۲-۱-۳استفاده کنندگان صورت های مالی و نیازهای اطلاعاتی آن ها

اطلاعات حسابداری در واقع رویدادهای انواع مدل های مختلف تصمیم گیری است که استفاده کنندگان این اطلاعات، برای انتخاب از میان راه کارهای مختلف به کار می‌برند. ‌گروه‌های مختلف استفاده کنندگان با تصمیمات متفاوت مواجه هستند ‌بنابرین‏ مدل ها و اطلاعات مختلفی رابه کار می‌برند (عرب مازار یزدی، ۱۳۷۴). استفاده کنندگان صورت های مالی بر طبق فصل اول مفاهیم نظری و گزارشگری مالی ایران به اشخاصی اطلاق می شود که جهت رفع نیازهای اطلاعاتی متفاوت خود از صورت های مالی استفاده می‌کنند. تامین نیازهای اطلاعاتی تمام استفاده کنندگان توسط صورت های مالی امکان پذیر نیست ولی نیازهایی وجود دارد که برای همه استفاده کنندگان مشترک هست. بالاخص همه استفاده کنندگان به نوعی به وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطاف پذیری مالی واحد تجاری علاقمند هستند. اعتقاد بر این است که هرگاه صورت های مالی معطوف به تامین نیازهای اطلاعاتی سرمایه گذاران باشد، اکثر نیازهای سایر استفاده کنندگان را نیز در حد توان برآورده می‌کند. به عبارت دیگر اطلاعات تهیه شده برای سرمایه گذاران، به عنوان یک مرجع اطلاعاتی برای سایر استفاده کنندگان هم مفید است چرا که اینان می‌توانند اطلاعات مشخص تری را که در معاملات خود با واحد تجاری به دست می آورند با این مرجع اطلاعاتی بسنجند. با توجه به مطالب فوق اینگونه می توان استنباط کرد که کانون توجه و هسته اصلی استفاده کنندگان صورت های مالی را سرمایه گذاران واحد های تجاری تشکیل می‌دهند. ابزار اصلی انتقال اطلاعات به اشخاص مذبور، صورت های مالی اساسی و یادداشت های پیوست این صورت ها است که محصول نهایی فرایند حسابداری و گزارشگری مالی محسوب می شود (تاکر، ۱۳۸۹).

سرمایه گذاران به عنوان تامین کنندگان سرمایه، متضمن ریسک واحد تجاری و مشاورین آن ها علاقه مند به اطلاعاتی ‌در مورد ریسک ذاتی و بازده سرمایه گذاری های خود می‌باشند. اینان به اطلاعاتی نیاز دارند که بر اساس آن بتوانند ‌در مورد خرید، نگهداری یا فروش سهام تصمیم بگیرند و عملکرد مدیریت واحد تجاری و توان واحد تجاری را جهت پرداخت سود سهام مورد ارزیابی قرار دهند (مفاهیم نظری گزارشگری مالی ایران). سرمایه گذاران و تحلیلگران هر روز شاهد ورود جریان انبوهی از اطلاعات به بازار هستند. این اطلاعات بسیار با اهمیت است و بر قیمت سهام و سایر اوراق بهادار اثر می‌گذارد. تغییرات در قیمت سهام از دلایل متعددی از جمله سیاسی، اقتصادی و اجتماعی سرچشمه می‌گیرد، تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که اطلاعات مالی شرکت اعم از سود و غیره در قیمت سهام انعکاس یافته است. از دستی دیگر، امروزه اطلاعات مالی^[۳]، ابزار راهبردی مهم در تصمیم گیری اقتصادی محسوب می شود و بدون شک کیفیت تصمیمات نیز بستگی به صحت، دقت و به هنگام بودن اطلاعات دارد. در بازار های مالی، اطلاعات می‌تواند به صورت نشانه ها، علائم، اخبار و پیش‌بینی های مختلف از داخل یا خارج شرکت گزارش و در دسترس سهام‌داران قرار گیرد و موجب ایجاد واکنش و در نتیجه تغییراتی در قیمت سهام شود (مشایخی و همکاران، ۱۳۸۹). سرمایه گذاران هنگام تصمیم گیری برای سرمایه گذاری در سهام شرکت ها، مجموعه ای از متغیرها و عوامل مالی و غیر مالی را هم زمان در نظر می گیرند. سرمایه گذاران هنگام سرمایه گذاری در سهام عادی باید بررسی های وسیعی را انجام دهند. به عبارت دیگر باید عوامل و متغیرهای زیادی را هنگام سرمایه گذاری مد نظر قرار دهند (نوعی دهشال، ۱۳۹۰). در چارچوب ساختار کلی صورت های مالی، بر طبق فصل ششم مفاهیم نظری و گزارشگری مالی ایران تصریح شده است نحوه ارائه یک موضوع خاص مستلزم بررسی میزان اهمیت آن موضوع و نیز میزان مناسب افشای جزئیات مربوط به آن است. ‌بنابرین‏، اطلاعاتی که انتظار می رود برای ارزیابی وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطاف پذیری مالی واحد تجاری حائز بیشترین اهمیت باشد، در اولویت گزارشگری قرار می‌گیرد.

