۲-۳ -تعریف شادی

از آنجا که شادی یکی از هیجانات اساسی بشر است، هر کس به فراخور خود آن را تجربه می‌کند. اما تعریف شادی به سادگیِ تجربه آن نیست.در فرهنگ و ادب فارسی برای شادی مفاهیمی نظیر خوش و خرّم، سرور، تازگی، طراوت، شادمانی، سرزندگی، زنده دلی، سبکی و چالاکی، طرب، خرسندی، خجستگی، کامروایی، رغبت درونی، ضد افسردگی و نظیر آن، در نظر گرفته شده است.(معین، ۱۳۸۱)شادمانی که هدف مشترک افراد است و همه برای رسیدن به آن تلاش می‌کنند، عبارت است از: ارزشیابی افراد از خود و از زندگیشان(باس^۱ ،۲۰۰۰)

ماتلین^۲ و گارون^۳ (۱۹۷۹) و همچنین آرجیل^۴، مارتین^۵ و لو^۶ (۱۹۹۵)، شادکامی را هیجان مثبت، رضایت از زندگی و نبود هیجان منفی، از جمله افسردگی و اضطراب می‌دانند. آن ها روابط مثبت با دیگران، هدفمند بودن زندگی، رشد شخصیت و دوست داشتن دیگران و طبیعت را بخشی از شادکامی دانستند و نشان دادند افراد به دلیل ارزیابی مثبت از رویدادها شادتر هستند.جامع ترین و در عین حال عملیاتی ترین تعریف شادمانی را وینهون^۷ (۱۹۸۸) ارائه داده است. به نظر او، شادمانی به قضاوت فرد از درجه یا میزان مطلوبیت کیفیت کل زندگی اطلاق می شود. به عبارت دیگر؛ شادمانی ‌به این معنا است که فرد چقدر زندگی خود را دوست دارد.

در دین اسلام نیز مفهوم شادی بارها با الفاظ مختلف در قرآن کریم بیان شده است. این مفهوم در مجموع، ۲۵

۱-Buss 2-Matlyn 3-Garvn 4-Argel 5-Martin 6-Le 7-Vynhvn

بار با الفاظ مختلفی همچون: فرح، فرحوا، تفرّح، فرحون و فرحین در قرآن آمده و به معنای خوشحالی، سلامت و مسرّت تعریف شده است(لقمانی، ۱۳۸۰، ص ۱۸). برای مثال، در آیه ۵۸ سوره یونس می فرماید: «قل بفضل الله و برحمته فبذلک فلیفرحوا هو خیر مما یجمعونک»؛ای پیامبر! به مردم بگو شما باید به فضل و رحمت خدا شادمان شوید، که آن بهتر و مفیدتر از ثروتی است که برای خود اندوخته اید.یا در آیه ۱۵ سوره روم فرموده است: «فامّا الذین امنو و عملوالصالحات فهم فی روضه یحبرون»؛ آنان که ایمان آورده و عمل صالح انجام داده‌اند، در باغی از بهشت، شادمان و مسرور خواهند بود.

تبسّم وگشادهرویی نیز از نشانه های شادی و آیه ای از آیات خداوندی است. از حضرت امام علی(ع) نقل شده که فرمودند: «خیر الضحک التبسّم»؛ بهترین خنده، تبّسم است(خوانساری، ۱۳۷۳، ص ۲۳۲، ح ۴۹۶۴) و در جای دیگر فرموده اند: ‌گشاده‌رویی سرآغاز نیکی است و کینه را از بین می‌برد(کلینی، ۱۴۱۳، ص ۱۰۳).همچنین از امام صادق(ع) نقل شده است که فرمودند: «نیکوکاری و ‌گشاده‌رویی، محبت اور است و به بهشت می‌برد و بخل و ترشرویی از خدا دور می‌کند و به دوزخ می‌برد.(همان، ص ۱۰۳، ح ۵(

از رسول اکرم(ص) نیز چنین نقل شده است: «‌گشاده‌رویی، زینت بردباری است».(محمدی ری شهری ۱۳۶۲، ج۲، ص ۱۲۰۶)در مجموعه دیگری از سخنان معصومین(ع)، مزاح و شوخی ‌دین‌باوران و خداجویان، عبادت و خنده آنان تسبیح الهی بیان شده و برای کسی که مسلمانی را شاد کند، پاداش چشمگیری در نظر گرفته شده است.(لقمانی، ۱۳۸۰، ص ۲۱(

۲-۳-۱-عناصر و عوامل شادی و نشاط از دیدگاه روانشناسی و اسلام

شادمانی از ‌متغیرهایی است که در سال‌های اخیر در حوزه روانشناسی سلامت مورد توجه قرار گرفته است. پیش از این در مطالعات روانشناسی، بیشتر احساسات منفی انسان مثل افسردگی، غم، خشم و اضطراب مورد مطالعه قرار می گرفت؛ اما در سال‌های اخیر، پژوهشگران به طور روز افزون به سلامتی و تندرستی ذهنی علاقه مند شده اند) مایرز ،۲۰۰۰)

الف) ویژگی‌های افراد شاد و عناصر آن

پژوهش‌های انجام گرفته در رابطه با شادی نشان می‌دهد که افکار و رفتارهای افراد شاد، سازگار و کمک کننده است. این افراد با دیدگاه روشن به امور مینگرند، دعا و نیایش دارند، برای مسائل خود مستقیماً تلاش می‌کنند و به موقع از دیگران کمک می طلبند. لذا تندرستی ذهن در بر دارنده قوانین مهمی است که به وسیله تأثیر احساسات بر همه ابعاد رفتار انسان و پیشرفت او (شامل سلامت فیزیکی و روانی، صلاحیت اجتماعی و ایجاد

۱-Myers

روابط مثبت با دیگران) قابل تشخیص است.

مقوله های تشکیل دهنده شادکامی را نیز می توان عواملی چون: رضایت کلی از زندگی، رضایت از مقوله های خاص زندگی و وجود عواطف مثبت فراوان (خُلق و عواطف خوشایند) و فقدان نسبی عواطف منفی (خُلق و عواطف نا خوشایند) دانست. عواطف مثبت را می توان به مفاهیمی مانند خوشی و وجد، رضایت، غرور، محبت و شور تقسیم کرد.به اعتقاد آرجیل و لو (۱۹۹۰) شادمانی سه جزء اساسی دارد: هیجانات مثبت، رضایت از زندگی و نبود هیجانات منفی ازجمله افسردگی و اضطراب. آن ها دریافته اند که روابط مثبت با دیگران، هدفمند بودن زندگی، رشد شخصی، دوست داشتن دیگران و زندگی، از اجزای شادی هستند.