شکل (۵-۱): نقشه کاشت آزمایش، تیمار ها شامل ۴ غلظت شوری S0،S1،S2،S3 (5/1،۵/۳،۵/۵،۵/۷ ) دسی زیمنس بر متر و دو سطح با میکوریز (M1 ) و بدون میکوریز (M0) با ۴ تکرار R1،R2،R3،R4 در هر گلدان ۶۱
چکیده :
دستیابی به کشاورزی پایدار در کنار افزایش عملکرد محصولات کشاورزی و تامین سلامت جامعه از اهداف محققین در بخش کشاورزی است. در چند دهه اخیر مصرف نهاده های شیمیایی در اراضی کشاورزی موجب معضلات زیست محیطی عدیده ای از جمله آلودگی منابع آب و خاک ، کاهش حاصلخیزی و از بین رفتن تعادل عناصر شیمیایی در خاک است. از جمله روش های جدید برای جلوگیری از این معضلات ، کاربرد اصلاح کننده های بیولوژیکی و شیمیایی در خاک است بر همین اساس آزمایشی به منظور ارزیابی اثر قارچ میکوریز بر روی گیاه همیشه بهار در شرایط تنش شوری به صورت گلدانی در شاهرود انجام شد نمونه ها در خاک های لومی شنی کشت گردیده که آزمون خاک نیزبر روی آن انجام گردید این آزمایش به صورت گلدانی با بهره گرفتن از ۴ تیمار شوری در غلظت های ،۵/۱- ۵/۳- ۵/۵- ۵/۷ دسی زیمنس بر متر و ۲ سطح با میکوریز و فاقد میکوریزی در ۴ تکرار در قالب طرح فاکتوریل کامل تصادفی انجام شد..بذور۱ F همیشه بهار هم‌زمان با کاشت با قارچ میکوریزا آغشته گردید در مرحله ۴ برگی تیمار شوری اعمال گردید. صفات مورد برسی در این آزمایش شامل وزن خشک ریشه، وزن خشک اندام هوایی، پهنای برگ، تعداد شاخه گلدهنده، کلروفیلa، کلروفیلb، قند، پرولین، کلونیزاسیون ریشه ، و فسفر برگ بود نتایج حاصل نشان داد که کاربرد تیمارهای مختلف مایکوریز و شوری روی صفات مورد اندازه گیری تأثیر معنی داری داشته بدین صورت که کاربرد مایکوریزا بر صفت وزن خشک اندام هوایی، پهنای برگ ومیزان پرولین در سطح ۵% ودر صورتیکه بر مقدار فسفر، تعداد شاخه گلدهنده، کلروفیل a,b و کلونیزاسیون در سطح ۱% معنی دار بودو هم چنین استفاده از تیمار شوری روی میزان قند در سطح ۵% (p≤۰/۰۵) ولی بر میزان فسفر ،کلروفیلa,b و پرولین در سطح ۱% معنی دار بود. هدف ازانجام این تحقیق نیز به منظور استفاده از قارچ میکوریز برای حفظ و بهبود رشد گیاهان زراعی وباغی در شرایط تنش محیطی نظیر تنش شوری بخصوص در مناطق کویری بر روی گیاه دارویی وزینتی همیشه بهار می‌باشد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

واژه های کلیدی: همیشه بهار، مایکوریزا، تنش شوری،قند،پرولین
فصل اول
مفاهیم وکلیات

۱-۱ مقدمه:
نظام های پایدار کشاورزی ، نظام هایی هستند که ضمن کاهش مصرف نهاده های کشاورزی بر منابع تجدید شونده در داخل مزرعه تاکید دارند رعایت تناوب گیاهی و استفاده از گیاهان تثبیت کننده ازت در حفظ حاصلخیزی خاک، استفاده از کودهای بیولوژیکی برای بهبود ساختمان خاک ، کنترل بیولوژیکی و تلفیقی افات، افزایش جمعیت میکروارگانیزم های خاک و بهره گیری از اثرات متقابل بین عوامل موثر در تولید، اساسا سبب می شوند که هزینه های تولید کاهش یافته و نظام های زراعی پایداری خود را حفظ کنند یکی از اصلی ترین میکرو ارگانیزم های موجود در محیط ریشه، قارچ های میکوریزای آربوسکولار هستند این قارچ ها با ایجاد ارتباط همزیستی با گیاهان زراعی وباغی و زینتی مزایای زیادی را برای میزبان خود فراهم می کنند افزایش در جذب آب و عناصر غذایی گیاه میزبان و در نتیجه افزایش رشد و مقاومت به تنش های خشکی و شوری، افزایش مقاومت به عوامل بیماری زا، تولید هورمون های گیاهی و بهبود ساختمان خاک از طریق تسهیل در ایجاد خاکدانه ها از جمله مزایایی است که گیاه میزبان در این همزیستی از آن بهره مند می شود(کوچکی و همکاران، ۱۳۸۰).
شوری یکی از عوامل مهم کاهش دهنده رشد گیاهان در بسیاری از مناطق جهان است وسعت خاکهای شور در ایران حدود ۲۴ میلیون هکتار است که معادل ۱۵% از اراضی کشاورزی کشور می باشد شوری پتانسیل آب محیط ریشه را کاهش داده و کم شدن توان جذب آب گیاه را سبب می شود به علاوه با افزایش شوری در محیط ریشه جذب و انتقال یونهای سمی به بافتهای گیاه افزایش می یابد که کاهش جذب عناصر ضروری ، به هم خوردن توازن یونی و سمیت ناشی از انباشتگی یونهای سدیم و کلر را به دنبال دارد.(رنگاسامی^[۱]، ۲۰۱۰).
با بررسی غلبه بر موانع شوری بر روی تولید محصولات با روش های سنتی بیان گردید که نمک زار بودن یک مشکل اصلی در نواحی خشک و نیمه خشک بود تأثیر شوره زار بودن بر روی محصولات شامل کاهش رشد و مرگ گیاه است.(پایوتت^[۲] و همکاران، ۲۰۱۳).
تنش شوری ممکن است اولین عامل تنش شیمیایی باشد که موجودات زنده در طول تکامل با آن مواجه شده اند خاکهای شور در کره زمین پدیده ای طبیعی هستند، زیرا نزدیک به ۷۵% سطح این سیاره خاکی را دریاهایی پوشانده اند که غلظت نمک آنها زیاد بوده و حاوی یونهای Na، Cl، K،و Mg می باشند بنابراین ، وجود خاکهای شور نباید پدیده هایی غیر طبیعی تلقی شوند ابتدایی ترین موجودات زنده، آبزیانی بوده اند که از این آبها منشآ گرفته اند و حتی امروزه نیز انواع جانوران شورزی بیشتر از جانورانی هستند که در آبهای شیرین زندگی می کنند، بنابراین، در طی تکامل، گیاهان نیز در چنین مکانهایی ظاهر شده اند و ظرفیت سازگاری با چنین محیط هایی را پیدا نموده اند امروزه گیاهان برخوردار از این سازگاری، سهم کوچکی را در اکوسیستمهای طبیعی و کشاورزی در اختیار گرفته اند(لارچر^[۳]، ۱۹۹۵).
وسعت اراضی شور در جهان دقیقآ معلوم نیست، ولی بر اساس برآوردهای انجام شده ۷% از اراضی شور و ۳% بسیار شور می باشند و این برآورد به دلیل میزان کم بارندگی، تبخیر زیاد از سطح خاک و آبیاری با آبهای با املاح زیاد همچنان در حال افزایش است توزیع و پراکندگی اراضی شور در سطح جهان یکنواخت نیست قاره استرالیا با حدود ۳۶۰ میلیون هکتار و قاره آسیا با حدود ۳۱۰ میلیون هکتار بیشترین سطح شوری را دارا می باشند(علوی پناه، ۱۳۷۱). در آسیا بعد از شوروی سابق، چین، هندوستان و پاکستان، بیشترین سطح خاکهای شور و دریایی به ایران تعلق دارد(سزابلیک^[۴]، ۱۹۹۲). البته آب و هوای خشک و نیمه خشک ایران در تشکیل خاکهای شور مناطق مختلف سهیم است(دوان ^[۵]و همکاران، ۱۹۹۴). قسمت بیشتر سطح کشور را به علت کمبود ذخایر آبی و نامساعد بودن شرایط آب و هوایی، اراضی شور و نیمه شور تشکیل می دهد(علوی پناه، ۱۳۷۱). بر اساس گزارش FAO بیش از ۴۰% از اراضی تحت آبیاری ایران در معرض شوری ثانویه قرار دارند(پساراکلی^[۶]، ۱۹۹۳). خاکهای شور در کشور حاوی مقادیر زیادی از نمک های محلول بوده و بسیاری از آنها از رنگ روشن و ماده الی اندک برخوردار هستند.در خاکهای ایران آنیون غالب بیشتر کلرید است ولی سولفاتها نیز در بعضی از مناطق در مقادیر قابل توجهی وجود دارند. کاتیون غالب نیز سدیم است، بنابراین نمکها در این خاکها به طور عمده به صورت کلرید سدیم و یا سولفات سدیم می باشند. نمک در این خاکها به حدود ۳% می رسد و بسیاری از خاکهای کشور آهکی می باشد. وسعت خاکهای شور در ایران حدود ۲۴ میلیون هکتار است که معادل ۱۵% از اراضی کشور می باشد(جعفری، ۱۳۷۳، سزابولیک، ۱۹۹۲). آبهای با کیفیت خوب ممکن است حاوی ۱۰۰-۱۰۰۰ گرم نمک در متر مکعب باشند با آبیاری ۱۰۰۰ متر مکعب در سال در هر هکتار از ۱ تا ۱۰ تن نمک به خاک اضافه می شود و در اثر تبخیر و تعرق آب، نمکهای محلول اضافی به خاک افزوده می گردند که بایستی توسط شستشو و زه کش از خاک خارج شوند حتی با کاربرد تکنولوژی پیشرفته در این نوع خاکها، میزان نمک به اندازه ای است که به رشد گیاه خسارت می زند(سزابولیک، ۱۹۹۲).
برای مقابله با شوری از روش تکنولوژیکی (آبیاری با آب شیرین در مقیاس وسیع) ویا از روش های بیولوژیکی و روش های اصلاح و شناسایی گیاهان برای ایجاد مقاومت به شوری استفاده می کنند امروزه استفاده از روش بیولوژیک جهت مقابله با مسائل شوری خاک به طور وسیع به کار گرفته می شود، ولی موفقیت چشمگیر زمانی عاید می شود که منابع ذخایر گیاهی که دارای تغییرات ژنتیکی مطلوب هستند در دسترس قرار داشته باشند(جونز^[۷]، ۱۹۸۳) ، چرا که مقاومتهای متفاوت در برابر شوری ناشی از تنوع ژنتیکی گیاهان می باشد و انتخاب بر اساس یک عامل معیار مناسبی در ارزیابی مقاومت به شوری که موجب تغییراتی در فیزیولوژی، آناتومی و مورفولوژی ارقام می گردند توجه شود با بهره گرفتن از روش های انتخاب و اصلاح گیاهان به شوری می توان میزان تولید در مناطق خشک و نیمه خشک مانند ایران را حفظ نمود به علاوه باید به دنبال راهی رفت که بتوان از منبع پایان ناپذیر آب دریا در آبیاری استفاده نمود. آپستین و همکارانش در سال ۱۹۸۰ نشان دادند که با رقم خاصی از گیاه جو، که با آب دریا همراه کود نیتروژن و فسفر آبیاری نمودند بیش از یک تن جو برداشت شد .
۱-۲ همیشه بهار:
منشا آن جنوب اروپا ویکی از رایج ترین گلهای فصلی است نام آن از Calendula officinalis. به معنی اولین روز هر ماه گرفته شده است به دلیل دوره طولانی گلدهی وچون تقریبآ در تمام سال گل می دهد(رند هاوا ^[۸]و همکاران،۱۹۹۶). از جاهای گرم تا مناطق خیلی سرد قابل کشت است این گیاه بعنوان یک گل یکساله در برنامه گل کاری قرار می گیرد ولی می تواند به صورت علفی چند ساله به زندگی خود ادامه دهد که این حالت گل ها مرغوبیت سال اول را ندارند لذا کمتر به صورت چند ساله کشت و کار می شود(دانشور.۱۳۷۲).
۱-۲-۱ رده بندی و گیاه شناسی:
همیشه بهار گیاهی از خانواده کاسنی Asteracea با نام علمی calendula officinalis گیاهی بوته ای و اسامی دیگر آن همیشه بهار باغی-همیشه بار- آذرگون- .زبیده- و قرمهان می باشد (صمصام، ۱۳۸۳). در فارسی به آن همیشه بهار و در هندی زر گل گویند و به انگلیسی pot marigold گفته می شود (میر حیدر، ۱۳۸۲). گیاه علفی و پایا است ساقه هوایی افراشته منشعب ودارای پرزهای غده ای ،گل آن زرد رنگ می باشد گل ها ۳تا ۵ا سانتی متر قطر داشته وبه تنهایی در انتهای ساقه گل دهنده قرار دارند( دانشور، ۱۳۷۲). و به رنگهای زرد و نارنجی دیده می شود و امروزه ارقام گل سفید هم اصلاح شده است دارای انواع کم پر و پرپر است ارتفاع بوته ها بسته به رقم ۳۰-۶۰ سانتی متر است در انواعی از آن که ساقه ها یا دمگل های طویل و قوی و گل های درشت دارند باعث می شود رنگ سایر گل ها بهتر نمایان شود (خوشخوی ، ۱۳۷۵). گل همیشه بهار در شب جمع شده و حالت بسته و نیمه بسته به خود گرفته و در روز باز می شود (میر حیدر، ۱۳۸۲). در اثر مالش برگ و گل آن بو خوبی استشمام می شود (دانشور، ۱۳۷۲). خاصیت دارویی داشته و برای درمان بیماریهای پوستی بکار می رود (قنادی، ۱۳۶۴).
ریشه این گیاه مخروطی شکل است و به طور مستقیم در خاک فرو می رود از قسمت تحتانی ساقه شاخه های فراوان و کوتاهی منشعب می شوند برگهای باریک کم و بیش کرکدار و فاقد دندانه بوده بطو متناوب روی شاخه قرار گرفته است رنگ آن سبز روشن است گلچه های زبانه ای روی محورهای متحدالمرکزی که تعداد آنها ۴ تا ۸ یا بیشتر است قرار می گیرند میوه فندقه قهوه ایی رنگ و سطح آن ناصاف است وزن هزار دانه ۸ تا ۱۲ گرم است .(امید بیگی ، ۱۳۸۴).
۱-۲-۲ شرایط لازم برای رشد گیاه:
کاملا به سرما مقاوم بوده و در هوای سرد بهترین رشد را دارد دمای مناسب برای آن ۱۰ درجه سانتیگراد است در انواع پا کوتاه گلدانی دمای ۲۱ درجه سانتیگراد در روز و ۱۶-۱۷ درجه سانتیگراد در شب مناسب است همیشه بهار گیاه خوبی برای تابستان است ولی باید در سایه کاشته شود تا کیفیت ، طول ساقه و اندازه گل افزایش یابد در زمستان حداکثر شدت نور باید برای آن فراهم شود از نظر نیاز آبی ،خاک باید همیشه مرطوب باشد برای افزایش تعداد شاخه های جانبی در نتیجه افزایش تعداد گل می توان جوانه انتهایی را حذف کرد. (دولج^[۹] و همکاران، ۱۹۹۹). در مقابل خاک حساسیتی نداشته و در اکثر خاکها می توان به کشت آن اقدام کرد این گیاه علاوه بر سرما به خشکی نیز مقاوم است .( خوشخوی ، ۱۳۷۵). از آنجا که گلبرگ های پژمرده به طبیعی می ریزند نیاز به سر چینی نیست مگر آنکه بخواهیم از ریزش بذر جلوگیری کنیم. (مجله باغبانی ،۱۳۷۵). اگر شدت نور گلخانه خیلی کم و دما خیلی بالا باشد گل های ریز و ساقه های ضعیف حاصل می شود.(دولج و همکاران، ۱۹۹۹).
زمان کاشت همیشه بهار: تاریخ با توجه به وجود پدیده های اقلیمی مانند تغییرات دما، رطوبت و ….. در هر منطقه متفاوت بوده برای حصول حداکثر عملکرد بهترین تاریخ کاشت باید مورد توجه قرار گیرد اواخر تابستان ( نیمه دوم اسفند )، زمان مناسبی برای کاشت همیشه بهار است ،بذرها در ردیف هایی به فاصله ۴۰ تا ۵۰ ساتنی متری کشت می شوند عمق بذر همیشه بهار در موقع کشت باید ۲ تا ۳ سانتی متر باشد.( امید بیگی ،۱۳۷۴).
زمان برداشت: برداشت این گیاه معمولا از اوایل خرداد تا شهریور ادامه دارد، ولی بهترین زمان برداشت در مرداد ماه می باشد.( صمصام ، ۱۳۸۲)
۱-۲-۳ نیازهای اکولوژیک :
از آنجا که منشا این گیاه نواحی گرم مدیترانه است، در طول رشد به گرما و همچنین تابش نور نیاز دارد همیشه بهار به خوبی قادر است خشکی را تحمل کند بذر ها در دمای ۸ تا ۱۰ درجه سانتی گراد پس از ۴ تا ۵ روز جوانه می زنند کشت این گیاه در مناطقی که میانگین درجه حرارت در ماه خرداد ۱۷ تا ۱۸ درجه سانتی گراد و در ماه های تیر و مرداد حدود ۲۰ درجه سانتی گراد باشد، موفقیت آمیز خواهد بود همیشه بهار درجه حرارت های پایین را به خوبی تحمل می کند حتی برای مدت محدودی قادر به تحمل درجه حرارتهای زیر صفر است(امید بیگی، ۱۳۸۲). دوره رویشی این گیاه طولانی(بین ۲۰۰ تا ۲۱۰روز) است چنانچه هوا در فصل پاییز خیلی سرد شود و درجه حرارت به زیر صفر برسد، گیاه قادر به ادامه رویش نخواهد بود بذرها ۵ تا ۶ سال قوه رویشی مناسبی دارند همیشه بهار رشد و نمو سریعی دارد، به طوری که ۴۰ تا ۵۰ روز پس از سبز شدن بذر، گیاهان به گل می نشینند اگر گل ها بلافاصله پس از باز شدن چیده شوند، جوانه های زایشی جدید به وجود می آورند در ایران اولین گل ها اواخر بهار ( اوایل خرداد ) ظاهر می شوند و تا اواخر پاییز ، قبل از بروز سرما همچنان روی گیاه مشاهده می شوند(امید بیگی، ۱۳۸۴). زمان گل دادن آن خرداد تا شهریور ماه است( فلاحتگر،۱۳۸۱ ). این گیاه می تواند در جنوب انگلیس به صورت دو ساله کشت شود، به این دلیل تصور می شود که به زمستان مقاوم است(ادوارد^[۱۰] و همکاران، ۱۹۹۹). همیشه بهار با آب و هوای اروپایی سازگاری دارد، اگر چه به نظر می رسد بومی مدیترانه می باشددر حال حاضر در مزارع میزان بذری معادل ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ کیلوگرم در هکتار از این گیاه حاصل می شود، اما با بهبود سیستم های تولید و انتخاب واریته های مناسب این میزان می تواند به دو برابر برسد به همین دلیل همیشه بهار برای کشاورزان اروپایی و در تولید گیاهان روغنی بسیار جذاب است کتی۱۱(۱۹۹۹).