از مطالب فوق می توان استنباط نمود که هدف اولیه ارائه اطلاعات، تامین ورودی های انواع مدل های تصمیم گیری سرمایه گذاران است و ملاک انتخاب این اطلاعات برای گزارشگری مالی، میزان اهمیت و سودمندی آن ها برای سرمایه گذاران است.

۲-۱-۴اهمیت سود و محتوای اطلاعاتی آن

سود حسابداری یکی از متغیرهایی است که می توان گفت بیشترین توجه استفاده کنندگان صورت های مالی از جمله مدیران، تحلیل گران مالی و سرمایه گذاران را به خود جلب نموده است و هرکدام به نوعی منافع خود را در آن پیگیری می‌کنند. تحلیل گران مالی به منظور پردازش و تفسیر اطلاعات، نیازمند درکی درست از اجزای سود گزارش شده می‌باشند. سود با توجه به اینکه تعیین کننده میزان رشد شرکت در آینده بنگاه می‌باشد به عنوان یکی از مهم ترین اطلاعات مورد توجه کاربران می‌باشد (آسیم، ۱۳۹۰). توجه به اجزای سود می‌تواند به استفاده کنندگان صورت های مالی کمک کند تا قضاوت و ارزیابی بهتری از ارزش آتی بازار سهام و در نهایت بازده سرمایه گذاری خود داشته باشند (عباس زاده و همکاران، ۱۳۹۰). ‌بنابرین‏ سود حسابداری بیش از سایر اطلاعات به وسیله تحلیل گران و سرمایه گذاران بازار ها مورد استفاده قرار می‌گیرد زیرا یک دید کلی درباره عملکرد شرکت ها ارائه می‌دهند و در ارزشیابی شرکت به آن ها کمک می‌کند (یعقوب نژاد، ۱۳۸۶). سود حسابداری یکی از اقلام با اهمیت صورت های مالی است که اثر مهمی بر تصمیمات استفاده کنندگان صورت های مالی می‌گذارد . این اثرگذاری سود بر تصمیمات استفاده کنندگان صورت های مالی، نشان از وجود محتوای اطلاعاتی سود است. از دیر باز سود حسابداری به عنوان رقمی ارزنده در مجموعه صورت های مالی به عنوان معیاری جهت ارزیابی عملکرد شرکت و متعاقبا اتخاذ تصمیم های منطقی مورد توجه استفاده کنندگان از صورت های مالی به ویژه سرمایه گذاران بالفعل و بالقوه بوده است. با بهره گرفتن از مبنای تعهدی می توان ادعا نمود که سود حسابداری همواره با جریان های نقدی برابر نبوده بلکه جزء تعهدی نیز در تعیین سود حسابداری مکمل جزء نقدی است از این رو تفکیک سود به اجزای تشکیل دهنده آن و سپس بررسی تاثیر هریک از این اجزا بر نحوه واکنش سرمایه گذاران حائز اهمیت است (سروش یار، ۱۳۸۸). به هر حال سود نشان دهنده خلاصه عملیات واحد تجاری است که بر اساس حسابداری تعهدی محاسبه می شود به طوری که سود در تصمیم گیری هایی مانند بررسی شرکت هایی که قصد دارند سهامی عام شوند، سرمایه گذاری سرمایه گذاران و اعتباردهی اعتبار دهندگان مورد توجه قرار می‌گیرد (دچو، ۱۹۹۴). بر اساس بیانیه شماره ۱ مفاهیم حسابداری هیات تدوین استانداردهای حسابداری مالی، سود را می توان در موارد زیر مورد استفاده قرار داد (خواجوی و ناظمی، ۱۳۸۴):

• • ارزیابی عملکرد مدیریت؛

• • ارزیابی توان سودآوری واحد تجاری؛