۳-۱-۱-۱- مرحله ۵۰ درصد سبز شدن
نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان می دهد که اثر ساده و متقابل فاکتورهای تاریخ کاشت و رقم به ترتیب در سطح احتمال یک و پنج درصد بر روی صفت ۵۰ درصد سبز شدن معنی دار می باشد (جدول ۳-۱). بالاترین میزان این صفت (۷۷/۱۸) روز در تاریخ کاشت اول (۱۰ فروردین) به دست آمد، و تاریخ کاشت های بعدی (۲۵ فروردین، ۹ و ۲۴ اردیبهشت ماه)، نیز به ترتیب در گروه های بعدی قرار گرفتند، به طوری که آخرین تاریخ کاشت (۲۴ اردیبهشت) در مدت زمان ۳۳/۴ روز به مرحله ۵۰ درصد سبز شدن رسیده است (جدول۳-۲). عسگری و مرادی دالینی (۱۳۸۶)، نیز اعلام می دارند که با تاخیر در زمان کاشت، زمان مراحل رویشی کاهش می یابد. دلیل این امر می تواند وجود دمای پایین در تاریخ کاشت اول و گرم شدن تدریجی هوا در مراحل بعدی رشد کلزا باشد که موجب شده است تاریخ کاشت های بعدی زودتر به مرحله ۵۰ درصد جوانه زنی برسند. از دلایل دیگر می توان به این نکته اشاره کرد که هر چه تاریخ کاشت گیاه به عقب بیفتد، گیاه برای اجتناب از شرایط نامساعد محیطی که بعدا اتفاق خواهد افتاد، مراحل مختلف رشدی خود را زودتر از حد طبیعی طی می کند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در بین ارقام نیز رقم ساری گول با قرار گرفتن در گروه a بیشترین زمان را (۵۸/۱۳ روز) برای رسیدن به مرحله ۵۰ درصد سبز شدن سپری کرده، و با دو رقم دیگر دارای اختلاف معنی دار می باشد (جدول۳-۲). رقم ساری گول یک رقم دیر رس بوده و در همه مراحل فنولوژیکی با قرار گرفتن در گروه a طولانی ترین مراحل رشد و نمو را به خود اختصاص داده است.
در بررسی اثر متقابل تاریخ کاشت و رقم بر روی مرحله ۵۰ درصد سبز شدن نیز مشخص گردید که رقم ساری گول در تاریخ کاشت های ۱۰ و ۲۵ فروردین و به طور مشترک با رقم RDF003 در تاریخ کاشت ۱۰ فروردین در گروه a قرار گرفته است. و رقم هایولا۴۰۱ به همراه RDF003 و در تاریخ کاشت ۲۴ اردیبهشت، در پایین ترین گروه قرار گرفته اند (شکل۳-۱). رقم هایولا زود رس بوده، بطوری که در اکثر مراحل فنولوژیکی و بخصوص در آخرین تاریخ کاشت کمترین زمان لازم را به خوداختصاص داده است.
۳-۱-۱-۲ سبز کامل
با توجه به جدول تجزیه واریانس(جدول۳-۱)، مشخص گردید که اثر اصلی تاریخ کاشت و اثر اصلی رقم بر روی مرحله سبز کامل در سطح احتمال یک درصد معنی دار بوده، ولی اثر متقابل تاریخ کاشت در رقم بر روی صفت مذکور غیر معنی دار می باشد. با توجه به جدول مقایسات میانگین(جدول۳-۲) تاریخ کاشت ۱۰ فروردین با قرار گرفتن در گروه a باعث ایجاد طولانی ترین زمان(۱۱/۳۱روز) برای رسیدن به مرحله سبز کامل شده است و اختلاف معنی داری با سایر تاریخ های کاشت نشان می دهد، به طوری که یک اختلاف قابل توجهی بین تاریخ کاشت اول (۱۰فروردین) نسبت به آخرین تاریخ کاشت(۲۴اردیبهشت) وجود دارد که دلیل این امر می تواند مربوط به گرم شدن هوا در طول فصل بهار باشد. که در تحقیقات زیادی به آن اشاره شده است از جمله عسگری و مرادی دالینی(۱۳۸۶)، اعلام می نمایند که با تاخیر در زمان کاشت، مدت زمان ظهور مراحل مختلف رویشی کاهش می یابد.
