زنان معتاد در مقایسه با مردان، احتمال بیشتری دارد دچار ایدز و بیماری های ناشی از روابط جنسی شوند .در خصوص موانع درمان، بر اساس نگرش اجتماعی و فرهنگی به اعتیاد، زنان بیشتر از مردان، انگ منفی زده می شود. نگرش اجتماعی منفی به زن معتاد، یک مانع عمده در درمان آنها محسوب می شود. همچنین مراقبت از بچه مانعی دیگر برای درمان آنهاست. برنامه های درمانی نیز اغلب ناخواسته موانعی در راه درمان زنان ایجاد میکنند. مانند موانع مالی، تشریفات زاید اداری ، متمرکز بودن برنامه های درمانی برای مردان و فقدان حساسیت درباره اعتیاد زنان. موانع درمانی درمان نیز عبارتند از درونی کردن این عقیده رایج که اعتیاد یک سقوط اخلاقی است ،که در زنان موجب اجتناب آنها از درمان می شود (صفری ،۱۳۸۳ ).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

با توجه به این موانع، برنامه های پیشگیری جایگاه مهم تری می یابند چرا که علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد .
با توجه به اینکه مطالعات انجام شده ،همبستگی بالایی میان نگرش و رفتار گزارش کرده اند و دراین مطالعات عقیده بر این است که نگرش بر رفتار تاثیر داردو صاحبنظران این حوزه همچون فیش بین(۱۹۶۷)،معتقدندکه مصرف مواد مخدر تحت تاثیر نگرشی است که نوجوانان به مواد دارند،در این قسمت پژوهش به نگرش و مباحث مربوط به آن پرداخته ایم .
تعریف نگرش
نگرش از واژه ی aptiudo لاتین قدیم سرچشمه گرفته و به معنای گرایش در راستای یک کنش می باشد(احمدی ،۱۳۸۷ ).
بوهنر و وانک ^[۷۶](۲۰۰۲ )،از نگرش ها به عنوان بخش اصلی هویت انسان یاد کرده اند و نیز گفته اند نگرش ها مرکز و محور روانشناسی اجتماعی هستند زیرا بر رفتار، پردازش اطلاعات و رویارویی اجتماعی تاثیر گذاشته و بخشی از خود انگاره فرد را تشکیل می دهند.( ترجمه طهوریان ،۱۳۹۰ ).
نگرش با واژه هایی همانند گرایش، وجهه نظر، شیوه ی تلقی، شیوه ی اندیشه ای، باور، بازخورد، مترادف گرفته شده است (آذربایجانی و همکاران ،۱۳۸۶ ).
آلپورت (۱۹۳۵ )نگرش را یک حالت عصبی و آمادگی که از طریق تجربه سازمان داده می شود و تاثیر آن روی پاسخ های فرد به اشیاءو موقعیت هایی که به آن مربوط می شود مورد توجه قرار می گیرد، تعریف می کند.
از نظر ویتن (۲۰۰۲ )، نگرش ارزیابی های مثبت یا منفی موضوعات تفکر هستند (ترجمه سید محمدی ،۱۳۸۶ ).
فرید من^[۷۷] و همکاران (۱۹۷۰ )، نگرش را نظام بادوامی که شامل یک عنصر شناختی، احساسی و یا عنصر تمایل به عمل می باشد تعریف می کند (عیسی مراد ، ۱۳۸۹،ص ۱۶۰ ).
بروولد^[۷۸] (۱۹۷۰ )،نگرش را یک واکنش عاطفی مثبت و منفی نسبت به یک معنی انتزاعی و یا یک شیءملموس تعریف می کند (کریمی ،۱۳۸۵ ).
مولفه های نگرش
بیشتر روانشناسان اجتماعی معتقدند نگرش ها از سه عنصر تشکیل شده اند یعنی عنصر شناختی^[۷۹] ،عاطفی^[۸۰] و رفتاری^[۸۱] که به صورت تعاملی بر یکدیگر اثر گذاشته و موجب بروز رفتار می شوند .
نگرش نسبت به اعتیاد هم دارای سه عنصر شناختی ،رفتاری وعاطفی است که به طور سه جانبه و تعاملی بر یکدیگر اثر می گذارند. هر عنصر می تواند جنبه منفی یا مثبت داشته باشد .
شناختی
نگرش مثبت: باور غلط ، غیر واقع بینانه و خوش باورانه نسبت به اعتیاد، معتاد و مواد مخدر .
نگرش منفی :باور صحیح ،منطقی و بدبینانه نسبت به اعتیاد، معتاد و مواد مخدر .
عاطفی
نگرش مثبت: حالت هیجانی و ا حساس خوشایند نسبت به اعتیاد ، معتاد و مواد مخدر .
