ابیاتی در رابطه با این صنعت در دیوان ازرقی وجود دارد که شماره های این ابیات در ذیل آمده است:
۵-۸-۹۲-۱۲۵-۱۳۶-۱۴۵-۱۴۸-۲۳۷-۲۵۳-۲۷۵-۲۷۶-۲۸۳-۲۹۲-۲۹۴-۳۰۶-۳۲۷-۳۲۹-۳۵۷-۳۷۴-۳۷۹-۳۸۸-۴۰۰-۴۰۳-۴۸۱-۵۱۳-۵۲۰-۵۳۲-۵۳۴-۵۷۸-۵۸۰-۶۵۵-۶۷۹-۶۵۷-۶۹۴-۷۱۵-۷۲۶-۷۶۸-۷۷۱-۷۷۷-۷۸۴-۸۳۷-۹۷۷-۹۸۹-۹۹۰-۹۹۱-۹۹۷-۱۰۳۳-۱۱۴۳-۱۱۶۱-۱۱۶۶-۱۲۱۶-۱۳۲۰-۱۶۲۳-۱۶۲۷-۱۶۴۱-۱۶۵۱-۱۶۶۹-۱۶۷۱-۱۶۷۶-۱۷۳۱-۱۷۳۵-۱۷۸۱-۱۸۳۵-۱۸۳۸-۱۸۶۷-۱۳۶۰-۱۳۷۴-۱۳۷۵-۱۳۸۸-۱۴۱۸-۱۵۵۱-۱۵۶۲-۱۵۹۳-۱۶۰۹-۱۸۸۴-۱۹۰۵-۱۹۲۴-۱۹۳۵-۱۹۳۹-۱۹۴۶-۱۹۴۷-۱۹۵۷-۱۹۶۳-۱۹۶۴-۱۹۶۹-۱۹۸۸-۲۰۰۱-۲۰۱۶-۲۰۲۴-۲۰۳۵-۲۰۴۴-۲۰۸۱-۲۰۸۲-۲۱۰۱-۲۱۱۷-۲۱۱۸-۲۱۲۳-۲۱۲۵-۲۱۲۸-۲۱۳۴-۲۱۴۶-۲۱۵۳-۲۱۵۴-۲۱۵۶-۲۱۷۹-۲۱۸۷-۲۲۲۸-۲۲۳۹-۲۲۴۱-۲۲۵۰-۲۲۶۲-۲۲۷۱-۲۲۷۲-۲۲۸۶-۲۲۹۶-۲۳۱۵-۲۳۲۵-۲۳۲۹-۲۳۳۱-۲۳۳۴-۲۳۴۱-۲۳۴۵-۲۳۵۱-۲۳۵۷-۲۳۷۴-۲۳۸۳-۲۳۸۶-۲۳۹۶-۲۴۰۴-۲۴۱۴-۲۴۱۵-۲۴۲۳-۲۴۴۲-۲۴۴۹-۲۴۶۸-۲۴۷۹-۲۵۰۲
۵-۱-۲-۲- تشبیه مفرد به مرکب:
«یعنی تصور و تصویر یک هیئت و یک چیز به هیئت متنزع از چند جزء». (شمیسا ۱۳۷۹ : ۴۰)
«آن است که یک طرف تشبیه مُفرد و طرف دیگر ان مرکب باشد. یعنی مشبه مُفرد است و مشبه به مرکب است». (همایی ، ۱۳۸۴، ۲۳۴).
در بیت زیر از خاقانی:

• • چون ژاله وصبا و شباهنگ همچنین معزول روز باش وعمل ران صبحگاه

(خاقانی، ۱۳۸۵ : ۳۷۵)
مشبّه محذوف «تو» که یک هیئت است به چند هیئت «ژاله و صبا و شباهنگ» که مشبهٌ به می باشند تشبیه شده است.
در مصراع اولِ بیتِ زیر مشبه یعنی برگ مفرد است که به مشبّهٌ به مرکب یعنی دینار زر اندود شده تشبیه شده و در مصراع دوم آب مشبه مفرد است که به مشبّهٌ به مرکب یعنی سوهان سیم اندود مانند شده است:
۵-۱-۲-۳- تشبیه مرکب به مرکب:
«آن است که دو طرف تشبیه دو چیز یا بیشتر باشد». (همایی، ۱۳۷۷: ۲۳۴).
و شمیسا می گوید: «آن است که مشبّه و مشبّهً به آن هر دو هیأتی مرکب از چند صورت ذهنی باشد».(شمیسا، ۱۳۷۹: ۴۰).
حافظ آورده است :

• • در خم زلف تو آن خال سیه دانی چیست

نقطه دوده که در حلقه ی جیم افتاده است
خال سیاهی که گیسوی خمیده، دور آن را گرفته است «مشبه» مانند نقطه ی سیاهی که در گرد حرف «ج» است «مشبه به » .
هر دو رکن یعنی مشبه و مشبهٌ به ، از دو یا چند چیز آمیخته شده اند که هر دو تشبیه مرکب هستند.
همچنین آورده است :

• • ماه خورشید نمایش ز پس پرده ی زلف آفتابی است که در پیش، سحابی دارد

باز «چهره ی محبوب شاعر که گیسوان سیاه مقداری از آن را پوشانده« مشبه است، «به آفتابی می ماند که در پس ابر مانده است «مشبه به » در تشبیه مرکب هستند.
در بیت زیر، ابر سیاه رنگ و پیچ در پیچ بهاری به مار افعی مانند شده که دهانش پر از آتش می باشد. چون دو طرف تشبیه از دو تصویر ذهنی تشکیل شده اند بنابراین تشبیه ما از نوع مرکب به مرکب می باشد:

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

• • بهاری ابر سیه فام تند و پیچنده به مار افعی ماند دهان پر آتش و آب

(ازرقی، ۱۳۳۶: ۳)
شاعر در بیت زیر، بیرون آمدن سرِ تیغِ ممدوح را از نیام، به طلوع خورشید از سمت مشرق تشبیه کرده است و تشبیه مرکب به مرکب ساخته است:

• • چون تیغ نصرت تو برآرد سر از نیام گویی همی برآید از خاور آفتاب

(همان: ۵)
همچنین در ابیات زیر از ازرقی هروی تشبیه مرکب به مرکب دیده می شود:

• • ناشسته روی و تیره نشینم به پیش او پر خشم ازو چو کودک بد فهم از اوستاد

(همان: ۸)

• • دشت طوطی رنگ و یاد لعبت شکر فشان

عاشقان را در حدیث آرد چو طوطی را شکر
(همان: ۱۴)

• • زحل چو ناوک بیجاده رنگ با سوفار فرو نشسته بروی کبود فام سپر

(همان: ۱۶)

• • دریده پیرهن سبز غنچه بر گل زرد چنانکه طوطی بر زعفران زند منقار

(همان: ۳۰)