رقم ساری گول که یک رقم دیر رس می باشد، طولانی ترین زمان لازم (۱۶/۱۹) روز پس از کاشت را برای سبز کامل به خود اختصاص داده است و اختلاف معنی داری با دو رقم دیگر(هایولا۴۰۱ و RDF003) نشان می دهد (جدول۳-۲). به طوری که اختلاف ۲۴ درصدی با رقم زودرس هایولا ۴۰۱ که در مدت زمان ۴۱/۱۵ روز به مرحله سبز کامل رسیده است، نشان می دهد. رقم ساری گول با توجه به دیر رس بودن در اکثر مراحل فنولوژیکی طولانی ترین زمان و رقم هایولا۴۰۱ که زود رس می باشد، کمترین زمان لازم برای سپری کردن مراحل مختلف فنولوژیکی را به خود اختصاص داده است.
درتحقیقات زیادی به وجود اختلاف بین ارقام مختلف از نظر طول دوره رشد و مراحل مختلف فنولوژیکی اشاره شده است. از جمله رزمی (۱۳۸۸)، اعلام می دارد که بین ارقام از نظر تعداد روز از سبز شدن تا شروع گلدهی و طول دوره رشد اختلاف معنی دار وجود دارد. مارالیان و همکاران (۱۳۸۶)، طی یک بررسی که در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مغان انجام دادند، اعلام نمودند که اکثر صفات مورد بررسی مربوط به دوره رشد تحت تاثیر رقم می باشند.
۳-۱-۱-۳- مرحله ساقه دهی
جدول تجزیه واریانس(جدول۳-۱) نشان می دهد که اثر اصلی تاریخ کاشت و رقم بر مرحله ساقه دهی در سطح احتمال یک درصد معنی دار می باشد و اثر متقابل تاریخ کاشت در رقم بر این مرحله در سطح احتمال ۵ درصد معنی دار شده است. جدول مقایسات میانگین نشان می دهد که تاریخ کاشت ۱۰ و ۲۴ فروردین به طور مشترک در گروه a قرار گرفته اند و با تاریخ کاشت های ۹ و ۲۴ اردیبهشت اختلاف معنی داری دارند (جدول۳-۲). در یک بررسی که توسط رزمی (۱۳۸۸)، در مغان انجام شد، اثر تاریخ کاشت برمراحل رویشی ژنوتیپ های کلزا معنی دار بود. هولینگ و استاپر (۲۰۰۱)، گزارش کردند که کاشت دیر کلزا باعث کوتاهی دوره رشد رویشی (قبل از گل دهی) می شود. به نظر می رسد که در کاشت های دیر هنگام در بهار، گیاه برای اجتناب از تنش های محیطی از قبیل گرما و خشکی و … مراحل مختلف فنولوژیکی را زودتر به پایان می رساند. همچنین در تاریخ کاشت های دیر هنگام با گرم شدن هوا، مراحل مختلف فنولوژیکی به سرعت و در مدت زمان کمتری نسبت به کاشت های زود هنگام سپری می شود (عسگری ومرادی دالینی، ۱۳۸۶).
رقم ساری گول نیز مانند سایر مراحل رویشی با ۸۳/۴۲ روز بعد از تاریخ کاشت، طولانی ترین زمان برای وارد شدن به مرحله ساقه دهی را به خود اختصاص داده و با قرار گرفتن در گروه a اختلاف معنی داری با دو رقم دیگر نشان می دهد. رقم هایولا۴۰۱ زودرس نیز با ۶۶/۳۶ روز در پایین ترین گروه، یعنی گروه c قرار گرفته است و در کوتاه ترین زمان وارد این مرحله شده است)جدول۳-۲). عسگری و مرادی دالینی(۱۳۸۶)، نیز اثر رقم را بر مراحل مختلف رویشی کلزا معنی دار اعلام کرده اند. همان طور که بیان شد، رقم ساری گول یک رقم دیر رس بوده و سایر مراحل فنولوژیکی را نیز دیرتر از دو رقم دیگر سپری می نماید.