نگرش منفی: حالت هیجانی و احساس نا خوشایند نسبت به اعتیاد ، معتاد و مواد مخدر .
رفتاری
نگرش مثبت: هر گونه آمادگی برای عمل که حاکی از روی آوردن فرد نسبت به امر اعتیاد باشد.
نگرش منفی: هرگونه آمادگی برای عمل که حاکی از اجتناب فرد از اعتیاد باشد(دائمی و همکاران ،۱۳۸۹ ).
بوهنر و وانک (۲۰۰۲ )، نیز گفته اند که نگرش پاسخ های عاطفی و رفتاری و شناختی را در بر می گیرند. آنها برای روشن سازی مطلب مثالی ذکر نموده اند “…مثلا”فرد طرفدار محیط زیست شدیدا”معتقد است که آلودگی هوا لایه ازون را تخریب می کند و آن هم خطر سرطان را افزایش می دهد (شناختی)، او ممکن است در مورد نابودی گونه هایی که در معرض خطر قرار گرفته اند ناراحت یا خشمگین شود (عاطفی)،و به جای اتومبیل شخصی از وسایل نقلیه عمومی استفاده کند (رفتاری ). هم چنین گفته می شود که اجزا شناختی و عاطفی نگرش با توجه به موضوع آن متغیر است. بعضی نگرش ها (مثل دوست داشتن مادر ) بیشتر ماهیت عاطفی و بعضی دیگر(مثل حمایت از افزایش شهریه) بیشتر ماهیت شناختی دارند وبر این اساس برای بعضی نگرش ها یا برای بعضی افراد مولفه های عاطفی پیش بینی کننده های بهتری برای نگرش کلی هستند اما در مورد عده ای دیگر مولفه های شناختی بهتر عمل می کنند. تجلی نگرش نیز به صورت یک قطبی و دوقطبی به موضوع نگرش بستگی دارد.تجلی دو قطبی در مورد مسائلی است که از حالت موافق تا مخالف متغیرند (مانند نگرش نسبت به مواد مخدر) و تجلی یک قطبی در مورد مسائلی که از حالت خنثی تا حالت موافق قابل تغییرند (مانند نگرش به موسیقی ).
رابطه نگرش و رفتار
علت اصلی مطالعه نگرش ها این فرض است که نگرش در ایجاد فرض نقش دارد. نگرش فرد در مورد یک موضوع به طور قطع بر رفتار وی نسبت به آن موضوع اثر می گذارد. آجزن و دیگران معتقدند بهترین پیش بینی کنده چگونگی رفتار ما در یک موقعیت معی ، نیرومندی قصد ما در آن موقعیت خاص است .به گفته کالیز ^[۸۲](۱۹۷۰ )، هر رفتار آشکار از دو عامل مهم درونی و بیرونی سرچشمه می گیرد که عبارتند از: نگرش ها و فشارهای محیطی . سهم هر کدام از این دو به عوامل متعدد بستگی دارد ، از جمله ویژگی های آن نگرش (نیرومندی و نحوه شکل گیری )، ویژگی های فرد صاحب نگرش و ویژگی های موقعیت بیرونی (آذربایجانی و همکاران ،۱۳۸۶ ).
بر طبق عقیده بوهنر و وانک (۲۰۰۲ )،نگرش با رفتار عجین است ؛ و افراد به هنگام انجام قضاوت درباره نگرش خود همانند زمان اخذ تصمیم رفتاری از اطلاعات ورودی مشابهی استفاده می کنند .
هر چند مطالعات انجام شده در همه موارد نشان دهنده همبستگی بالا میان نگرش و رفتار الزاما” به معنای این نیست که نگرش در همه حال می تواند به رفتار بینجامد، اما در مجموع شواهد بیانگر آن است که نگرش ها بر رفتارتاثیر دارند (کریمی ،۱۳۸۵ ).
هاوکینز و همکارانش (۱۹۹۲ )، تاکید دارند که نگرش ها و باورهای مثبت نسبت به مواد ، تسهیل کننده زمان شروع مصرف مواد هستند . بعضی مطالعات تجربی نیز تاثیر نگرش را بر رفتار سوء مصرف مواد تایید نموده است . به عنوان مثال، بارکین ، اسمیت و دورانت^[۸۳] (۲۰۰۲ )،در یک مطالعه موردی ۲۶۴۶ نفر از دانش آموزان پایه هفتم یک دبیرستان نشان دادند که مصرف مواد در بین این دانش آموزان در سال جاری و سال بعد رابطه معناداری با نگرش مثبت آنها نسبت به مواد داشته است .قربانی (۱۳۸۰ )، نیز در مطالعه ای نشان داد که تغییر نگرش ۷۲ نفر از معتادان نسبت به مواد مخدر توانست میزان گرایش آنها را به مصرف مواد مخدر کاهش دهد (رحمتی ،۱۳۸۳ ).
