۱-۳- اهمیت و ضرورت تحقیق
مشکلات وشرایط سخت بانکداری درایران ، با ورود روز افزون بانکهای خصوصی و شرایط تورمی اقتصاد، باعث شده است تا سود اوری بانکها در این کشور با چالش های جدی مواجه باشد)پرتو،ص۳۳،ش۸۲) . می دانیم که مهمترین روش کسب درامد در بانکهای ایران به این شکل است که : بانکها منابع پولی در دست مردم را جمع اوری می کنند و در قالب انواع تسهیلات به مردم به مصرف می رسانند و از طریق مابه التفاوت نرخ این منابع با مصارف ،درامد اصلی خود را کسب می کنند. ولیکن امروزه بانک ها بامشکلاتی زیادی در این زمینه مواجه هستند.اصلی ترین این مشکلات به مسائل مربوط به جمع اوری چهار سپرده اصلی منابع بانکی(سپرده کوتاه مدت ،سپرده بلند مدت، قرض الحسنه پس انداز و جاری) بر می گردد. همراه با مشکلات اقتصادی جامعه وشرایط تورمی اقتصاد ایران ، امروزه تقریبااکثربانکهای ایران مجبورند برای جمع اوری منابع بلند مدت تا حدود ۲۲درصد سود به سپرده گذاران بدهند. بر طبق دستور العمل جدید بانک مرکزی در مورد سپرده های قرض الحسنه ، این بانکها باید منابع حاصله از انرا حتما با تسهیلات قرض الحسنه (۴ تا۷ درصد) به مصرف برسانند که این امر موجب کاهش ارزش منابع قرض الحسنه در نزد بانکها شده است . درمورد سپرده های کوتاه مدت مشتریان ، وضعیت به گونه ای شده است که اکثر بانکها به سمت پرداخت سود بالای ۱۵درصد سوق داده می شوند . حساب قرض الحسنه جاری نیز مشکلات خاص خود(چک برگشتی، بدحسابی مشتری و…) را دارد . اکثرمشتریان نیز متقاضی در یافت تسهیلات با نرخ بالای ۲۰درصد نیستند و یا اگر متقاضی تسهیلات باشند ،توان پرداخت اقساط ان را ندارند.

مسائل فوق وکمبود نقدینگی نزد مردم و بسیاری از مشکلات دیگر، سیستم بانکی را به سمتی سوق داده است که این بانکها سعی کنند حد اقل هزینه های جاری خود را از طریق کسب انواع کارمزد (منظور درامد غیر مشاع) تامین کنند. البته یک نکته مهم را در این زمینه نباید از قلم انداخت که مجموع درامدی راکه بانکها ازطریق انواع کارمزد ها کسب می کنند ، نمی توان بین سهامداران تقسیم کرد و این نوع درامد تاثیری در سود سهام پرداختی بانک EPS))^[5] ندارد و فقط صرف هزینه های جاری بانک می شود. ولیکن از انجایئکه بانکها ، در صورت عدم توانائی در تامین هزینه های جاری خود از محل درامد های غیر مشاع ، مجبورند از درامد عملیاتی یا مشاع خود (درامد حاصل ازتسهیلات) هزینه کنند ، پس درواقع اهمیت هر دو نوع درامد برای بانکها یکسان نشان داده می شود.
در این راستا ،بانک ملت نیز نمی تواند ازاین قائده مستثنا باشد .بنابراین این بانک سعی میکند تا از طریق بهبود ارائه خدمت در زمینه افزایش درامد های غیر مشاع، بتواند تمامی هزینه های جاری خود را پوشش دهد و مسلما اگر موفق به این امر گردد خواهد توانست ، سود اوری خود را افزایش دهد و موجبات رضایت سهامداران را فراهم کند تا با درخشش در بورس ایران ، به نماد برتر بانکداری تبدیل گردد. ضمن اینکه این شیوه بانکداری مدت زیادی است که در کشورهای دنیا اجرا می شود و بانک ملت سعی می کند در این زمینه پیشرو باشد.