در بررسی اثر متقابل تاریخ کاشت در رقم بر روی مرحله تعداد روز تا ساقه دهی، رقم ساری گول در تاریخ ۲۵ فروردین به طور مشترک با رقم RDF003 در تاریخ کاشت ۱۰ فروردین بیشترین تعداد روز برای رسیدن به شروع ساقه دهی را داشته اند. رقم زود رس هایولا۴۰۱ در تاریخ کاشت ۲۴ اردیبهشت نیز در پایین ترین گروه و به طور مشترک با رقم RDF003 در این تاریخ کاشت قرار گرفته است (شکل۳-۲). در واقع دیر رس بودن رقم ساری گول از یک طرف و تاریخ کاشت زودهنگام از طرف دیگر باعث شده است که این رقم در تاریخ کاشت ۲۵ فروردین طولا نی ترین زمان را برای ساقه دهی داشته باشد.
۳-۱-۱-۴- مرحله شاخه دهی
نتایج حاصل از جدول تجزیه واریانس (جدول ۳-۱) نشان می دهد که اثر اصلی تاریخ کاشت و رقم در سطح احتمال یک درصد و اثر متقابل تاریخ کاشت در رقم بر روی مرحله شاخه دهی در سطح احتمال ۵ درصد معنی دار می باشد. با توجه به جدول مقایسات میانگین، تاریخ کاشت های ۱۰ و ۲۵ فروردین به طور مشترک و با اختلاف معنی داری نسبت به تاریخ کاشت های ۹ و ۲۴ اردیبهشت به مرحله شاخه دهی رسیده اند، و تاریخ کاشت ۲۴ اردیبهشت نیز با ۶۶/۳۵ روز در کمترین زمان به این مرحله رسیده است (جدول۳-۲). مارالیان و همکاران (۱۳۸۶)، نیز طی یک بررسی که در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مغان انجام دادند، اعلام نمودند که تاخیر در کاشت طول دوره رویشی و طول دوره رشد کلزا را کاهش می دهد. گروس (۱۹۶۳)، اعلام می دارد تاخیر در کاشت، رشد رویشی گیاه را محدود کرده و در مناطقی که فصل رشد کوتاهی دارند، باعث کاهش شدید عملکرد می گردد. همان طور که قبلا نیز ذکر گردید، گیاه برای اجتناب از تنش های محیطی سعی می کند که در تاریخ کاشت های دیر مراحل مختلف فنولوژیکی را زودتر به پایان برساند حتی اگر عملکرد آن به شدت افت نماید.
رقم دیر رس ساری گول پس از ۴۸ روز به مرحله شاخه دهی رسیده است و این زمان برای رقم زودرس هایولا۴۰۱ که زودتر از دو رقم دیگر به این مرحله رسیده است حدود ۷۵/۴۲ روز بوده است (جدول۳-۲). که ناشی از خصوصیات ژنتیکی ارقام مختلف می باشد که در اینجا رقم ساری گول دیررس و رقم هایولا۴۰۱ زودرس بوده و همین ویژگی باعث این اختلاف شده است.
در بررسی اثر متقابل تاریخ کاشت در رقم نیز رقم دیررس ساری گول در تاریخ کاشت های ۱۰ و ۲۵ فروردین بیشترین مقدار را به خود اختصاص داده و دیرتر به مرحله شاخه دهی رسیده است و رقم زودرس هایولا۴۰۱ در تاریخ کاشت ۲۴ اردیبهشت یعنی در آخرین تاریخ کاشت در پایین ترین گروه و به طور مشترک با رقم RDF003 در این تاریخ کاشت قرار گرفته است و در کوتاه ترین زمان به مرحله شاخه دهی رسیده اند (شکل ۳-۳). همان طور که قبلا هم ذکر شد، دیر رسی رقم ساری گول از یک طرف و تاریخ کاشت اول و زود هنگام از طرف دیگر موجب می شود که این رقم در تاریخ کاشت ۱۰ و ۲۵ فروردین طولانی ترین زمان را برای رسیدن به مرحله شاخه دهی داشته باشد.
۳-۱-۱-۵- مرحله شروع گلدهی