۱-۳ کودهای زیستی و بیولوژیک :
افزایش جمعیت دنیا و لزوم تولید بیشتر محصولات کشاورزی در پنجاه سال اخیر، فشار بر زمینهای کشاورزی از طریق کاربرد مقادیر بیشتر کودهای شیمیایی را در پی داشته است مقدار کل کودهای شیمیایی مصرفی (بر اساس عنصر) در جهان در سال ۱۹۶۱تقریبا معادل ۱۰ میلیون تن بوده است، در حالیکه در چهار دهه اخیر مصرف کودهای نیتروژن و فسفر به ترتیب ۹ و ۴ برابر شده است (وانس^[۱۱]، ۲۰۰۱). بر اساس گزارش سازمان کشاورزی و خواروبار حهانی فائو بین ۶۰-۴۰ درصد افزایش تولیدات کشاورزی در جهان طی چند دهه گذشته مرهون مصرف کودهای شیمیایی بوده است(بی نام، ۱۳۸۲،مرشدی، ۱۳۸۲). این افزایش مصرف علاوه بر ایجاد خسارتهای مالی،خطرات جدی در ارتباط با الودگی خاک و اب بوجود اورده است (اسکولز و همکاران، ۱۹۹۵، وانس، ۲۰۰۱). غلبه بر این مشکلات اکولوژیکی و در عین حال افزایش تولید محصولات زراعی نیازمند بهبود تکنیک های نوین زراعی است از جمله این تکنیک ها بررسی و ارزیابی جامعه زنده و فعال خاک به منظور شناسایی ریز موجودات خاکزی سودمند و استفاده از انها به عنوان کودهای زیستی است کودهای زیستی مواد نگهدارنده ای با انبوه متراکم یک یا چند موجود مفید خاکزی و یا به صورت فراورده های متابولیت این موجودات می باشند که در ناحیه اطراف ریشه و یا بخش های گیاه تشکیل کلونی داده و رشد گیاه میزبان را با روش های مختلف تحریک می کنند (ویو^[۱۲] و همکاران ، ۲۰۰۵). کاربرد تولیدات زیستی در تغذیه گیاهان زراعی به عنوان راهکارهای بنیادین برای توسعه سیستم های مدیریت تلفبقی تغذیه گیاه و به منظور افرایش کمی و کیفی مواد غذایی در واحد سطح از طریق تلفیق روش های تغذیه معدنی و الی گیاهان زراعی اخیرا مورد توجه قرار گرفته است .(ماناف^[۱۳] و کلوپر، ۱۹۹۴).
از انواع کودهای زیستی می توان به باکتریهای ریزوسفر محرک رشد گیاه ،قارچ های میکوریزا و میکروارگانیسم های حل کننده فسفات اشاره نمود(زهیر^[۱۴] و همکاران، ۲۰۰۴). نخستین مایه تلقیح کود زیستی باکتریایی رایزوبیوم به نام نیترامین توسط هیلتز و ناب در امریکا در سال ۱۸۹۵ صورت گرفت(وسی^[۱۵]، ۲۰۰۳). ریز موجوداتی که به عنوان کود زیستی به کار می روند همانند کودهای شیمیایی عناصر غذایی جدیدی را به خاک وارد نکرده، بلکه تنها از منابع موجود در محیط استفاده می نمایند در واقع ریز موجوداتی به عنوان کود زیستی مورد استفاده قرار می گیرند که با بهره گرفتن از تثبیت بیولوژیکی نیتروژن، افزایش قابلیت دسترسی به عناصر غذایی ( به عنوان مثال با انحلال فسفاتها) و یا افزایش توانمندی گیاهان در جذب مواد غذایی ( توسعه سیستم ریشه ای) سبب افزایش رشد گیاه شوند(اکان^[۱۶] و لاباندرا گونزالز، ۱۹۹۴). به همین دلیل در تولید کودهای زیستی از ترکیب انواعی از ریز موجودات استفاده می شود تا به طور همزمان رشد گیاه با روش های مختلف تحت تاثیر قرار گیرد. ویو و همکاران(۲۰۰۵) نشان دادند که کاربرد نوعی کود زیستی حاوی انواع باکتری های تثبیت کننده نیتروژن (Azotobacter chroococum). حل کننده فسفات (Bacillus megaterium ) حل کننده پتاسیم(B.mucilaginous) به همراه قارچ های میکوریزی (Glomus mosseae و Glomus intrardices) علاوه بر افزایش رشد ذرت و تجمع مواد غذایی در گیاه، سبب بهبود برخی خصوصیات خاک مانند مقدار مواد الی و مقدار نیتروژن گردید.
۱-۳-۱ اهمیت کاربرد کودهای الی:
مواد الی کلید اصلی حاصلخیزی و باروری خاک محسوب می شوند برای حفظ سطح حاصلخیزی و قدرت تولید یک خاک، میزان ماده الی ان باید در سطح مناسبی حفظ گردد(باروزینی و دلزان، ۱۹۹۲). این مواد تاثیرات قابل ملاحظه ای بر خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک دارند همچنین بدلیل جرم حجمی کم، باعث کاهش جرم مخصوص ظاهری خاک و بدلیل حالت اسفنجی باعث افزایش تخلخل و ظرفیت نگهداری اب خاک بویژه در خاکهای شنی و سبک می شوند(سرا^[۱۷] و همکاران، ۱۹۹۶). مواد الی بصورت سیمانی ذرات خاک نسبت به فرسایش نقش مهمی دارند(برزگر و همکاران، ۱۹۹۶ ورانگاسامی و السون، ۱۹۹۱). در بسیاری از نقاط جهان ساختمان خاک و پایداری ان برای تولیدات کشاورزی نامناسب گردیده است عواملی مانند کاهش میزان ماده الی، افزایش میزان سدیم تبادلی و کاهش میزان فعالیت موجودات خاک در این امر دخالت دارندتخریب ساختمان خاک باعث کاهش سرعت نفوذ اب به خاک و کاهش تهویه ان شده و در نهایت کاهش عملکرد محصولات زراعی را به دنبال دارد(دکستر^[۱۸]،۱۹۹۸).
۱-۴ تاریخچه میکوریزا:
قارچهای میکوریزی از با اهمیت ترین میکرو ارگانیسم های موجود در اغلب خاکهای تخریب نشده می باشند به طوری که بر طبق تخمین های موجود حدود ۷۰ درصد از توده زنده جامعه میکروبی خاکها را میسلیوم این قارچها تشکیل می دهد (مو کرجی^[۱۹] و چامولا، ۲۰۰۳). اولین گزارش مبنی بر وجود این قارچها در اطراف ریشه گیاه میزبان یک رابطه همزیستی میکوریزی به تحقیقات صورت گرفته توسط هارتنیگ(۱۸۴۰) مربوط می شود. وی اگر چه این قارچها را به عنوان یک ارگانیسم مستقل معرفی نکرد، لیکن وجود ریشه های ظریف ویژه ای را در اطراف سیستم ریشه ای درخت کاج گزارش نمود ریسک(۱۸۴۷) این قارچها را به عنوان موجودی مستقل در همزیستی با گیاهان ارکیده شناسایی و معرفی کرد.کامینسکی(۱۸۸۱) بیان نمود که اطراف سیستم ریشه ای برخی از درختان با لایه ای از قارچ پوشیده شده است و عناصر غذایی موجود در خاک با عبور از این لایه بوسیله سیستم ریشه ای گیاه جذب می شوند. فرانک(۱۸۸۵) که به دنبال بررسی راهکارهایی به منظور کشت قارچهای خوراکی در منطقه جنگلی پروزیا بود ساختمان حاصل از فعالیت مشترک ریشه گیاه میزبان و قارچهای میکوریزی همزیست را شناسایی و انرا میکوریزا نامیدند.
(ازباول و کلارک، ۱۹۸۹). اصطلاح مایکوریزا در واقع از دو کلمه تشکیل شده است یکی از کلمه یونانی mikes به معنی قارچ و دیگری کلمه ی لاتین rhiza که معنی ریشه می باشد و بیان کننده رابطه همزیستی بوجود آمده بین ریشه گیاه میزبان و قارچهای میکوریزی است(مو کرچی، ۱۹۹۶). جنبه های زیست شناسی میکوریزا:
میکوریزا بر اساس وضعیت قرار گرفتن میسیلوم های آنها روی ریشه گیاهان میزبان به ۲ گروه کلی تقسیم می‌شوند. ۱- میکوریزای بیرونی^[۲۰]Ectomycorrhiza))
این نوع میکوریزاها بیشتر در اکوسیستم های جنگلی که دارای مخلوطی از درختان پهن برگ و سوزنی برگ هستند مشاهده می شود . در این نوع همزیستی قارچ تولید میسیلیوم انبوه و متراکمی روی سطح ریشه می کند ولی با این نوع قارچ آلوده شده اند با پوشش متراکمی از ریسه قارچها پوشیده شده اند و مستقیم با خاک تماس ندارند.این نوع میکوریزا از راه افزایش سطح جذب ریشه باعث افزایش تحمل به خشکی گیاه میزبان به خصوص در مناطق خشک می شوند.(الن^[۲۱]، ۱۹۸۹).
۲- میکوریزای درونی(Endomycorrhiza^[22])
در این نوع میکوریزا آثار قارچی روی ریشه میزبان قابل مشاهده نیست و از نظر ظاهری فرقی بین ریسه های آلوده و غیر آلوده ندارد. هیف این قارچها از راه تارهای کشنده یا از راه سلول های اپیدرمی ریشه وارد سلول میزبان می شوند. هیف پس از ورود به سلول میزبان تولید شبکه ای می کند که این شبکه از رشته های نازک دو شاخه ای بنام آربا سکول تشکیل شده که دارای ساختاری شبیه اندام های مکنده می باشد تبادل متابولیت ها بین قارچ و سیتوپلاسم میزبان از طریق همین مناطق آرباسکول ها انجام می گیرد.
آرباسکول معمولا ۲۰ الی ۴۰ درصد حجم سلول را در بر می گیرند پس از مدتی از بین رفته و هضم می شوند. انشعابات میسیلیوم های درونی ساختمان های کیسه مانندی با دیواره ضخیم ایجاد می کنند که به شکل پایدار قارچ هستند و به آنها وزیکول می گویند. وزیکول اندام های ذخیره ای مواد غذایی هستند و وجود ساختمان های وزیکول و آرباسکول در این نوع میکوریزاها سبب شده است که آنها را قارچهای وزیکولار آربا سکولار بنامند.(الن، ۱۹۸۹).
شکل (۱-۱): میکوریز درونی و بیرونی
۱-۴-۱ مراحل تشکیل میکوریزایی:
پس از آن که کلامیدوسپور در محیط مناسبی قرار گرفت جوانه زده و تشکیل میسیلیوم اولیه را می دهد اسپور قارچهای همزیست با ریشه گیاهان هنگامی جوانه می زنند که ریشه های گیاهان میزبان تشکیل شده باشند ترشح مواد از سطح ریشه گیاه میزبان می تواند جوانه زنی اسپور را تحریک کند و سبب رشد جهت دار میسیلیوم به سمت ریشه گیاهان میزبان شود. این مواد همچنین در سرعت رشد هیف، منشعب شدن آن و تشکیل کلاف میسیلیومی تاثیر دارند
ترشحات ریشه ای بسته به نوع گیاهان ممکن است مواد فرار ، مواد قابل حل در آب و یا مواد متصل به سطح ریشه باشند. هنگامی که لوله هیف کنار ریشه گیاه میزبان قرار می گیرد تحریک می شود و به سطح ریشه گیاه میزبان می چسبد و در مرحله پایانی هیف در سطح ریشه گیاه میزبان نفوذ می کنند و وارد سلولهای ریشه می شوند(رجالی، ۱۳۸۲).
همزیستی بین میکروریزای قارچی arbuscular و ریشه های گیاهان در محیط طبیعی گسترده است و می تواند مزیت هایی مقاومت را برای گیاه میزبان ایجاد کند این مزیت ها شامل : بهبود مواد غذایی، افزایش به بیماری و آفات خاک، بهبود مقاومت به خشکی، تحمل فلزات سنگین و بهبود ساختار خاک هستند )ازباول^[۲۳] و همکاران، ۱۹۸۹). گیاهان زراعی دارای میکروریزا گسترده هستند شواهدی وجود دارد که گیاهان مزایایی را از میکروریزای قارچی arbuscular از طریق راه های مشابه دریافت می کنند با وجود این خیلی از اعمال زراعی شامل کوددهی، استفاده از حشره کش ها، شخم زدن، تک کشتی و رشد محصول فاقد میکروریزا برای میکروریزای قارچی AMF مضر هستند.(ا لن، ۱۹۸۹).Arbuscular mikorriza fungi)) همزیستی بین میکروریزای قارچی و ریشه های گیاهان در محیط طبیعی گسترش یافته است تعدادی از انواع متفاوتی از قارچ ها هستند که به این شکل بوجود آمده اند ، اما مهمترین میکروریزای قارچی برای کشاورزی Phylum Glomeromycota است AMF از همزیستی با بیش از ۸۰ درصد خانواده های گیاهان بوجود آمده است این مورد خیلی از گونه های گیاهی را شامل می شود ، گیاهان خانواده های Brasicaceae و Chenopodiaceae با میکروریزا همزیستی نمی کنند AMF هم در بخش داخلی ریشه و هم در بخش خارجی آن یا بخش میسلیوم خارجی ریشه وجود دارد که می تواند پیوند محکمی را در خاک تشکیل دهد ( رجالی، ۱۳۸۲).
اگر اکوسیستم های کشاورزی از نظر AMF فقیر باشند ممکن است مزیت های زیادی را برای گیاهان فراهم نکنند سیستم های کشت ارگانیک ممکن است برای AMF کمتر زیان آور باشد زیرا آنها از کودهای محلول در آب و حشره کش های استفاده نمی کنند و کلإ تنوع تناوب زراعی دارند . با توجه به دلایل موجود پیشنهاد می شود که این منجر به افزایش تلقیح AMF در خاک ، کلونیزاسیون بیشتر محصول و افزایش جذب مواد غذایی می شود AMF ممکن است قادر باشد تا جایگزین کاهش کود و حشره کش در سیستم ارگانیک شود اگرچه دلایل کمی برای افزایش عملکرد حاصل از میزان بالای کلونیزاسیون AMF در کشت ارگانیک وجود دارد این تحقیق مزایایی را که AMF می تواند برای اکوسیستم کشاورزی داشته باشد بررسی می کند و نشان می دهد که چطور مدیریت زراعی روی AM تاثیر می گذارد مدیریت ممکن است به افزایش مزایایی منجر شود که AMF می تواند برای این نوع سیستم کشت ایجاد کند مانند تغییرات تناوب و استفاده دقیق از شخم که بحث خواهد شد (آلن، ۱۹۹۲).
۱-۴-۲ اثر میکوریزای قارچی arbuscular روی اکوسیستم کشاورزی :
۱-۴-۲-۱ مواد غذایی گیاهان :
افزایش جذب فسفر مهم ترین مزیتی است که AMF برای گیاه میزبانش فراهم می کند ، وضعیت فسفر گیاه عامل اصلی کنترل کننده در ارتباط گیاه و قارچ استAMF می تواند نقش مهمی را در تغذیه فسفر گیاهان ، افزایش جذب و در بعضی موارد استفاده موثر از فسفر را بازی کند این ممکن است به افزایش رشد و عملکرد کمک کند (باریا^[۲۴] و همکاران،۱۹۸۲). مختل شدن کلونیزاسیون بوسیله AMF جذب فسفر ، رشد و در بعضی موارد عملکرد را می تواند بطور معنی داری کاهش دهد حتی در خاک هایی با فسفر در دسترس پایین بعضی وقت ها به AMF بومی یا تلقیح با AMF پاسخ می دهد اگرچه ممکن است کلونیزاسیون بطور معنی داری افزایش یابد که دلیل برای آن مشخص نشده است جذب فسفر معمولا بطور قابل توجهی AMF را تحت تاثیر قرار می دهد ، مشخص شده است که AMF می تواند در جذب سایر مواد غذایی بوسیله گیاه میزبان مهم باشد(امیر ابادی و همکاران، ۱۳۸۸) . روی متداول ترین ماده غذایی است که گزارش شده است که بوسیله همزیستی با AMF تحت تاثیر قرار می گیرد اگرچه جذب مس ، آهن ، نیتروژن ، پتاسیم ، کلسیم و منیزیم نیز گزارش شده است که افزایش می یابد در بعضی موارد قابلیت دسترسی این مواد غذایی است که تشکیل و ادامه همزیستی را کنترل می کند AMF ممکن است جذب نیتروژن گیاهان را از منابع ارگانیک افزایش دهد اگرچه تحقیقات بیشتری نیاز است تا مکانیزم های آن کاملا فهمیده شود . در بعضی موارد AMF تغییراتی را در جذب مواد غذایی مختلف بوسیله تحریک میزبان بوجود می آورد اگرچه اثر آن روی مواد غذایی مختلف کمتر مشابه است . کلونیزاسیون بوسیله AMFممکن است منجر به افزایش جذب بوسیله میزبان از نظر یک عنصر شود اما کاهشی را عناصر دیگر بوجود آورد ، اثری که ممکن است بوسیله غلظت سایر عناصر غذایی خاک کاهش یابد کاهش در جذب منگنز در گیاه میزبان کلونیزاسیون AMF را افزایش می دهد حتی جذب سایر عناصر را نیز افزایش می دهد(احتشامی و همکاران، ۱۳۸۸) .
۱-۴-۲-۲ ارتباط با آب گیاه :