۱-۴- اهداف تحقیق
بعد از اجرای اصل۴۴و خصوصی شدن بانک ملت در سال۱۳۸۷و ورود بانک ملت در بورس ایران ،مهمترین وظیفه بانک ملت علاوه بر خدمت رسانی، کسب سود بیشتر ودرخشش در بورس اوراق بهادار ایران مشخص گردید تا باجایگاه برتر در بورس و پرداخت EPSبیشتر به سهامداران خود، موجبات ارتقاء سازمانی را فراهم کند.بنا براین در این راستا الگویی لازم است تا منجر به افزایش درامد های بانک گردد به همین دلیل تعیین ظرفیت مناسب بانک در زمینه ارائه خدمات و کسب درامد بیشتر جهت سود اوری، از اهداف بانک ملت(وبطبع این تحقیق)تعیین گردیده است.
بنابراین هدف از این تحقیق ارائه راهکار و الگویی است علمی و کاربردی ،تا مشخص کند باتوجه به ایتم های موجود(وضعیت شعبه،نوع و تعداد مشتریان و غیره)هر شعبه باید به چه تعداد ضمانتنامه بفروشد،گشایش اسناد اعتباری(LC)کند و بطور کلی توان شعب در دریافت انواع کارمزد ها چقدر است ؟در این صورت موارد زیر را می توان بعنوان اهداف اصلی این پژوهش تعیین کرد:
۱- شناسایی ظرفیت بانک ملت در بکار گیری از نقاط قوت و ضعف، فرصتها و تهدیدات در زمینه کسب درامد های غیر مشاع
۲- تعیین راهکارها و راهبردهایی در جهت بکار گیری از ظرفیت مناسب بانک ملت و در نهایت تهیه یک الگوی مناسب مدیریت ظرفیت
۱-۵- سوال تحقیق
۱-ظرفیت سنجی بانک ملت برای ارائه خدمات(ضمانتنامه وLCو…) باتاکید بر سود اوری و ارائه الگوی مناسب مدیریت ظرفیت در استان سمنان چگونه است؟
۲- بانک ملت با چه نقاط ضعف و قوت و فرصت ها و تهدیدات محیطی در مورد درامد های غیر مشاع مواجه بوده است؟
۳-جهت بهبود و افزایش درامد های غیر مشاع چه راهکارهایی توسط محقق ارائه می شود؟
۱-۶- قلمرو مکانی تحقیق
قلمرو مکانی این تحقیق کلیه شعب بانک ملت استان سمنان می باشد.
۱-۷- قلمرو زمانی تحقیق
قلمرو زمانی تحقیق نیز ازبهمن ماه سال۱۳۹۱تا بهمن ماه سال ۱۳۹۲به مدت یک سال می باشد.
۱-۸- طرح تحقیق و روش های تجزیه و تحلیل
در این پژوهش محقق از روش های مختلفی شروع به جمع اوری اطلاعات کرده است . بخش میدانی جمع اوری اطلاعا ت شامل اطلاعاتی است که از طریق مصاحبه با خبرگان مسئله چه در بانک ملت و چه در سایر بانکها و حتی مشتریان بانک حاصل شده است . همچنین محقق برای جمع اوری اطلاعات مورد نیاز خود تحقیقات وسیعی را در اینترنت ، کتابخانه ها و بویژه اینترانت بانک ملت و مجله پرتو این بانک انجام داده است.
محقق پژوهش خود را در دو بخش طبقه بندی نموده است که دربخش اول با کمک تکنیک برنامه ریزی SWOT(مدل نقاط قوت و ضعف و فرصتها و تهدیدات محیطی) وتکنیک های IFE وEFE به شناسایی و ارزیابی نقاط ضعف و قوت، فرصتها و تهدیدات محیطی بانک پرداخته است . در بخش دوم در قسمت ارائه راهبردو استراتژی، عوامل استراتژی تدافعی را با مدل AHPاولویت بندی می کند و درنهایت الگویی درجهت بکارگیری بهینه ظرفیتهای بانکی ارائه می دهد.
۱-۹- تعریف اصطلاحات و واژه ها
۱-۹-۱-ظرفیت سنجی یامدیریت ظرفیت :
محاسبه و سنجش میزان واندازه مناسب و مورد نیاز هر چیز را برنامه ریزی ظرفیت گویند(جهان،ص۱).
