۱-شعرهای عاشقانه
۲-شعرهای روایی و اخلاقی
۳-شعرهای اجتماعی که خود به چند دستهِاند: الف: شعرهایی بامضامین انسان گرایانه؛ ب: شعرهای وطنی و انتقادی؛ پ: شعرهای اعتراضی – اجتماعی؛ ث: شعرهایی که به مناسبتِهای مختلف سروده شده اند.
این تقسیم بندی نیز نسبی است. بدین دلیل که در آثار او مضامین یاد شده خط کشی و تفکیک نشدهِاند.
از نظر شکل، اشعار فریدون مشیری را میِتوان به صورت زیر طبقه بندی کرد:
۱-شعرهایی که در قالب عروض سنتی فارسی سروده شدهِاند شامل: غزل، چارپاره،مثنوی، رباعی، دوبیتی، ترکیب بند، مستزاد که البته در هر یک از این انواع نوآوریِهایی دیده میِشود.
۲-شعرهایی که در قالب عروض نیمایی، یعنی بلندی و کوتاهی مصرعِها و کاربرد نوگرایانه ی قافیه و ردیف سروده شده اند.
اما یک تقسیم بندی کلی در تاریخ سالِهای شاعرییاش برپایهِی تاریخ انتشار آثار اوست که این نیز نافی استمرار و تداوم فعالیت شاعرانهِی وی که تا پایان عمرش ادامه داشت نمیِشود:
۱-از ۱۳۳۴ تا ۱۳۴۷ه.ش.
۲-از ۱۳۵۶تا ۱۳۷۹ه.ش. که شاعر دیده از جهان بر بست.
آثار فریدون مشیری:
نخستین کتاب (تشنه ی طوفان):
کتاب “تشنه ی طوفان” در نوروز سال ۱۳۳۴، دوسال بعد از کودتا چاپ و منتشر شد. با درونمایهِای بیگانه با حوادث اجتماعی. سیراب از جام رمانتیسیسم رایج و تهی از اعتراض یا عکس العمل ذهن و زبان به فضای خونین و وزش توفان سهمگین بر شهر و روستای سرزمین.
“گناه دریا”
گناه دریا در سال ۱۳۳۵ شمسی چاپ شد. “گناه دریا” سی و هشت قطعه شعر بلند و کوتاه در قالبهای بیشتر کهنه و کمتر نو دارد. یک نگاه اجمالی به فهرست و عنوان شعرها، نشان میِدهد که این کتاب مضامین هماهنگ و یک دستی را در خود جای داده است. عنوان هایی مثل: گناه دریا / آتش پنهان / گل خشکیده / شمع نیم مرده / آفتاب پرست / سکوت / غروب پاییز / دیوانه / برای آخرین رنج / خاکستر … و دیگر عنوانِها.
“بهار را باور کن”
“بهار را باور کن”، عنوان مناسبی است برای نگرشی تازه و گریز از زمستانی که شعر فروغ در ” ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد”، درست نقطه ی مقابل آن است. ولی واقعیت جاری در متن کتاب مشیری، چیز دیگری میگوید. ناباوریِها و لایهِهای موازی اندوهبارگی، که دیگر از جنس گذشته نیست، عنوان مجموعهِی مزبور را از محتوای آن دور میِکند، از ۳۲ قطعه شعر این کتاب تنها پنج قطعه است که روشنیِهای تازهِای بر چشم انداز احساس و ادراک ما میِتاباند، شعرهای “غبار آب”، “آخرین جرعهِی این جام”، “ای همیشه خوب”، ” بهترین من” و”بهار را باور کن”.
“از خاموشی تا فریاد”
بین سالِهای ۴۷ تا ۵۶، فریدون مشیری دورهِی گذار از «من» فردی به «من» اجتماعی را طی میِکند. اما آن اعتدال و آهستگی همیشه را هم حفظ کرده است. کتاب تازهِای منتشر نمیِِکند. تنها به چاپ گزیدهِها بسنده میِکند.
.”شعرهای دریایی”
. “آه باران”
این مجموعه در سال ۱۳۶۷ به چاپ رسید. از مجموعه ۵۰ قطعه شعر این کتاب ، آثاری چون ” شبِهای کارون “، “هالهِی هول”، آوایی از سنگر”، “از خون جوانان وطن” و ” ایثار” حول مضامین جنگ میِگردند.
” از دیار آشتی”
در مجموعهِی “از دیار آشتی”، با ۵۶ قطعه شعر، همهِی توش و توان شاعر، به تصویر کشیدن لحظهِهایی است که حسرت مهرورزی میان انسان و طبیعت را در خود نهفته است.
” با پنج سخن سرا”:
این مجموعه در سال ۱۳۷۲شمسی منتشر شد و از نظر فرم وقالب گرته برداری از آثار پنج تن از سخن_ سرایان بزرگ فارسی است. یعنی مشیری با بهره گیری از وزن اشعار این پنج تن، احساس شاعرانه و احترام خود را به آنان ابراز داشته است. این پنج تن عبارتند از : ۱- فردوسی و ایران، ۲- خیام، ۳- نظامی و عشق، ۴- سعدی، ۵- حافظ.
لحظه ها و احساس
کتاب “لحظه ها و احساس” با پنجاه و چهار قطعه ی کوتاه و گاه نه چندان بلند در سال ۱۳۷۵ از سوی انتشارات سخن به چاپ رسید و در سال ۱۳۷۶ چاپ دوم آن منتشر شد.