۴-۱-۱۴-وضعیت توصیفی اختیار دهی به افراد ۹۸

۴-۱-۱۵-وضعیت توصیفی ارتباط با محیط ۹۹

۴-۱-۱۶-وضعیت توصیفی رهبریّت استراتژیک ۱۰۰

۴-۱-۱۷-وضعیت توصیفی تعهّد کارمندی ۱۰۱

۴-۱-۱۸- وضعیت توصیفی اشتیاق به تلاش بیش تر ۱۰۲

۴-۱-۱۹- وضعیت توصیفی اهمیّت به اهداف و ارزشها ۱۰۳

۴-۱-۲۰-وضعیت توصیفی تمایل به حفظ عضویّت ۱۰۴

۴-۲- آزمون فرضیه های تحقیق ۱۰۶

۴-۲-۱-آزمون فرضیه فرعی اوّل ۱۰۷

۴-۲-۲-آزمون فرضیه فرعی دوم ۱۰۸

۴-۲-۳-آزمون فرضیه فرعی سوم ۱۰۹

۴-۲-۴-آزمون فرضیه فرعی چهارم ۱۱۰

۴-۲-۵-آزمون فرضیه فرعی پنجم ۱۱۱

۴-۲-۶-آزمون فرضیه فرعی ششم ۱۱۲

۴-۲-۷-آزمون فرضیه فرعی هفتم ۱۱۳

۴-۲-۸-آزمون فرضیه فرعی هشتم ۱۱۴

۴-۲-۹-آزمون فرضیه فرعی نهم ۱۱۵

۴-۲-۱۰-آزمون فرضیه فرعی دهم ۱۱۶

۴-۲-۱۱-آزمون فرضیه فرعی یازدهم ۱۱۷

۴-۲-۱۲-آزمون فرضیه فرعی دوازدهم ۱۱۸

۴-۲-۱۳-آزمون فرضیه فرعی سیزدهم ۱۱۹

۴-۲-۱۴-آزمون فرضیه فرعی چهاردهم ۱۲۰

۴-۲-۱۵-آزمون فرضیه فرعی پانزدهم ۱۲۱

۴-۲-۱۶-آزمون فرضیه فرعی شانزدهم ۱۲۲

۴-۲-۱۷-آزمون فرضیه فرعی هفدهم ۱۲۳

۴-۲-۱۸-آزمون فرضیه فرعی هجدهم ۱۲۴

۴-۲-۱۹-آزمون فرضیه فرعی نوزدهم ۱۲۵

۴-۲-۲۰-آزمون فرضیه فرعی بیستم ۱۲۶

۴-۲-۲۱- آزمون فرضیه فرعی بیست ویکم ۱۲۷

۴-۲-۲۲- آزمون فرضیه فرعی بیست ودوم ۱۲۸

۴-۲-۲۳- آزمون فرضیه اصلی ۱۲۹

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

مقدمه ۱۳۵

۵-۱- تفسیر نتایج حاصل از اطّلاعات دموگرافیک نمونه پژوهش ۱۳۵

۵-۲- فرضیه فرعی اوّل ۱۳۶

۵-۳-فرضیه فرعی دوم ۱۳۷

۵-۴-فرضیه فرعی سوم ۱۳۸

۵-۵-فرضیه فرعی چهارم ۱۳۹

۵-۶- فرضیه فرعی پنجم ۱۴۰

۵-۷-فرضیه فرعی ششم ۱۴۱

۵-۸-فرضیه فرعی هفتم ۱۴۲

۵-۹-فرضیه فرعی هشتم ۱۴۳

۵-۱۰-فرضیه فرعی نهم ۱۴۴

۵-۱۱-فرضیه فرعی دهم ۱۴۵

۵-۱۲-فرضیه فرعی یازدهم ۱۴۶

۵-۱۳-فرضیه فرعی دوازدهم ۱۴۷

۵-۱۴-فرضیه فرعی سیزدهم ۱۴۸

۵-۱۵-فرضیه فرعی چهاردهم ۱۴۹

۵-۱۶-فرضیه فرعی پانزدهم ۱۵۰

۵-۱۷-فرضیه فرعی شانزدهم ۱۵۱

۵-۱۸-فرضیه فرعی هفدهم ۱۵۲

۵-۱۹-فرضیه فرعی هجدهم ۱۵۳

۵-۲۰-فرضیه فرعی نوزدهم ۱۵۴

۵-۲۱-فرضیه فرعی بیستم ۱۵۵

۵-۲۲-فرضیه فرعی بیست ویکم ۱۵۶

۵-۲۳-فرضیه فرعی بیست و دوم ۱۵۷

۵-۲۴-فرضیه اصلی ۱۵۸

۵-۲۵-پیشنهادات براساس فرضیه ها ۱۵۹

۵-۲۶- پیشنهادات آتی ۱۶۳

۵-۲۷- محدودیت پژوهش ۱۶۴

فهرست جداوّل

جدول ۲-۱-تفاوت دانش ضمنی و تصریحی ۲۶

جدول ۲-۲-چهار مدل انتقال دانش ۲۶

جدول ۲-۳-حالت و ویژگی انتقال دانش در فرایند یادگیری ۲۷

جدول ۲-۴-دیدگاه های نسبت به سازمان یادگیرنده ۵۰

جدول ۲-۵-تحقیقات داخلی ۶۸

جدول ۲-۶-تحقیقات خارجی ۷۰

جدول۳-۱ تعیین دقیق تعداد نمونه در هر طبقه ۷۹

جدول ۳-۲- ضریب آلفای کرونباخ ۸۲

جدول۴-۱- جدول فراوانی جنسیت ۸۵

جدول۴-۲- جدول فراوانی میزان تحصیلات ۸۶

جدول۴-۳- جدول فراوانی سن ۸۷

جدول۴-۴- جدول فراوانی مسئولیّت افراد ۸۸

جدول۴-۵- جدول فراوانی اوّلین بهره برداری پس از شروع سرمایه گذاری ۸۹

جدول۴-۶- جدول فراوانی تعهّد کارکنان ۹۰

جدول۴-۷- جدول فراوانی سرمایه گذاری برای رشد ۹۱

جدول۴-۸- جدول فراوانی دریافت جایزه ۹۲

جدول۴-۹- جدول توصیفی روش های یادگیری استراتژیک ۹۳

جدول۴-۱۰- جدول توصیفی یادگیری پیوسته ۹۴

جدول۴-۱۱- جدول توصیفی گفتگو و پرسش ۹۵

جدول۴-۱۲- جدول توصیفی همکاری و یادگیری گروهی ۹۶

جدول۴-۱۳- جدول توصیفی ایجاد سیستم ۹۷

جدول۴-۱۴- جدول توصیفی اختیار دهی به افراد ۹۸

جدول۴-۱۵- جدول توصیفی ارتباط با محیط ۹۹

جدول۴-۱۶- جدول توصیفی رهبریّت استراتژیک ۱۰۰

جدول۴-۱۷- جدول توصیفی تعهّد کارمندی ۱۰۱

جدول۴-۱۸- جدول توصیفی اشتیاق به تلاش بیشتر ۱۰۲

جدول۴-۱۹- جدول توصیفی اهمیّت به اهداف و ارزش ها ۱۰۳

جدول۴-۲۰- جدول توصیفی تمایل به حفظ عضویّت ۱۰۴

جدول۴-۲۱- آزمون کولموگروف اسمیرنوف ۱۰۶

جدول۴-۲۲- جدول همبستگی روش های یادگیری استراتژیکی و تعهّد کارمندی ۱۰۷

جدول۴-۲۳- جدول همبستگی ایجاد فرصت های مداوم یادگیری و تمایل به تلاش بیش تر

۱۰۸

جدول۴-۲۴- جدول همبستگی ایجاد فرصت های مداوم یادگیری و اهمیّت به اهداف و

ارزش ها ۱۰۹

جدول۴-۲۵- جدول همبستگی ایجاد فرصت های مداوم یادگیری و تمایل به حفظ عضویّت

۱۱۰

جدول۴-۲۶- جدول همبستگی تقویت گفت و گو و پرسش و و تمایل به تلاش بیش تر ۱۱۱

جدول۴-۲۷-جدول همبستگی تقویت گفت و گو و پرسش و اهمیّت به اهداف وارزش ها ۱۱۲

جدول۴-۲۸- جدول همبستگی تقویت گفت گو و پرسش و تمایل به حفظ عضویّت ۱۱۳

جدول۴-۲۹- جدول همبستگی تشویق به همکاری و یادگیری گروهی و و تمایل به تلاش

بیش تر ۱۱۴

جدول۴-۳۰- جدول همبستگی تشویق به همکاری و یادگیری گروهی و اهمیّت به اهداف

وارزش ها ۱۱۵

جدول۴-۳۱- جدول همبستگی تشویق به همکاری و یادگیری گروهی و تمایل به حفظ

عضویّت ۱۱۶

جدول۴-۳۲-جدول همبستگی ایجاد سیستم و تمایل به تلاش بیش تر ۱۱۷

جدول۴-۳۳- جدول همبستگی ایجاد سیستم و اهمیّت به اهداف وارزش ها ۱۱۸

جدول۴-۳۴- جدول همبستگی ایجاد سیستم و تمایل به حفظ عضویّت ۱۱۹

جدول۴-۳۵-جدول همبستگی اختیار دهی به افراد و تمایل به تلاش بیش تر ۱۲۰

جدول۴-۳۶- جدول همبستگی اختیار دهی به افراد و اهمیّت به اهداف وارزش ها ۱۲۱

جدول۴-۳۷- جدول همبستگی اختیار دهی به افراد و تمایل به حفظ عضویّت ۱۲۲

جدول۴-۳۸- جدول همبستگی ارتباط با محیط و و تمایل به تلاش بیش تر ۱۲۳

جدول۴-۳۹- جدول همبستگی ارتباط با محیط و اهمیّت به اهداف وارزش ها ۱۲۴

جدول۴-۴۰- جدول همبستگی ارتباط با محیط و تمایل به حفظ عضویّت ۱۲۵

جدول۴-۴۱-جدول همبستگی رهبریّت استراتژیک و تمایل به تلاش بیش تر ۱۲۶

جدول۴-۴۲- جدول همبستگی رهبریّت استراتژیک و اهمیّت به اهداف وارزش ها ۱۲۷

جدول۴-۴۳- جدول همبستگی رهبریّت استراتژیک و تمایل به حفظ عضویّت ۱۲۸

جدول۴-۴۴-جدول متغیرهای ورودی­در مدل ابعاد روش­های یادگیری استراتژیک­ و ­تعهّد کارکنان

۱۲۹

جدول۴-۴۵- جدول خلاصه مدل روش های یادگیری استراتژیک و تعهّد کارکنان ۱۲۹

جدول۴-۴۶- جدول تحلیل واریانس روش های یادگیری استراتژیک و تعهّد کارکنان

۱۳۰

جدول۴-۴۷- جدول ضرایب رگرسیون ابعاد روش های یادگیری استراتژیک و تعهّد کارکنان

۱۳۱

جدول۴-۴۸-جدول متغیرهای خارج شده از مدل روش های یادگیری استراتژیک و تعهّد کارکنان

۱۳۲

فهرست شکل ها

شکل ۱-۱- مدل تأثیر یادگیری استراتژیک بر تعهّد سازمانی و اثر بخشی سازمان ۴

شکل ۱-۲- الگوی نظری تحقیق ۷

شکل ۲-۱- چرخه یادگیری ۲۴

شکل ۲-۲- فرایند یادگیری و ماهیّت مارپیچی و تکاملی آن ۲۵

شکل ۲-۳- سطوح مختلف یادگیری در سازمان یادگیرنده ۲۹

شکل ۲-۴- چرخه یادگیری تجربی کلب ۳۱

شکل ۲-۵- مدل یادگیری فردی ۳۳

شکل ۲-۶- مدل یادگیری سازمانی ۴۲

شکل ۲-۷- چرخه یادگیری سازمانی مارچ و اوّلسن ۴۳

شکل ۲-۸- عوامل مؤثر بر تعهّد و نتایج آن ۵۹

شکل ۲-۹- مدل تاچمن و اوریلی ۶۲

شکل ۲-۱۰- عوامل سه گانه اثرگذار بر تعهّد سازمانی ۶۵

شکل ۲-۱۱- پیش شرط های تعهّد سازمانی ۶۶

فهرست نمودارها

نمودار ۴-۱-نمودار ستونی جنسیت ۸۵

نمودار ۴-۲- نمودار ستونی تحصیلات ۸۶

نمودار ۴-۳- نمودار ستونی سن ۸۷

نمودار ۴-۴- نمودار ستونی مسئولیّت افراد ۸۸

نمودار ۴-۵- نمودار ستونی اوّلین بهره برداری پس از شروع سرمایه گذاری ۸۹

نمودار ۴-۶- نمودار ستونی تعداد کارکنان ۹۰

نمودار ۴-۷- نمودار ستونی سرمایه گذاری برای رشد ۹۱

نمودار۴-۸- نمودار ستونی دریافت جایزه ۹۲

نمودار۴-۹- نمودار هسیتوگرام روش های یادگیری استراتژیک ۹۳

نمودار۴-۱۰- نمودار هسیتوگرام یادگیری پیوسته ۹۴

نمودار۴-۱۱- نمودار هسیتوگرام گفتگو و پرسش ۹۵

نمودار۴-۱۲- نمودار هسیتوگرام همکاری ویادگیری گروهی. ۹۶

نمودار۴-۱۳- نمودار هسیتوگرام ایجاد سیستم ۹۷

نمودار۴-۱۴- نمودار هسیتوگرام اختیار دهی به افراد… ۹۸

نمودار۴-۱۵- نمودار هسیتوگرام ارتباط با محیط ۹۹

نمودار۴-۱۶- نمودار هسیتوگرام رهیری استراتژیک ۱۰۰

نمودار۴-۱۷- نمودار هسیتوگرام تعهّد کارمندی ۱۰۱

نمودار۴-۱۸- نمودار هسیتوگرام اشتیاق به تلاش بیش تر ۱۰۲

نمودار۴-۱۹- نمودار هسیتوگرام اهمیّت به اهداف و ارزش ها ۱۰۳

نمودار۴-۲۰- نمودار هسیتوگرام تمایل به حفظ عضویّت ۱۰۴

فصل اوّل

کلیات پژوهش

مقدمه

امروزه محیط سازمان ها در حال تغییرات و تحوّلات چشم گیر و اساسی می باشند، رقابت های بی شمار و توسعه اطّلاعات و تکنولوژی از جمله عواملی هستند که بقاء بسیاری از شرکت ها را با تهدید مواجه می کند. در نتیجه سازمانها می بایست توانایی خود را جهت پاسخ گویی به این تغییرات افزایش دهند. بسیاری از اندیشمندان یادگیری را به عنوان تنها مزیّت رقابتی در سازمان ها می دانند. زیرا یادگیری به عنوان کشف واصلاح خطاها تعریف می شود برای اینکه یادگیری در تمامی سطوح فردی، تیمی و سازمانی ایجاد شود و سازمان به یک سازمان یادگیرنده تبدیل شود ، لازم است شرایط و فضای لازم برای یادگیری ایجاد شود که روش های یادگیری استراتژیک چنین فضایی را ایجاد می نماید . امّا ایجاد چنین فضایی بدون توجّه به تعهّد کارکنان امکان پذیر نیست. بنابراین اگر چه روش های یادگیری استراتژیک فضایی مناسب برای یادگیری در سازمان فراهم می آورد ولی زمانی یادگیری در تمامی سطوح سازمان ایجاد می شود که به رابطه و تأثیر آن بر تعهّد کارکنان توجّه شود. زیرا با وجود افراد متعهّد است که می توان به پیشبرد اهداف یادگیری جهت پاسخ گویی به تغییرات محیطی پرداخت.

۱-۱- بیان مسئله

عصر حاضر به دلیل پیشرفت های علمی و فنّی، تغییرات اساسی را در عملکرد بسیاری از شرکت های کوچک و متوسّط به وجود آورده است. امروزه کیفیّت کالا و خدمات، مزیّت رقابتی قلمداد نمی شود؛ زیرا محصولات را می توان کپی کرد، از خدمات می توان تقلید کرد و حتّی فرآیندها را می توان نسخه برداری کرد. بنابراین برخی از کارشناسان و مدیران یادگیری را در سازمان تنها مزیّت رقابتی پایدار می دانند. زیرا تمامی فعّالیّت های یادگیری با هدف بهبود دانش و مهارت های جدید در سازمان انجام می شود. همواره با فرو ریختن موانع رقابتی سازمان هایی پیشتاز هستند که سریع تر از رقبای خود یاد بگیرند. این شرکت ها همواره آموزش های مؤثّر را به افراد خود می دهند تا آنها مهارت های جدید را به موقع یاد بگیرند (زهانگ و همکاران، ۲۰۰۶، ۱۵). بنابراین لازم است مانند یک سازمان یادگیرنده عمل کنند. زیرا سازمان یادگیرنده، جایی است که اهداف جمعی پرورش می یابد و قدرت افراد بالا می رود و افراد به طور مستمر در حال یادگیری چگونه یاد گرفتن هستند(پلیسیس و همکاران، ۱۹۹۹، ۷۱). روش های یادگیری استراتژیک به عنوان روشی است، که محیط لازم برای پرسیدن، بیان آزدانه عقاید، عملکردهای گروهی و امنیّت روانی و ایجاد تفاوتهای فردی و فکرهای نو را ایجاد می کند، این روش در حقیقت پشتیبان یادگیری است. این تحقیق به بررسی شرکت های کوچک و متوسّط واقع در استان گیلان که مشکلات و چالش های آن نسبت به دو دهه قبل شتاب مضاعفی یافته است می پردازد. گسترش علوم و فنون، مطرح شدن اندیشه های گوناگون، پیشرفت های سریع فنّاوری، رقابت فزاینده چالش های متعّددی را باعث شده است که اجرای روش های یادگیری استراتژیک برای ایجاد یادگیری را الزامی می سازد. امّا عدم توجه به تعهّد کارمندان و بی توجّهی به علایق و انگیزه آنها اجرای این تکنیک ها و روش ها را در سطح شرکت ها با مشکلاتی رو به رو ساخته است. زیرا اجرای هر روشی بدون توجّه به تأثیر آن بر تعهّد کارکنان به نتیجه مورد نظر و مطلوب نخواهد رسید. متأسّفانه هیچ تحقیقی در زمینه بررسی رابطه و تأثیرات ابعاد روش های یادگیری استراتژیک بر تعهّد کارکنان در این شرکت های کوچک و متوسّط انجام نشده است، تا این شرکت ها بتوانند در کنار افراد متعهّد محیطی مناسب برای یادگیری ایجاد نمایند و توانایی مقابله با چالش های محیطی را داشته باشند. بنابراین محقّق در تلاش است تا با پاسخ به سوال زیر به شرکت ها کمک نماید تا محیطی مناسب برای یادگیری ایجاد نمایند و همچنین با بهره مندی از توانایی های کارمندان متعهّد به موفّقیّت دست یابند. سوال محوری پژوهش به این صورت است:

تأثیر ابعاد روش های یادگیری استراتژیک بر تعهّد کارمندان در شرکت های کوچک و متوسّط واقع در استان گیلان چگونه است؟

۱-۲- ضرورت خاص انجام تحقیق

شرکت­های کوچک و متوسّط امروزه در کارآفرینی، تحقیق و توسعه، نوآوری و ایجاد شغل در جامعه حرف اوّل را می­زنند. این شرکت­ها به علّت جهانی شدن کسب و کار و فرو ریختن موانع رقابتی می­بایست از تمامی فرصت ها و عوامل جهت خلق دانش، کسب و تغییر دانش و ایجاد روحیه کارآفرینانه و افزایش مسئولیت پذیری در کارکنان و افزایش تعهد آنها نسبت به حرفه و سازمان خود استفاده نمایند. مطالعات نشان داده که تأثیر مثبت روش های یادگیری استراتژیک بر تعهّد کارکنان منافع غیر مادی و ناملموس زیادی را به بار می آورد. به طور مثال بالای در سال ۲۰۱۲ طبق مطالعاتی که در ترکیه انجام داد، اظهار داشت در سازمان هایی که ابعاد روش های یادگیری استراتژیک بر تعهّد کارکنان تأثیر مثبتی داشته است نسبت به سازمان های دیگر موفق تر هستند و به راحتی به حل مسائل پیچیده می پردازند و در نتیجه باعث ایجاد تفکّر خلّاق، روحیّه کارآفرینی، کسب مزیّت رقابتی ، توزیع دانش و پیروزی در برابر رقباء می شوند(بالای، ۲۰۱۲). همچین تسینگ در سال ۲۰۱۰ با بررسی شرکت های کوچک و متوسّط واقع در آمریکا به این نتیجه رسید که برای موفّقیّت در این شرکت ها جهت پاسخگویی به تغییرات محیطی و بقاء شرکت، متغیر یادگیری سازمانی بر عواملی از جمله تعهّد سازمانی و اثربخشی آنها تأثیر بسیاری دارد (تسینگ، ۲۰۱۰). که تأثیر یادگیری سازمانی بر تعهّد و اثربخشی سازمانی در شکل شماره ۱-۱ نشان داده شده است.

شکل ۱-۱ مدل تأثیر یادگیری سازمانی بر تعهّد و اثربخشی سازمانی (تسینگ، ۲۰۱۰، ۸).

تمامی این مطالعات، نشان دهنده با اهمیّت بودن بررسی تأثیر متغیر روش های یادگیری استراتژیک و یادگیری بر تعهّد کارکنان در شرکت ها و سازمان­ها می­باشد. بنابراین هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر ابعاد روش های یادگیری استراتژیک بر تعهّد کارکنان در شرکت های کوچک و متوسّط استان گیلان است. زیرا این شرکت ها هم نیازمند یادگیری سریع تر از رقباء می باشند.از طرفی به شدّت نیازمند کارکنان متعهّد جهت دستیابی سریع تر به موفّقیّت و اهداف خود هستند. در نتیجه پژوهش حاضر می تواند به شرکت های کوچک و متوسّط جهت ایجاد محیط مناسب برای آموزش، یادگیری، کسب و تسهیم دانش، ایجاد روحیّه کارآفرینانه، عملکرد مناسب و… کمک کند تا بر پایه این پژوهش راه حل های مناسب ارائه گردد و به اجرا درآید و توانایی شرکت ها نیز در پاسخ گویی به تغییرات افزایش یابد.

۱-۳- اهداف تحقیق

۱-۳-۱- هدف اصلی پژوهش

۱- بررسی تأثیر ابعاد روش های یادگیری استراتژیک بر تعهّد افراد برای شرکت های تجاری کوچک و متوسّط استان گیلان.

۲-بررسی میزان تأثیرگذاری و استفاده ابعاد مختلف یادگیری استراتژیک در شرکت های کوچک ومتوسّط استان گیلان.

۱-۳-۲- اهداف کاربردی

۱-کمک به شرکت ها در ایجاد محیطی مناسب برای کاربرد روش ها و تکنیک های یادگیری استراتژیک در شرکت ها جهت پاسخگویی به تغییرات شدید محیط.

۲-کمک به افزایش تعهد کارمندان از طریق اجرای روش های یادگیری استراتژیک به طور مؤثر و کارآمد در شرکت ها.

۳-کمک به افزایش انگیزه کارآفرینانه برای افزایش مسئولیّت پذیری در افراد جهت افزایش تعهد آنها نسبت به سازمان و حرفه خود.

۴-کمک به ایجاد روحیّه تلاشگر، توجّه به ارزش ها و حفظ عضویّت افراد در سازمان از طریق یادگیری مستمر، گفتگو و پرسش، رفتار گروهی، ایجاد سیستمهایی در جهت کسب اطّلاعات، رهبریّت استراتژیک و ارتباط با محیط.

۵- کمک به ایجاد محیطی در جهت تعمّق بر دانش های جدید، بینش های جدید و مسئولیّت های جدید.

۱-۴- سوالات پژوهش (پرسش اصلی تحقیق)

ابعاد روش های یادگیری استراتژیک چه تأثیری بر تعهّد کارکنان برای شرکت های تجاری کوچک و متوسّط استان گیلان دارند؟

۱-۵- چارچوب نظری تحقیق:

تمامی پژوهش بر پایه این قسمت استوار است، و به عنوان یک شبکه ای است که روابط میان متغیرهای مورد نظر را ارائه می دهد. همواره در این پژوهش متغیر روش های یادگیری استراتژیک به عنوان متغیر مستقل و متغیر تعهّد کارکنان به عنوان متغیر وابسته می باشد. متغیر روش های یادگیری استراتژیک همواره شامل هفت بعد و متغیر تعهّد کارکنان دارای سه بعد می باشد که تعاریف مفهومی آن ها به صورت زیر است:

۱-۵-۱- روش های یادگیری استراتژیک: روش های یادگیری استراتژیک دانش محور و به عنوان روشی برای ایجاد محیطی مناسب برای تسریع و تسهیل یادگیری در سازمان می باشد( تسینگ، ۲۰۱۱، ۵).

۱-۵-۱-۱ بعد یادگیری مستمر: شرکت ها همواره برای حفظ مزیّت رقابتی خود باید دائماً در حال یادگیری باشند و سریع تر از رقبای خود یاد بگیرند.

۱-۵-۱-۲-بعد گفتگو و پرسش: به عنوان روشی مناسب برای هم فکری کردن با یکدیگر است. گفت و گو عالی ترین و کیفی ترین شکل ارتباط خلّاقانه و دو طرفه می باشد(بهنامی، ۱۳۸۴، ۲۵).

۱-۵-۱-۳- بعد همکاری و یادگیری گروهی و تیمی: به عنوان یک پیشنهادی برای گروهی کار کردن می باشد. ارتباط با یکدیگر و هم فکری کردن باعث می شود که توانایی و ظرفیّت گروه یا تیم افزایش یابد.

۱-۵-۱-۴- بعد ایجاد سیستم ها: ایجاد سیستم به عنوان تلاشی برای ارتباط سازمان با محیط داخلی و خارجی خود می باشد(محرابی و همکاران، ۲۰۱۳، ۱۳۳).

۱-۵-۱-۵- بعد اختیاردهی به افراد: مدیر همواره می بایست بخشی از کار خود را به زیر دستان واگذار نماید، زیرا افراد مهره های اصلی شرکت هستند و افزایش انگیزه مهم ترین عامل در یادگیری آنها می باشد و در نتیجه سازمان سریع تر به اهداف خود دست می یابد(انوری و همکاران، ۲۰۱۱، ۳).

۱-۵-۱-۶- بعد ارتباط با محیط: همواره تغییرات محیطی بر سازمان تأثیرات زیادی می گذارد و همواره سازمان می بایست دائماً با محیط خود در ارتباط باشد تا از رقباء پیشی بگیرد.

۱-۵-۱-۷- بعد رهبریّت استراتژیک: رهبریّت استراتژیک اشاره به این نکته دارد که رهبران چگونه از یادگیری برای ایجاد انگیزه و خلّاقیّت در سازمان استفاده می کنند و همچنین فرایند یادگیری را در سازمان سرعت می بخشند(محرابی، ۲۰۱۳، ۱۳۳).

۱-۵-۲- تعهّد کارکنان: فرد متعهّد همواره به عهد وپیمان خود وفادار است و تعهّد نشان دهنده وابستگی افراد به سازمان می شود، علاوه بر وابستگی بیان کننده نگرش آنها نیز نسبت به سازمان می باشد(وارن وهمکاران، ۲۰۰۷، ۱۱۷).

۱-۵-۲-۱- اشتیاق به تلاش بیش تر: بر اساس گفته مرتضی مطهّری یک فرد متعهّد کسی است که به عهد و پیمان خود وفادار باشد وبرای دستیابی به اهداف تلاش کند(باقری و همکاران، ۱۳۸۹، ۷۴).

۱-۵-۲-۲- اهمیّت به اهداف وارزشها: یعنی اعتقاد راسخ و وابستگی عاطفی فرد نسبت به ارزش ها و اهداف می باشد.

۱-۵-۲-۳- تمایل به حفظ عضویّت: افراد تمایل دارند در سازمان بمانند و همواره از ترک آن گریزانند، زیرا تعهّد به عنوان یک وابستگی روانی است که تصمیم به ادامه عضویّت را در افراد ایجاد می کند(آکار، ۲۰۱۲، ۲۱۸).

بر اساس تحقیقات تسینگ (۲۰۱۱) وی اظهار داشت که متغیر روش های یادگیری استراتژیک و ابعاد آن با متغیر تعهّد کارکنان ارتباط مؤثّری دارد، یعنی روش های یادگیری استراتژیک با ایجاد محیطی مناسب در سازمان باعث افزایش تعهّد کارکنان در سازمان می شود(تسینگ، ۲۰۱۱، ۷). شکل ۱-۲نشان دهنده الگوی نظری تحقیق می باشد.