همچنین اربل^[۸۴] و همکاران (۲۰۰۱ )در نقاط مختلف پرسشنامه ای را به جوانان داده که یک قسمت برای اندازه گیری نگرش آنها نسبت به اکستازی بود و ۲)قصد آنها برای مصرف آن طی دوماه آینده بود .دو ماه بعد با همان افراد تماس گرفته شد و سوال شد که آیا واقعا” اکستازی مصرف کرده اند یا خیر .نشان داد که که داشتن نگرش مثبت نسبت به اکستازی ،مصرف آن را در برداشت (بارون و بایرن ^[۸۵]،۲۰۰۶ ؛ترجمه کریمی ،۱۳۸۸ ).
شکل گیری و تغییر نگرش
اصولا” اعتقاد کلی بر این است که نگرش ها آموخته می شون ؛ و همانگونه که شکل گیری آنها تابع اصول یادگیری است، تغییر آنها نیز از قواعد و اصول یادگیری تبعیت می کند (هاولند ،به نقل از کریمی ،۱۳۸۵ ).بر این اساس بدارد و همکاران (ترجمه گنجی ،۱۳۸۸ )معتقدند که اگر از شیوه آموخته شدن نگرش ها آگاه شویم به چگونگی تغییر آنها نیز واقف می شویم .
بوهنر و وانک (۲۰۰۲ )، در جمع بندی خود راجع به تاثیرات ژنتیکی بر نگرش روی دونکته تاکید می کنند اول آنکه عامل توارث پذیری چیزی است که به واریانس یک متغیر در جمعیتی خاص مربوط می شود نه به افراد و به هیچ عنوان بیانگر میزان تاثیر یک ژن معین بر متغیری خاص نیست .برای مثال نمی توان گفت “۵۰ درصد تاثیر روحیه مذهبی من ناشی از ژن مذهبی است “دوم ، حتی اگر بپذیریم ژن ها بر یک صفت ،رفتار یا نگرش تاثیر گذارند ،تاثیر آنها اختصاصی ،برگشت ناپذیر یامستقل از عوامل دیگر نیست (ترجمه طهوریان ،۱۳۹۰ ،ص ۲۰۵ ).
الگوهای تغییر نگرش
الف: الگوهای یادگیری تغییر نگرش
نظریه محرک- پاسخ: نظریه های محرک- پاسخی بر روابط بین محرک های ویژه ، با پاسخ های خاص تاکید می ورزند.اگر پاسخی به تقویت منجر شود، احتمال وقوع مجدد آن زیادتر می شودواز این تحلیل چنین نتیجه می شود که الگوی محرک- پاسخی تغییر نگرش تاکید فراوانی بر ویژگی های پیام عرضه شده که سعی در تغییر دادن نگرش ما دارند، داشته و توجه زیادی بر پاداش هایی که با تغییر دادن نگرش عاید ما خواهد شد، دارد. یکی از اصول بنیادی در رویکرد های محرک- پاسخی به تغییر نگرش آنست که تقویت کننده های ارائه شده برای تغییر نگرش باید قویتر از تقویت کننده هایی باشد که وضع موجود را حفظ می کنند. هاولند و همکاران، الگویی برای تغییر نگرش عرضه کردند که اصول یادگیری را برای تغییر نگرش مورد تایید قرار می دهد .به گفته آنها در یادگیری نگرش های تازه ابتدا به پیام جدید توجه می شود و سپس ادراک می شود و در نهایت پذیرفته می شود یعنی توجه^[۸۶] ،ادراک^[۸۷] ،پذیرش^[۸۸] (عیسی مراد ،۱۳۸۹ ).
نظریه مشوق ها و تعارض ها : موقعیت نگرش را بر حسب یک تعارض گرایش- اجتنابی در نظر می گیرد. نیرومندی نسبی مشوق ها، نگرش فرد را تعیین می کند. فرد هنگامی که تغییر نگرش می دهد که تقویت کننده ارائه شده قویتر از تقویت کننده هایی باشد که وضع موجود را حفظ می کند. وقتی جنبه های متعرض وجودداشته باشد فرد موضعی را اتخاذ میکند که نفع او را به حداکثر برساند (به نقل از مبارکی ،۱۳۸۹ ).
ب)الگوهای تغییر شناختی نگرش
بر اساس الگوهای شناختی افراد پذیرنده منفعل اطلاعات ورودی نیستند بلکه به عنوان موجودی دارای شناخت ،اطلاعات رسیده را در مورد ارزیابی، تجزیه وتحلیل و تعبیر و تفسیر می دهند. در این فرایند نقش حافظه، تفکر، بینش و عواملی از این قبیل اساسی و مهم است. طبق این الگو هم اتخاذ یک نگرش و هم تغییر احتمالی آن، آگاهانه و از روی عمد صورت می گیرد .