۱-۹-۲-در امدهاو هزینه های مشاع ( عملیاتی) و غیر مشاع ( غیر عملیاتی):
منظوراز در امد و هزینه عملیاتی ؛ درامد وهزینه ای است که حاصل و نتیجه عملیات اصلی سازمان می باشد . و مقصود از درامد و هزینه غیر عملیاتی ؛ درامدها و هزینه هایی هستند که از راهی غیر از فعالیت اصلی سازمان حاصل می شوند. در بانک ملت به در امد و هزینه های عملیاتی مشاع و به درامد و هزینه های غیر عملیاتی غیر مشاع گفته می شود.
۱-۹-۳-کارمزد بانکی:
به دو معنی بکار رفته، معنی اصلی و عمومی ان شامل: سودی است که بانکها در مقابل سپرده مشتریان به انها می دهند . الیته معنی ربوی ان بهره می باشد ولی در اقتصاد اسلامی به سودی که مشتریان از بانک ، بعد از سپرده گذاری در قبال عقود اسلامی دریافت می کنند کارمزد می گویند(ملاکریمی،ص۲). معنی دوم ان که در این تحقیق بکار رفته است ؛ همان درامد های غیر مشاع بانک می باشد.
۱-۹-۴-ضمانتنامه بانکی :
ضمانتنامه بانکی عبارت است از تعهد غیر قابل برگشت یک بانک به پرداخت وجه مورد ضمانت در صورت عدم ایفای قرارداد توسط یک شخص ثالث(بناءنیاسری،ص۲). این شخص ثالث فروشنده یا متعهد انجام قرارداد می باشد. ضمانتنامه معمولاَ تعهد جداگانه ای است که مستقل از بدهی و یا ملحوظ در قرارداد بین طلبکار و بدهکار اصلی می باشد. تحت شرایط ضمانتنامه بانک ضامن باید وجه ضمانتنامه را با اولین درخواست ذینفع پرداخت نماید. معمولاَ قوانین کشوری که ضمانتنامه در خاک آن صادر گردیده است، طبق رویه معمول ناظر بر اجرای شروط آن ضمانتنامه است (مقبلان،ص۳).
۱-۹-۵-گشایش اسناد اعتباری (LC)
اعتبار اسنادی تعهدی از بانک است که به خریدار و فروشنده داده می شود. تعهد می شود که میزان پرداختی خریدار به فروشنده بموقع و با مبلغ صحیح به دست فروشنده خواهد رسید.هرگاه که خریدار قادر به پرداخت مبلغ خرید نباشد، بانک موظف است باقیمانده یا تمام مبلغ خرید را بپردازد.اعتبارات اسنادی اغلب در معاملات بین المللی به منظور اطمینان از دریافت مبالغ پرداختی مورد استفاده قرار می گیرد(کاظمی،ص۲).
مفاهیم و اصطلاحات کلیدی بیشتری در این پژوهش بکار رفته است که در فصل دوم مفصلا تشریح می گردند.
۱-۱۰- استخراج مدل مفهومی تحقیق از ادبیات تحقیق
عوامل درونی سازمان:
نقاط قوت و ضعف و فرصتها و تهدیدات
متغییر وابسته :
تعیین ظرفیت درامدهای غیر مشاع
متغییر مستقل:عوامل استراتژی تدافعی
سازمان (بانک ملت)
عوامل محیطی سازمان:
فرصتها و تهدیدات
شکل۱-۱- استخراج مدل مفهومی تحقیق از ادبیات تحقیق
۱-۱۱- مراحل اجرایی تحقیق( در قالب یک فلوچارت همراه با توضیحات لازم)
بیان مساله
جمع اوری اطلاعات درموردنقاط قوت و ضعف فرصتها و تهدیدات
استفاده ازمدل
EFE,IFE,SWOT
T
TTT
تعیین ظرفیت بانک ملت
ارائه راهکارها و راهبرد ها
اولویت بندی عوامل استراتژی تدافعی
شکل۱-۲- مراحل اجرایی تحقیق