نتایج حاصل از جدول تجزیه واریانس نشان داد که اثر اصلی تاریخ کاشت و اثر اصلی رقم بر روی مرحله شروع گلدهی در سطح احتمال یک درصد معنی دار بوده، ولی اثر متقابل تاریخ کاشت در رقم معنی دار نبوده است (جدول ۳-۱). با توجه به جدول مقایسات میانگین (جدول ۳-۲)، مشخص گردید که تاریخ کاشت ۱۰ فروردین با ۳۳/۵۸ روز دارای طولانی ترین زمان برای وارد شدن به مرحله شروع گلدهی بوده است و اختلاف معنی داری با سایر تاریخ های کاشت (۲۵فروردین، ۹ اردیبهشت و ۲۴ اردیبهشت) داشته است. کمترین زمان لازم برای شروع مرحله گلدهی در آخرین تاریخ کاشت یعنی ۲۴
اردیبهشت (۳۳/۳۸ روز) مشاهده می شود، که با اختلاف معنی دار، در کمترین زمان وارد این مرحله شده است. رزم (۱۳۸۸)، نیز اثر تاریخ کاشت را بر روی مرحله شروع گلدهی معنی دار اعلام می نماید. ناندا و همکاران (۱۹۹۹)، بیان کردند که با افزایش طول روز، گل دهی کلزا به جلو می افتد. خان و همکاران (۱۹۹۴)، با بررسی اثر تاریخ کاشت بر روی کلزا در کانادا نتیجه گرفتند که با تاخیر در کاشت تعداد روز تا گل دهی کاهش می یابد. شاید دلیل این مورد این باشد که در تاریخ کاشت های زودهنگام و به موقع در بهار به دلیل مساعد بودن شرایط محیط برای رشد و نمو، گیاه فرصت بیشتری برای فعالیت دارد و در نتیجه مراحل مختلف فنولوژیکی به طور کامل سپری می شود ولی در تاریخ کاشت های تاخیری به دلیل نامساعد شدن شرایط محیطی گیاه سعی می کند تا مراحل مختلف رشدی، از جمله رشد زایشی را زودتر به پایان برساند.
در بررسی اثر اصلی رقم نیز رقم ساری گول با قرار گرفتن در گروه a و با ۳۳/۵۲ روز طولانیترین زمان برای شروع گلدهی را به خود اختصاص داده و دیرتر به این مرحله رسیده است و با دو رقم دیگر (هایولا۴۰۱ و RDF003) اختلاف معنی داری نشان می دهد. رقم زودرس هایولا۴۰۱ نیز در پایین ترین حد قرار گرفته است و کمترین تعداد روز تا شروع گلدهی پس از کاشت را داشته است (جدول۳-۲). همانطور که قبلا نیز اشاره گردید، رقم ساری گول دیررس بوده و در سایر مراحل نیز مدت زمان طولانی تری را به خود اختصاص داده، و رقم هایولا۴۰۱ زود رس می باشد. در آزمایش های زیادی به این امر اشاره شده است، از جمله در یک بررسی که توسط واعظی و همکاران (۱۳۸۸)، در منطقه گچساران درطی سه سال زراعی ۸۵-۱۳۸۲ انجام شد، مشخص گردید که بین لاین های مختلف آزمایشی از نظر برخی صفات مهم زراعی از قبیل روز تا گلدهی در سطح احتمال یک در صد اختلاف معنی دار وجود دارد که بیانگر اختلاف ژنتیکی بین لاین ها از نظر صفات مورد بررسی می باشد. عسگری و مرادی دالینی (۱۳۸۶) نیز اثر رقم را برروی روز تا شروع گل دهی معنی دار اعلام می کنند.

جدول ۳-۲- جدول مقایسات میانگین صفات فنولوژیک در تاریخ های مختلف کاشت در ارقام کلزا

میانگین صفات

مرحله شروع گل دهی
(روز پس از کاشت)

مرحله شاخه دهی

مرحله ساقه دهی

سبز کامل
(روز پس از کاشت)

۵۰ درصد سبز شدن

a33/58

a 77/50

a 66/42

a11/31

a 77/18

۱۰ فروردین

تاریخ کاشت

b 11/53

a22/51

a11/44