بعدیادگیری پیوسته

بعدگفتگووپرسش

بعدهمکاری ویادگیری گروهی گروهی گروهی

بعدایجاد سیستمها

بعداختیاردهی به افراد

بعدارتباط بامحیط

بعد رهبریّت استراتژیک

بعداشتیاق به تلاش بیش تر

بعداهمیّت هدف وارزش ها

به حفظ عضویّت

شکل۱-۲ الگوی نظری تحقیق (تسینگ، ۲۰۱۱، ۷)

۱-۶- فرضیه

همواره بعد از این که بین متغیر مستقل روش های یادگیری استراتژیک با متغیرهای وابسته تعهّد کارکنان رابطه برقرار کردیم، اکنون می بایست به کمک فرضیه که اظهاری آزمون پذیر است رابطه بین متغیرها را پیش بینی نموده و دریابیم که آیا روابطی که بر پایه نظریه ای معین بیان شده اند واقعیّت دارد یا نه. در این پژوهش همواره یک فرضیه اصلی جهت دار و بیست و دو فرضیه فرعی بیان شده است.

فرضیه اصلی

۱- ابعاد روش های یادگیری استراتژیک بر تعهّد کارکنان تأثیر مثبت دارد.

فرضیه های فرعی:

۱- روش های یادگیری استراتژیک با تعهّد کارکنان رابطه معنادار دارد.

۲- ایجاد فرصت های مداوم یادگیری رابطه معنادار با تمایل به تلاش بیش تر در کارکنان دارد.

۳- ایجاد فرصت های مداوم یادگیری رابطه معنادار با پذیرش اهداف و ارزش های موجود دارد.

۴- ایجاد فرصت های مداوم یادگیری رابطه معنادار با حفظ عضویّت کارکنان دارد.

۵- تقویّت گفتگووپرسش رابطه معنادار با تمایل به تلاش بیش تر دارد.

۶- تقویّت گفتگو و پرسش رابطه معنادار با اهداف و ارزش های موجود دارد.

۷- تقویّت گفتگو و پرسش رابطه معنادار با تمایل به حفظ عضویّت کارکنان دارد.

۸- تشویق به همکاری و یادگیری گروهی و تیمی رابطه معنادار با تمایل به تلاش بیشتر در کارکنان دارد.

۹- تشویق به همکاری و یادگیری گروهی و تیمی رابطه معنادار با پذیرش اهداف و ارزش های موجود دارد.

۱۰- تشویق به همکاری و یادگیری گروهی و تیمی رابطه معنادار با تمایل به حفظ عضویّت کارکنان دارد.

۱۱-فراهم آوردن سیستم هایی در جهت کسب و مشارکت در یادگیری، رابطه معنادار با تمایل به تلاش بیشتر در کارکنان دارد.

۱۲- فراهم آوردن سیستم هایی در جهت کسب و مشارکت در یادگیری، رابطه معنادار با پذیرش اهداف و ارزش های موجود دارد.

۱۳- فراهم آوردن سیستم هایی در جهت کسب و مشارکت در یادگیری، رابطه معنادار با تمایل به حفظ عضویّت کارکنان دارد.

۱۴- اختیاردهی به افراد در جهت بینش مشترک رابطه معنادار با تمایل به تلاش بیش تر در کارکنان دارد.

۱۵- اختیاردهی به افراد در جهت بینش مشترک رابطه معنادار با پذیرش اهداف و ارزش های موجود دارد.

۱۶- اختیاردهی به افراد در جهت بینش مشترک رابطه معنادار با تمایل به حفظ عضویّت کارکنان دارد.

۱۷- ارتباط شرکت با محیط خود رابطه معنادار با تمایل به تلاش بیش تر در کارکنان دارد.

۱۸- ارتباط شرکت با محیط خود رابطه معنادار با پذیرش اهداف وارزش های موجود دارد.

۱۹- ارتباط شرکت با محیط خود رابطه معنادار با تمایل به حفظ عضویّت کارکنان دارد.

۲۰- ایجاد رهبریّت استراتژیک در جهت آموزش رابطه معنادار با تمایل به تلاش بیش تر در سازمان دارد.

۲۱- ایجاد رهبریّت استراتژیک در جهت آموزش رابطه معنادار با پذیرش اهداف و ارزش های موجود دارد.

۲۲- ایجاد رهبریّت استراتژیک در جهت آموزش رابطه معنادار با تمایل به حفظ عضویّت کارکنان دارد.

۱-۷- قلمرو تحقیق

۱-۷-۱- قلمرو موضوعی

این تحقیق در حوزه علم مدیریت واز شاخه منابع انسانی است. و به بررسی تأثیر ابعاد روش های یادگیری استراتژیک بر تعهّد کارمندان می پردازد.

روش های یادگیری استراتژیک شامل هفت بعد می باشد: بعد یادگیری مستمر، بعد گفتگو و پرسش، بعد همکاری و یادگیری گروهی و تیمی، بعد ایجاد سیستم، بعد اختیار دهی به افراد، بعد ارتباط با محیط و بعد رهبریّت استراتژیک می باشد.

تعهّد کارکنان دارای سه بعد می باشد : بعد اشتیاق به تلاش بیشتر، بعد اهمیّت به اهداف و ارزش ها و بعد تمایل به حفظ عضویّت می باشد.

۱-۷-۲-قلمرو زمانی:

از لحاظ زمانی این پژوهش در سال ۱۳۹۲ انجام شده است.

۱-۷-۳-قلمرو مکانی:

قلمرو مکانی تحقیق شرکت­های تجاری کوچک و متوسّط واقع در استان گیلان است که شامل: ۱-شرکت­های تعاونی تولیدی پرورش دهنده ماهیان(گرمابی، سردابی، خاویاری و زینتی)، ۲-شرکت های واقع در شهرک صنعتی ۳-شرکت های کوچک و متوسّط مستقّر در مرکز رشد و فنّاوری استان گیلان می باشد.

۱-۸- تعاریف مفهومی و عملیّاتی واژه ها و اصطلاحات تخصصی

۱-۸-۱-تعریف مفهومی روش های یادگیری استراتژیک

روش های یادگیری استراتژیک عموماً دانش محور و با بافتی کارآفرین و دارای ساختاری هسته ای و انعطاف پذیر و با مدیریّتی پیش برنده معرفی می شود و هدف چنین مدیریّتی ایجاد محیطی یادگیری و گسترش فرایندهای توسعه یافته در سراسر اجرای مسئولیّت می باشد(تسینگ، ۲۰۱۱، ۵). یادگیری استراتژیک برنامه­ای است که با هدف تسریع و تسهیل یادگیری در سازمان طراحی شده و به اجرا در می آید این برنامه می تواند رویکردی رسمی یا غیررسمی داشته باشد(رحمتی وهمکاران، ۱۳۹۰، ۷۲).

۱-۸-۲-تعریف عملیّاتی روش های یادگیری استراتژیک

در این پژوهش شیوه های یادگیری استراتژیک عبارت است از ابعاد یادگیری مستمر، گفتگو و پرسش، همکاری و یادگیری، ایجاد سیستم ها، اختیاردهی به افراد، ارتباط با محیط، رهبری استراتژیک که از طریق پرسشنامه تسینگ که شامل سوالات(۹-۲۹) صورت می گیرد.

۱-۸-۳-تعریف مفهومی متغیر تعهّد کارکنان

تعهّد یک نیروی وابستگی است، سایرین تعهّدات را به عنوان یک خواسته جهت نگهداری ارتباط با ارزش تعریف کرده اند(فولرن، ۲۰۰۵، ۱۳۷۴). و بیش­تر از یک مبادله اقتصادی یا دریافت پاداش مالی کارمند از مدیر است و در واقع یک نوع پذیرش و ارتباط قلبی و ذهنی محسوب می­ شود(بلوسی، ۲۰۰۷، ۲۲). و یک باور قدیمی در دستیابی به اهداف و ارزش­های سازمان است و تمایل به تلاش زیاد و حفظ عضویّت در سازمان می­باشد(سلامی، ۲۰۰۸، ۳۲). به طور کلی سازمان ها خواهان ایجاد رضایت در کارکنان خود و همچنین افزایش تعهّدات کارکنان هستند تا عملکرد فوق العاده بالایی در سازمان داشته باشند(جان وهمکاران، ۲۰۰۹، ۲۵۷).

۱-۸-۴-تعریف عملیّاتی متغیر تعهّد

در این پژوهش تعهّد کارمنداز سه بعد که شامل بعد اشتیاق به نشان دادن تلاش بیش تر، بعد اهمیّت دادن به هدف و ارزش ها و بعد تمایل به حفظ عضویّت در سازمان تشکیل شده است که از طریق پرسشنامه تسینگ که شامل سوالات(۳۰-۳۸) می باشد صورت می گیرد. در این پژوهش منظور از تعهد کارمندان، تعهد کارمندان کلیدی سازمان می باشد که شامل مؤسس، مدیریت عمومی، مدیر بخش عملیات و تولید، مدیریت لجستیک، مسئول بخش حسابداری و مالی، مسئول بازاریابی، مدیر منابع انسانی، مسئول بخش فنی و مهندسی و… می باشد.

۱-۸-۵-تعریف مفهومی و عملیّاتی ابعاد روش های یادگیری استراتژیک

۱-۸-۵-۱-تعریف مفهومی بعد یادگیری مستمر

در فرایند یادگیری مستمر افراد به طور دائم یاد می گیرند تا چگونه با تغییرات ، چالش ها و شرایط خود را منطبق سازنند و سازمان همواره تلاش می کند تا فرصت های یادگیری به طور مداوم برای همه افراد فراهم شود(محرابی و همکاران، ۲۰۱۳، ۱۳۲).

۱-۸-۵-۲- تعریف عملیّاتی بعد یادگیری مستمر

اشاره به فراهم سازی شرایط مناسب، زمان کافی و پاداش به کارکنان جهت یادگیری مداوم در سازمان دارد. که شامل سوالات ۹-۱۱ پرسشنامه می باشد.

۱-۸-۵-۳-تعریف مفهومی بعد گفتگو و پرسش

گفتگو عالی ترین و کیفی ترین شکل ارتباط خلّاقانه و دو طرفه بوده (بهنامی، ۱۳۸۴، ۲۵).گفتگو روشی ساختارمند برای ایجاد مداخله در کارگروهی است که برای افراد این مکان را فراهم می سازد تا فضایی را برای یک دیگر ایجاد کنند که از ارزیابی نظرهای یک دیگر جلوگیری و به صحبت کردن درباره نقطه نظرهای فرد تشویق شوند(سلاجقه و همکاران، ۱۳۸۹، ۵۶).

۱-۸-۵-۴-تعریف عملیّاتی بعد گفتگو و پرسش

اشاره به روابط افراد با یکدیگر و ایجاد جوّ اعتماد و اطمینان در سازمان می باشد. که شامل سوالات ۱۲-۱۴ پرسشنامه می باشد.

۱-۸-۵-۵-تعریف مفهومی بعد همکاری و یادگیری گروهی و تیمی:

یادگیری تیمی و گروهی بسیار مهم است زیرا افراد در تیم­ها و گروه­ ها به صورت انفرادی نیستند، و اساس واحدهای یادگیری در سازمان های مدرن هستند. مهم­ترین تصمیم­های سازمانی در تیم و گروه ایجاد می­ شود (سیلینس وهمکاران، ۲۰۰۲، ۲۵).

۱-۸-۵-۶-تعریف عملیّاتی بعد همکاری و یادگیری گروهی و تیمی

اشاره به فراهم آوردن محیطی برای تبادل اطّلاعات، تجدیدنظر، پیشنهادات و انتقادات در سازمان دارد. که شامل سوالات ۱۵-۱۷ پرسشنامه می باشد.

۱-۸-۵-۷-تعریف مفهومی بعد ایجاد سیستم

سیستم قادر به تولید جریان های جدیدی از اطّلاعات هستند و از این طریق به گسترش دانش کمک می کنند. در سازمان های مبتنی بر اطّلاعات باعث انتقال مرکز ثقل کنترل از مدیران به کارکنان می شود و کارکنانی که با مجهز شدن به اطّلاعات قدرتمند شده اند عملکرد مؤثّرتری از خود نشان می دهند (تیزرو، ۱۳۸۱، ۳۷).

۱-۸-۵-۸-تعریف عملیّاتی بعد ایجاد سیستم

اشاره به ایجاد سیستم هایی جهت محاسبه عملکردها، شرایط مناسب یادگیری، محاسبه زمان و منابع صرف شده در سازمان می باشد. که شامل سوالات ۱۸- ۲۰ پرسشنامه می باشد.

۱-۸-۵-۹-تعریف مفهومی بعد تفویض اختیار:

بخشی از اختیارات مدیر لازم است به زیردستان داده شود، زیرا افراد و کارکنان نقش اساسی را در سازمان

ایفا می کنند وجود افراد در سازمان لازم است زیرا همیشه موفّقیّت سازمان وابسته به ادراک آنها از وضعیّت موجود می باشد.(وینکلیر و همکاران، ۲۰۰۷، ۷۲)

۱-۸-۵-۱۰-تعریف عملیّاتی بعد تفویض اختیار:

اشاره به فراهم آوردن محیط و منابعی مناسب جهت حمایت از افراد مبتکر، خلّاق، ریسک کننده در سازمان می باشد. که شامل سوالات ۲۱-۲۳ پرسشنامه می باشد.

۱-۸-۵-۱۱-تعریف مفهومی بعد ارتباط با محیط:

شرکت ها جهت پاسخگویی به تغییرات محیطی می بایست همواره با محیط پیرامون خود در ارتباط باشند، زیرا محیط همواره بر ساختار و استراتژی سازمان تأثیرات بسیاری می گذارد و هم چنین عوامل موجود در محیط میزان تعهّد کارکنان نسبت به سازمان را تحت تأثیر قرار می دهد زیرا تعهّد نیرویی است که یک فرد را به مجموعه ای از کارها و اعمال که به اهداف خاصّی منتهی می شود مرتبط می سازد که این نیرو تحت تأثیر عوامل گوناگونی از جمله عوامل محیطی می باشد(وارسی و همکاران، ۲۰۰۹، ۴۰۱).

۱-۸-۵-۱۲-تعریف عملیّاتی بعد ارتباط با محیط

ایجاد الگویی جهت تشویق به اندیشیدن از دید جهانی در سازمان و چگونگی دستیابی به اهداف از طریق ارتباط با محیط. در این تحقیق منظور از محیط هم محیط داخلی و هم محیط خارجی سازمان می باشد. که شامل سوالات ۲۴-۲۶ پرسشنامه می باشد.

۱-۸-۵-۱۳-تعریف مفهومی بعد رهبریّت استراتژیک

شامل توانایی تلفیق اندیشه و عمل استراتژیک و انتقال این دستاورد به مسیری استراتژیک و انجام تغییرات استراتژیک است. ماهیّت رهبری استراتژیک بدین گونه است که این رهبران مستقیماً بر افراد تأثیر نمی گذارند، بلکه از طریق تأثیرگذاری بر سیستم ها و فرآیندهای سازمانی به نتایج مطلوب و مورد نظر می رسند(فرهنگی و همکاران، ۱۳۹۰، ۳۴).

۱-۸-۵-۱۴-تعریف عملیّاتی بعد رهبریّت استراتژیک

اشاره به ایجاد فرصت های یادگیری، فرهنگ سازی، دور اندیشی و توجّه به اهداف و ارزش های موجود دارد. که شامل سوالات ۲۷-۲۹ پرسشنامه می باشد.

۱-۸-۶- تعریف مفهومی و عملیّاتی ابعاد تعهّد کارمند

۱-۸-۶-۱- تعریف مفهومی اشتیاق به تلاش بیش تر

افراد متعهّد چون به عهد خود وفادار هستند برای دستیابی به اهداف تلاش می کنند. بر اساس گفته کانتر یعنی تمایل افراد به در اختیار گذاشتن انرژی و وفاداری خویش به نظام اجتماعی می­باشد(باقری و همکاران، ۱۳۸۹، ۷۴).

۱-۸-۶-۲- تعریف عملیّاتی اشتیاق به تلاش بیش تر

تمایل افراد به انجام هر نوع کار در سازمان و همچنین تلاش بیش تر از حد نرمال برای انجام موفّقیّت آمیز مسئولیّت در سازمان می باشد. که شامل سوالات ۳۰-۳۲ پرسشنامه می باشد.

۱-۸-۶-۳-تعریف مفهومی اهمیّت دادن به هدف ها وارزش ها

یعنی اعتماد راسخ به هدف های سازمان و پذیرش آن ها می باشد. افراد متعهّد با اهداف و ارزش های یک سازمان فقط به خاطر خود سازمان و دور از ارزش های ابزاری(وسیله ای) و برای دستیابی به اهداف همکاران پیوستگی عاطفی دارند(پاشا و همکاران، ۱۳۸۹، ۷۴).

۱-۸-۶-۴- تعریف عملیّاتی اهمیّت دادن به هدف ها و ارزش ها

توجّه به انگیزه و میزان ارتباط افراد با سازمان خود و توجّه به میزان انطباق ارزش های کارکنان و ارزش های سازمان برای دستیابی به اهداف مشترک می باشد. که شامل سوالات ۳۳-۳۵ پرسشنامه می باشد.

۱-۸-۶-۵-تعریف مفهومی تمایل به حفظ عضویّت

کارمند تا چه حد خود را با اهداف سازمانی تطبیق داده و از عضویّت در آن لذّت می برد. فردی که به شدّت متعهّد است هویّت خود را از سازمان می گیرد، در سازمان مشارکت دارد و با آن در می آمیزد و از عضویّت در آن لذت می برد و نظم بیش تری در کار خود دارند، مدّت بیش تری در سازمان می مانند و بیش­تر کار می­ کنند(پاشا و همکاران، ۱۳۸۸، ۵۵).

۱-۹-۶-۶-تعریف عملیّاتی تمایل به حفظ عضویّت

توجّه به دیدگاه کارکنان نسبت به حرفه و سازمان خود و تمایل آنها جهت ماندن برای مدّت طولانی در حرفه و سازمان می باشد. که شامل سوالات ۳۶-۳۸ پرسشنامه می باشد.

۱-۹- روش کار

۱-۹-۱- نوع روش تحقیق

پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه گردآوری داده ها، یک تحقیق توصیفی از نوع همبستگی است.

۱-۹-۲-جامعه آماری

جامعه آماری مورد استفاده در این تحقیق کارمندان کلیدی شرکت های کوچک و متوسّط فعال در بخش کشاورزی و تولید کننده مواد غذایی پروتینی استان گیلان می باشد که شامل کارمندان کلیدی شرکت های مستقّر در مرکز رشد و فنّاوری در استان گیلان که دربخش کشاورزی نقش عمده دارند و همچنین کارکنان کلیدی شرکت های کوچک و متوسط پرورش دهنده ماهی در استان گیلان و کارمندان کلیدی شرکت های تولید کننده محصولات غذایی پروتینی واقع در شهرک صنعتی رشت می باشند.کارمندان کلیدی در این تحقیق شامل: مؤسس، مدیریت عمومی، مدیر بخش عملیات و تولید، مدیریت لجستیک، مسئول بخش حسابداری و مالی، مسئول بازاریابی، مدیر منابع انسانی، مسئول بخش فنی و مهندسی و… می باشد. تعداد جامعه آماری که کارمندان کلیدی شرکت های کوچک و متوسط استان گیلان شامل ۶۵۰ نفر می باشد.

۱-۹-۳-حجم نمونه

حجم نمونه با بهره گرفتن از جدول مورگان تعیین شد، که ۲۴۲ نفر به دست آمد.

۱-۹-۴- روش نمونه گیری

روش نمونه گیری در این تحقیق به صورت نمونه گیری تصادفی با طبقه بندی است.

۱-۹-۵- روش گردآوری اطّلاعات

تحقیق میدانی: هر مطالعه ای که در محیط واقعی صورت گیرد و به صورت غیر آزمایشی باشد مطالعه میدانی تلقی می شود. در این تحقیق محقّق از طریق مشاهده، پرسش با انسان ها و مؤسسات و شرکت ها ارتباط برقرار می کند.

روش جمع آوری داده ها دراین تحقیق به صورت مقطعی بوده است.

۱-۹-۶-ابزارهای گردآوری اطّلاعات

در این تحقیق داده ها به وسیله پرسشنامه که یکی از متداوّل ترین روش میدانی در جمع آوری داده ها است، جمع آوری می شود. پرسشنامه استاندارد از مقاله تسینگ (۲۰۱۱) می باشد که شامل دو بخش است که بخش اوّل مشخّصات فردی و شرکت و همچنین بخش دوم درباره ی روش های یادگیری استراتژیک و تعهّد کارمند است. که در مجموع ۳۸ سوال می باشد که به صورت بسته پاسخ می باشد.

پرسشنامه بااستفاده از مقیاس پنج گزینه ای لیکرت (از دامنه کاملأ مخالف=۱ تا کاملأ موافق=۵ ) می باشد.

در این پژوهش به منظور اندازه گیری پایایی پرسشنامه از روش آلفای کرونباخ استفاده شد.

روایی (اعتبار) پرسشنامه، با توجّه به این که پرسشنامه مؤلفه های روش های یادگیری استراتژیک و پرسشنامه تعهّد کارکنان پرسشنامه استاندارد است و در پژوهش های متعدد به کار رفته است نشان دهنده این است که روایی(ظاهری) این پرسشنامه در سطح قابل قبولی است. ولی برای اطمینان نظر استاد راهنما و استاد مشاور در این زمینه گرفته شده است که اساتید محترم نیز روایی این پرسشنامه را تأیید می کنند.

به هر شرکت یک پرسشنامه داده شد که پاسخ دهنده جزء کارمندان کلیدی شرکت محسوب می شد و ممکن بود دارای یکی از مسئولیّت های زیر باشد: مؤسس، مدیر بخش تو

برنامه ریزی فعالیت‌های بازاریابی
سازماندهی اجرا و کنترل فعالیت های بازاریابی
تجزیه و تحلیل فرصت‌های بازار^[۲۰]: هر حرکتی که سازمان انجام می‌دهد هم تحت تأثیر عوامل محیطی بوده و هم به نحوی بر آن‌ ها اثر (جزئی یا عمیق )می‌گذارد. مهم‌ترین ویژگی محیط تغییر و دگرگونی است. در این دگرگونی‌ها، فرصت‌ها و تهدیدهایی وجود دارد که سازمان‌ها باید با مطالعه و بررسی آن‌ ها، بیشترین استفاده را از فرصت‌ها برده و تهدیدها را به حداقل برسانند. برای پی بردن به انواع محیط‌های گوناگون همواره باید اطلاعات مربوط به آن‌ ها را با بهره گرفتن از روش‌های گوناگون (محیط شناسی) به دست آورده و مورد تعبیر و تفسیر (تحلیل محیطی) قرار داد. هدف نهایی از محیط شناسی و تحلیل محیطی، یافتن اثر هر یک از عوامل محیطی در عناصر آمیخته بازاریابی است(۶). این عناصر در ادامه توضیح داده خواهد شد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

جستجو و انتخاب بازارهای هدف^[۲۱]: سازمان‌ها به این امر واقفند که در یک بازار مفروض، توانایی تأمین رضایت تمام مصرف کنندگان را ندارند یا حداقل جلب رضایت کلیه مصرف کنندگان به یک روش امکان پذیر نیست. چرا که در یک بازار همواره تعداد زیادی مصرف کننده مختلف با نیازهای بسیار متفاوت وجود دارند. هر سازمان باید ضمن بررسی کل بازار، قسمت‌هایی از آن را برای خود انتخاب کند. این بررسی طی چهار مرحله صورت می‌گیرد:
اندازه گیری و پیش بینی تقاضا: سازمان‌های فعال باید برآورد دقیقی از اندازه فعلی و آتی بازار و قسمت‌های مختلف آن داشته باشند.
تقسیم بازار: بازارها را بر اساس عوامل مختلفی مانند عوامل جمعیت شناختی، عوامل روانشناسی و عوامل رفتاری می‌توان تقسیم کرد.
هدف گیری در بازار: یک سازمان احتمالاً با توجه به منابع محدود خود تصمیم به حضور در قسمت‌های محدود و مشخص بازار می‌کند.
جایگاه یابی در بازار: جایگاه یک کالا مکانی است که آن کالا در مقایسه با کالاهای رقیب در اذهان مصرف کنندگان اشغال می‌کند.
تعیین استراتژی‌های بازاریابی^[۲۲]: با توجه به موقعیت موجود شرکت و وضعیت واحدهای کسب و کار استراتژیک موجود، آینده‌ای که شرکت برای خود و واحدهای کسب و کار استراتژیک در نظر می‌گیرد و با توجه به فعالیت‌های جدیدی که شرکت می‌خواهد در آن‌ ها وارد شود، در راستای جلب رضایت مشتریان بازار هدف، استراتژی‌های بازاریابی مناسبی در نظر گرفته می‌شود. بنابراین انتخاب استراتژی مناسب بازاریابی به سیاست سازمان و نقش مورد نظرش در بازار بستگی دارد.
برنامه ریزی فعالیت‌های بازاریابی^[۲۳]: بعد از اینکه از طریق فرایند تحقیقات بازاریابی، فرصت‌های بازار شناسایی شده و از طریق تحلیل فرصت‌ها، بازار هدف و استراتژی‌های بازاریابی برای دسترسی به این بازار و تأمین نیازهای مشتریان این بازار مشخص شد، نوبت به برنامه ریزی فعالیت‌های بازاریابی جهت عملی کردن استراتژی‌های بازاریابی می‌رسد. با توجه به استراتژی‌های انتخاب شده و در راستای اجرای آن‌ ها، سازمان باید در مورد آمیخته بازاریابی و تخصیص بهینه منابع تصمیم بگیرد.
سازماندهی، اجرا و کنترل فعالیت‌های بازاریابی^[۲۴]: برای اجرای مطلوب برنامه‌های بازاریابی ابتدا باید مسئولیت انجام بخش‌های مختلف برنامه همراه با مسئول مربوطه در واحد بازاریابی مشخص شود. در ضمن واحد بازاریابی باید با سایر واحدهای سازمان همکاری نزدیک داشته باشد. هنگام اجرای برنامه‌های بازاریابی اتفاقات بسیاری رخ می‌دهد، لذا لازم است روش‌هایی برای کنترل در نظر گرفته شده و از بازخوردها نیز استفاده شود(۶).
اثر بخشی مدیریت بازاریابی
اثر بخشی بازاریابی عبارت است از بهبود چگونگی دستیابی به بازارها توسط بازاریابان با هدف بهینه سازی مخارج بازاریابی برای نیل به نتایج بهتر با توجه به اهداف کوتاه مدت و بلند مدت. چهار بعد اساسی اثر بخشی بازاریابی عبارتند از:
شرکت: هر شرکت در درون مرز مشخصی فعالیت می کند. این مرز از طریق اندازه شرکت، بودجه شرکت و توانایی شرکت برای ایجاد تغییر سازمانی تعیین می شود.
وضعیت رقابتی: بازاریابان در شرایط ایده آل باید از اینکه شرکت آن ها چگونه عمل می کند و عملکرد رقبای آن ها چگونه است، اطلاعات کاملی در دست داشته باشند.
مشتریان: درک از اینکه مشتریان چگونه تصمیم به خرید می گیرند، به بازاریابان کمک می کند تا اثربخشی بازاریابی را بهبود بخشند.
عوامل بیرونی: عواملی که خارج از کنترل شرکت بوده و بر اثر بخشی فعالیت های بازاریابی شرکت اثر مستقیم دارند. برخی از مهمترین عوامل بیرونی شامل شرایط آب و هوایی، نرخ سود و مقررات داخلی می باشد(۴۰).
بازاریابی خدمات در مقابل بازاریابی کالاهای فیزیکی
امروزه محیط پویای خدمات، امتیازی برای بازاریابی موثر محسوب می شود. گرچه هنوز هدایت عملیات کارآمد مهم است. اما دیگر برای موفقیت کفایت نمی کند. ضروری است محصولات خدماتی براساس نیاز مشتریان طراحی شده، واقع بینانه قیمت گذاری شوند. از این رو رقبای جدیدی در بازارها، خدمات خود را بر روی بخش های خاص بازار و در راستای قیمت ها، تلاش های ارتباطی و تحویل متمرکز کرده اند، بدون آنکه سعی کنند نیازهای همه مردم را در نظر بگیرند . آیا مهارت های بازاریابی شرکت های تولیدی مستقیما قابل انتقال به سازمان های خدماتی هستند؟ پاسخ منفی است(۴۱). وظایف مدیریت بازاریابی در بخش خدمات، از جهات اصلی متفاوت است. شکل ۲-۲، مقایسه آمیخته بازاریابی در مورد کالا و خدمات را نشان می دهد.
شکل(۲-۲): مقایسه آمیخته بازاریابی در مورد کالا و خدمات( بلوریان، ۱۳۸۷)
همان گونه که مشاهده می کنید کارکنان به دلیل ماهیت جدا ناپذیر خود از ارائه خدمت، در بازاریابی خدمات قرار گرفته اند درحالی که سایر عناصر آمیخته بازاریابی کالا و بازاریابی خدمات مشترک هستند. کارکنان به عنوان کسانی که خدمات را به مشتریان سازمان های ورزشی ارائه می دهند جزئی جداناپذیر از سازمان های خدماتی می باشند.
کالای ورزشی در مقابل خدمت ورزشی
کالا هر چیزی است که بتوان برای فروش یا مبادله جهت ارضاء نیاز مصرف کننده ارائه کرد. کالای ورزشی برای برآورده کردن نیاز و ایجاد مزایایی برای مصرف کنندگان ورزشی یا تماشاچیان طراحی می شود. خدمات که به وسیله سازمان های ورزشی و آمادگی جسمانی در معرض فروش قرار می گیرند، فعالیت ها و منفعت هایی هستند که برای فروش و مبادله به مشتری ارائه می شوند. درک تفاوت بین کالا و خدمت ورزشی از آن جهت که در تدوین برنامه ریزی مدیران بازاریابی مهم هستند، از اهمیت برخوردار است. از آنجایی که خدمات، مانند تماشای یک رویداد در لحظه ای که توسط ورزشکار تولید، و از جانب تماشاچیان به مصرف می رسند، تحت عنوان محصولات غیر قابل لمس و غیر محسوس تعریف می شوند کانال های توزیع رسمی و ظاهری ندارند. لیکن کالاهایی چون کفش ورزشی، در جایی توسط تولید کننده تولید شده، به یک خرده فروش ارسال و در نهایت به دست مصرف کننده می رسد(۴۲).
توپ تنیس، لوازم اسکی
*
خود مسابقه
*
شکل (۲-۳): پیوستار کالاها – خدمات (عباسی،۱۳۸۹)
خدمات محض
کالاهای محض
ملموس
کالاهای فیزیکی
ناملموس
کالاهای غیر فیزیکی
در مورد یک رویداد ورزشی غذا، خوراکی ها، کالاها، و مواد نوشیدنی که به افراد عرضه می شود از نوع کالاهای محض به شمار می آیند، لذا افرادی باید این کالاها را به مشتریان عرضه وخدمات رسانی کنند. مسئولیت پذیری، ادب و احترام و روابط دوستانهء افرادی که این خدمات را ارائه می کنند، از مؤلفه های نامحسوسی است که در برابر یک خدمت وجود دارد. بسیاری از محصولات ورزشی وجود دارند که دقیقاً کالا و یا خدمت نیستند؛ بلکه ویژگی هایی در بین این دو دارند. در مجموع تفاوت اصلی بین کالاها و خدمات ورزشی بر مبنای جنبه های محسوس و ملموس ورزشی آن ها است(۴۳). شکل۲-۳پیوستار کالاها – خدمات را نشان می دهد. در یک سوی این پیوستار کالاها و در سوی دیگر آن منحصراً خدمات ورزشی قرار می گیرند.
در مجموع کالاها و خدمات ورزشی را می توان به چهار دلیل از یکدیگر متفاوت دانست:
ناملموس بودن^[۲۵]: خدمات ناملموس هستند یعنی نمی توان پیش از خرید آنها را دید، لمس کرد یا حس نمود.
تشابه و پیوستگی^[۲۶]: تفاوت دیگر بین کالا و خدمات میزان تشابه و پیوستگی آن دو است. به عبارت دیگر این مطالب اشاره به دریافت سطح مشابهی از کیفیت محصول در چند نوبت مصرف دارد.
غیر قابل ذخیره بودن و قابلیت فساد^[۲۷]: کالاها را می توان بدون اینکه فاسد شوند تا مدت مشخصی نگهداری کرد. بر خلاف کالاها، خدمات را نمی توان ذخیره یا انبار نمود.
قابلیت تفکیک^[۲۸]: عامل دیگری که بین کالا و خدمات تفاوت ایجاد می کند، تفکیک پذیری است. مصرف کننده می تواند کیفیت کالای خریداری شده را از کیفیت و نحوۀ ارایۀ خدمات به مشتریان در فروشگاه جدا کند. اما هنگام خرید خدمات این تفکیک امکان پذیر نمی باشد.
از نظر بلوریان (۱۳۷۸) فعالیت های بازاریابی در مورد کالاها یا اشیاء قابل لمس با توجه به عناصر آمیخته بازاریابی یعنی کالا، قیمت، تبلیغات و پیش برد فروش و توزیع و بسته بندی در محیط بازار انجام می شود و مشتری با توجه به شناخت خود از کالا، همزمانی نیاز و خرید و بالاخره عملیات بنگاه های عرضه کننده کالا، نیاز خود را برآورده می کند اما فعالیت های بازاریابی در مورد خدمات فقط به کمک عناصر آمیخته بازاریابی مقدور نیست(۴۴).
محصولات ورزشی
یک محصول ورزشی می تواند کالا، خدمت و یا آمیخته ای از هردو باشد که دربرگیرنده منافع و فوایدی برای مصرف کنندگان، اعم از تماشاچیان، مشتریان، شرکت کنندگان در فعالیت های ورزشی و یا سازمان ها باشد. براساس این تعریف غایت طراحی و تولید محصولات ورزشی برآورده ساختن نیازها و ایجاد رضایت حاصل از مصرف کالا یا خدمات ارائه شده در مصرف کنندگان است. فواید حاصل از خدمات ورزشی گاه به عنوان دسته ای از منافع مورد استفاده می باشد، به عنوان مثال یک کفش ورزشی عرضه شده براساس مخاطبین و بازار هدف ممکن است حاوی فوایدی مانند ارزان بودن، سبک بودن، راحت بودن و یا بادوام بودن باشد(۴۵).
طبقه بندی محصولات ورزشی
درک دقیق از محصول شرکت، شناخت امکانات فعلی و کسب آگاهی در زمینۀ محصولات تولیدی و محصولاتی شبیه به آن می تواند تصمیم گیری هایی در ارتباط با توسعه و تنوع محصول، استراتژی های قیمت گذاری، تاکتیک های توزیع و استراتژی های ترویجی را با اثربخشی بالاتری همراه سازد(۴۶). این چنین اطلاعاتی به سازمان های ورزشی کمک می نماید تا بتوانند محصولات خویش را به درستی تعریف نماید. در ارتباط با فرصت ها و تهدیدات پیش رو تصمیمات بهتری اتخاذ نمایند، برنامه های بازاریابی مناسبی ارائه دهند، آمیختۀ بازاریابی مناسبی را تدوین نمایند و در نهایت بتوانند زمان مناسبی را برای ارائه و اتمام ارائه محصولات خویش در نظر بگیرند(۴۷).
یک روش برای طبقه بندی محصولات ورزشی، طبقه بندی بر مبنای مشتریان است. در این روش، محصولات به طور سنتی به دو دسته ی بسیار گسترده طبقه بندی می شوند. محصولات مصرفی و محصولات تجاری. محصولات مصرفی شامل محصولاتی است که به مصرف کننده فردی و خانگی نهایی ارائه می گردد(۴۷). و محصولات تجاری محصولاتی هستند که شرکت ها و سازمان ها برای استفاده در تولید کالاها و یا ارائه خدمات و یا انجام کسب و کار و یا فروش مجدد به سایر مصرف کنندگان فروخته می شود(۴۸).
در هر طبقه محصول می تواند شامل کالا، خدمات، افراد، مکانها، و ایده ها باشند. در ارتباط با محصولات خدماتی می توان یکسری طبقه بندی های جزیی تر را نیز لحاظ کرد: محصولات خدماتی با کالا های کرایه ای، محصولات خدماتی با کالاهای شخصی (مالک) و خدمات بدون کالا.
خدمات با کالاهای کرایه ای شامل کرایه محصولات در یک دورۀ زمانی معین می باشد. و به عنوان مثال مؤسسه آموزشی تنیس که می تواند راکت های تنیس را به مشتریان خود کرایه دهد.

گیرندگان عمومی و سیاسی و گروه های اجتماعی و قانونی) فراهم می آورند. هیأت مدیره بعنوان وسیلهای تسهیلکننده برای دستیابی به چشماندازهای شرکت میباشد. مدیران غیرموظف با همکاری دیگر اجزا پیشامدهای محیطی شرکت را مدیریت می کنند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

هیأت مدیره به عنوان سازوکار حمایتی نه تنها بین شرکت و محیط خارج ارتباط برقرار می کند بلکه از منابع در شرایط نامطمئن نگهداری و محافظت می نماید. ارتباط شبکهای در این تئوری عملکرد شرکت را افزایش می دهد. هیأت مدیره به عنوان یک منبع نه تنها منابع مورد نیاز را با دیگر منابع جا به جا می کند بلکه با تاثیر بر شرایط و منابع باعث بهبود در عملکرد شرکت میشود.
تئوری هزینه معاملات در برابر تئوری نمایندگی
ویلیامسون (۱۹۹۶) با مقایسه این دو تئوری به این نتیجه میرسد که یکی از تفاوتهای اصلی بین آنها استفاده از یک آرایهبندی متفاوت برای یک موضوع است (یعنی استفاده از واژگان متفاوت برای توصیف مسایل و مشکلات یکسان) برای مثال:
الف- تئوری هزینه معاملات فرض میکند که افراد اغلب فرصت طلب هستند در صورتی که تئوری نمایندگی خطر اخلاقی و هزینه های نمایندگی را مورد بحث قرار می دهد.
ب- تئوری نمایندگی فرض میکند مدیران به دنبال عایدیهای متفرقه هستند، در صورتی که در تئوری هزینه معاملات، مدیران معاملات خود را بصورت فرصت طلبانه ترتیب می دهند.
ج- تفاوت دیگر این است که واحد بررسی و تحلیل در تئوری نمایندگی، کارگزار فردی است، در صورتی که در تئوری هزینه معاملات واحد بررسی و تحلیل، معامله است. با این همه، هر دو تئوری به یک مشکل میپردازند: چگونه مدیر را متقاعد کنیم تا منافع سهامداران و افزایش سود شرکت/سهامدار را به جای منافع شخصی خود دنبال کند.این دو تئوری لنزهای متفاوتی هستند که می توانند از طریق آنها مشکلات یکسان را مشاهده، بررسی و تحلیل کرد. اکنون لنز سومی را معرفی می کنیم، لنز تئوری ذینفعان.
تئوری ذینفعان
تئوری ذینفان یکی از تئوری های نسبتا جدید در عرصه مدیریت است که فلسفه وجودی آن در مسئولیت پذیری شرکت نهفته است. بر این اساس، دیدگاه این تئوری جامعتر و گستردهتر از تئوی نمایندگی است و از هیأت مدیره انتظار می رود از منافع کلیه ذینفعان (شامل:منافع گروه های اجتماعی و محیطی از جمله: گروه های سیاسی، سرمایهگذاران، مشتریان ، فراهم آورندگان، سازمان های دولتی…) محافظت کند(فریمن^[۴۴]، ۱۹۸۴).
لینکویس^[۴۵](۱۹۸۴) یکی از حامیان این تئوری است که، ذینفع را این گونه تعریف می کند “ذینفع، افراد یا سازمان هایی هستند که به نوعی از فعالیت های سازمان متاثر میشوند و میتواند، تقویت کننده یا مانع موفقیت سازمان شوند. ذینفعان ممکن است برنده یا بازنده باشند و نیز میتوانند بخش از تصمیم گیرندگان، کاربران، مصرف کنندگان و فعالان فعالیتهای سازمان باشند”.
این تئوری مشخص می کند که خیلی از گروه ها از جمله گروه های سیاسی، سرمایهگذاران، مشتریان، فراهمآورندگان، سازمان های دولتی و مرتبط با شرکت ارتباط دارند و تحت تاثیر تصمیمگیری های شرکت قرار می گیرند.
دولت به عنوان یک ذی نفع از مزایای اطلاعات شفاف ناشی از سیستم حاکمیت شرکتی برخوردار می گردد. در چنین شرایطی، سیستم حاکمیت شرکتی مطلوب از منظر دولت به رویکردی اطلاق می شود که حقوق دولت نیز به عنوان یکی از گروه های ذینفع رعایت گردیده و سهم وی از سود شرکت به صورت دقیق و روشن مشخص شود. لازمه این امر آن است که سهامداران نهادی نظارت کافی بر عملکرد شرکت داشته و فعالیت گرا باشند و هیأت مدیره شرکت ها نیز توجه به حقوق تمامی ذینفعان را در اولویت و دستورکار خود قرار دهند. در این میان، مالیات به عنوان بارزترین حقوق دولت از اهمیت بسزایی برخوردار است و چنانچه موارد فوق رعایت نگردد، باعث به وجود آمدن اختلاف سود ابرازی شرکت ها با سود تعیین شده مشمول مالیات از طرف مقامات مالیاتی خواهد شد.
تئوری ذینفعان در برابر تئوری نمایندگی
آیا ممکن است شرکت ها بتوانند ثروت سهامداران را در یک چارچوب تئوری نمایندگی افزایش دهند و در همان زمان منافع تعداد کثیری از ذینفعان را برآورده سازند؟ به عبارت دیگر آیا بین تئوری ذینفعان و تئوری نمایندگی توافقی وجود دارد؟ در واقع، از لحاظ نظری تفاوتهای مشخصی بین دو الگوی تئوری را سازش ناپذیر می سازد. لکن با بررسی دقیقتر می توان به شباهت هایی بین این دو تئوری پی برد به عنوان مثال، مدیران به عنوان یک گروه از ذینفعان در موضع کنترل نهایی قرار دارند چون آن ها دارای قدمت تصمیمگیری هستند که به آن ها اجازه می دهد تا منابع شرکت را به صورتی موافق با ادعاهای دیگر گروه های ذینفع تخصیص دهند(هیل و جونز، ۱۹۹۲). این بدان معنا است که مدیر شرکت در نهایت مسئول رفع نیازها و انتظارات ذینفعان می باشد. با بهره گرفتن از واژگان تئوری نمایندگی با فرض وضعیت مسئولیت منحصر به فرد مدیران، منافع آن ها نه تنها باید با منافع سهامداران، بلکه با منافع تمام گروه های ذینفعان دیگر هماهنگ شوند، همانطور که در گفتار ذیل بیان شده است که: “…بین گروه کلی روابط ذینفع-کاگزار و روابط کارگمار-کارگزار تعادلی وجود دارد که در تئوری نمایندگی بیان می شود. روابط ذینفع-کارگزار تعادلی وجود دارد که در تئوری نمایندگی بیان می شود. بین روابط ذینفعان-کارگزار و روابط کارگمار-کارگزار هر دو مستلزم یک قرارداد صریح یا ضمنی می باشند که هدف آن سازگاری بین منافع مختلف است. به علاوه هر دو رابطه با ساختار حاکمیت شرکتی کنترل می شوند”(هیل و جونز، ۱۹۹۲). همانطوری که پیشتر گفته شد، پذیرش دیدگاه تئوری نمایندگی منجر به تبیین تئوری بر اساس منفعت شخصی می شود، در حالی که پذیرش دیدگاه تئوری هزینه معاملات، منجر به بازار سرمایه و پیشگیری از فروپاشی شرکت ها ممکن نیست مگر آن که بتوان به نحوی این دو دیدگاه را با هم ادغام کرد، در غیر این صورت نمیتوان به حاکمیت شرکتی مناسبی دستیافت (حساس یگانه، ۱۳۸۶).
ترکیب تئوریها
تئوریهای مذکور هر یک دیدگاه منحصربهفردی به این مسئله دارند که جایگاه هیأت مدیره در شرکت چگونه است. تئوری نمایندگی بر تضاد منافع بین مدیر و مالک تمرکز دارد، در حالی که تئوری مباشرت به مدیران به عنوان مباشران نگاه می کند و بر این فرض استوار است که یک همسویی بین مباشران و اهداف سازمانی وجود دارد. از طرفی تئوری ذینفعان در رابطه با منافع گروه های مختلف ذینفع روبرو است. تئوری وابسته به منابع نیز بر اهمیت هیأت مدیره به عنوان یک منبع تاکید می کند و فراتر از نقش سنتیاش در تئوری نمایندگی (مسئولیت نظارت) گام بر میدارد. در میان تئوریهای بحث شده، دیدگاه تئوری نمایندگی در میان نویسندگان و محققین دانشگاهی مختلف بیشترین توجه را دارا می باشد. تئوری نمایندگی پایهای برای استانداردهای راهبردی، آییننامهها و اصول به وسیلهی سازمان های زیادی از قبیل؛ سازمان همکاری توسعه اقتصادی^[۴۶] ؛صندوق بین المللی پول (۱۹۹۲) میباشد. هیأت مدیره توسط سهامداران منصوب می شود تا مدیران را برای محافظت از منابع سهامداران نظارت و کنترل کنند و انتظار میرود که این نقش به وسیلهی استقلال اعضایغیرموظف و جدایی ریاست هیأت مدیره و مدیرعامل موثرتر شود. در بخش بعدی از چهار دیدگاه تئوریکی بالا بهره میگیریم تا ساختار هیأت مدیره را بشناسیم و تاثیر آن را روی سیاست های متهورانه مالیاتی شناسایی کنیم.
۲-۲-۴) ساختار هیأت مدیره
شرکت باید توسط هیأت مدیرهای کارا هدایت شود که این هیأت مدیره مسئول موفقیت شرکت است. نقش هیأت مدیره هدایت شرکت در چارچوبی از کنترلهای اثربخش و سنجیده میباشد که او را قادر به ارزیابی و مدیریت ریسک می کند. هیأت مدیره باید اهداف راهبردی شرکت را تعیین کند و اطمینان یابد که منابع انسانی و مالی لازم به منظور تحقق اهداف شرکت وجود دارد و همچنین باید با تعیین ارزشها و استانداردهای شرکت، تعهدات خود را نسبت به سهامداران و سایر ذینفعان اعمال کند.
اعضای هیأت مدیره از بین خود فردی را به عنوان رئیس انتخاب می کنند که مسئول هدایت و رهبری هیأت مدیره است.
رئیس هیأت مدیره باید اطمینان یابد که اطلاعات صحیح به موقع و واضح در اختیار مدیران قرار میگیرد. رئیس هیأت مدیره باید ارتباطات ساختاری بین مدیراناجرایی و غیراجرایی ایجاد کرده و امکان مشارکت اثربخش اعضای غیرموظف را در امور خاص فراهم نماید(گزارش کنسل^[۴۷]، ۲۰۰۳). چارچوب حاکمیت شرکتی باید هدایت راهبردی شرکت و نظارت بر کارایی مدیریت توسط هیأت مدیره و همچنین پاسخگویی هیأت مدیره به شرکت و سهامداران را تضمین کند.
هیأت مدیره باید بر مبنایی کاملا آگاهانه، با حسن نیت و با پشتکار و مراقبت مقتضی و به نفع شرکت و سهامدارن انجام وظیفه نماید. در شرایطی که تصمیمات هیأت مدیره، گروه های مختلف سهامداران را به گونهای متفاوت تحت تاثیر قرار می دهد، باید با کلیه سهامداران به نحو منصفانه برخورد شود(جلالی، فاطمه، ۱۳۸۶).
به طور خلاصه هیأت مدیره باید وظایف کلیدی مشخصی به این شرح را برآورده کند:
بازبینی و هدایت راهبردی شرکت، برنامه ریزی طرحهای عمده، تعیین سیاست های مربوط به ریسک، نظارت بر اجرای صحیح عملکرد شرکت، نظارت بر مخارج سرمایهای عمده، هزینه های تحصیل و نقدینهکردن سرمایهگذاری.
نظارت بر کارایی رویه های حاکمیت شرکتی و ایجاد تغییرات مورد نیاز.
تعیین پاداش، نظارت و در مواقع ضروری جایگزینی مدیران اجرایی کلیدی
همسوکردن پاداش هیأت مدیره و مدیران اجرایی کلیدی با منافع بلندمدت شرکت و سهامداران.
ایجاد فرایندهای رسمی و شفاف در خصوص انتخاب و انتصاب هیأت مدیره.
اطمینان از یکپارچگی سیستمهای گزارشگری مالی و حسابداری شرکت از جمله حسابرسی مستقل و اطمینان از اینکه سیستمهای مدیریت ریسک، کنترل مالی و عملیاتی در مکان مناسب وجود داشته و با قانون و استانداردهای مربوطه مطابقت دارند.
نظارت بر فرایندهای افشا و تبادل اطلاعات (حساس یگانه، ۱۳۸۶). جانسون^[۴۸](۲۰۰۴) بیان میکند که هیأت مدیره باید قادر به اعمال قضاوت عینی مستقل در امور شرکت باشد و همچنین تعیین کمیته هیأت مدیره، تفویض اختیار اعضا و فرایندهای کاری باید به خوبی توسط هیأت مدیره تعریف و افشا گردد. اعضای هیأت مدیره باید قادر باشند که مسئولیتهایشان را به گونهای اثربخش برعهده گیرند و بهمنظور مسئولیتهای خود باید به اطلاعات به موقع، مرتبط و صحیح دسترسی داشته باشند.
ویلن و هانگر^[۴۹] (۲۰۰۴) وظایف اولیه هیأت مدیره را اینگونه خلاصه می کنند:
نظارت: یک هیأت مدیره باید خودش را در کنار و همسو با پیشرفت(همداخل و همخارج)سازمان قرار دهد. هیأت مدیره علاوه بر استفاده از اطلاعات در تصمیمگیریها، می توانند عدمتوجه به برخی مشکلات و راه های پیشرفت را به مدیرعامل گوشزد کند.
ارزیابی و تاثیرگذاری: هیأت مدیره میتواند وعدهها، تصمیمات و اعمال مدیرعامل را بررسی کرده، تا آن ها موافقت یا مخالفت نماید، توصیه یا پیشنهاد دهد و جایگزینها را مطرح کند. اکثر هیأت مدیرههای فعال این اعمال را علاوه بر نظارت بر فعالیتهای مدیریت، انجام میدهند.
به کار انداختن و تصمیم گرفتن: هیأت مدیره می تواند رسالت مشترک را طراحی و گزینههای استراتژیک را در مدیریتش مشخص کند.
۲-۲-۵) هیأت مدیره و مسئولیتآن
هیأت مدیره نسبت به صحت و منصفانه بودن حسابهای مالی مسئولیت دارد با این حال، غالبا دادگاهها از تعیین وظایف سنگین هیأت مدیره شانه خالی می نمایند. طی سال های اخیر، مواردی مشاهده شده است که دادگاهها تلاش کردهاند بکارگیری استانداردهای بیشتری را جهت هیأت مدیره پیشنهادکنند. براساس قانون شرکت ها (۱۹۸۵) اعضای هیأت مدیره به عنوان تضمین کننده صحت و منصفانه بودن صورتهایمالی شناخته شدهاند. اما دادگاهها و مراجع قضایی با تفسیری که از قانون داشتند، حوزه وظایف هیأت مدیره را محدود به وظایف عادی و بر اساس مهارتهای آن ها تعیین نمودند. بدینترتیب، هیأت مدیرهای که صورتهایمالی را به کمک حسابداران رسمی تهیه مینمایند، میتواند از مسئولیت در قبال صحت و منصفانه بودن صورتهای مالی شانه خالیکند.
هیأت مدیره علاوه بر تعهدات خود نسبت به مدیریت مناسب شرکت و حرکت در جهت منافع سهامداران، مسئولیت های دیگری از قبیل حفاظت از دارائی ها، جلوگیری از وقوع تقلب و کشف تقلبهای انجامشده و سایر اعمالغیرقانونی را برعهده دارد.
روشها و رویه های حسابداری و سایر کنترلهای مالی در صورتی که توسط حسابرسان داخلی و نیز کمیته حسابرسی به طور منظم بررسی شوند، می توانند موثرتر باشند. هیأت مدیره باید به منظور دستیابی به اطلاعات و صورت هایمالی صحیح و منصفانه، به طور مستمر سیاستها و روش های حسابداری مناسب را براساس استاندارهای موجود بکاربرده و در مواقعی که نیاز به برآورد باشد، برآوردهای انجامشده به طور منطقی و محتاطانه صورت پذیرد.
افزایش حقوق هیأت مدیره، پاداش و حق اختیار خرید سهامی که به آن ها تعلق می گیرد، دیدگاهی را تداعی می کند که مدیران بیشتر به دنبال کسب منافع خود هستند و از منافع سهامداران شرکت غافلاند. این امر تا جایی پیشرفت که در بسیاری از موارد حتی با وجود پدیدار شدن علایم ورشکستگی مالی، حقوق تعلق گرفته به هیأت مدیره کاهش نمی یابد.
شرکت ها از طریق تصمیمهای اتخاذ شده از سوی هیأت مدیره خود، اقدام به تنظیم سیاستها و اهداف خود مینمایند. اهداف مذکور از سوی مدیران ارشد به مدیران اجرایی شرکت ابلاغ می شود تا سیاست های اتخاذ شده اجرا گردند. فرض بر آن است که هیأت مدیره با تطابق نتایج واقعی عملیات با اهداف تعیینشده، هر چه سریعتر مشکلات ایجادشده را شناسایی و پس از یافتن دلایل انحراف از اهداف تعیینشده، اقدام به اصلاح مشکلات نماید.
از سوی دیگر، حسابرسان ملزم هستند تا مهارتهای حرفهای خود را بصورت بیطرفانه بهکاربرند و درعینحال، ویژگی استقلال و دیدگاه انتقادی خود را حفظ نمایند. در این میان، هیأت مدیره باید تلاش نماید تا رابطه بین حسابرسان و مدیریت با سهولت بیشتری پیش رود. این روند باید بهگونهای باشد که مدیران نسبت به مسئولیتهای خود واقف بوده و ضمن رعایت کنترلهای داخل واحد تجاری، به سوی تداوم فعالیت گام بردارند و توضیحات لازم جهت حسابرسان ارائه گردد.
۲-۲-۶) هیأت مدیره بعنوان سازوکاری نظارتی
برای تقلیل زیان باقیمانده به افراد ذینفع از تهور مالیاتی و درنتیجه کنترل معضل نمایندگی، سیستمهای تصمیمگیری مناسبی که مدیریت و کنترل تصمیمات با اهمیت را در تمامی سطوح شرکت تفکیک میکنند ضرورت دارند(فاما و جنسن، ۱۹۸۳^[۵۰]). هیأت مدیره یکی از چنین سیستمهای تصمیمگیری است. یعنی یک دستگاه حکمفرمای شرکتی با اهمیت مورداستفاده برای تایید و نظارت بر مهمترین تصمیمات شرکتی و استخدام، اخراج و پرداخت حقوق و مزایای مدیران سطح عالیرتبه در شرکت است. هیأت مدیره اختیار خود را برای کنترل داخلی و دیگر تصمیمات از سهامداران شرکت دریافت میکند. دارای اختیار محدود ساختن هرگونه زیان باقیمانده ناشی از معضل نمایندگی میباشد چون از مسئولیت نهایی در چارچوب نمایندگی برای فراهمنمودن سازوکارهای کمهزینه برای جایگزینی یا جابجایی مدیریت ارشد به نفع سهامداران برخوردار است. این امر باعث می-شود تا هیأت مدیره به نقطه اوج یا راس امور کنترل تصمیمات در شرکت تبدیل شود.
هیأت مدیره همچنین از مسئولیت نهایی برای تصمیمات راهبردی که شرکت برای تمامی افراد ذینفع و بطورکلی برای جامعه اتخاذ میکند، برخوردار است. بنابراین، هیأت مدیره باید بر مدیریت نظارت نماید تا اطمینان یابد که به میزان کافی به انتظارات فرد ذینفع و اجتماعی رسیدگی میشود(رز، ۲۰۰۷)^[۵۱].
۲-۲-۷) ترکیب هیأت مدیره و تهور مالیاتی (اعضای موظف و غیرموظف):
فاما و جنسن(۱۹۸۳)^[۵۲] اینگونه استدلال میکنند که ترکیب هیأت مدیره یک عامل حیاتی در ایجاد هیأت مدیرهای است که ناظر اثربخش بر اعمال مدیریت بوده و بر ارزش برخورداری از اعضای غیرموظف و موظف بر هیأت مدیره تاکید دارد. آن ها همچنین بر این موضوع تاکید دارند که اثربخشی هیأت مدیره در نظارت بر مدیریت، تابعی از ترکیب اعضای غیرموظف و موظف است در خدمت هیأت مدیره میباشند. به همین ترتیب، ابراهیم و همکارانش(۲۰۰۳)^[۵۳] بر این مدعا هستند که ترکیب هیأت مدیره بر پاسخگویی شرکت به نیازهای جامعه تاثیرگذار است.
قابلیت وجود یا حضور هیأت مدیره بعنوان سازوکار حاصل داخلی کمهزینه کنترل را میتوان با گنجاندن اعضایغیرموظف در هیأت مدیره ارتقا داد (فاما، ۱۹۸۰). ارزش افزودهای که اعضای غیرموظف با خود به همراه دارد را میتوان به بهترین نحو با لحاظ نمودن آن بعنوان داوران حرفهای قدردانی نمود داورانی که وظیفه آن ها پیشبینی رقابت میان مدیران ارشد شرکت است. هیأت مدیره معمولاً شامل تعداد زیادی از اعضایغیرموظف است که بعنوان میانجیهایی در توافقات بین اعضای موظف و تصمیمات تحریمی ایفای نقش میکنند که دربرگیرنده معضلات عمده نمایندگی است. انتصاب نسبت بالاتری از اعضای موظف در هیأت مدیره باید باعث ارتقا اثربخشی آن ها در نظارت بر مدیریت و بهبود تطبیق شرکتی شود.(فاما و جنسن، ۱۹۸۳).
تحقیقات پیشین از جمله: دیانجل، (۱۹۹۴)؛ بیسلی، (۱۹۹۶)؛ یرماک، (۱۹۹۶) و اوزون، (۲۰۰۴) به بررسی تاثیر نظارت موثر بر احتمال گزارشدهی مالی و کلاهبرداری شرکتی پرداختهاست. این تحقیقات نشان می دهد که شرکت های دارای نظارت موثرتر بر مدیریت کمتر احتمال دارد در کلاهبرداریهای شرکتی درگیر شوند چرا که اعضای غیرموظف از انگیزه ناچیزی برای حضور در این گونه رفتار برخوردارند. بویژه، پرداخت حقوق و مزایا به اعضای غیرموظف معمولاً ارتباطی با عملکرد مالی و یا قیمت سهام شرکت ندارد، این مدیران از انگیزه بیشتری برای نظارت بر مدیریت برخوردارند. بازار خارجی برای اعضایغیرموظف نیز باید به عملکرد مناسب پاداش داده و به اعضای غیرموظف نظم ببخشد که در نظارت بر مدیریت ناکارامد هستند.
ادبیات مسئولیت اجتماعیشرکتی نیز بر اهمیت اعضایغیرموظف در نظارت بر رفتار مدیرعامل در مقوله تصمیمات راهبردی کلیدی تاکید دارد که بطورکلی بر جامعه تاثیرگذاراست (پیرس و زهرا، ۱۹۹۱، ابراهیم ۲۰۰۳، رز، ۲۰۰۷ ). اعضای غیرموظف در نقش های خود بعنوان ناظران تصمیمات راهبردی شرکتی، باید بنحوی فعال حامی پاسخگویی بیشتر شرکت به نیازهای جامعه باشند. همچنین تایید میکنند که اعضایغیرموظف به احتمال زیاد نسبت به اعضای موظف مخالف تعریف نامشخص عملکردی از شرکت هستند که عمدتاً بر روی معیارهای مالی متمرکز بوده و به پاسخگویی بیشتر به نیازهای جامعه گرایش دارند (ابراهیم و همکارانش، ۲۰۰۳).

– رشد تحرکات ضد ایرانی کشورهای منطقه خلیج فارس:
تشکیل شورای همکاری خلیج فارس در دوران جنگ تحمیلی و صف آرایی در کنار عراق در مقابل ایران، اوج خصومت کشورهای این حوزه با ایران بود. پس از جنگ، هر روز شاهد پیشرفت‌های جدیدی در حوزه های مختلف در ایران بوده اند. موقعیت منطقه ای و بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران و روند فزاینده قدرت ایران در معادلات امنیتی منطقه، بر تعدیل رفتار و مواضع آنها تاثیر گذار بود.یکی دیگر از پیامدهای اغتشاش 88، احیای خصومت دیرینه سران عرب کشورهای حوزه خلیج فارس بود. آنها التهاب انتخاباتی سال 88 را فرصتی برای جبران ناکامی های گذشته خود یافتند. لذا به شیوه های مختلف به حمایت های پنهان و آشکار از جریان مذکور پرداختند. بنا به گفته یکی از فعالان اصلاح طلب در جریان سفر به یکی از کشورهای حاشیه خلیج فارس، شیخ نشینان برخی از این جوامع، مبلغی را به عنوان کمک به برنامه تبلیغاتی اصلاح طلبان اختصاص داده است^[141]. با انتشار خبر مربوط به نشست موسوم به الجناردیه در عربستان و کمک 18 میلیون دلاری به طیف اصلاح‌طلبان خارجه نشین، که با تحریک مستقیم انگلستان وآمریکا صورت گرفت، از ادامه تلاش های عربستان برعلیه ملت ایران و حمایت از جریان انتخابات سال 88 پرده برداشته شد. نشست الجنادره از سوی گارد ملی عربستان برگزار شده بود^[142].

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

همچنین، با ایجاد تزلزل و نیز بی ثباتی نسبی حاصل از اغتشاشات انتخاباتی در ایران، دوباره بحث ها و نیز ادعاهای واهی در مورد جزایر سه گانه ایرانی محور جنجال آفرینی گردید. اگرچه شیوخ عرب حوزه خلیج فارس همواره در مورد مسائلی چون ادعای امارات دارای موضع بودند اما بعد از انتخابات، شاهد اوج گیری مواضع و رفتارهای تهدیدآمیز بودیم. وزارت امور خارجه امارات در اظهاراتی تهدیدآمیز، وضعیت جزایر سه گانه ایرانی را اشغالی توصیف کرد و گفت”این وضعیت در روابط ایران با کشورهای عربی همسایه خود تاثیر منفی دارد. امیدواریم طرف ایرانی به این موضوع و این اختلاف و این اشغال نه تنها به عنوان مانعی دربرابر بهبود و گسترش روابط با امارات بلکه به عنوان مانعی در برابر روابط کشورهای عربی با ایران بنگرد. به سود همه، ایران و کشورهای عربی است که این اختلاف حتما می‌بایست به صورت مسالمت‌آمیز و عادلانه پایان یابد”. برخی رسانه‌ ها اعلام کردند که امارات برای گرفتن جزایر سه گانه از ایران، مزدور استخدام کرده است. روزنامه نیویورک تایمز، در گزارشی از تشکیل یک گردان 800 نفره از نیروهای خارجی برای امارات عربی به منظور دفاع از این شیخ‌نشین در برابر حملات خارجی و همچنین اشغال جزایر سه‌گانه ایرانی ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک خبر داد. این مأموریت را ولیعهد امارات به اریک پرینس مؤسس شرکت “بلک واتر” داده است. این شرکت، عده‌ای از کلمبیائی‌ها را تحت عنوان کارگران ساختمانی وارد امارات کرده اما در حقیقت، آنها سربازان یک ارتش مخفی انگلیسی- آمریکایی که توسط مزدوران هدایت می‌شود و متعلق به اریک پرینس موسس بلک واتر است،‌ هستند. ولیعهد امارات به شرکت مذکور تأکید کرده مزدوران را نباید از میان مسلمانان انتخاب کنداین نوع رفتارها و موضع گیری‌ها که پس از التهاب انتخبات ریاست جمهوری سال 88 روند افزایشی داشته به معنای این است که برخی از دولت‌های منطقه با نگاه به داخل ایران و حرکت های ناآرامی مذکور گونه این احساس و تصور غلط در آنها شکل گرفت که می توانند با بهره گرفتن از این فرصت ها قدرت یابی جمهوری اسلامی ایران را چه در بعد قدرت نرم و چه از نظر قدرت ژئوپلتیکی و راهبردی مانع خواهند شد(قنبری،1390: 200-273).
نمودار دایره ای بازخورد حضور انگلستان درالتهابات انتخاباتی سال 88 بر جامعه ایران در ابعاد خارجی بر حسب میزان تاثیرگذاری
بازخورد تبعات منفی سیاست های مداخله جویانه انگلیس در انتخابات سال88 در بعد داخلی:
– اقدامات غیر قانونی در راستای خدشه دار نمودن قانون اساسی:
نخستین بازخورد داخلی التهاب انتخاباتی سال 1388 از سوی بریتانیا و دیگر حامیان غربی را می توان خدشه به نظام قانونی ایران دانست.در این میان، یکی از نهادهایی که هدف جریان اغتشاشات قرار گرفت، شورای نگهبان بود و بر اساس اصل 99 قانون اساسی، مرجع قانونی و مکانیزمی که برای نظارت بر انتخابات و صیانت از آرا در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران پیش بینی شده است، شورای نگهبان و ساختار و سازوکارهای مرتبط با آن است. البته به جز دوره اول ریاست جمهوری، که شورای نگهبان هنوز تشکیل نشده بود، کلیه روسای جمهور و جناح‌های سیاسی که در جمهوری اسلامی ایران از طریق انتخابات به قدرت رسیدند، به پشتوانه همین شورا بوده است. زیر سئوال بردن شورای نگهبان، ماه ها قبل از خرداد 88، از سناریوی تشکیک در سلامت انتخابات رقم خورد. انگلیس به همراه غرب درطراحی سیاست های خود در راستای خدشه سازی قانونی ایران، گام بعدی را در ایجاد یک تشکیلاتی غیرقانونی برداشت وبا اعلام اسم رمز آشوب(تقلب)، ماموریت اصلی خود را به اجرا گذاشت و با اعلام ابطال انتخابات و اصرار بر برگزاری مجدد آن، بیانیه‌های فراخوان برای اردوکشی خیابانی و اغتشاشات را صادر کرد. اگرچه شورای نگهبان همواره در هر دوره از انتخابات، البته با شدت و ضعف‌هایی، قبل و پس از برگزاری انتخابات، آماج نقدها و هجمه‌هایی قرار می‌گرفته است، اما آنچه که در سال 88 در این رابطه رخ داد، در نوع خود بی‌سابقه بوده است، به عبارت دیگر بدعتی گذاشته شد و بدیلی برای شورای نگهبان خلق کردند. براساس تجربه کودتاهای رنگین، انتخابات خصوصا انتخابات ریاست جمهوری همچنان بهترین بستر پیاده‌سازی چنین کودتایی محسوب می شود که در واقع، اغتشاشات سال88 نیز با راهکارها و مختصاتی از کودتای مخملی آغاز گردید که رویکرد نخست آنان هجمه به مشروعیت نهاد های قانونی بود که با بی اعتبار ساختن نهادهای مذکور، سعی در اثبات بی اعتمادی و القای این موضوع در اذهان عمومی و حتی ساختارهای بین المللی داشتند.
– ساختار شکنی و القاء تشویش و تردیدهای ذهنی:
ایجاد تشویش و تردید نسبت به برخی آرمان‌های نظام جمهوری اسلامی، اصول مسلم و متقن قانون اساسی، خط امام خمینی(ره)، یکی از دیگر از پیامدهای آشوب انتخاباتی سال 88 بود. القائات جریان اغتشاش از سوی بریتانیا و دیگر هم پیمانان غربی، اذهان عمومی را مشوش کرد و دست کم در بین بخشی از مردم تاثیر‌گذار بوده است، خصوصا در میان نسلی که با مبانی، منابع، فرآیندها و سوابق کمتر آشنا بوده‌اند، یا نسبت به ماهیت و اهداف پدیده‌های سیاسی و شیوه‌ها و پیامدهای آنها، دارای آگاهی‌های سیاسی کافی نبوده و از امورسیاسی و قدرت تحلیل سیاسی لازم برخوردار نیستند. بکار بردن شعارهای ساختار‌شکن، تلاشی برای از بین بردن مرزها و حرمت‌ها و عبور از خط قرمزها بود.
در واقع مخالفت صریح با میثاق‌ملی و اصول مسلم آن بوده است و صرف‌نظر از اینکه حمایت از مستضعفان و مسلمانان یک نگرش آرمانی انقلابی ملت ایران، مبنای فطری بشری و باور دینی مردم مسلمان ایران است، حمایت از مبارزات حق‌طلبانه در جهان در قانون اساسی جمهوری اسلامی تصریح شده است. بند 16 از اصل سوم بر تنظیم‏ سیاست‏ خارجی‏ کشور بر اساس‏ معیارهای‏ اسلام‏، تعهد برادرانه‏ نسبت‏ به‏ همه‏ مسلمانان‏ و حمایت‏ بی‏ دریغ از مستضعفان‏ جهان، تاکید نموده و اصل 154 نیز تصریح می کند که”جمهوری اسلامی ایران سعادت انسان در کل جامعه بشری را آرمان خود می‌داند و استقلال و آزادی و حکومت حق و عدل را حق همه مردم جهان می‌شناسد بنابراین در عین خودداری کامل از هر‌گونه دخالت در امور داخلی ملت‌های دیگر از مبارزه حق‌طلبانه مستضعفین در برابر مستکبرین در هر نقطه از جهان حمایت می کند. دعوت مسلمانان و مستضعفان به خیزش و قیام علیه نظام سلطه و مستکبران، یکی از راهبردهای حضرت امام(ره) بود که تحت عنوان صدور انقلاب اسلامی چه در زمان حیات ایشان وچه در دوره رهبری، رهبر انقلاب اسلامی همواره دنبال شد و نهضت بیداری اسلامی در منطقه و روند معنویت‌گرایی در جهان اکنون خودش را مدیون امام و رهبری و ملت انقلابی ایران می داند.”شعار نه غزه – نه لبنان” مخدوش کردن این منطق و خط مشی و آثار و دستاوردهای آن بود. طراحی ساختارشکنی‌های مذکور، جمهوریت نظام را نیز نشانه رفت و در واقع یکی از وجوه بارز پیامد آشوب سال 88، تشکیک در جمهوریت نظام و زیر سوال بردن ساختار انتخاباتی کشور بود.
– افزایش امید دشمن به بی ثبات سازی سیاسی و براندازی در ایران:
بی‌ثبات‌سازی جمهوری اسلامی ایران یکی از راهبردها و اهداف جنگ نرم بریتانیا و غرب علیه ایران بوده است، التهاب انتخاباتی سال 88 زمانی رخ داد که جمهوری اسلامی ایران در دو طرف مرزهای خود شاهد نظامی گری های وسیع بریتانیا و هم پیمان همیشگی اش یعنی آمریکا و ناتو و رژیم‌های وابسته به آن در منطقه خاورمیانه بود. عراق و افغانستان در مرزهای غربی و شرقی به اشغال آنها درآمده بود و تحرکات فزاینده آمریکا در شیخ نشین های عرب حوزه خلیج فارس و کشورهای همسایه شمالی ایران، تلقی نوعی تلاش برای محاصره را تداعی می کرد که در اوج فضای ملتهب در منطقه، جمهوری اسلامی ایران باثبات‌ترین کشور خاورمیانه شناخته می شد. با وجود تهدیدها و تحریم‌های گسترده، ثبات سیاسی مستقر و هر روز بر توانمندی ایران در ابعاد فناورانه، اقتصادی، نظامی و سیاسی افزوده می شد، روند تاثیر‌گذاری ایران بر معادلات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای نیز غیرقابل انکار بوده است. همچنین، یکی دیگراز پیامدهای بحران سیاسی منتج از انتخابات این بود که بریتانیا و غرب را به این باور رساند که اگر راهکار ایجاد و تقویت گروه های تروریستی نتوانست راهبرد بی ثبات‌سازی را در ایران عملیاتی کند، جریانات آشوب و ناآرامی ها ارزش سرمایه‌گذاری دارد و این ظرفیت را خواهدداشت که بی ثبات‌سازی را فراتر از راهبرد تغییر رفتار بلکه در واقع تغییر نظام دنبال کند البته اقدامات تروریستی و فعالیت گروه هایی چون ریگی، نه تنها کنار کذاشته نشد بلکه وارد فازهای جدیدی نیز شد و با هدایت و آموزش سرویس اطلاعاتی بریتانیا و رژیم صهیونیستی و همکاری برخی کشورهای همسایه، تا ترور نخبگان و دانشمندان هسته‌ای ادامه یافت اما با این حال، به باور دشمنان، جریان انخابات مذکور این پتانسیل و توانایی را دارد که تحت حمایت برخی شخصیت‌های دارای سابقه مثبت در انقلاب و مدیریت نظام در سال‌های متمادی، به سرعت بتواند شکاف اجتماعی ایجاد کند و آشوب را با سرعت فراگیر نماید.
– شکاف های عمیق اجتماعی- سیاسی در میان ملت:
واقعیت اینست که نیروهای بریتانیا و دیگر هم پیمانان قبلی در اجرای سناروی انتخابات سال 1388، سعی در انشقاق نیروهای مردمی و حتی چند دستگی در میان نخبگان سیاسی و مذهبی در ایران داشتند. التهابات انتخاباتی سال 88 به مثابه تردیدهایی که برای بسیاری از خواص جامعه ایجاد کرد و شکاف و دو دستگی در آنها را دامن زد، در ابتدای فراخوانی‌های خود بین اقشار مختلف مردم نیز همین کارکرد را به نوعی برجای گذاشت بنابراین در اولین فراخوانی غیرقانونی در روز 25 خرداد در تهران، شاهد حضور برخی از آشوبگران در خیابان های تهران بوده که درنهایت، آشوبگران تعدادی اتوبوس، بانک، موتورسیکلت و دیگر اموال عمومی و شخصی را به آتش کشیدند که ورای خسارت های اقتصادی، شرایط را در راستای بی ثباتی سیاسی کامل، بدان سان که ساندرز تبیین نموده بود، به پیش بردند. عناصر سازماندهی و یا به عبارتی دیگر، مزدوران انگلیسی- غربی هجوم گسترده ای به مردم آغاز کردند و به ضرب و شتم مردم پرداختند که این اقدامات با تخریب اموال عمومی و دولتی، حمله به پایگاه نظامی بسیج، به آتش کشیدن مسجد و سردادن شعارهای ساختار شکن ، ادامه پیدا کرد وتعدادی از شهروندان نیز به ضرب گلوله‌های غیرسازمانی به شهادت رسیدند و همین موضوع سبب بحران های سیاسی بسیار گسترده ای گردید. اما نکته ای در این رابطه حائز اهمیت است، گسترش این دو دستگی و رسوخ دامنه شک و تردیدها، حتی به درون خانه و بین اعضای خانواده‌ها بود که آسیب ناشی از آن را نمی توان انکار کرد و این آسیب، حتی در میان سطوح مختلف افراد در ادارات، سازمان‌ها و نهادها نیز قابل مشاهده بود. یکی از کارکردها و آثار این شکاف در بین ملت، مخدوش کردن روحیه و وحدت ملی و تخریب اعتماد عمومی نسبت به نظام و کارآمدی آن بود و بدیهی است که هزینه‌ای که جریان استعماربریتانیا از این ناحیه تحمیل کردند، بسیارسنگین بوده و بازسازی آن کار راحتی نخواهد بود. این دقیقا نادیده گرفتن وصیت امام خمینی(ره) بود که فرمودند “بی تردید رمز بقای انقلاب اسلامی همان رمز پیروزی است و رمزپیروزی را ملت می داند و نسل‌های آینده در تاریخ خواهند خواند که دو رکن اصلی آن: انگیزه الهی و مقصد عالی حکومت اسلامی،و اجتماع ملت درسراسر کشور با وحدت کلمه برای همان انگیزه و مقصد.”^[143]
– خسارت های فراوان اقتصادی ناشی از التهاب انتخاباتی :
شاید خسارات وارده از سوی جریان انتخابات ریاست جمهوری سال 88 در اغتشاشات خیابانی به اموال عمومی، سازمان‌های دولتی و بانک‌ها، در مقابل هزینه‌های کلان اقتصادی ناچیز باشد. یکی از اصول مسلم و پذیرفته شده در موضوع سرمایه‌گذاری در کشور، ضرورت ثبات سیاسی، امنیت و آرامش است. آشوب و اغتشاش سال 88 این کارکرد را داشت که شک و تردیدها را در سطح داخلی و منابع خارجی برای اطمینان از سرمایه‌گذاری و حفظ سرمایه را دست کم برای مدتی زیاد کرد(قدیریان،1389: 85-90).
یکی از چهره‌های اقتصادی کشور، با اشاره به ابعاد، آثار و پیامدهای آشوب انتخابات در سال 88 در عرصه اقتصادی کشور می‌گوید”یکی از اثرات ناآرامی های حاصل از انتخابات در کوتاه مدت این بود که بازار ما را تعطیل کرد و با توجه به اینکه این بیشتر ابعاد ناآرامی ها در تهران بود تعطیلی بازار تهران به مدت یک هفته و حالت نگرانی که مردم داشتند یک بار روانی برای مبادلات تجاری بود. جریان سیاسی مذکور، موقعیت سیاسی جمهوری اسلامی را از آن حالت بالا و رفیعی که در منطقه و جهان به دست آورده بود را افت داد و این افت موقعیت، دشمنان جمهوری اسلامی را راضی تر و به نوعی ددمنش تر کرد، به آنها این فرصت را داد که تحریم‌های ما را تشدید کنند، با این تصور که تشدید این تحریم‌ها، بحرانی که پدید آمده دامنگیر خواهد شد و ضربه کاری را به نظام جمهوری اسلامی خواهند زد و سرمایه‌گذاری‌های خارجی از آن به بعد آن روند رشدی را که طی می‌کرد دیگر طی نکرد و متوقف شد، البته هنوز کم و بیش سرمایه گذاری هایی صورت می گیرد ولی نه به شکل گذشته و آن شرایطی که ما با توجه به موضع خوب سیاسی و اقتصادی برای آنها داشتیم و این ها را باید حاصل کارکرد ناآرامی ها و اغتشاشات و جریان مذکور در انتخابات دانست و معتقدم اگر این جریان نبود ما سرمایه گذاری‌های خارجی را در پروژه عسلویه به صورت بسیار دامنه‌دارتری داشتیم. ما تهدیدات انگلستان و اروپا و آمریکا و امثال آن و همچنین تحریم‌ها را هرگز نمی داشتیم چون آنها وقتی ببینند ملت ما پشت نظام و به صورت یکپارچه در عرصه مدیریت کشور هستند یک چنین اقدامات نامبارکی را نمی کنند و با توجه به رفتار آشوب گران هنگامی که دیدند گویی این نظام بخشی از پشتوانه خود را از دست داده است به خود اجازه انجام اموری مانند تحریم و تهدید را دادند. آشوب گران هیچ پایگاه اجتماعی نداشتند و یک دروغ بزرگ را به مردم القاء کردند. بحران سیاسی ناشی از انتخابات، هم عواقب سیاسی داشت و هم تبعات اقتصادی که توانستیم به یاری خدا حتی به جایگاه رفیع تری هم از موضع پیشین دست پیدا کنیم”^[144].
– ایجاد نگرانی در حامیان و وفاداران به انقلاب اسلامی و نظام:
جمهوری اسلامی ایران، در طول سه دهه، به عنوان کانون عدالت خواهی و استکبار ستیزی شناخته شد. ایران به عنوان ام القرای جهان اسلام، بر اساس مکتب سیاسی امام و رهبری و اصول قانون اساسی، الهام بخش بیشتر حرکت های رهایی بخش و نهضت های اسلامی بوده و از آنها به شیوه های ممکن حمایت نموده است.آشوب انتخاباتی سال 88 در زمانی رخ داد که جریان مقاومت در منطقه و به طور مشخص، حزب الله لبنان و گروه‌های جهادی فلسطین در خط مقدم این جریان، پیروزی در دو جنگ 33 روزه لبنان و 22 روزه غزه، پیروزی های بزرگی کسب کرده بودند و جریان استعماری غرب را بیش از پیش ناامید ساختند.آنها با حمایت‌های ایران توانسته بودند رژیم صهیونیستی را به شکست و عقب نشینی وادار کنند. موضوع دیگر، موج بیداری اسلامی منطقه بود که می توان بخش وسیعی از آن را ملهم از انقلاب و مقاومت جمهوری اسلامی دانست، در آستانه حذف انگلستان و غرب و تشکیل دولت‌های اسلامی با الگوی ایرانی قرار داشت. درچنین شرایطی، ایران با جریان انتخابات به صحنه آشوب و اغتشاش تبدیل شد. پیامدهای بحران منتج از انتخابات سال 88 برای جریان مقاومت و موج بیداری اسلامی از دو منظر مهم بود. نخست، نگرانی آنها از اینکه ام القرای جهان اسلام و بیداری اسلامی، درگیر جنگ نرم تمام عیاری از سوی نظام سلطه و بازیگران داخلی شده بود و فرافکنی رسانه های استکباری نیز بر دامنه این نگرانی می افزود. دوم، ایران و الهام بخشی آن، مردم سالاری دینی بود. تلاش جنبش های اسلامی منطقه برای سرنگونی دیکتاتورهای حاکم و جایگزینی الگوی مردم سالاری دینی در کشور خود بوده است، اما انتخابات ریاست جمهوری که بستری برای تحقق و تثبیت مردم سالاری دینی به شمار می رود از سوی جریان مذکور به چالش کشیده شد(زابلی زاده،1390: 93-98).
در بررسی شرایط و روند تحولات کنونی، آثار ناآرامی های مربوط به انتخابات سال 88 چه در محیط داخلی و چه در محیط خارجی کاملا قابل شناسایی است. این موضوع که التهاب انتخابات سال 88 را از حیث کارکردها و پیامدهایش خاتمه یافته تلقی کنیم، بنظر ساده لوحانه خواهد بود. بازخوانی تهدیدات و توطئه های سیاسی کم و بیش وسیع سی و هفت ساله اخیر در ایران، بر ضرورت هوشیاری و واقع بینی در این زمینه تاکید دارد. تضمینی وجود ندارد که عناصر و بازیگران ناآرامی های گذشته، با مختصات و آرایشی جدید در آینده، بازگشت نکنندبا این حال بنظر می رسد، تنها راه در امان ماندن از اغتشاشات و یا کاهش هزینه‌ها و آسیب‌ها، هوشیار، بصیرت نافذ انقلابی و عبرت آموزی از رویدادهای گذشته است. چنانکه آیت الله خامنه ای در اواخر سال 1389 در تحلیل التهاب انتخاباتی 88 فرموده بودند که “اگر قبول داریم که جبهه دشمن برای کشور ما و انقلاب ما برنامه ریزی بلند مدت دارد. پس ما هم باید برنامه‌ریزی بلند مدت داشته باشیم. همین حوادثی هم که گاهی می بینید در کشور اتفاق می افتد که دست بیگانه در آن نمایان است، چیزهای دفعتا به وجود آمده نیست، خلق الساعه نیست، این ها هم برنامه‌های میان مدت و بلندمدت بوده است”.^[145]
نمودار دایره ای بازخورد حضور انگلستان درالتهابات انتخاباتی سال 88 بر جامعه ایران در ابعاد داخلی بر حسب میزان تاثیرگذاری
استفاده از سطح تحلیل سه گانه دوس سانتوس- ساندرز- برچر در اینجا نیز تحلیلی متقن ارائه می دهد. واقعیت اینست که پس از عدم توفیق بریتانیا در اضمحلال مبانی انقلاب اسلامی در ابتدای انقلاب، اینبار بحران سازی های ایران معطوف به مبانی مشروعیت در داخل معطوف گردید. به عبارتی دیگر بریتانیا با بهره گرفتن از قدرت جنگ نرم، خواهان نابودی بنیان های انقلاب اسلامی گردید. تا پیش از انتخابات ریاست جمهوری سال 88، به اعتراف سران بریتانیا و غرب ایران در حال تبدیل شدن به قدرت منطقه ای و پیشرفت های چشمگیر سیاسی و نظامی و موارد دیگر قرار داشت. تا جایی که در بسیاری از بحران های سیاسی در منطقه ایران نقش برجسته ای داشته است، لکن با وقوع التهابات سیاسی سال 88، فرصتی مناسب برای بریتانیا و غرب در راستای ایجاد بحران سازی در ایران فراهم آمد، که گذشته از وارد آمدن خسارت های فراوان سیاسی- اقتصادی، مبانی مشروعیت انقلاب اسلامی ایران نیز تا حد زیادی دچار خدشه گردید. چنین بحرانی تا حد زیادی منافع سیاسی بریتانیا را در منطقه فراهم نمود و گذشته از اعمال بحران های سیاسی در مسئله هسته ای، تا حد زیادی ایران را به مواضع انفعالی و بی ثباتی سوق داد
Top of Form
Bottom of Form
گفتار5- انگلستان و مسئله هسته ای ایران، تحریم ها، بازخورد حق دستیابی ایران به انرژی صلح آمیز هسته ای:
از دیگر سیاست هایی که بسترهای لازم را برای انگلیس و دیگر رهبران غربی جهت ملتهب نمودن اوضاع سیاسی ایران در طی سال های اخیر فراهم نمود، مسئله دستیابی ایران به انرژی صلح آمیز هسته ای است. فی الواقع، عوامل متعددی در خصوص چرایی مخالفت انگلیس و غرب در قبال برنامه دستیابی ایران به انرژی هسته ای می تواند پیش و روی نوشتار حاضر قرار گیرد، اما به نظر می رسد ایران هسته ای چندین خطر بالقوه را برای غرب ایجاد خواهد نمود که در ادامه به بررسی هریک از دلایل خواهیم پرداخت. پس از پردازش دلایل مذکور، رویکرد های غرب را نیز در قبال ایران هسته ای نیز مورد واکاوی قرار خواهد گرفت که نخستین آن، اعمال تحریم های همه جانبه و فلج کننده ای است که اولا بی ثباتی را طبق الگوی دیوید ساندرز برای ایران به همراه داشته است و ثانیا عدم دسترسی ایران به انرژی هسته ای زمینه های متعدد وابستگی فناورانه- صنعتی را آن گونه که دوس سانتوس تبیین نمود را متوجه کشور ایران می کند و نهایتا می توان اتخاذ و اجرای چنین سیاستی را از سوی انگلستان و غرب نوعی مدیریت بحران ایران هسته ای آنگونه که مایکل برچر اشاره می کند قلمداد نمود.
بند1- بررسی اجمالی تاریخچه مسئله هسته ای در ایران پیش از پیروزی انقلاب اسلامی:
نخستین تلاش‌های ایران برای دست‌یابی به فناوری هسته‌ای به دهه‌ی1950میلادی باز می‌گردد(Sharon,2003:1). ایالات متحده‌ی آمریکا نخستین کشوری بود که ایران را به دست‌یابی به فناوری هسته‌ای ترغیب کرد. در همین راستا در 5 مارس 1957میلادی در چارچوب برنامه‌ پیشنهادی آیزنهاور موسوم به اتم برای صلح^[146]، قرارداد همکاری در زمینه‌های غیرنظامی اتمی بین دو کشور به امضا رسید که بر پایه‌ی آن ایران چند کیلوگرم اورانیوم غنی‌ شده برای مصارف پژوهشی از آمریکا دریافت می‌کرد.به موازات این موافقت‌نامه، انستیتو علوم هسته‌ای که تحت نظارت سازمان پیمان مرکزی بود از بغداد به تهران منتقل شد و دانشگاه تهران، مرکزی را تحت عنوان مرکز اتمی دانشگاه تهران برای آموزش و پژوهش هسته‌ای پایه گذاری نمود. از این زمان به بعد غرب و به ویژه انگلستان وآمریکا اقدام‌های متعددی در جهت همکاری و حمایت از برنامه‌های هسته‌ای دیکتاتور ایران انجام دادند(تاریخچه انرژی هسته ای در ایران وجهان، وزارت امور خارجه ،1386: 27).
ایران پس از انقلاب، موضعی ضد انگلیسی و غربی اتخاذ کرده و با هرگونه سیستم امنیتی غرب در منطقه مخالفت می کند. بدیهی است که تحمل از دست رفتن چنین مهره‌ با ارزشی برای کشورهای غربی گران آمد. بنابراین تلاش‌های زیادی برای بازگشت ایران به جایگاه گذشته انجام دادند و از هر اقدامی برای نابودی و تسلیم کردن ایران اسلامی فروگذار نکردند. کارشکنی‌ها و مخالفت آن‌ ها با مسئله‌ هسته‌ای جمهوری اسلامی هم در همین چارچوب مفهوم می‌یابد. انگلیس و آمریکا از سال 1957میلادی تا پیروزی انقلاب اسلامی اقدام‌های گوناگونی چون فروش راکتورهای هسته‌ای و اتاقک داغ، تحویل اورانیوم غنی شده و پلوتونیوم، ملاقات مقام‌های عالی رتبه و توافق‌های متعدد در خصوص تحویل نیروگاه هسته‌ای، تشکیل کمیسیون مشترک برای تقویت روابط به ویژه در زمینه‌ی انرژی اتمی و تبادل اطلاعات و تجهیزات و از همه مهم‌تر انعقاد قراردادهای مختلف در زمینه‌ی حمایت از انرژی هسته‌ای حکومت پهلوی انجام دادند(قاسمی،1387: 11-36). اقداماتی که سبب گردید بریتانیا به همراه ایالات متحده در میان حامیان غربی برنامه هسته‌ای حکومت شاهنشاهی ایران، مقام نخست را از آن خود کند. آلمان و فرانسه از دیگر حامیان برنامه‌های اتمی ایران بودند که از دهه‌1970میلادی در کمک به برنامه‌های هسته‌ای ایران، به آنان ملحق شدند. ایران در سال‌های 1974تا 1978میلادی قراردادهای متعددی در زمینه‌ همکاری هسته‌ای با آلمان و به خصوص شرکت کرافت ورک اونیون و همچنین با فرانسه و به ویژه شرکت فراماتوم منعقد کرد(گلشن پژوه،1387: 22-86).
قرادادهای مذکور، بیشتر در زمینه خرید نیروگاه برای نصب در بوشهر و بندرعباس تأمین اورانیوم غنی شده‌ این نیروگاه‌ها، ساخت نیروگاه هسته‌ای و خرید راکتور بود. افزون بر این حکومت ایران طی این سال‌ها با کشورهای دیگر از جمله کانادا، آرژانتین، هند، آفریقای جنوبی واسترالیا نیز قراردادهای متعددی با هدف اکتشاف معادن، تربیت نیروی انسانی، تهیه‌ تجهیزات و ساخت و توسعه‌ تأسیسات و نیروگاه‌های هسته‌ای و حتی خرید کیک زرد انعقاد کرد(غریب آبادی، 1387: 30). بنابراین شاهد همکاری و رویکرد مثبت کشورهای غربی خصوصا بریتانیا و آمریکا به فناوری هسته‌ای حکومت شاهنشاهی ایران هستیم. این همکاری‌ها به ویژه در دهه 1970میلادی شکل جدی‌تری به خود گرفت. لازم به ذکر است که حمایت‌های مداوم انگلستان و دیگر رهبران غربی از برنامه‌های هسته‌ای ایران در حالی صورت می‌گرفت که نام ایران در فهرست اداره کل تحقیق و توسعه‌ انرژی این کشورها در مورد کشورهایی که احتمال دست‌یابی به سلاح هسته‌ای دارند، قرار داشت. بودجه‌ سازمان انرژی اتمی ایران از 308میلیون دلار در سال 1975میلادی به بیش از یک میلیارد دلار در سال 1976میلادی افزایش یافته بود و پهلوی دوم (هرچند بسیاری از تعهدنامه‌ها را مبنی بر عدم دست‌یابی به سلاح هسته‌ای به امضا رسانده بود) همواره مدعی ساخت سلاح‌های هسته‌ای همچون سایر کشورها بود و حتی گاهی آن را آشکارا ابراز می‌کرد”ایران بدون شک و زودتر از آنچه فکر کنید به سلاح اتمی دست خواهد یافت”( Iran Nuclear Chronology,2011: p 567).با مشخص شدن رویکرد غرب نسبت به فناوری هسته‌ای ایران عصر پهلوی، در ادامه به بررسی این رویکرد در قبال ایران اسلامی می‌پردازیم.
بند2- پرونده‌ی هسته‌ای ایران در ارتباط با غرب در دوره‌ی جمهوری اسلامی:
با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1979میلادی تغییر رویکرد از جانب کشورهای غربی در خصوص مسئله‌ هسته‌ای ایران صورت پذیرفت به نحوی که رویکرد حمایتی آن‌ ها به رویکرد تحریم تکنولوژیک ایران مبدل شد. رویکردی که می توان تطابق و همگونی های بسیاری در آن و تئوری وابستگی نوع سوم دوس سانتوس یافت چرا که هر دو رویکرد بر نوعی از وابستگی های علمی- فناورانه صحه می گذارد که در آن جوامع قدرتمند با تحت استیلا قرار دادن انحصار تکنولوژی و پیشرفت صنعتی هیچگاه فرصت چنین توسعه و پیشرفتی را در اختیار جوامع در حال توسعه قرار نخواهند داد. انگلستان به همراه غرب و آمریکا که نخستین حامی برنامه‌های هسته‌ای ایران پهلوی به شمار می رفتند، ضمن قطع حمایت‌های خود، به بزرگ‌ترین مخالف برنامه‌ هسته‌ای ایران اسلامی مبدل گردیده و تمامی قراردادهایی که در این زمینه با ایران بسته شده بود را به حالت تعلیق درآوردند شرکت‌های انگلیسی-آمریکایی نیز بدون آنکه به ایران غرامتی پرداخت کنند از انجام تعهدهای خود سرباز زدند و در نتیجه کار نیروگاه بوشهر ناتمام ماند(غریب آبادی ،1387: 40-48). جنگ با عراق علاوه بر تحمیل خسارت‌های فراوان به برخی از تأسیسات هسته‌ای، ایران را با کمبود شدید منابع انرژی مواجه کرد بنابراین ایران در صدد تکمیل نیروگاه اتمی بوشهر برآمد و بدین منظور به اسپانیا و ژاپن روی آورد اما این دوکشور به علت کارشکنی‌ها، فشارها و نهایتا تهدیدات انگلیس و غرب از ادامه‌ همکاری با ایران خودداری نمودند(Iran Nuclear Chronology, Ibid:500-505).
سفر معاون وزیر امور خارجه‌ ایالات متحده به هند درست یک روز پس از آنکه که هندوستان از تصمیم خود برای فروش یک راکتور هسته‌ای به ایران سخن گفت نیز در جهت منصرف ساختن هند از تصمیم مذکور صورت گرفت. چین نیز تحت فشار کشورهای فوق الذکراز فروش راکتور هسته‌ای به ایران دست کشید. با وجود این همکاری‌های هسته‌ای ایران با هند و چین ادامه یافت. در خلال سال های دهه 1990 میلادی، جمهوری اسلامی ایران برنامه‌های متعددی را برای دست‌یابی به تکنولوژی هسته‌ای دنبال کرد و با توجه به عدم تمایل همکاری کشورهای غربی و فشارهای انگلستان، اتحادیه اروپا و غرب، زمینه برای موافقت‌نامه‌ همکاری هسته‌ای میان ایران و روسیه در سال 1992میلادی فراهم شد(غرایاق زندی،1387: 87). در ادامه همکاری‌های دوکشور، قراردادی برای تکمیل نیروگاه هسته‌ای بوشهر بین سازمان انرژی اتمی ایران و شرکت اتم استوروی اکسپورت روسیه در سال 1995میلادی منعقد گردید(حق شناس،1390: 110).
در پی انعقاد این قرارداد، انگلستان در همکاری با غرب، پرونده‌ هسته‌ای ایران را به عنوان یکی از مواد اصلی در دستور کار روابط خود با روسیه قرار داد و اقدام‌های گوناگونی برای کارشکنی در مسئله‌ی هسته‌ای جمهوری اسلامی انجام داد. تحریم ده شرکت روسی به اتهام توزیع مواد و دانش هسته‌ای به ایران، مذاکره‌های کلینتون و یلتسین در مسکو در ماه می 1995 که در ادامه‌ مذاکره‌های قبلی ونکور کانادا و واشنگتن صورت گرفت و توافق ال گور- چرنومردین^[147] در جهت تشویق روسیه به توقف همکاری‌های نظامی و هسته‌ای با ایران، نمونه‌ای از اقدامات خصمانه انگلستان و آمریکا در این زمینه است که می توان ذیل چالش های مسالمت آمیز مدل ساندرز قرار داد.مصاحبه‌ مطبوعاتی گروه منافقین و ادعای فعالیت‌های پنهانی هسته‌ای ایران به همراه تصاویر ماهواره‌ای تأسیسات نطنز و اراک مدارکی بود که در هزاره‌ی سوم چالش‌های جدیدی در روابط انگلیس و غرب با ایران بر سر مسئله‌ی هسته‌ای ایجاد کرد. در فوریه‌ 2003میلادی با اعلام رسمی دست‌یابی ایران به فناوری هسته‌ای توسط رئیس جمهور ایران، موج جدیدی از تبلیغات علیه ایران شروع شد و بریتانیا به همراه غرب فشار خود را بر ایران افزایش دادند.آن‌ ها با بهره‌برداری از گزارش مجاهدین خلق کوشیدند تا شرکت کنندگان در نشست سران گروه هشت که از مهمترین گروه های اقتصادی به شمار می رود و می تواند به تنهایی نقش مهمی در توسعه اقتصادی ایران و جوامع در حال توسعه ایفا کند، را مجاب کنند که بر ضد ایران موضعی سخت اتخاذ کنندکه چالش های خشونت آمیز ساندرز را می توان در اینجا برجسته دید. از آن پس همسویی بیشتری بین انگلستان که در قالب اتحادیه اروپا فعالیت های خصمانه خود را علیه ایران اعمال می کند و آمریکا در برابر برنامه‌ هسته‌ای ایران پدید آمد. افزون بر این، تحریکات و رایزنی‌های لندن- واشنگتن، موجب صدور قطعنامه‌ ضدایرانی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نادیده گرفتن سه کشور اروپایی به تعهدات خود در نشست تهران و بروکسل و همسو شدن با سیاست های استعماری لندن- واشنگتن در صدور قطعنامه‌های بعدی شورای حکام و در نتیجه بحران اعتماد در روابط ایران و اتحادیه‌ اروپا و آژانس شد.در چنین فضایی جمهوری اسلامی قصد خود را برای از سرگیری غنی سازی اعلام کرد 2006 میلادی و به دنبال این تصمیم بریتانیا و آمریکا با همراهی اروپا موفق به فرستادن گزارش پرونده‌ هسته‌ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل شد(غریب آبادی،1387 :237).
اضافه شدن این کشور به جمع معدود کشورهای دارای فناوری غنی سازی اورانیوم و تولید سوخت هسته‌ای، علی‌رغم تحریم‌های شدید غرب، ایران را تبدیل به یک الگو برای تمامی کشورهای اسلامی، در حال توسعه و جهان سوم نمود. این چیزی است که به معنای چالش کشیده شدن نظم موجود در روابط بین‌الملل است و جهان غرب به رهبری بریتانیا و ایالات متحده نمی‌تواند آن را تحمل کند.در ادامه، رایزنی‌ها و تلاش‌های مستمر انگلیس و غرب در راستای جلوگیری از دست‌یابی ایران به فناوری هسته‌ای، منجر به همراهی روسیه و چین با غرب در صدور قطعنامه‌های 1737 در سال 2006میلادی، 1747در سال 2007میلادی، 1803 و 1835 در سال2008 میلادی، 1887در سال 2009میلادی و 1929در سال 2010میلادی شورای امنیت برای اعمال فشار مضاعف علیه ایران گردید(همان: 257-268).لازم به ذکر است که انگلیس و غرب در مخالفت با مسئله‌ حق دست‌یابی ایران به انرژی هسته‌ای علاوه بر فشارها و تحریم‌های متعددی که از راه نهادهای بین‌المللی بر ایران اسلامی تحمیل کرد از اقدام‌های غیر رسمی دیگری چون ترور دانشمندان هسته‌ای ایران و استفاده از ویروس استاکس نت برای تخریب سیستم رایانه‌ی مرکزی تأسیسات هسته‌ای بوشهر نیز فروگذار نکرد که اولی ذیل ترور و چالش های خشونت آمیز و دومی را می توان ذیل چالش های مسالمت امیز تئوری ساندرز قرار داد(Iran Nuclear Chronology, Ibid, p13).سطور بالا، حاکی از نگاه متفاوت انگلیس و غرب در همکاری با ایران هسته‌ای قبل و بعد از انقلاب است.
بند3- دلایل نگاه تبعیض‌آمیز غرب به مسئله‌ی هسته‌ای ایران قبل و بعد از انقلاب:
الف) ماهیت حکومت و نوع رابطه با غرب قبل از انقلاب:
نظام سیاسی حاکم بر جامعه‌ی ایران عصر پهلوی براساس مداخله و حمایت بیگانگان بنیان گرفت و بنابراین فاقد پایگاه توده‌ای بود. ناتوانی این نظام در برطرف کردن ضعف‌های متعدد ساختاری و کارکردی خود، آن را با بحران مشروعیت دائمی مواجه ساخته بود.در نتیجه حکومت که در سیاست‌های مختلف خود با واکنش منفی مردم مواجه می‌شد، مجبور بود برای حفظ بقای خود هرچه بیشتر به قدرت‌های خارجی و به ویژه انگلیس و آمریکا نزدیک شود(روحانی،1372 :413-457)، از نظام بین‌الملل یاری جوید، روابط خود را در ابعاد مختلف و به ویژه نظامی با بیگانگان افزایش داده و نقش یک دولت دست نشانده و مجری تصمیمات غرب را بازی کند(ازغندی،1381: 18-22). روابط غرب با این دولت دست نشانده در چارچوب رابطه‌ سلطه آمیزی قرار می‌گیرد که انعکاسی از رقابت‌های دو بلوک شرق و غرب در ساختار دوقطبی نظام بین‌الملل آن روز است. در رابطه‌ سلطه‌آمیز دو کشور سلطه‌گر و سلطه‌پذیر به دنبال یک هدف یعنی امنیت می‌باشند، سلطه‌گر به دنبال امنیت منابع انرژی مورد نیاز صنایع استراتژیک خود و سلطه‌پذیر به دنبال حفظ امنیت حکومت غیر مردمی و نامشروع خود است. بدین ترتیب رابطه‌ سلطه بین یک قدرت بزرگ و یک کشور ضعیف اما با اهمیت، شکل می‌گیرد. با پایان جنگ جهانی دوم نظام سرمایه‌داری به ریاست انگلیس و آمریکا رهبری و جهان کمونیسم به رهبری شوروی رو در روی یکدیگر قرار گرفته و در رقابت با یک‌دیگر تلاش کردند مناطق بیشتری از جهان را تحت نفوذ خود در آورند. بنابراین مسئله‌ دولت‌های وابسته به صورت وسیع در سراسر جهان مطرح شد. یکی از این دولت‌ها، کشور ضعیف و البته بااهمیت ایران بود که به دلیل موقعیت ژئوپلتیکی و منابع غنی انرژی همواره مورد توجه انگلستان و آمریکا قرار داشت. از سوی دیگر حکومت ایران نیز به دلایل متعددی از جمله: نداشتن مشروعیت داخلی، کمبود و محدودیت امکانات مالی، تلاش برای کسب پرستیژ از راه ارتباط با قدرت‌های بزرگ، کسب حمایت غرب برای رویارویی با مخالفان داخلی و دشمن احتمالی خارجی (کمونیسم)مستعد پذیرش چنین رابطه‌ سلطه‌آمیزی بود. کودتای 28 مرداد1332نقطه‌ عطفی در روابط سلطه‌آمیز انگلستان علیه ایران بود که تا بهمن 57 ادامه یافت. در طول این مدت همکاری‌های نظامی و انتظامی سرویس های بریتانیا- آمریکا با ایران به شدت افزایش یافت. در واقع تمامی کمک های نیروهای انگلستان ودر کنارآن آمریکا از کمک‌های مالی ترومن تا همکاری‌های نظامی و امنیتی آیزنهاور و مطرح شدن ایران به عنوان ژاندارم منطقه در دکترین دوستونی نیکسون^[148] در رقابت با شوروی و در چارچوب این رابطه‌ سلطه‌آمیز مفهوم می‌یابد. رابطه‌ سلطه‌آمیزی که در آن رژیم شاهنشاهی ایران تنها مجری اوامر و تصمیمات کشورهای مذکوربود. با وجود چنین رابطه‌ای چندان عجیب نیست که انگلیس و غرب نه تنها با برنامه‌های هسته‌ای پهلوی دوم مخالفت نکنند بلکه خود حامی و مشوق آن نیز باشند(لک‌زایی، 1383: 34-33).
ب) ماهیت حکومت و نوع رابطه با غرب بعد از انقلاب:
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357شمسی تحولات و تغییرات اساسی و بنیادینی در ایران به خصوص در زمینه‌ی سیاست خارجی و مناسبات این کشور با دیگر کشورهای جهان به وجود آمد و بسیاری از معادلات حاکم بر سیاست خارجی ایران تحت تأثیر انقلاب اسلامی بازتعریف شد. در همین راستا روابط ایران با بسیاری از هم‌پیمانان رژیم قبل، از جمله انگلیس وآمریکا به شدت تحت تأثیر تغییرات انقلابی واقع شد. در واقع انقلاب اسلامی که با شعار نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی و استقلال،آزادی، جمهوری اسلامی به پیروزی رسید، استقلال همه‌جانبه، نپذیرفتن تسلط قدرت‌های سلطه‌گر و عدم تعهد نسبت به آنان را به عنوان اصول اساسی سیاست خارجی خود قرار داد: سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر اساس نفی هر گونه سلطه جویی و سلطه پذیری عدم تعهد در برابر قدرت‌های سلطه‌گر استوار است(منصور،1384: 84).
رهبران انقلاب اسلامی در راستای شعار استقلال گرایی انقلاب مخالف تداوم همکاری‌های امنیتی ایران با کشورهای غربی به خصوص انگلیس و آمریکا بودند و شورای انقلاب به لغو قراردادهایی که با بیگانگان بسته شده بود، مبادرت نمود. این اقدام نشان داد که ایران در صدد ارائه‌ راه سوم در عرصه‌ی سیاست خارجی است و به همین دلیل مدل اصلی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر مبنای شاخص‌های نه شرقی و نه غربی شکل گرفت^[149]. استقلال همه جانبه و سیاست نه شرقی و نه غربی به این معنا بود که ایرانی که قبل از انقلاب پیرو اوامر بریتانیا و جهان غرب بوده و نقش ژاندارم منطقه را در راستای منافع آنان بازی می‌کرده است، بعد از انقلاب موضعی ضد انگلیسی- آمریکایی اتخاذ کرده و با هرگونه سیستم امنیتی غرب در منطقه مخالفت می کند^[150]. بدیهی است که تحمل از دست رفتن چنین مهره‌ با ارزشی برای کشورهای مذکور خطرات بالقوه ای ایجاد می کرد. بنابراین تلاش‌های زیادی برای بازگشت ایران به جایگاه گذشته انجام دادند و از هر اقدامی برای نابودی و تسلیم کردن ایران اسلامی فروگذار نکردند کارشکنی‌ها و مخالفت آن‌ ها با مسئله‌ هسته‌ای جمهوری اسلامی هم در همین چارچوب مفهوم می‌یاید. دلیل دیگر مخالفت بریتانیا و جهان غرب با مسئله‌ هسته‌ای جمهوری اسلامی، این است که ایران یک کشور اسلامی و مخالف سیاست‌های استعماری و یک‌جانبه‌گرایانه است. اضافه شدن این کشور به جمع معدود کشورهای دارای فناوری غنی سازی اورانیوم و تولید سوخت هسته‌ای، علی‌رغم تحریم ‌های شدید غرب، ایران را تبدیل به یک الگو برای تمامی کشورهای اسلامی، در حال توسعه و جهان سوم می‌کند. این چیزی است که به معنای چالش کشیده شدن نظم موجود در روابط بین‌الملل است و جهان غرب و به ویژه بریتانیا و آمریکا نمی‌تواند آن را تحمل کند(ابویی مهریزی،1389: 4-5).
نهایتا اینکه مسئله‌ هسته‌ای ایران در سال‌های اخیر از جمله مسائل چالش برانگیزی بوده است که میان غرب و ایران وجود داشته و دارد. نگاهی تاریخی به مسئله‌ هسته‌ای ایران حاکی از آن است که بریتانیا و غرب به راحتی همکاری با حکومت پهلوی برای دست‌یابی به انرژی هس