۱۰-“آواز آن پرنده ی غمگین” :
“آواز آن پرنده ی غمگین” را در۶۴ قطعه ی بلند و کوتاه می توان شنید.شاعر قدر شناس و وفادار به مردم، نخستین شعرش به نام”سپاس” را به خوانندگانش تقدیم می کند.
۱۱-. “تا صبح تابناک اهورایی”
شاعری که نخستین مجموعه ی شعر خودرا در سال ۱۳۳۴شمسی به یمن و برکت نام نوروز و جلوه ی بهار آغاز کرده بود، در آخرین اثر خود که متبرک به نام یزدان (اهورا) است، صفحات آغاز اثرش را نیز با نوروز رنگ آمیزی کرده است.
۳-۱-۳٫ فرم و ساختار اشعار مشیری
۳-۱-۳-۱٫ قالب ها
متن هر شعر به اعتبار گستردگی خود در کاربرد زبان طبیعتا به زیر مجموعهِهای کوچکِتری قابل بخش کردن است. از جمله:
سطح آوایی ( phonological )
: سطح لغوی ( lexical )
سطح نحوی ( syntactical )
در این بخش ابتدا نمونهِهایی از قالبِهای شعر فریدون مشیری را از نظر میِگذرانیم:
هم چنان که قبلا اشاره شد اشعار فریدون مشیری را از لحاظ شکل می توان به دو دسته تقسیم بندی کرد:
۱-شعرهایی که در قالب عروض سنتی سروده شده اند شامل:
غزل، چارپاره، مثنوی، رباعی، دوبیتی، ترکیب بند، مستزاد ( که در هر یک از این انواع نوآوری هایی دیده می_ شود.
۲-شعرهایی که در قالب عروض نیمایی، یعنی با مصرعِهای بلند و کوتاه سروده شده اند.
برجستهِترین قالب شعری در نزد رمانتیکِها، قالب چارپاره است. به چارپاره، «دوبیتی نو» یا «دوبیتی های پیوسته» نیز میِگویند. چون صورت تغییر یافتهِای از دوبیتی است. در چارپاره به مفاهیم تغزلی و عاشقانه و غم و اندوه پرداخته میِشود. به همین سبب بهترین قالب برای بیان احساسات رمانتیکِها گردیده است. البته شاعران رمانتیک از قالبِهای دیگری چون مستزاد و مسمط نیز استفاده میِکنند که در واقع همان چارپاره است ولی با افزودن پاره یا پارهِهایی و کوتاه و بلند شدن مصراع ها به مسمط ومستزاد تبدیل میِشوند.
مشیری نیز به عنوان شاعر رمانتیک از این قالب های شعری بهره فراوان جسته است، او نیز میانه روی را پیشهِی خویش ساخته است.
۳-۱-۴٫ زبان مشیری
دگرگونی زبان شعر، حادثه ای بود که در عصر مشروطه رخ داد و بر اثر آن زبان بسته کلاسیک دستخوش
تحول شد و پذیرای عناصر زبانی تازهِای گردید، پس از آن متن تحولات ادبی اجتماعی دورهِِی مشروطه، شعر رمانتیک سر برآورد. زبان شعر رمانتیک از لحاظ واژگان بسیار محدود بود، زیرا رمانتیکِها در جستجوی زبانی بودند که کلمات را قبلا در فیلتر زیبایی شناسی بسنجند و بعد آن را به کار ببرند.
زبان مشیری نیز متأثر از موازین رمانتیسم، زبانی ساده و محدود است که این زبان ریشه در ذات بی غل و غش و سادهِی شاعر نیز دارد. وی با وجود کلمات محدود که زبانش را ساده می کند، از زبانی سهل و ممتنع همچون سعدی برخوردار است زبانی ساده در عین حال فخیم و شخص شاعر نیز به این ویژگی شعریش اعتراف میِکند:
«یکی از ویژگیِهای شعر من، زبان ساده آن است یعنی همان زبان فردوسی و سعدی و حافظ منتها آن شاعران در روزگار خود در زمینه دیگری شعر میِسرودند و سخن میِگفتند و ما در قرن بیستم در این زمانه در مورد رویدادهای روزگار خودمان شعر می گوییم. ولی زبان همان زبان فارسی است. بد نیست به یک نکته دیگری هم اشاره کنم. زمان در حرکت است و در این میان حوادثی اتفاق می افتد مثلا پس از انقلاب مشروطه شاعرانی میِآیند اما این نوع شعر فقط تا زمانی که این انقلاب و وضع انقلابی هست جوش و خروش دارد و مطرح و زنده است. وقتی زمانه به صلح و آرامش یا سکون می رسد دیگر مطرح نیست این شعرها هم از یاد میِآرود (دهباشی،۱۳۷۸ :۵۱۵).
دکتر زرین کوب نیز زبان شعری مشیری را چنین توصیف میِکند:
«زبان شعر مشیری بیِآن که بازاری باشد، ساده است و در عین این سادگی به نحو مرموزی فاخر و متعالی نیز هست. واژگانش با آن که گهِگاه از تازگی و سادگی تلألو دارد زبان اهل کوچه نیست. چنان که ترکیباتش هم از تآثیر ژورنالیسم بیِبند و بار عصر برکنار است. سخن او را از دیدگاه لطف بیان دنبالهِی کلام پیشاهنگان بزرگ شعر فارسی امثال رودکی و سعدی و حافظ میِتوان دانست» (همان :۳۳۲).
|
[سه شنبه 1401-04-14] [ 06:35:00 ق.ظ ]
|