نظریه تعادل:^[۸۹] ین نظریه که منشانظریه های همسانی شناختی به شمار می رود توسط هایدر^[۹۰](۱۹۵۸) عنوان شده است. در این دیدگاه فرض بر این است که افراد می کوشند بین شناخت های خود همسانی یا تعادل برقرار کنند . بر اساس این نظریه فقدان تعادل، حالت ناخوشایندی ایجاد می کند که شخص را به برقراری دوباره آن ترغیب می کند. دیدگاه تعادل این نکته را روشن می کند که در یک موقعیت مفروض راه های مختلفی برای حل یک ناهماهنگی وجود دارد (اسماعیلی وهمکاران،۱۳۸۸ ).
نظریه ناهم سازی شناختی:^[۹۱] این نظریه توسط لئون فستینگر^[۹۲] (۱۹۵۷ )مطرح شد . فرض نظریه ناهم سازی شناختی مبنی بر تلاش جهت سازگاری یا هم سازی شناخت های متناقض است. ناهم سازی منجر به ایجاد تنش های روان شناختی و متقاعب آن فشار به افراد برای کاهش یا از بین بردن آن می شود(همان منبع) .
ج)الگوی کارکردی^[۹۳]
این دسته الگوها بر تفاوت های فردی در ماهیت انسان تاکید دارند، در حالیکه الگوهای قبلی بر عوامل مشترک در تغییر نگرش تاکید داشتند. این دسته از الگوها بر راههایی که بر طبق آنها، نگرش فردی بر مفروضات و نیازهای متفاوت شکل می گیرند، تاکید می ورزند. این الگوها تا حدودی تجزیه و تحلیل خود را از نیازها بر مفروضات الگوی روانکاوی قرار داده اند و به جستجوی انگیزه های زیر بنایی برآمده اند که ممکن است نگرش های سطحی تری را تبیین کنند. بر اساس این الگوی مردم ،نگرش هایی را حفظ می کند که با نیاز های آنها هماهنگ باشد و برای تغییر نگرش آنها، باید باید سطوح نیازهای آنها را شناسایی کنیم. افراد مختلف ممکن است نیازهای متفاوت داشته باشند و در نتیجه یک پیام ترغیب کننده یکسان ممکن است برای همه به یک اندازه متقاعد کننده نیاشد .بر اساس این الگو ،نگرش ها ممکن است کارکردی سازگارانه، سود بخش ،دفاعی ،شناختی و یا ارزشی داشته باشند .
با در نظر گرفتن اینکه نگرش ها ممکن است در خدمت یکی از چهار کارکرد باشند می توانیم ببینیم که چرا فرایند تغییر نگرش بعضی اوقات بسیار دشوار انجام می گیرد .قبل از هر چیز موقعیت های مختلف ممکن است نگرش های متفاوتی را ایجاد کنند برعکس، اطلاعات تازه که با شیوه ای روشنفکرانه عرضه می شوند ، می توانند نگرش های مبتنی بر کارکرد شناختی ایجاد کنند. الگوی کارکردی برای کسانی جذابیت دارد که به نظر آنها تغییر نگرش تابعی است از پیام و دریافت کننده پیام . بیشتر نگرش های مختلف کارکردهای چندگانه دارند، با این حال، سنجش کارکردهای نگرش، به علت نبود مقیاس دقیق اندازه گیری نیازها، کاری دشوار است (عسگری،۱۳۸۴،به نقل از عبدالله پور،۱۳۸۷).
راهبردهای شکل گیری و تغییر نگرش در فرهنگ اسلامی :
تقلید، تکرار
انگیزه و هیجان
تفکر و استدلال
ایجاد ناهماهنگی شناختی
دعا؛ از عوامل موثر در تغییر نگرش
توجه دادن فرد به عظمت خدا
وضعیت رفاهی و اقتصادی
مراودات دوستانه و خلق خوش
وابستگی های گروهی
هریک از این عوامل هم در شکل گیری و هم در تغییر نگرش موثر می باشند (آذربایجانی و همکاران ،۱۳۸۵ ).
با توجه به اینکه موضوع پژوهش رابطه تفکر نقاد با نحوه نگرش درباره مواد روان گردان است لازم است جهت تبیین پژوهش، تفکر انتقادی و مباحث مرتبط با آن مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. بنابراین در این مرحله از پژوهش به مباحث مربوط به مواد روان گردان خاتمه داده و به بررسی مباحث فوق الذکر پرداخته ایم.
تفکر
تفکر^[۹۴] واکنش مغز برای پاسخ به محرک و عمدتا بر حل مساله معطوف بوده و از جمله اعمال شناختی سطح بالا محسوب می شود (به نقل از قریب و همکاران،۱۳۸۸).