجان صورت گرفته ، موجب شد تا ما بتوانیم به درک همه جانبه احساسات بر موضوعی که در مورد آن فکر می کنیم یا کاری که انجام می دهیم بپردازیم.
مولفه مهم و اساسی هوش هیجانی ، آگاهی نسبت به تاثیر هیجان بر کنش و عملکرد و آگاهی از چگونگی کنترل آنها می باشد .
هیجان می تواند هم بر فرایند تفکر و هم بر محتوای تفکر ، قضاوتها و رفتارها اثر بگذارد(سیاروچی و دیگران ، ۱۳۸۳ : ۱۲)
۲-۱-۷-هیجان
هیجانها نقش مهمی را در زندگی ایفا می کنند.آنها به رویاها ، خاطرات و ادراک ما اثر می گذارند.هیجانها احساساتی هستند که به زندگی شور و نشاط می دهند و اجازه می دهند شادیها و غمهای زندگی را تجربه کنیم.بدون وجود هیجانات زندگی بی روح ، سرد و پوچ می شود.
مفهوم هیجان از سه جنبه قابل توجه است :
۱)هیجان احساس ذهنی و شخصی است . انسان می تواند طیف وسیعی از هیجانهایی را بیان کند که احساس یا تجربه کرده است . بسیاری از هیجانات با علایم شادی یا تنش همراه هستند که در اکثر موارد به شکل ترکیبی ظاهر می شوند.
۲)هیجان نوعی ابراز برانگیختگی است.حالت هیجانی را می توان به مجموعه ای از واکنشهای جسمانی اطلاق کرد بویژه اگر این واکنش بر روی اندامهای بدن مثل قلب و معده و … اثرگذارد.
۳)هیجان معمولاً به واکنشی اطلاق می شود که انسان هنگام مواجهه با تهدید بصورت تهاجمی یا توافقی از خود نشان می دهد (آقایار ، شریفی درآمدی ، ۱۳۸۶ : ۳۹)
۲-۱-۸-مولفه های هیجان
۱)مولفه شناختی :
افکار ، باورها و انتظاراتی که نوع و شدت هیجان را تعیین می کند ، ممکن است برای یک فرد لذت بخش و برای فرد دیگر آزار دهنده یا کسل کننده باشد.

۲)مولفه فیزیولوژیکی :
هیجان می تواند با تظاهرات و تغییرات جسمانی همراه باشد . مثلاً هنگام ترس ، ضربان قلب بالا می رود و مردمکها گشاده تر می شود.
۳)مولفه رفتاری :
این مولفه به حالتهای مختلف تظاهرات هیجانها اشاره می کند. حالت اندامهای بدن و آهنگ صدا از این جمله است (آقایار ، شریفی درآمدی ، ۱۳۸۶ : ۴۰)
۲-۱-۹-ویژگی های هیجان
۱)با تغییرات جسمانی همراه است.
۲)هیجان در اثر یک نوع محرک / انگیزه بوجود می آید.
۳)هیجان ، تظاهرات قابل مشاهده فیزیولوژیکی و رفتاری به دنبال دارد (آقایار ، شریفی درآمدی ، ۱۳۸۶ : ۴۰)
۲-۱-۱۰-طبقه بندی هیجانها
ویلهم وانت ^[۲۷] روان شناس مشهور قرن نوزدهم معتقد است که زیر بنای همه هیجانات شامل سه هیجان محوری است که هر یک از آنها از حالتهای متضادی تشکیل شده اند :
۱)خوشایند / ناخوشایند ، غمگینی
۲)تنش / رهایی ، آسودگی
۳)شور و عشق / آرامش.
هیجانات مثبت شامل :
شادی و علاقه و …
هیجانهای منفی شامل :
ترس ، خشم ، تعجب و …(آقایار ، شریفی درآمدی ، ۱۳۸۶ : ۴۲)
۲-۱-۱۱-فواید هیجان
۱)بقا/حیات:
در طول میلیونها سال با تکامل طبیعت ، هیجانات دستخوش رشد شده اند.
۲)تصمیم گیری:
هیجانات منبع ارزشمندی از اطلاعات هستند و در تصمیم گیری به ما کمک می کنند.
۳)تعیین حد و مرز:
وقتی از رفتار فردی دلخور می شویم ، هیجانها به ما هشدار می دهند ، ما آموخته ایم به هیجانات خود اعتماد کنیم و از آنها خاطر جمع باشیم و به خود اجازه می دهیم که فرد مورد نظر بداند که از رفتارش احساس ناراحتی می کنیم.
این مطلب به ما کمک می کند تا محدوده ای را مشخص کنیم که در آن سلامت جسمی و روانی ما تضمین شود.
۴)ارتباطات:
هیجانات در برقراری ارتباط با دیگران به ما کمک می کند.
۵)وحدت / اتحاد:
شاید هیجانات بزرگترین منبع بالقوه برای اتحاد سازی میان همه افراد باشند.
۶)به زندگی نشاط می دهد: