شیوه های کارت امتیازی نیز همانند روش های مستقیم عمل می کنند با این تفاوت که در این شیوه ها ارزش پولی سرمایه فکری مشخص نخواهد شد. در این روش از شاخص هایی برای گزارش دهی عملکرد در قالب نمودارها یا جداول استفاده می شود.

دو شیوه سرمایه گذاری بازار و نرخ بازگشت دارایی ها منجر به اندازه گیری تجمیعی برای کل سازمان در سطح کلان می شود. شیوه های سرمایه گذاری بازار، مقادیر پولی برای سرمایه فکری را از طریق کسر بین مجموع سرمایه گذاری شرکت در بازار از مقدار ارزش دفتری سهام سهامدارانش در ترازنامه محاسبه می کنند.
شیوه نرخ بازگشت دارایی ها از متوسط درآمدهای قبل از مالیات استفاده کرده و آن را به متوسط دارایی های مشهود تقسیم می کند تا ROA شرکت بدست آید. سپس تفاوت بین ROA صنعت و ROA شرکت در متوسط دارایی های مشهود شرکت ضرب گردیده و از این طریق متوسط درآمدهای حاصل از نامشهودها بدست می آید. در نهایت با تقسیم متوسط درآمدهای نامشهود بر متوسط هزینه سرمایه های شرکت، نرخ بهره، برآوردی از میزان سرمایه فکری شرکت بدست می آید(پتی، ۲۰۰۰).
بهره برداری از سیستم های هوشمند به منظور بهینه سازی و پیش بینی در حال حاضر به عنوان یکی از ابزارهای پیشرفته امروز در حوزه های مختلف علوم کاربرد فرآوانی دارد. این دستاوردهای تکاملی در تکنولوژی اطلاعات توانایی پردازش انبوهی از اطلاعات را به صورت موازی امکان پذیر ساخته است (شباهنگ، ۱۳۷۹).
چگونگی اداره حجم انبوه اطلاعات و استفاده موثر از آنها در بهبود تصمیم گیری از موضوعاتی بحث برانگیز در عصر حاضر است یکی ازمسائل مهم تحقیقاتی در زمینه علوم کامپیوتر، پیاده سازی مدلی شبیه به سیستم داخلی مغز انسان برای تجزیه تحلیل سیستم های مختلف بر اساس تجربه است در این راستا شبکه عصبی یکی از پویاترین حوزه های پژوهش در دوران معاصر هستند که افراد متعددی از رشته های گوناگون علمی را به خود جلب کرده است استفاده از شبکه عصبی و الگوریتم ژنتیک در حل مسائل پیچیده کاربردی این روزها بیش از بیش رواج یافته است.( جعفریه و همکاران، ۱۳۸۹).
ما در این پژوهش در پی این سئوال هستیم که آیا سرمایه فکری درجلوگیری از پریشانی مالی شرکت های بورس اوراق بهادار تهران تاثیر بسزای دارد؟ هدف این پژوهش، یافتن رابطه سرمایه فکری و عملکرد شرکت ها است تا برای سازمان هایی که می خواهند از ارزش عملکردشان به خوبی آگاهی داشته باشند رهنمود لازم را ارائه نماید. در واقع با ارائه این پژوهش کمک بسزای در عمق بخشیدن به بازار سرمایه ایران و ایجاد کارآیی در این بازار خواهیم کرد زیرا که نقش اطلاعات در تصیم گیری های مالی از اهمیت بسزای برخوردار است و همچنین جستجو برای یافتن روش های نوین و پویای تجزیه وتحلیل اطلاعات و پردازش صحیح آنها برای رسیدن به تصمیم گیری مطلوب می تواند از دیگر مزایای دیگر این پژوهش بشمار آید. که به کلیه کسانی که می خواهند در بورس اوراق بهادار تهران سرمایه گذاری کنند و همچنین به تمامی کارگزاران و سهامداران بورس اورق بهادار ایران در تجزیه وتحلیل اطلاعات کمک رسانی کرده و آنها را در تصیم گیری مطلوب راهنمایی خواهد کرد.
۱-۳- اهمیت و ضرورت انجام پژوهش
افزایش شکاف بین ارزش واقعی و دفتری شرکت‌ها، توجه پژوهشگران را برای توضیح ارزش نامرئی که در این بین از صورت‌های مالی حذف‌‌ شده، جلب کرده ‌است. ارزشی که ما از آن تحت عنوان سرمایه فکری نام می‌بریم و در تمامی ابعاد سازمان همچون یک پیکره دانش حضور دارد، اما نادیده گرفته می‌شود. بر اساس پژوهش های صورت‌گرفته بین ۵۰۰ شرکت تایوانی، نسبت ارزش بازار (واقعی) شرکت‌ها به ارزش دفتری آنها به تدریج از ۱ تا بیش از ۵ برابر بین سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۱ افزایش یافته است. پژوهش ها نشان داده‌اند که در حدود ۸۰ درصد ارزش بازار شرکت‌ها در گزارش‌های مالی آنها منعکس نشده ‌است (مدهوشی و همکاران ۱۳۸۸). اهمیت و ضرورت پژوهش حاضر ناشی از اهمیت فزاینده‌ای است که این سرمایه کمتر شناخته ‌‌شده (سرمایه فکری) در ارزش واقعی شرکت‌ها و عملکرد مالی آنها و به تبع آن موفقیت و شکست آنها در محیط رقابتی و پیچیده ‌امروزی دارد با توجه به کارهای که پژوهشگران مختلف،انجام داده اند به نظر می رسد که سرمایه فکری ارزش های مخفی باشد، که صورت های مالی را مخدوش می کند و چیزی است که سازمان ها را در دستیابی به مزیت های رقابتی سوق می دهد. به علاوه اعتقاد برآن است که محدودیت های صورت های مالی توضیح دقیق ارزش شرکت را با مشکل مواجه می سازد.و این واقعیت را آشکار می کند که این روزها ،منابع ارزش اقتصادی، محصول سرمایه فکری است نه تولیدات کالاهای مادی(چن :۲۰۰۵). همچنین یکی از مهمترین ویژگی های این پژوهش استفاده از شبکه عصبی (برای پیش بینی قیمت) است که همبستگی ناشناخته بین ویژگی_­های مطلوب و ارزش متغییرهای مسائل تصمیم گیری (جای که راه حل مسئله ناشناخته است )،مسائلی که دارای راه حل الگوریتم نیستند، و جای که داده های ناقص وجود دارد از کاربرد های این شبکه محسوب می شود و مزیت اصلی این شبکه قابلیت فوق العاده آنها در یادگیری و نیز پایداری شان در مقابل اغتشاشات ناچیز ورودی است (فاوست ۱۹۹۴) .که با بهره گیری از شبکه عصبی در این پژوهش می­توان با ضریب اطمینان بیشتری در خصوص آینده سهام یک شرکت تصمیم گیری کرد.
۱-۴- اهداف مشخص پژوهش (شامل اهداف کلی، ویژه و کاربردی)
هدف کلی: کاربرد سرمایه فکری بر مدل تنگدستی مالی با بهره گرفتن از شبکه عصبی
اهدف ویژه
تعیین میزان تاثیر سرمایه فکری با بازده حقوق صاحبان سهام در شرکت‌های ورشکسته بورس اوراق بهادار
تعیین میزان تاثیر سرمایه فکری بر بازده دارایی‌های در شرکت‌های ورشکسته بورس اوراق بهادار
تعیین میزان تاثیر سرمایه فکری بر بهره‌وری کارکنان در شرکت‌های ورشکسته بورس اوراق بهادار
تعیین میزان تاثیر سرمایه بر نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری هر سهم در شرکت‌های ورشکسته بورس اوراق بهادار
تعیین میزان تاثیر ضریب ارزش افزوده فکری بر سود هر سهم در شرکت‌های ورشکسته بورس اوراق بهادار
اهداف کاربردی
هدف کاربردی این پژوهش شناسایی رفتار غیر خطی سهام در واکنش به متغییر های مختلف است تا با طراحی مدل های مناسب توانایی و قدرت پیش بینی مدل افزایش و ارتقاء می یابد. هدف دیگر از ارائه این پژوهش کمک به عمق بخشیدن به بازار سرمایه ایران و ایجاد کارآیی در این بازار است زیرا که نقش اطلاعات در تصیم گیری های مالی از اهمیت بسزای برخوردار است .هدف سوم جستجو برای یافتن روش های نوین و پویای تجزیه وتحلیل اطلاعات و پردازش صحیح آنها برای رسیدن به تصمیم گیری مطلوب خواهد بود .
بهره وران و ذینفعان : تمامی کسانی که اقدام به سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار تهران می کنند و همچنین تمامی کارگزاران و سهامداران بورس اورق بهادار ایران و کلیه افراد ذینفع و ذی علاقه .
۱-۵- فرضیه‏ های پژوهش
به دو دسته فرضیه اصلی و فرعی تقسیم می شود:
فرضیه اصلی:
سرمایه فکری با بازده حقوق صاحبان سهام در شرکت‌های ورشکسته بورس اوراق بهادار رابطه معنی دار دارد.
فرضیه فرعی
کارایی سرمایه ساختاری با بازده حقوق صاحبان سهام رابطه معنی داری دارد.
کارایی سرمایه انسانی با بازده حقوق صاحبان سهام رابطه معنی داری دارد.
کارایی سرمایه به کارگرفته شده با بازده حقوق صاحبان سهام رابطه معنی داری دارد.
فرضیه اصلی
سرمایه فکری با بازده دارایی‌های در شرکت‌های ورشکسته بورس اوراق بهادار رابطه معنی دار دارد.
فرضیه فرعی
کارایی سرمایه ساختاری با بازده دارایی ها رابطه معنی داری دارد.
کارایی سرمایه انسانی با بازده دارایی ها رابطه معنی داری دارد.
کارایی سرمایه به کارگرفته شده با بازده دارایی ها رابطه معنی داری دارد.
فرضیه اصلی
سرمایه فکری با بهره‌وری کارکنان در شرکت‌های ورشکسته بورس اوراق بهادار رابطه معنی دار دارد.
فرضیه فرعی
کارایی سرمایه ساختاری با بهره_­وری کارکنان رابطه معنی داری دارد.
کارایی سرمایه انسانی با بهره_­وری کارکنان رابطه معنی داری دارد.
کارایی سرمایه به کارگرفته شده با بهره­وری کارکنان رابطه معنی داری دارد.
فرضیه اصلی
سرمایه با نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری هر سهم در شرکت‌های ورشکسته بورس اوراق بهادار رابطه معنی دار دارد.
فرضیه فرعی
کارایی سرمایه ساختاری با نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری هر سهم رابطه معنی داری دارد.
کارایی سرمایه انسانی با نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری هر سهم رابطه معنی داری دارد.
کارایی سرمایه بکارگرفته شده با نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری هر سهم رابطه معنی داری دارد.
فرضیه اصلی
ضریب ارزش افزوده فکری با سود هر سهم در شرکت‌های ورشکسته بورس اوراق بهادار رابطه معنی داری دارد.
فرضیه فرعی

حضور و تردد ناوگان رزمی و زیر دریایی‌ها، بروز جنگ‌های منطقه‌ای، ایجاد آلودگی‌های شیمیایی و نفتی، حمل و نقل وسیع دریایی، صنایع مستقر در منطقه مانند نیروگاههای برق، آب شیرین کن‌ها، برنامه‌های توسعه اکتشاف و استخراج در بخش نفت، فاضلاب‌های صنعتی، بهره‌بری از منابع آبزی، تخریب زیستگاههای دریایی و فقدان استراتژی توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست دریایی و غیره. طبق آمار منتشر شده توسط سازمان منطقه‌ای حفاظت از محیط زیست دریایی ( راپمی) حدود ۳۰ درصد از فاضلاب‌های منطقه خلیج فارس بدون هیچگونه تصفیه‌ای به دریا ریخته می‌شود(محیط زیست خلیج فارس،۱۳۸۸: ۲۶).
عملکرد ناموفق راپمی و عدم تحقق کنوانسیون کویت تا اندازه زیادی به دلیل عدم همکاری و مشارکت موثر کشورهای عضو و همچنین عدم تطابق کامل مصوبات منطقه‌ای با قوانین ملی کشورهای عضو است. وجود ابزارهای قانونی کنوانسیون کویت و پروتکل‌های الحاقی مربوط و بازوی اجرایی آن (راپمی) از ۳۰ سال گذشته تاکنون یکی از فرصت‌ها و پتانسیل‌های منطقه برای حفاظت محیط زیست به شمار می‌آید، که از راه های مختلف از جمله برگزاری گشت‌های اقیانوس‌شناسی، سنجش از راه دور، پایش آلودگی‌های منطقه، برگزاری سمینارها و دوره‌های آموزشی، ایجاد مراکز مقابله و کنترل آلودگی‌های نفتی در شرایط غیر مترقبه توانسته تا اندازه‌ای در ارتقای وضعیت محیط زیست منطقه موثر باشد، اما ضعف‌های متعدد این سازمان منطقه‌ای، همچنین عدم هماهنگی‌های لازم بین کشورهای منطقه با یکدیگر و سازمان مذکور منجر به دوام برخی چالش‌ها شده است و همکاری بیشتری در این زمینه را می‌طلبد (محیط زیست خلیج فارس،۱۳۸۸: ۲۷). حل معضلات و چالش‌های زیست محیطی منطقه استراتژیک خلیج فارس در گرو اراده سیاسی دولت‌های ساحلی در عالی‌ترین سطح برای توجه به محیط زیست، تصویب برنامه‌ها و تخصیص اعتبارات لازم برای اجرای این برنامه‌هاست. در این راستا ایجاد سازوکارهای حقوقی و اجرایی لازم در خصوص استفاده کنندگان و آلوده‌کنندگان منطقه‌ای و غیر منطقه‌ای از این اکوسیستم از اهمیت زیادی برخوردار است. به منظور دستیابی به این اهداف لازم است، کشورها به طور مستمر از نمونه عملکرد سازمان هماهنگ کننده راپمی ارزیابی دقیق و واقع‌بینانه‌ای داشته باشند. علاوه بر حضور فعال نمادهای دولتی و غیر دولتی کشورهای عضو، سایر سازمان‌های بین‌المللی نیز در حفاظت از محیط زیست این منطقه همکاری کنند. برای مدیریت و بهره‌برداری منابع آبزی از پتانسیل مشترک و همکاری فی‌مابین سازمان راپمی استفاده شود. بنابراین سیاستگذاری موفق و اقدامات اجرایی و برنامه‌ریزی مناسب برای حفاظت محیط زیست خلیج فارس و دریای عمان منوط به همکاری موثر بین هر یک از کشورهای منطقه و شفافیت و کارآمدی مرجع ملی در راستای ساماندهی این همکاری‌هاست.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴-همکاری در زمینه کشاورزی
با توجه به کمبود آب در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس کشاورزی هم با مشکلات زیادی مواجه می‌باشد زیرا که این کشورها منابع کافی برای تأمین آب مورد نیاز برای مصارف کشاورزی را ندارند و از طرف دیگر ایران دارای پتانسیل‌های مثبتی در زمینه کشاورزی می‌باشد و این کشورها می‌توانند با همکاری در این زمینه بر این مشکل غلبه کنند.
باید به این نکته توجه کرد که تجارت آب میان کشورهای فنی و فقیر از لحاظ منابع آبی به علت مسافت زیاد و پرهزینه بودن آن مشکل است، در عوض تجارت تولیدات آبی مناسب‌تر است. کشورهای کم آب می‌توانند از محصولاتی که در کشورهای غنی از لحاظ منابع آبی تولید شده استفاده کنند، از این لحاظ کشورهای پر آب نیز سود بیشتری از صادرات تولید محصولات آبی به جای صادرات آب خواهند برد(Ardakanian, 2003)، و هم به نفع وارد کنندگان محصولات می‌باشد زیرا که از هزینه اضافی برای واردات آب و … صرف نظر کرده‌اند.
با وارد کردن محصولاتی که برای تولید آن‌ها آب زیادی لازم است مقدار آب موجود خود را صرف مصارف دیگر می‌کنند.
از این نوع تجارت به عنوان تجارت “آب مجازی” یاد می‌شود که در قالب محصولات کشاورزی انتقال می‌یابد.
۵- همکاری در زمینه دریایی و خدمات کشتیرانی
از زمینه های مهم دیگر در منطقه که فرصت مناسبی برای تقویت پیوند کشورهای خلیج می‌تواند بازی کند همکاری‌های دریایی بین کشورها می‌باشد.
حجم تجارت بین المللی دریایی بعد از جنگ جهانی دوم تا کنون بیش از شش برابر افزایش یافته است. و براساس آمار کنفرانس توسعه و تجارت سازمان ملل(آنکتاد) قریب به ۸۰ درصد کل کالاهای وارداتی و صادراتی از طریق دریا حمل شده و فقط حدود ۵ درصد آن از طریق هواپیما صورت گرفته است(سازمان بنادر وکشتیرانی).
در خلیج فارس حجم بارگیری به گونه ای است که مشابه آن در جهان کمتر به چشم می خورد. بنابراین نظارت مشترک کشورهای منطقه بر واردات و صادرات از خلیج فارس با بهره گرفتن از ایستگاهها و به خصوص تنگه هرمز می تواند باعث ارتقا امنیت و افزایش همکاری شود.
این کار می تواند با وضع قوانین و مقررات یکسان دریایی، گسترش یابد، همچنین با تاسیس شرکت های بیمه دریایی برای کشتی هایی که در رفت و آمد هستند و توسط شرکت های بیمه که مالکیت آنها خارج از منطقه است بیمه می شوند و سالانه میلیون ها دلار ارز را از منطقه خارج می کنند انجام شود. کشورهای منطقه از طریق تاسیس شرکت های بیمه دریایی می توانند این هزینه را در منطقه حفظ و سرمایه گذاری کنند(سوری، ۱۳۷۲: ۱۹۱).
۶- نزدیکی و مشترکات جغرافیایی:
خلیج فارس از نقطه ورودی آن در تنگه هرمز تا اروند رود حدود هزار کیلومتر و حداکثر پهنای آن ۳۵۰ کیلومتر می‌باشد. همین موقعیت جغرافیایی باعث نزدیکی کشورهای منطقه شده است و سرنوشت سیاسی و امنیتی کشورها را به یکدیگر پیوند زده است.
چنانچه کشورهای خلیج فارس خواستار امنیت منطقه‌ای که به نوعی با امنیت ملی آن‌ها در پیوند است باشند باید به مشارکت و هم آهنگ کردن اهداف و استراتژی‌های خود بپردازند. (ابراهیمی‌فر،۱۳۸۱: ۵۲).
از نظر کانتوری و اسپیگل منطقه در برگیرنده تعدادی از کشورهاست که به لحاظ جغرافیایی به هم نزدیک و در سیاست خارجی از روابط متقابل برخوردارند، (جعفری ولدانی، ۱۳۸۸ ،۲:).
کشورهای منطقه خلیج فارس از یک منطقه ژئوپلتیکی مناسبی برخوردارند که این می‌تواند پتانسیلی برای تشریک مساعی کشورها برای بهره‌برداری‌های مشترک و مقابله با مشکلات مشترک شود. از عوامل مهم پیوستگی و همبستگی این کشورها موقعیت مشترک جغرافیایی است.
۷-نقش اقتصادی و ارتباطی تنگه هرمز
اقتصاد کشورهای حوزه خلیج فارس تک محصولی و مشابه یکدیگرند درآمدهای حاصل از صادرات فروش نفت مواد نفتی بخش عمده‌ای از درآمدها را تشکیل می‌دهد. تنگه هرمز نقش مهمی در انتقال منابع تولیدی دارد و در اقتصاد این کشورها نقش استراتژیکی ایفا می‌کند(حافظ نیا،۱۳۷۱: ۲۴)، که همگی دارای موقعیت حساس هستند و با مهمترین تنگه استراتژیک منطقه مرتبطند.
بنابراین با توجه به موقعیت جغرافیایی این منطقه همگی از تأثیرپذیری نسبتاً یکسانی برخوردارند و از لحاظ امنیتی نیز به یکدیگر وابسته‌اند. لذا هر حادثه‌ای در این منطقه می‌تواند امنیت همه را به مخاطره بندازد.
این پیوند بدین معنی است که هر گاه کشوری اقدام به امضای قرارداد جدیدی در زمینه تسلیحات نماید احساس امنیت و خطر در سایر کشورها افزایش‌ می‌یابد. در حقیقت موقعیت جغرافیایی خلیج فارس سبب می‌شود چنانچه عدم امنیت برای هر کشوری به وجود آید این عدم امنیت به سایر کشورهای منطقه نیز نفوذ کند(ابراهیمی، فر، ۱۳۸۱: ۵۳-۱۳)
نظام نوین کنونی و گسترش ارتباطات و تبادل اطلاعات ارتباط و وابستگی متقابل کشورها مخصوصاً کشورهایی که در یک منطقه قرار دارند افزایش یابد. بنابراین با همکاری در زمینه‌های مشترک حداقل شرایط را برای تأمین منافع متقابل و ثبات در منطقه را ایجاد میکند. بدین ترتیب با توجه به هزینه‌های ناشی از جنگ‌های خلیج فارس و ویرانی ناشی از آن که خسارات سنگینی را به دوش ایران و عراق و کشورهای حوزه خلیج فارس به دلیل کمک به عراق گذاشت. ناکارآمدی سیاست تنش و چالش در روابط را اثبات می‌کند. بنابراین این تجارب‌ می‌تواند زمینه‌ای برای تأکید بر منافع مشترک باشد. بنابراین همکاری در زمینه تامین امنیت در تنگه هرمز به عنوان پتانسیلی برای گسترش سطح روابط محسوب میشود.
۸-بحران آب و لزوم همکاری منطقه‌ای
منطقه خلیج فارس جزء مناطق کم آب جهان می‌باشد. هیچ رودخانه بزرگی در کشورهای جنوبی حوزه خلیج فارس وجود ندارد، میانگین ریزش بسیار اندک و در حدود ۱۰۰ میلی متر می باشد. (جعفری ولدانی،۱۳۸۲: ۲۵)
بحران آب در این منطقه روز به روز ابعاد وسیع‌تری به خود می‌گیرد و به شدت کم آبی افزوده می‌شود و در مقابل تقاضا برای آب در عرصه‌های مختلف از جمله آشامیدنی، کشاورزی و صنعتی افزایش یافته است.
عوامل عمده بسیاری، جدا از میزان کم بارش در این منطقه باعث به وجود آمدن بحران کم آبی در منطقه شده‌اند از جمله، افزایش رشد جمعیت، مدیریت غلط و سیاستهای اشتباه مدیران صنعت آب کشورهای منطقه و بی‌توجهی در بهره‌برداری از محیط زیست را از عوامل عمده بحران کم آبی در منطقه‌ می‌باشد.
مسأله بحران آب در خاورمیانه و به طور احض در منطقه خلیج فارس و از طرفی دیگر قرار گرفتن ایران در این منطقه بحران زده نقش مهم منابع آبی این کشور را در موقعیت راهبردی نمایان می‌سازد. اکثر کشورهای جنوبی خلیج فارس از نظر آب شیرین بسیار فقیر هستند. در سالها‌ی اخیر میزان نیاز به آب علی‌رغم تهی شدن منابع آبی به خصوص در منطقه کم آب خلیج فارس افزایش یافته و بحران آب را در منطقه دو چندان نموده است.
(Allan, 2003)
تمام کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس برای تأمین آب آشامیدنی خود ‌به شیرین کردن آب دریا متکی هستند. گرچه سرمایه‌گذاری‌های سنگینی در طرح‌های مربوط به تأمین آب آشامیدنی انجام می‌شود ولی واردات آب به عنوان یکی از ساده‌ترین راه های تأمین آب این کشورها محسوب می‌شود.
در مورد دستگاه های آب شیرین چند مشکل وجود دارد یک تأسیسات مذکور آسیب‌پذیرند و احتمال خرابی در آن‌ها وجود دارد و هم بسیار پر هزینه‌اند. در سال ۱۹۹۰ قیمت یک شبکه آب در عمان و رأس الخیمه بین ۴۰ تا ۸۰ دلار بود در حالیکه قیمت نفت در همین سال ۱۷ تا ۱۸ دلار بود. (جعفری ولدانی، ۱۳۸۲: ۱۵۶)
در حال حاضر کویت از لحاظ واردات آب مقام اول را داراست و پس از آن به ترتیب عربستان، بحرین، عمان و قطر وارد کننده آب می‌باشند.
کشور ایران نیز اگرچه با مشکل کم آبی رو برو است اما در وضعیت بهتری نسبت به حوزه جنوبی خلیج فارس قرار دارد.در ایران حدود ۵۰ هزار رودخانه کوچک و بزرگ وجود دارد که تعدادی از آن‌ها دائمی هستند. طول ۱۷ رودخانه ایران بیشتر از ۳۰۰ کیلومتر می‌باشد.
در ایران آب‌های شیرین که از دامنه‌های زاگرس جنوبی سرچشمه می‌گیرد به سمت کشورهای حاشیه خلیج فارس در جریان است و همین امر نوعی جریان آب را از ایران به سمت این کشورها روان می‌سازد. بنابراین در میان کشورهای خلیج فارس ایران توانایی رفع کم آبی کشورهای خلیج فارس را داراست و همچنین کارشناسان معتقدند که بهترین راه برای تأمین آب مورد نیاز کشورهای قطر، امارات متحده عربی، بحرین و کویت از طریق ایران است(ابراهیمی فر، ۱۳۸۱: ۶۹-۶۵).
برخی از صاحبنظران قرن ۲۱ را قرن آب نامیده‌اند زیرا منازعات جهانی برای استفاده از آب شدت خواهد گرفت. پطرس غالی دبیر کل سازمان ملل متحد در این مورد گفته است، جنگ‌های آینده خاورمیانه به خاطر نفت نخواهد بود بلکه بیشتر به خاطر آب خواهد بود که هر روز مقدار آن در این منطقه کاهش می‌یابد.
طرح‌های متعددی برای تامین آب کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس ارائه شده است از جمله خط لوله آب عراق به کویت، خط لوله آب صلح (ترکیه) و همچنین خط لوله آب ایران به قطر که به دنبال سفر شیخ حمدبن خلیقه آل ثانی و سهیه قطر به ایران در نوامبر ۱۹۹۱ موافقتنامه ای در مورد احداث یک خط لوله انتقال آب از رودخانه کارون به قطر امضا شد. این خط لوله آب مورد نیاز قطر و احتمالاً سایر کشورهای جنوبی خلیج فارس را تأمین خواهد کرد. (جعفری ولدانی، پیشین، ۱۳۸۲: ۱۵۸-۱۵۷)
با توجه به وجود رودخانه‌های مرزی در این کشور و از طرفی وجود خلیج فارس و دریای خزر ایران می‌توان به فکر صادرات آب باشد. و با برنامه‌ریزی دقیق از رودخانه‌ها و مرزی و منابع آبی خود جهت صادرات آب استفاده کند به خصوص اینکه کشورهای جنوبی حوزه خلیج فارس از لحاظ آب با کمبود روبرواند و از طرف دیگر دانش لازم را در زمینه بهره‌برداری از آب‌ها ندارند. بنابراین اتکا به تجارت آب یکی از زمینه‌های ارتقاء همکاری و فرصتها تلقی می‌شود.
بدین ترتیب صادرات آب به نفع هر دو طرف می‌باشند زیرا وابستگی کشورها به یکدیگر را افزایش می‌دهد و مانع از بروز جنگ و تنش می‌شود. وقتی کشوری بداند که برای تأمین آب به دیگری نیازمند است به طور قطعی وارد جنگ نمی‌شود و این باعث ایجاد و گسترش ثبات در منطقه خواهد شد. (بمانی، ۱۳۷۹)
البته ایران در زمینه صادرات آب چند سالی است که مذاکراتی با کشور کویت انجام داده و موافقت‌نامه‌ای با این کشور در سال ۱۳۸۴ منعقد نموده است. در متن موافقتنامه اولیه انتقال آب ایران به کویت که به تصویب هیأت وزیران وقت رسیده بود، آمده بود که دولت ایران و دولت کویت انتقال روزانه ۹۰۰ هزار متر مکعب آب شیرین از طریق احداث خط لوله از ایران به کشور کویت با در نظر گرفتن شرایط طبیعی و صراحات کاهش آب در دوره‌های خشکسالی و شرایط قمری را مورد موافقت قرار داده و دولت کویت دریافت آب و پرداخت بهای آنرا تضمین کند، همچنین آب‌های دریافتی از ایران تنها در خاک کویت مصرف می‌شود. (خبرگزاری فارس، ۱۳۸۵)
بنابراین تأمین آب منطقه جنوبی خلیج فارس به عنوان فرصتی برای همکاری و در نهایت همگرایی در این کشورها باشد.
بنابراین برای ارتقای سطح همکاری‌ها می‌توان با اقدام به صادرات آب و همکاری در این زمینه کرد.
۱۰-همکاری در زمینه شیلات و ماهیگیری
به دلیل افزایش نیاز انسان‌ها به تأمین مواد غذایی باعث شده است که به آبزیان نیز روی آورند. خلیج فارس یکی از مهمترین منابع آبی جهان به لحاظ تنوع زیستی، منابع شیلات و اکوسیستم منحصر به فرد به شمار می‌رود. (ببران، ۱۳۸۸: ۱۷)
با توجه به اهمیت این مسئله صنعت ماهیگیری در بیشتر کشورهای جهان گسترش یافته در حالیکه در میان کشورهای حوزه خلیج فارس پیشرفت قابل توجهی نیافته است. براساس مطالعات انجام شده سالانه ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تن ماهی می‌توان از خلیج فارس صید کرد.
در مورد صید ماهی در خلیج فارس، زمینه‌های متعددی برای همکاری کشورهای ساحلی وجود دارد که عبارتند از بررسی منابع، ارزیابی موجودی، جلوگیری از اضمحلال برخی از انواع ماهیان در اثر صید بی‌رویه، پرورش‌ ماهی، سرمایه‌گذاری مشترک در خصوص ماهیگیری و صنایع تبدیلی، مبادله اطلاعات در مورد پروژه‌های تحقیقاتی مربوطه به شیلات، پرورش نیروهای متخصص و تحصیل کرده در زمینه شیلات و ایجاد موسسه پژوهش‌های دریایی.
ایران در زمینه‌های فوق نسبت به کشورهای عربی جنوبی پیشرفت نسبی داشته است و می‌تواند آنرا در اختیار این کشورها قرار دهد. برخی از کشورهای این منطقه مانند قطر، عمان برای همکاری با ایران اظهار تمایل کرده‌اند. و همچنین کشورهای ساحلی می‌توانند از طریق انعقاد موافقتنامه‌ها از امکانات و تسهیلات یکدیگر در زمینه شیلات استفاده کنند (جعفری ولدانی،۱۳۸۲: ۱۵۹-۱۵۰)
۱۱-همکاری ‌های صنعتی و فنی
کشورهای جنوبی حوزه خلیج فارس به جز نفت و گاز منابع قابل توجهی ندارند در حالیکه ایران از منابع و امکانات نسبی در زمینه‌های معدنی، و صنعتی برخوردار است. این امر می‌تواند زمینه‌های همکاری ایران با این کشورها را فراهم کند.
گرچه این همکاری‌ها محدود است ولی زمینه‌ای برای همکاری‌های بیشتر فراهم می کند.

شرکت‌های انتقال برق^[۲۴]: شرکت‌های انتقال برق احداث‌کننده، مالک و بهره‌بردار تجهیزات انتقال نظیر خطوط، کابل​ها، ترانسفورماتورها و ادوات جبرانسازی توان راکتیو هستند. این شرکت‌ها تجهیزات انتقال را طبق فرامین اپراتور مستقل سیستم مورد بهره‌برداری قرار می‌دهند.
شرکت‌های توزیع برق^[۲۵]: شرکت‌های توزیع برق مالکیت و امتیاز بهره‌برداری از شبکه​های توزیع را به عهده دارند. در شرایط سنتی، این شرکت‌ها انحصار فروش انرژی الکتریکی به تمام مصرف‍کننده‌های متصل به شبکه خود را دارا بودند در صورتی که در محیط کاملا مقررات‌زدایی شده، فروش انرژی به مصرف‌کننده‌ها از عملیات بهره‌برداری، نگه‌داری و توسعه شبکه توزیع، تفکیک شده‌است.
خرده‌فروشان انرژی^[۲۶]: خرده‌فروشان، انرژی الکتریکی را در یک بازار عمده‌فروشی خریداری کرده و آنرا به مصرف‌کنندگانی می‌فروشند که تمایل یا اجازه شرکت در بازار عمده‌فروشی را ندارند.
اپراتور مستقل سیستم^[۲۷]: اپراتور مستقل سیستم مسئولیت اصلی حفظ ایمنی سیستم قدرت را بر عهده دارد. لفظ مستقل بدین علت اطلاق می​شود که در یک محیط رقابتی، سیستم باید به‌ گونه‌ای بهره‌برداری شود که به نفع یا ضرر هیچ یک از شرکت‌کننده‌های بازار نباشد. بطور معمول ISO تنها مالک دارایی‌های مربوط به محاسبات و مخابرات است که برای نظارت و کنترل سیستم قدرت مورد نیاز می‌باشند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

قانونگذار سیستم^[۲۸]: قانونگذار عموماً نهادی است دولتی، که مسئول تضمین بهره‌برداری عادلانه و پربازده در بخش صنعت برق می‌باشد. این نهاد قوانین بازار برق را تعیین یا تأیید کرده و موارد مشکوک در استفاده نادرست از این بازار را بررسی می‌کند.
مصرف کنندگان بزرگ^[۲۹]: در محیط بازار، مصرف‌کنندگان بزرگ می‌توانند با خرید مستقیم انرژی الکتریکی مورد نیاز از بازار برق، نقش فعالی ایفا کنند. همچنین بعضی از مصرف‌کنندگان بزرگ، قابلیت کنترل بار خود را به عنوان ابزاری که به کنترل سیستم کمک کند به ISO پیشنهاد می‌دهند.

انواع مدل‌های بازار برق

در یک تقسم‌بندی کلی می‌توان انواع مدل‌های بازار برق را به سه دسته عمده طبقه‌بندی نمود:
۱- مدل اشتراکی^[۳۰]: در این نوع بازار کلیه تولید‌کنندگان و مصرف‌کنندگان، پیشنهادات عرضه و تقاضای خود را به بهره‌بردار بازار برق ارائه می‌نمایند. سپس بهره‌بردار بازار پس از اجرای بازار، میزان قیمت و میزان برنده شدن هر یک از اعضا را تعیین می‌کند.
۲-مدل قراردادهای دوجانبه^[۳۱]: در این مدل عرضه‌کنندگان و مصرف‌کنندگان برق، به شکل دوجانبه در رابطه با قیمت و میزان توان مورد معامله به توافق می‌رسند. پس از انجام توافق به‌منظور عقد قرارداد لازم است اطلاعات مربوط به میزان تولید، نقطه تزریق توان، نقطه تحویل توان و زمان قرارداد به اطلاع بهره بردار مستقل سیستم قدرت رسانده شود.
۳- مدل ترکیبی^[۳۲]: مدل ترکیبی آمیزه‌ای است از مدل اشتراکی و مدل قرارداد دو جانبه. آزاد بودن مشتری در داشتن حق انتخاب نحوه خرید این امکان را می‌دهد که از میان انتخاب‌های گوناگون، روشی را انتخاب نماید که نیازهای وی را به بهترین وجه ممکن بر آورده سازد.

فصل دوم
مقدمه موضوع پایان نامه

مقدمه

در ابتدای تولید الکتریسیته و آغاز مصرف انرژی الکتریکی منابع کوچک و پراکنده ای نظیر رودخانه‌ها و توربین‌های کوچک آبی برای تولید انرژی الکتریکی به کار گرفته شدند.در واقع ایده‌ی تولید پراکنده ایده‌ای قدیمی و مربوط به اواخر قرن ۱۹ میلادی است. با پیشرفت سریع صنعت برق و ساخت ماشین‌های عظیم الجثه‌ی تولید کننده و دریافت کننده‌ی انرژی برق،مولدهای کوچک و محلی انرژی به نیروگاه‌های چند صد مگاواتی که شمار زیادی از مصرف کنندگان دور و نزدیک را تحت پوشش قرار می‌دهند تبدیل شدند.اکنون پس از گذشت نزدیک به‌یک قرن از بهره‌برداری انسان از انرژی الکتریکی برای تامین رفاه و آسایش بیشتر، طراحان و برنامه ریزان صنعت برق در سراسر دنیا به ایده‌ی صنعت برق در سراسر دنیا به ایده‌ی تولید پراکنده روی آورده و در جهت کوچک سازی حجم مراکز تولید و سطح تحت پوشش آن‌ها تلاش می‌کنند.
در شبکه‌های امروزی، به خصوص با روند رو به رشد خصوصی سازی و رقابتی شدن بازار برق، هدف اولیه شرکت‌های توزیع، پایین آوردن هزینه‌های مربوط به بهره‌برداری، نگه داری، ساخت شبکه و مشترکین می‌باشد. یکی از موثرترین روش‌ها برای پاسخ گویی به رشد بار و نیز تامین سطح مشخصی از قابلیت اطمینان، استفاده از تولیدات پراکنده است.امروزه با تغییر ساختار سیستم‌های قدرت به منظور بهینه‌سازی آن‌ها و تغییر ساختار از شکل سنتی به قالب جدید استفاده از منابع تولید پراکنده اهمیت انکار ناپذیری دارد.
درتولید پراکنده که به طورکلی به تولید درمقیاس کم و در نزدیکی محل مصرف گفته می‌شود، در اغلب موارد از منابع تجدیدپذیر مانند باد، فتوولتائیک، بیوماس،زمین گرمایی، امواج اقیانوس و غیره استفاده می‌شود. ازطرفی به دلیل زمان کم طراحی و نصب و پایین بودن هزینه بهره برداری و نگهداری، دربازار رقابتی کنونی بسیار مورد اقبال قرار گرفته است و اخیراً در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه طرفداران خود را یافته و استفاده از آن شتاب گرفته است.
ریز شبکه به مجموعه ­ای از واحدهای تولیدی کوچک به همراه سیستم­های ذخیره کننده انرژی و بارهایی اتلاق می­ شود که می­توانند به تنهایی در یک شبکه بزرگتر عمل نمایند و کنترل خودگردان داشته باشند. در مفهوم ریز شبکه­ ها یک واسط الکترونیکی قابل کنترل و دارای انعطاف وجود دارد که رابط بین ریز شبکه و شبکه قدرت بالادست است.
ریزشبکه‌ها دارای مزایای اقتصادی و فنی زیادی هستند که از انگیزه‌های ترغیب کننده برای حرکت به سمت ریز شبکه می‌توان به کاهش انتشار گازهای آلاینده، بهره وری انرژی ، تنوع منابع انرژی، دسترسی به منابع تولیدی کوچک، سهولت یافتن مکان برای ژنراتورهای کوچک، زمان ساخت و هزینه سرمایه‌گذاری کمتر برای نیروگاه‌های کوچک تر و کاهش هزینه‌های انتقال انرژی الکتریکی اشاره کرد.
یک بحث کلی برای تولیدات پراکنده، جنبه­ های فنی مربوط به کنترل تولیدکنندگان مقیاس کوچک^[۳۳] می­باشد که اگرچه پیچیدگی خاص خود را دارد اما پیشرفت­های اخیر در زمینه ­های سنسورهای هوشمند در روش‌های کنترلی بهینه حل مسأله را تا حدی آسان ساخته است. از طرفی ریز شبکه­ ها به دلیل قابلیت کنترل خودگردان خود نیازمند یک شبکه کنترل محلی و اصلی بی عیب و نقص می­باشند تا مدیریت هوشمند بار- تولید همواره برقرار بماند.
همچنین به علت وجود عدم قطعیت های مختلف در رابطه با تولیدات پراکنده، میزان مصرف انرژی و قیمت بازار خرده فروشی با یک مسئله بهینه سازی تصادفی روبر هستیم. در همین راستا برنامه­ ریزی و کنترل دقیق منابع انرژی در ریزشبکه­ها با درنظر گیری بازار خرده فروشی از درجه اهمیت بالایی برخوردار است ، زیرا بهبود بهره ­برداری از یک شبکه چه از لحاظ اقتصادی و چه از نقطه نظر زیست محیطی و کاهش آلودگی در گرو این مهم خواهد بود و لذا ارائه روش­های بهینه‌سازی مناسب در جهت رفع این مشکل امری لازم و ضروری است.

شرح موضوع پایان نامه

کنترل تولیدات پراکنده در بازار خرده فروشی با بهره گرفتن از واحدهای ارزان قیمت و خاموشی واحدهای گران قیمت حاصل می­ شود. پس در مسئله برنامه­ ریزی مشارکت واحدها^[۳۴] هدف یافتن نقطه بهینه­ای از روشن و خاموش بودن واحدها است که بتوان با کمترین هزینه (هزینه سوخت و آلودگی) انرژی و رزرو چرخان مورد نیاز سیستم را تامین نمود.
از طرف دیگر نگرانی­های زیست محیطی ناشی از آلودگی واحدهای تولیدی با سوخت فسیلی در سال‌های اخیر باعث رشد استفاده از منابع تجدیدپذیر و افزایش نفوذ این واحدها در شبکه شده است. هرچند این منابع دارای آلودگی نیستند اما ماهیت تصادفی آن‌ها باعث بوجود آمدن مسئله عدم قطعیت در برنامه­ ریزی مشارکت واحدها می­ شود. پس مسئله برنامه‌ریزی مشارکت واحدها باید با در نظر گرفتن این عدم قطعیت در مسئله با بهره گرفتن از روش مونت کارلو حل شود.

مروری بر ادبیات موضوع

موضوع کنترل و برنامه ریزی تولیدات پراکنده در سیستم­ قدرت یکی از موضوعات اساسی است. از طرفی یک فاکتور مهم آن بحث بزرگی ابعاد این مسئله است که باعث پیچیدگی آن شده است. تاکنون روش‌های مختلفی برای حل این مسئله بیان شده است که از جمله آن­ها می‌توان به روش‌های برنامه­ ریزی پویا^[۳۵]، روش لاگرانژ^[۳۶]، برنامه­ ریزی با الگوریتم‌های هوشمند مانند الگوریتم ژنتیک^[۳۷]، الگوریتم اجتماع ذرات^[۳۸]، روش سلسله مراتبی، روش از مدار خارج کردن^[۳۹]، روش یکایک شماری جامع^[۴۰]، لیست حق تقدم^[۴۱]، روش تابو^[۴۲]، روش شبیه­سازی آنلینگ^[۴۳] اشاره کرد. در زیر به شرح مختصر بعضی از روش­های برنامه­ ریزی مشارکت واحدها می­پردازیم.

روش یکایک شماری جامع^[۴۴]:

در روش یکایک شماری جامع ابتدا همه ترکیبات ممکن خاموش و روشن بودن واحدها در افق برنامه‌ریزی مشخص شده و سپس در بین این ترکیبات، ترکیبی که حداقل هزینه را داشته باشد، جواب مسئله برنامه­ ریزی مشارکت واحدها خواهد بود. این روش ساده است و یک جواب بهینه دقیق را فراهم می‌سازد. ولی این روش یک روش بسیار وقت‌گیر است. چون بایستی همه ترکیبات مسئله برنامه­ ریزی مشارکت واحدها جستجو شود. به طور مثال اگر N واحد داشته باشیم ۲^N-1 حالت در هر ساعت وجود دارد که از این مقدار بعضی از حالت‌های آن ممکن است. از این روش تنها به خاطر زمان بالای اجرای برنامه و حجم بالای محاسبات و نیاز به حافظه کامپیوتری زیاد استفاده کمی می­ شود[۱].

روش لیست حق تقدم

لیست حق تقدم ساده می‌توان بوسیله مرتب کردن واحدهای تولیدی بوسیله میانگین هزینه بار کامل^[۴۵] (AFLC) بدست می ­آید. این هزینه (AFLC) با ضرب نرخ خالص حرارتی واحد تولیدی در بار کامل در هزینه سوخت بدست می ­آید. در مسئله برنامه­ ریزی مشارکت واحدها، واحدهای اولیه لیست را که قیود حداقل زمان خاموشی آن‌ها رعایت شود به صورت تک تک در مدار قرار می‌دهیم. این کار تا آنجایی ادامه پیدا می­ کند که بار و رزرو چرخان در آن ساعت تأمین شود. زمانی که ظرفیت تولید اضافی در هر ساعتی موجود باشد آخرین واحد در مدار قرار گرفته (که AFLC بیشتری نسبت به باقی واحدهای در مدار قرار گرفته دارد) از مدار خارج خواهد شد (به شرطی که قیود حداقل زمان روشن بودن منحرف نشده باشد)، و این کار تا جایی ادامه پیدا می­ کند که هیچ ظرفیت اضافی موجود نباشد و یا نتوان از مدار خارج کردن واحدهای بیشتری را انجام داد.
این روش بسیار ساده است و به زمان محاسبات اندک و حافظه کم کامپیوتر نیاز دارد. به هر حال، جواب مشارکت واحدهای بدست آمده از روش لیست حق تقدم ممکن است یک برنامه‌ریزی بهینه نباشد. زیرا که هزینه راه‌اندازی و قیود نرخ شیب در تعیین ترتیب حق تقدم برنامه‌ریزی تولید واحد در نظر گرفته نمی‌شود و AFLC به اندازه کافی هزینه بهره‌برداری واحدهای تولیدی را هنگامی که آن‌ها در بار کامل بهره برداری نمی‌شوند، نمایان نمی‌کند[۱].

برنامه‌ریزی پویا

روشی برنامه‌ریزی پویا (DP) به صورت ساعتی برنامه­ ریزی مشارکت واحدها ممکن واحدهای مرتبط را با تصمیم بوجود آمده در مسیر، اجرا و بوسیله بررسی همه قیود قبل از جستجو برای یک برنامه‌ریزی که منجر به حداقل هزینه شود ارزیابی می‌کند. در DP، دوره ساعتی افق برنامه‌ریزی عموماً یک مرحله نامیده می‌شود. یک مجموعه از برنامه‌ریزی مشارکت واحدها در یک مرحله به عنوان حالت شناخته می‌شود. هزینه متحمل شده در هر مرحله بوسیله تصمیم گرفته شده در مرحله قبل تأثیر می‌پذیرد. جستجوی برنامه‌ریزی پویا می‌تواند در دو جهت پیشرو^[۴۶] و پسرو^[۴۷] باشد. رهیافت برنامه‌ریزی پویای پیش رو مسئله برنامه­ ریزی مشارکت واحدها را از ساعت ابتدایی به سمت ساعت نهایی پیش می‌برد و رهیافت برنامه‌ریزی پویای پسرو این کار را بالعکس انجام می‌دهد[۱و۳].

رهاسازی لاگرانژ

روش رهاسازی لاگرانژ می‌تواند مسئله ابعادی قرار گرفته در برنامه‌ریزی پویا را با رهاسازی موقتی قیود تزویج حذف کند و هر واحد را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار دهد. روش LR^[48]، بر مبنای تئوری بهینه‌سازی دوگان، مسئله برنامه‌ریزی مشارکت واحدها را به یک زیر مسئله دوگان و یک زیر مسئله اصلی تجزیه می‌کند. مسئله اصلی به عنوان تابع هدف UC^[49] می‌باشد. زیر مسئله دوگان، تابع هدف و قیود را ضربدر ضرایب لاگرانژ در خود می‌گنجاند [۱و۳].

روش سلسله مراتبی

تکنیک سلسله مراتبی برنامه­ ریزی مشارکت واحدها واحدهای فضای حالت بوسیله تجزیه کردن کاهش می‌دهد. همه واحدهایی که ظرفیت، حداقل زمان خاموش یا روشن بودن برابر و یا شرایط بهره‌برداری آغازین مشابه دارند با هم گروه‌بندی می‌شوند. در هر گروه، واحدهای تولیدی بوسیله شاخص هزینه (CSC) که هزینه بهره‌برداری نسبی هر مگاوات از ظرفیت چرخان مفید را نشان می‌دهد، به صورت افزایشی مرتب می‌شوند. هزینه حاشیه‌ای سیستم یک عامل کلیدی در محاسبه CSC می‌باشد.
در هر ساعت، واحدی که CSC نسبی کمتری در بین واحدها در بالای لیست هر گروه برای برنامه­ ریزی مشارکت واحدها انتخاب می‌شود. سپس واحدها به ترتیب و با همان روند برای برآوردن تقاضای بار ساعتی و رزرو چرخان ساعتی انتخاب می‌شود. همین که برنامه­ ریزی مشارکت واحدها مشخص شدند، اقتصادی‌ترین خروجی واحدهای در مدار قرار گرفته، هزینه سوخت کل و هزینه O&M کل بوسیله توزیع اقتصادی^[۵۰] تعیین می‌شوند.
گام‌های محاسبه هزینه نسبی بهره‌برداری، رتبه بندی واحدها، انتخاب واحدها برای برنامه­ ریزی مشارکت واحدها و اجرای توزیع اقتصادی برای کل افق برنامه‌ریزی به ترتیب با هزینه‌های جانبی مختلف ساعتی سیستم تکرار می‌شوند تا جایی که ملاک همگرایی برآورده شود. تکراری که منجر به کمترین هزینه تولید کل (که شامل هزینه O&M، هزینه راه‌اندازی و هزینه خاموش شدن می‌باشد) شود، نتیجه برنامه­ ریزی مشارکت واحدها می‌باشد[۴].

روش از مدار خارج کردن

این روش بر اساس از مدار خارج کردن برنامه‌ریزی مشارکت واحدها به وسیله از مدار خارج کردن واحدها از گران‌ترین واحد در حالی که همه واحدهای موجود در کل طول برنامه‌ریزی در مدار هستند عمل می‌کند. در این حالت یک واحد که دارای هزینه بیشتری است از مدار خارج می‌شود و این کار تا زمانی ادامه پیدا می­ کند که هیچ رزرو چرخان اضافی موجود نباشد و قیود حداقل زمان روشن بودن واحدها و نرخ شیب کاهشی از خروج آن جلوگیری نکند.

روش استفاده از الگوریتم ژنتیک در مسئله کنترل تولیدات پراکنده

اعداد دودویی ۰و۱ برای نشان دادن حالت‌های روشن و خاموش بودن واحدهای تولیدی در الگوریتم ژنتیک استفاده می‌شود. ابتدا ماتریس‌هایی که شامل سطرها و ستون‌هایی از ۰ و ۱ می‌باشند، تولید می‌شوند. هر ماتریس شامل N ستون (تعداد واحدهای تولیدی در سیستم)، و C (تعداد جمعیت‌های دلخواه) سطر می‌باشد.
هر سطری که منجر به برنامه‌ریزی مشارکت واحدهای غیرممکن شود حذف شده و بجای آن یک جمعیت تولید می‌شود. توزیع اقتصادی در خلال این ارزیابی‌ها اجرا می­ شود. پس از ارزیابی جمعیت‌ها آن‌هایی که باقی می‌مانند به عنوان جمعیت والد انتخاب می‌شوند و فرزندان جدید بوسیله دو عملگر پایه ژنتیک که ترکیب و جهش هستند ایجاد می‌شوند. ترکیب، با یک احتمالی بیت‌های بین دو والد را تغییر می‌دهد به طوریکه رزرو چرخان و توازن توان و محدودیت‌های تولید باز هم برقرار می‌باشند. جهش اپراتور دوم می‌باشد. این اپراتور بیت دودویی را از ۰ به ۱ و بالعکس تغییر می‌دهد تا مطمئن شود که هیچ رشته‌ای همانند قبل در فرایند برنامه‌ریزی مشارکت واحدها نباشد. به علاوه این دو اپراتور، برخی از مشخصه‌ های ژنتیکی شامل نخبه گرایی، قالب بندی هدف، تطبیق احتمال اپراتورها برای بهبود کارایی جواب جستجو نیز اضافه می‌شوند. سپس برخی از جمعیت‌های فرزند انتخاب می‌گردند. این فرایند جایگزینی آنقدر تکرر می‌شود تا ملاک همگرایی بدست آید.
روش ژنتیک نسبتاً پیچیده است و زمان محاسباتی زیادی دارد. بنابراین این سیستم‌های مقیاس- بزرگ مناسب نمی‌باشد. استفاده از الگوریتم ژنتیک در روش رهاسازی لاگرانژ برای به هنگام کردن ضرایب لاگرانژ و بهتر کردن جواب برنامه‌ریزی مشارکت واحدها نیز مورد استفاده قرار گرفته است[۳].

روش شبیه‌سازی آنلینگ

این روش برگرفته از فرایند گرمادهی به رنگ جامد تا دمای بالا می‌باشد، که در ادامه به آرامی خنک می‌شود. به این ترتیب که دمای اطراف پله‌پله کم می‌شود. با یک مقایسه بین فرایند بادوام کردن (حرارت زیاد و بعد سرد کردن ترویجی) و مسئله بهینه‌سازی مشاهده می‌شود که دسته‌ه ای زیادی از مسائل بهینه‌سازی مرکب می‌توانند بوسیله دنبال کردن همان فرایند انتقال حالت تعادل به یک جای دیگر برای رسیدن به حداقل انرژی سیستم حل شوند. در حل مسئله برنامه‌ریزی مشارکت واحدها دو نوع متغیر نیاز به مشخص شدن دارند. حالت‌های واحدها (دودویی) و متغیرهای خروجی (پیوسته) مسئله می‌تواند به دو زیر مسئله تجزیه شود یک مسئله بهینه‌سازی مرکب در حالت واحدها و یک مسئله بهینه‌سازی غیرخطی در توان خروجی. بنابراین شبیه‌سازی آنلینگ می‌تواند به طور مناسبی برای حل مسئله برنامه‌ریزی مشارکت واحدها استفاده شود. اگرچه الگوریتم شبیه‌سازی آنلینگ زمان اجرای طولانی دارد ولی شاخص‌های قوی دیگری شبیه مستقل بودن در جواب اولیه و عدم پیچیدگی ریاضیاتی دارد.

روش جستجوی تابو

این الگوریتم یک الگوریتم فرا ابتکاری برای جستجوی مکرر به منظور یک جواب خوب بین یک مجموعه از جواب‌های امکان‌پذیر اعمال می‌کند [۵]. سپس همسایگی جواب خوب کنونی بررسی می‌شود. اگر یک جواب بهتر از جواب کنونی باشد. جواب بهتر به جای جواب خوب کنونی جایگزین می‌شود. اطلاعات در حرکت‌های اخیر در لیست تابو برای پیشگیری از نتایج جستجوی زاید ذخیره می‌شوند. هیچ تضمینی وجود ندارد که جستجوی تابو منجر به نتیجه بهینه کلی، مخصوصاً در سیستم‌های بزرگ شود.

در تحلیل و تبیین معنای هر قاعده باید مفردات آن قاعده مورد بررسی قرار گیرد . لذا کلماتی که در قاعده «لایبطل دم امرئ مسلم» بکار رفته است را بررسی می کنیم :
الف: لایبطل ؛ لای به کار رفته در لایبطل ، لای نهی ( به معنای نباید ) بوده و فعل مضارع مجزوم به لای نهی به معنای باطل آوردن ، دروغ گفتن آمده است ^[۱۱۸]. در بررسی هیأت لایبطل دو نکته قابل توجه است . اینکه آیا ، جمله خبری و مراد از آن نفی ( خون مسلمان هدر نمی رود ) می باشد یا جمله انشایی و مراد از آن نهی ( خون مسلمان نباید هدر برود ) است ؟ اگر جمله خبری و مراد از آن نفی نمی باشد که در این صورت کذب در خبر لازم می آید و نتیجه اش لغو می شود زیرا موارد بطلان و تضیع دم مسلمان در عمل بسیار است .^[۱۱۹] ضمن اینکه در این صورت بر لزوم پرداخت دیه هم دلالتی ندارد . پس مراد از « لا» نمی تواند لای نفی باشد چرا که صرفاً نفی حکم می کند نه اثبات حکم ^[۱۲۰]و اگر « لا » را ناهیه بگیریم جمله انشایی شده و اثبات حکم هم می گردد بدین صورت که خون مسلمان نباید هدر رود . پس ثبوت دیه و لزوم پرداخت آن از سوی بیت المال در این معنا ضروری است .
ب: واژه دم ؛ در لغت اصل آن دمی است و جمع آن دماء است . کلمه دم هفت بار و دماء سه بار در قرآن مجید آمده که به معنای خون می باشد .^[۱۲۱] در تبیین و فهم قاعده لایبطل ، نباید معنای دم محدود به گسترده لغوی آن شود ، زیرا علاوه بر اینکه با موارد کاربرد قاعده در تعارض است ، مربوط به بعد از وقوع قتل و ناظر به اعمال ضمانت اجرای مربوط از قصاص و دیه بر افراد بیت المال است و بر اساس آن نمی توان تکلیفی را در جهت حمایت از حق حیات و حفظ نفوس بر حاکمیت اسلامی تحمیل کرد . ولی با استناد به معنای اصطلاحی فقهی مستفاد از دلایل نقلی و با توجه به هیأت لایبطل ، ناظر بر التزام و تکلیف بیت المال در حمایت از حق حیات با اعمال ضمانت اجراهای مربوطه در خصوص متجاوزان به حقوق انسانی فرد است .^[۱۲۲] بنابراین در قاعده مزبور لفظ دم به معنای نفس و حیات افراد است . زیرا آنچه که نباید نادیده گرفته شود و نیاز به حمایت دارد ، حق حیات فرد است که مورد تعدی واقع شده است . با اجرای قصاص یا تحمیل دیه بر بزهکار ، عاقله و بیت المال ، در مقابل تعدی و تجاوز به حقوق افراد ، واکنش نشان داده می شود.^[۱۲۳]

ج: واژه ی مسلم ؛ در خصوص واژه مسلم نکته قابل توجه آن است که آیا گستره قاعده از نظر موضوع فقط شامل افراد مسلمان می شود و دولت وظیفه ای در امنیت جان کفار و پرداخت خسارت آسیب دیدگان غیر مسلمان را ندارد یا اینکه موضوع قاعده همه افراد را – اعم از مسلمان و غیر مسلمان- دربر می گیرد ؟
در سنت تاریخی خاص عصر صدور ، افراد با اظهار اسلام و پذیرش شرایط ذمه تحت حمایت حکومت اسلامی قرار می گرفتند . سپس تمامیت جسمانی و حیات ایشان از تعرض حکومت یا مؤمنان مصون می ماند و به عبارت دیگر ، حاکمیت اسلامی موظف به تأمین امنیت جان آنان و در صورت تعرض ، ملزم به ممانعت از هدر رفتن خود آنان بود .
با تعهد یهودیان و کفار در پیمان سیاسی – اجتماعی پیامبر (ص) با اهل مدینه ( در سال نخست هجری) ، متقابلاً حاکمیت اسلامی نسبت به امنیت جان و پرداخت دیه بزه دیدگان آنان متعهد شد . بنابراین نمی توان گفت حکومت وظیفه ای در خصوص حفظ نفوس کفار ذمی ندارد و اجماع مسلمانان نیز بر لزوم امنیت جان کفار ذمی در بلاد اسلامی و الزام مؤمنان به رعایت حق حیات و آزادی های مشروع ایشان با ضمانت اجرای پرداخت دیه – به منظور پایمال نشدن دماء اهل ذمه – با محدود کردن گستره قاعده به مسلمانان منافات دارد . همچنین روایات متواتر وارده از طرق عامه و خاصه در خصوص تعیین میزان دیه کفار ذمی ، ناظر به حرمت دماء کفار ذمی ولزوم تأمین امنیت جانی آنها از سوی حاکمیت اسلامی است . و نیز ممکن است قید مسلم ، قید غالبی باشد، زیرا بیشتر ساکنان بلاد اسلامی را مسلمانان تشکیل می دهند ، به همین سبب موضوع ، مقید به قید مسلم شده است . پس گستره موضوع حکم و قاعده اعم است و شامل مسلمانان و کفار ذمی می شود . و فراتر از این موارد به دلیل مناسبات مربوط به حکم و موضوع می توان لفظ مسلم را بر معنای لغوی آن و نه معنای اصلاحی حمل کرد و گفت که مراد از مسلم فردی است که تسلیم سلطه و اقتدار نظام اعم از مسلمانان یا کفار ذمی است .^[۱۲۴]
اما مستندات این قاعده آیات و روایات فراوانی است که در این زمینه وارد شده است: آیه شریفه ۹۲ سوره نساء بیان می دارد : « هیچ مؤمنی را نسزد که مؤمنی را به قتل برساند مگر آنکه به اشتباه و خطا مرتکب آن شود و در صورتی که به خطا مؤمنی را به قتل رساند باید به کفاره این خطا بنده مؤمنی را آزاد کند و خون بهای آن را به صاحب خون تسلیم کند مگر آنکه دیه را ورثه به قاتل ببخشند …» بر اساس آیه اگر کسی مرتکب قتل خطایی شد باید کفاره و دیه بپردازد و به هیچ عنوان نباید خون مسلمان هدر برود .
و از روایات مستند در این خصوص در خبر عبدالله بن سنان و عبدالله بن بکیر از امام صادق (ع) چنین نقل شده است : امیرالمؤمنین (ع) در مورد مقتولی که قاتل او شناخته نشده بود، فرمودند : « اگر دارای بستگانی است که دیه او را مطالبه کنند ، دیه از بیت المال پرداخت شود تا خون مسلمانی هدر نرود» ^[۱۲۵] این خبر بر اهتمام شارع در حمایت همه جانبه از دماء حتی در مواردی که جرم ، قابل انتساب به شخص خاصی نیست ، دلالت دارد .
همچنین محمد بن یعقوب در خبری به سند صحیح از محمد بن مسلم از امام صادق (ع) نقل
می کند که امام در مورد مردمی که با قومی مجالست داشته است و در میان آن ها به قتل می رسد یا در مورد مردی که جسدش در مقابل باب آن قوم پیدا شده و نسبت به آن قوم ادعای قتل می شود ، می فرمایند: «برآن قوم چیزی نیست ، ولی خون او هدر نمی رود».^[۱۲۶] یعنی دیه او از بیت المال داده می شود.
در روایت صحیحه ابوبصیر از امام صادق (ع) چنین آمده است:
« اگر جسد شخصی در بیابان یافت شود دیه او از بیت المال پرداخت می شود. همانا امیرالمؤمنین(ع) همیشه می فرمود: خون مسلمان هدر نمی رود.»^[۱۲۷]
ابوبصیر روایت می کند : « از امام صادق (ع) در مورد شخصی که مرتکب قتل عمد شده و پس از آن اقدام به فرار نموده بود پرسیدم : در صورتی که به قاتل دسترسی نباشد چه باید کرد ؟ امام فرمود : اگر قاتل مالی دارد ، دیه مقتول از اموال او گرفته می شود والا از بستگان او با رعایت الاقرب فالاقرب ، و اگر قاتل بستگانی نداشت ، دیه مقتول را امام می پردازند پس به درستی که خون مسلمان نباید هدر رود .»^[۱۲۸]
از سلمه بن کهیل نقل شده است که ، حضرت علی (ع) در مورد شخصی که مرتکب قتل شده بود و خویشاوندی نداشت فرمود : «دیه مقتول را من از جانب قاتل پرداخت می کنم و نخواهم گذاشت خون مسلمانی پایمال شود».^[۱۲۹]
جمیل بن دراج از امام صادق (ع) نقل می کند که به امام عرض کردیم : آیا شهادت زنان در حدود پذیرفته می شود ؟ امام فرمود : « تنها در قتل پذیرفته می شود ( زیرا ) علی (ع) به طور مداوم می فرمود: خون مسلمان هدر نمی رود ».^[۱۳۰]
در روایت ابی الورد آمده است : به امام صادق (ع) عرض کردم : شخص مجنونی ، به شخص دیگری با شمشیر حمله ور می شود . آن شخص شمشیر را از مجنون می گیرد و با ضربه ای او را به قتل می رساند . امام فرمود : « قاتل نه قصاص می شود و نه دیه می پردازد ، بلکه دیه مقتول را امام
می پردازد و خون هدر نمی رود .»^[۱۳۱]
بریدبن معاویه می گویند : از امام صادق (ع) در مورد مردی پرسیدم که عمداً مرد دیگری را به قتل رسانده و قبل از اثبات جرم و اقامه شهود ، دچار اختلال حواس شده و پس از آن گروهی شهادت داده اند که متهم مرتکب قتل شده است . امام فرمود : « اگر شهود شهادت دهند که متهم در هنگام قتل عاقل بوده ، متهم قصاص خواهد شد ، لکن اگر شهود به این مسئله شهادت ندادند ، در صورتی که متهم مالی داشته باشد ، خون بها از مال او به ورثه مقتول پرداخت خواهد شد ، اما اگر قاتل مالی نداشته باشد ، دیه از بیت المال پرداخت می شود و خون مسلمان هدر نمی رود».^[۱۳۲]
ب: دامنه و شمول قاعده
تعلیلی که در ذیل روایات فوق آمده است ، یعنی عبارت « لایبطل دم امرئ مسلم» اطلاق دارد و حاکی از هدر نرفتن خون مسلمان است ؛ خواه این خون مربوط به نفس باشد یا عضو . لیکن از آنجا که موضوع روایات مذکور قتل است ممکن است این شبهه را بوجود آورد که مقصود از «دم» یا خون در روایات مذکور ، « جان مسلمان» است نه اعضا و منافع او ؛ لذا در جراحات و مانند آن بیت المال مسئولیتی ندارد . اما باید گفت که چنین برداشتی از روایات نادرست است ، به دلیل اینکه:
اولاً : در بررسی معنا و مفاد قاعده همانطور که گفته شد لفظ دم در اصطلاح فقهی کنایه از حیات و نفس و «لایبطل» به معنای حمایت از حیات ، یعنی تمامیت جسمانی فرد است و در این مورد فرقی نمی کند که تعرض به تمامیت جسمانی فرد به صورت وقوع قتل باشد یا ورود جرح ، قطع و آسیب بدنی ، همچنین در روایات مذکور مطلق خون است و مقید کردن آن به « دم النفس » محتاج به دلیل است .
ثانیاً : این ادعا که « هدر نرفتن خون » اختصاص به قتل نمی یابد و در جراحات ومادون نفس نیز جریان دارد ، بر مبنای روایاتی است که در آن به هدر نرفتن خون تاکید شده است ، بدون آنکه موضوع روایات مذکور قتل باشد . برای مثال در روایاتی حضرت علی (ع) به رفاعه می نویسد: «لاتطل الدماء و لا تعطل الحدود؛ خون را پایمال و حد را تعطیل نکن .»^[۱۳۳] در روایت دیگری نیز آمده است : حضرت علی (ع) به گماشتگان خود می نگاشت : «در اسلام خونی هدر نمی رود .»^[۱۳۴]
ثالثاً : روایاتی وجود دارد که به صراحت ظهور در مسئولیت بیت المال در مادون نفس دارند . که برخی از این روایات عبارتند از:
۱- در معتبره ابوعبیده آمده است که : از امام باقر (ع) سوال کردم : اگر نابینایی چشم شخص بینایی را عمداً درآورد ، حکمش چیست ؟ امام فرمودند «ای ابوعبیده ، عمد نابینا مانند خطاست : دیه جنایت ازمال نابینا پرداخت می شود . پس اگر مالی نداشت ، دیه را امام می پردازد و حق مسلمانی از بین نمی رود».^[۱۳۵]
چنانکه ملاحظه می شود ، موضوع روایت فوق ، جنایت بر اعضاست که در صورت فقر جانی ، پرداخت دیه بر عهده امام قرار گرفته است . از آنجا که امام دیه را از بیت المال می پردازد ، بنابراین
بیت المال با توجه به نص روایت در مادون نفس نیز مسئولیت دارد .
۲- در روایت ابی مریم از امام باقر (ع) وارد شده است که حضرت علی (ع) چنین حکم فرمودند : «هر آنچه قضات در قتل یا قطع اشتباه می کنند ، دیه آن برعهده بیت المال است».^[۱۳۶] این روایت نیز به صراحت مسئولیت بیت المال را در مادون نفس ، یعنی قطع و جراحات ، مورد تاکید قرار داده است.
۳- در روایتی که سکونی از امام صادق (ع) نقل می کند آمده است که حضرت علی (ع) فرمود : «در هایشات دیه و قصاص ثابت نیست». حضرت صادق (ع) در حدیث دیگری فرمود: «حضرت علی (ع) دیه (چنین شخصی) را از بیت المال پرداختند.»^[۱۳۷] جمع دو روایت مذکور به آن است که گفته شود : نسبت به غیر بیت المال دیه ای ثابت نیست ، نه آنکه خون شخصی که در ناآرامی ها کشته شده یا مجروح گشته است هدر باشد.^[۱۳۸]
با توجه به آنچه که ذکر شد مشخص است که قاعده «لایبطل دم امری مسلم» تنها مختص به قتل نمی باشد و شامل مادون نفس ( قطع ، جراحات ) نیز می باشد . اما در خصوص قاعده « لایبطل» چند نکته حائز اهمیت است : ابتدا اینکه در صورتی که قاتلی اقدام به قتل دو نفر یا بیشتر نماید ، در اینکه آیا می توان با استناد به قاعده مذکور ، قاتل را در مقابل مقتول اول قصاص نمود و برای هدر نرفتن خون مقتولان دیگر ، با استناد به قاعده لایبطل دیه آنها را از مال جانی یا بیت المال – حسب مورد – استیفا کرد ، دو احتمال وجود دارد : نخست ، با توجه به روایت « الجانی لایجنی علیه اکثر من نفسه»^[۱۳۹] دریافت دیه پس از قصاص قاتل وجهی ندارد ، ضمن آنکه با قصاص قاتل خون مقتولان هدر نرفته است تا به قاعده لایبطل استناد شود . اما احتمال دوم که با عدل و انصاف سازگارتر است ، این است که با قصاص قاتل تنها خون یکی از مقتولان گرفته می شود ، لذا برای هدر نرفتن خون بقیه مقتولان و اجرای عدالت، در صورتی که قاتل متمکن باشد ، گرفتن دیه معقول خواهد بود ؛ بویژه با توجه به عبارت مشهور فقها که «در هر موردی که قصاص متعذر باشد تبدیل به دیه می شود» .^[۱۴۰] وقتی ولی دم اول قاتل را قصاص کرد ، محل قصاص برای اولیای دیگر از بین می رود لذا گرفتن دیه تنها راه جبران خون بقیه مقتولان خواهد بود . بنابراین طبق قاعده لایبطل در صورت فقر قاتل ، دیه از بیت المال پرداخت می شود تا خون مسلمانی هدر نرود . ضمن اینکه در این فرض که شخصی فاقد عاقله مرتکب قتل عمدی یک نفر و قتل خطایی نفر دیگر گردد، در مقابل شخص اول در صورت تقاضای اولیای دم قصاص می شود ، اما در مورد مقتول دیگر طبق قاعده لایبطل ، دیه از بیت المال پرداخت خواهد شد ، هیچ شک و اختلافی وجود ندارد .
نکته ی دوم اینکه هرگاه پس از ارتکاب قتل عمد، قاتل فرار کند و به او دسترس نباشد ، برخی از فقهای امامیه و اهل سنت با استناد به اینکه اصل اولیه در قتل عمدی قصاص است و تبدیل آن به دیه جز با تراضی طرفین میسر نیست ، قصاص را ساقط و جایگزینی برای آن معرفی نکرده اند .^[۱۴۱]
در مقابل این گروه ، بیشتر فقهای امامیه با استناد به قاعده « لایبطل دم امری مسلم ، معتقدند که قصاص تبدیل به دیه می شود».^[۱۴۲] در چنین مواردی ، دیه از اموال قاتل تأدیه می شود و اگر مالی نداشته باشد ، بستگان قاتل آن را می پردازند و در صورت فقر یا فقدان آنها ، خونبهای مقتول از بیت المال پرداخت خواهد شد .
نکته سوم اینکه در فرضی که قاتل ناشناس باشد و در عین حال هویت مقتول نیز مشخص نباشد . همچنین در مواردی که مقتول شناسایی شده اما ولی دم او امام مسلمین یا نایب اوست ، عملاً دیه ای پرداخت نمی گردد و زیرا در چنین حالت هایی مسئول پرداخت دیه همان شخصی است که دیه را به ارث می برد ؛ با این توضیح که در این موارد بیت المال از یک سو وظیفه دارد دیه مقتول را بپردازد و از سوی دیگر نیز وارث دیه اوست .^[۱۴۳]
نکته چهارم در خصوص شمول قاعده لایبطل نسبت به کفار و غیر مسلمانان ، ذیل واژه مسلم ، نکات و دلایلی ذکر شد . در اینجا جهت تکمیل بحث مسئولیت بیت المال در قبال دیه شخص غیر مسلمان یا بیگانه ای که به قتل می رسد یا جنایتی که بر او وارد می شود و اثبات این مدعا در حقوق موضوعه ، دلایل دیگری را بیان می کنیم . باید گفت که مواردی که در قانون مجازات اسلامی ، پرداخت دیه از بیت المال تجویز شده است ، شامل کافران و بیگانگان هم می شود چرا که ؛
اولاً : مواد مربوط در قانون مجازات اسلامی ( مواد ۳۳۲،۳۱۳،۳۱۲،۲۵۵،۲۳۱ ) اطلاق دارند و اطلاق آن برحسب اصاله اللاطلاق شامل کفار و بیگانگان نیز می شود .
ثالثاٌ : دیه ماهیت خسارت دارد و در جبران خسارت تفاوتی میان مسلمان و غیر مسلمان و ایرانی و بیگانه نمی باشد .
رابعاً : بیت المال در مواردی اموال کافر را به ارث می برد بنابراین بر اساس قاعده فقهی « من له الغنم فعلیه الغرم » بیت المال نسبت به پرداخت دیه کافر نیز مسئولیت دارد .
خامساً : محرومیت کفار و بیگانگان از ضمانت های اجرایی قانون مجازات اسلامی بر خلاف اصل می باشد ( ماده ۳ قانون مجازات اسلامی ) بنابراین نیاز به تصریح قانونی دارد و چنین استثنایی در قوانین موضعه دیده نمی شود .^[۱۴۴]
گفتار دوم: قاعده ضمان بالخراج
الف : تعریف
قاعده الضمان بالخراج که از جمله قواعد فقهی مهم در فقه امامیه است با عناوین دیگری چون قاعده « کل من له الغنم فعلیه الغرم » و قاعده « التلازم بین النماء و الدرک» نیز شناخته می شود .^[۱۴۵] و مراد از آن این است که بین انتفاع از نتایج یک شی ء و پرداخت خسارات بوجود آمده از طرف آن ملازمه برقرار است و در نتیجه هر کس از امری منتفع شود ، از خسارات ناشی از آن نیز متضرر می شود و خسارات به عهده اوست . از آنجا که بیت المال در مواردی از اشخاص منتفع می شود ، جبران خسارت ناشی از اعمال این گونه اشخاص نیز بر عهده بیت المال است . بر این مبنا در برخی روایات اشاره شده است :
امام صادق (ع) درباره مردی که کشته شود و ولی دمی جز امام (حکومت ) ندارد فرمودند : برای امام جایز نیست که عفو کند و او می تواند قصاص کند یا دیه بگیرد و آن را در بیت المال مسلمین قرار دهد ، زیرا جنایت مقتول بر امام است و همچنین دیه اش برای امام مسلمین است .^[۱۴۶]
ب : شرایط و شمول قاعده :
قاعده ضمان بالخراج نوعاً در مبحث اموال مورد استناد قرار گرفته است ، لیکن باید گفت که در مباحث مربوط به دیات نیز جریان دارد . ^[۱۴۷]شاهد این مدعا آن است که در روایات متعددی بین ارث بردن امام از شخص بی وارث و قبول مسئولیت جنایات خطایی چنین شخصی ، ملازمه برقرار شده است.^[۱۴۸] برخی از روایات مذکور عبارتند از :
۱-زراره از امام باقر (ع) روایت می کند : « حضرت علی (ع) در مورد میراث ابن ملاعنه حکم کرد که مادرش ثلث اموال او را به ارث می برد و باقیمانده را امام، زیرا مسئول جنایت [ خطایی ] او امام است.»^[۱۴۹]
شیخ طوسی در ذیل روایت مذکور و روایت دیگری با همین مضمون می نویسد:
مادر زمانی ثلث اموال ابن ملاعنه را به ارث می برد که او عصبه ای نداشته باشد که عاقله او محسوب شوند . در چنین مواردی که جنایت ( خطایی ) ابن ملاعنه بر امام است ( در صورت قتل او ) ، مادرش ثلث دیه و امام باقیمانده دیه را ارث می برد ، لکن اگر ابن ملاعنه عصبه ای داشته باشد که عاقله او محسوب شوند ( جنایت خطایی او را بر دوش کشند ) ، در این صورت تمامی میراث متعلق به مادر یا اقربای مادری ابن ملاعنه – در صورتی که مادر نباشد – است.^[۱۵۰]
۲-در روایت سلیمان بن خالد از امام باقر (ع) آمده است : درباره وارث دیه مسلمانی که کشته شده و تنها یک پدر نصرانی دارد ، پرسیدم ، امام فرمود : « دیه مقتول گرفته می شود و در بیت المال مسلمانان قرار می گیرد ، زیرا جنایت چنینن شخصی بر عهده بیت المال مسلمانان است».^[۱۵۱]
۳-در روایت ابی ولاد از امام صادق (ع) نقل شده است که امام در مورد مردی که کشته شده و ولی دمی غیر از امام ندارد ، فرمودند : « امام نمی تواند قاتل را عفوکند ، بلکه یا باید او را قصاص کند و یا دیه بگیرد و در بیت المال مسلمانان قرار دهد . همچنان که جنایت مقتول بر عهده بیت المال است ، دیه او نیز برای امام مسلمین خواهد بود ».^[۱۵۲]
چنانکه در روایات تصریح شده ، در مواردی که شخص ورثه ای غیر از امام نداشته باشد ، اموال او به امام یابیت المال منتقل می گردد . در قبال چنین امتیاز و نفعی ، بیت المال نیز متقابلاً مسئولیت خطایی چنین افرادی را بر عهده می گیرد . علاوه بر روایات در نوشته های بسیاری از فقیهان به این مسئله اشاره شده است که بین ارث بردن از شخص بی وارث و قبول مسئولیت جنایات خطایی او ملازمه وجود دارد.^[۱۵۳] یادآوری این نکته ضروری است که بین «قاعده غرم» با «قاعده لایبطل» این تفاوت وجود دارد که در قاعده لایبطل زمانی مسئولیت بیت المال مطرح است ، که یا امکان انتساب قتل به شخص خاصی وجود ندارد و یا آنکه امکان مطالبه خون بها از قاتل ، به دلیل فرار یا اعسار او وجود ندارد و به عبارت دیگر مسئولیت بیت المال در پرداخت دیه به عنوان آخرین گزینه پیش روست . اما در مورد « قاعده غرم» این گونه نیست ، بلکه تنها حکمت مسئولیت بیت المال ، همان انتفاع حکومت از میراث شخص بی وارث است ؛ لذا حتی در صورت تمکّن قاتل بی وارث ، بیت المال مسئول پرداخت خون بهای مقتولی است که بوسیله او و به صورت خطا به قتل رسیده است .
مبحث دوم : مبانی حقوقی
به طور کلی آنچه از مبانی مسئولیت در حقوق اسلام استنباط می شود آنست که ، هیچ زیانی نباید بدون جبران باقی بماند . همینکه زیان وارد شد ناروا و قابل انتساب به فعل زیانبار شخصی باشد، از نظر فقه اسلامی ، آن شخص مسئول جبران خسارت وارده به زیان دیده می باشد . در این فرمول کلی فرقی نمی کند که عامل زیان ، شخص حقیقی باشد یا حقوقی ، دولتی باشد یا غیر دولتی ، موضوع خسارات از اموال باشد یا از ابدان ؛ عین باشد یا منفعت .

در عرصه زندگی فردی و اجتماعی، از مباحث بسیار ضروری جامعه کنونی ما است. ارکان اصلی شکل دهی به هویت اجتماعی یک جامعه عبارتند از: باورها ( جهان­بینی)، ارزش­ها (ایدئولوژی) و سبک زندگی (نظام ترجیحات رفتاری). تمایزات و تفاوت­های جوامع مختلف نیز به همین سه مؤلفه عمده بازگشت می­ کند.
غفلت از مسئله شیوه زندگی می ­تواند خسارت­های جبران­ناپذیری بر پیکره جامعه وارد کند. وقتی مردم نتوانند میان شیوه زندگی خود و باورها و ارزشهایشان ارتباط برقرار نمایند، بعد از مدتی ممکن است دست از باورها و ارزش­های خود نیز بشویند و آنان را ناکارآمد تلقی کنند؟ و برای اینکه توجیهی برای سبک زندگی غیر اسلامی خود داشته باشند، باورها و ارزش­های اسلامی را زیر سؤال ببرند و مثلاً آنها را ناظر به گذشته و مربوط به جوامع غیر پیشرفته بپندارند! و بدین ترتیب از اساس دست از اسلام بشویند. قرآن­کریم در این باره می­فرماید: «سپس، سرانجام کسانی که اعمال بد مرتکب شدند، به جایی رسید که آیات خدا را تکذیب کردند و پیوسته آن را مسخره می­نمودند.»( سوره روم، آیه ۱۰) (شریفی، ۱۳۹۱).

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

سلامت روان دانشجویان یکی از ضروریات جامعه محسوب می­ شود که توجه به آن در رشد و توسعه جامعه اثر مستقیمی دارد و پرداختن به آن شرط اساسی بهره وری از نیروهای کارآمد و تحصیل کرده است به ویژه اینکه دانشجویان به دلیل شرایط خاص دانشجویی از جمله دوری از خانواده، وارد شدن به مجموعه ای بزرگ و پر تنش، مشکلات اقتصادی، نداشتن درآمد کافی، حجم زیاد دروس و رقابت­های فشرده، مستعد از دست دادن بهداشت روانی هستند(شیرانی، احمدی و شعبانی، ۱۳۸۸).

سلامت عمومی

از دید سازمان بهداشت جهانی، بهداشت روان در درون مفهوم کلی بهداشت جای می­گیرد و بهداشت یعنی توانایی کامل برای ایفای نقش­های اجتماعی، روانی و جسمی. از نظر این کارشناسان، سلامت فکر و روان عبارت است از قابلیت ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضادها و تمایلات شخصی به طور منطقی، عادلانه و مناسب (احمدوند، ۱۳۸۲).

مؤلفه­ های سلامت عمومی

۱) افسردگی
طبق متن بازبینی شده چاپ چهارم DSM (DSM-IV-TR)، اختلال افسردگی اساسی (که افسردگی یک قطبی نیز نامیده می­ شود) بدون سابقه­ای از دوره­ های مانیا، مختلط، یا هیپومانی رخ می­دهد. دوره افسردگی اساسی باید لااقل دو هفته طول بکشد. بیماری که دچار دوره افسردگی اساسی تشخیص داده می­ شود، باید لااقل چهار علامت از فهرستی شامل تغییرات اشتها و وزن، تغییرات خواب و فعالیت، فقدان انرژی، احساس گناه، مشکل در تفکر و تصمیم ­گیری، و افکار عودکننده مرگ یا خودکشی را هم داشته باشد (کاپلان و سادوک، ۱۳۹۲).
۲) اضطراب و بی­خوابی
اضطراب، هشداری است که فرد را گوش به زنگ می­ کند^[۱۵]؛ یعنی به فرد هشدار می­دهد که خطری در راه است و باعث می­ شود که فرد بتواند برای مقابله با خطر، اقداماتی به عمل آورد. اضطراب، تشویشی فراگیر، ناخوشایند، و مبهم است که اغلب، علایم دستگاه خودکار (اتونوم) نظیر سردرد، تعریق، تپش قلب، احساس تنگی در قفسه سینه، و ناراحتی مختصر معده نیز با آن همراه است. فرد مضطرب ممکن است احساس بی­قراری هم بکند که نشانه­اش این است که نمی­تواند به مدت طولانی یک جا بنشیند یا بایستد. مجموعه علایمی که در حین اضطراب وجود دارد، اغلب در هر فرد به گونه ­ای متفاوت از دیگران است.
۳) نشانه­ های جسمانی
شکایات جسمانی متعددی است که با دستگاه­های عضوی مختلفی در ارتباط است.
۴) اختلال در عملکرد اجتماعی
ناتوانی از تن دادن به هنجارهای اجتماعی به طوری که جنبه­ های متعددی از رفتار فرد در نوجوانی و بزرگسالی تحت تأثیر این ناتوانی قرار گرفته باشد.
از ابتدای آفرینش انسان، دین نقش به­سزایی در حل معضلات فردی و اجتماعی داشته است. از سال­های پایانی قرن نوزده تا کنون دین جایگاهی ویژه در تحقیقات علوم اجتماعی و روانشناختی به دست آورده است. به ویژه دانشمندانی چون جیمز^[۱۶] (۱۹۸۸)، فروم^[۱۷] (۱۹۸۹) و یونگ^[۱۸] (۱۹۷۵) اهمیت باورها و رفتارهای دینی را در زندگی بشر یادآور شده ­اند. یونگ شکوهی را که دین به بشریت می­دهد ارج می­نهد. به اعتقاد جیمز انسان در پرتو دین به آرامش باطنی می­رسد. ویکتور فرانکل بیان می­دارد که اگر مذهب سرکوب شود انسان به پوچی، احساس افسردگی و سایر اختلالات روانی دچار می­ شود. مذهب نه تنها باعث می­ شود که انسان بهتر بتواند با ناگواریهای زندگی کنار آید بلکه می ­تواند در ایجاد احساس امید، آرامش، خودشکوفایی، احساس راحتی، مهار تکانه­ها، نزدیکی به خدا و حل مشکل مؤثر باشد (پارگامنت^[۱۹]، ۱۹۹۰؛ به نقل از پورمودت و عارفی، ۱۳۹۲).
به اعتقاد فرانکل^[۲۰] (۲۰۰۶) فقدان معنویت در زندگی یک خلاء وجودی ایجاد می­ کند که باعث به وجود آمدن روان­رنجوری جامعه­زاد و مثلث روان­رنجورانه گسترده­ای می­ شود که عبارت است از؛ افسردگی، اعتیاد و تجاوز. خداوند در قرآن کریم نیز میفرماید: الَذِینَ آمَننواْ وَلَمْ یَلْبِسُواْ إِیمَانَهُم بِظنلْمٍ أنوْلَئِکَ لَهُمُ الأَمْنن وَهُم مُهْتَدُونَ (انعام/۸۲). در این آیه، امنیت، آرامش، بهداشت روانی و هدایت را از آثار ایمان برمی­شمارد، آری هنگامی که ترس شدید بر جان انسان پنجه می­افکند و خود را تنها احساس می­ کند، تنها عاملی که می ­تواند با این احساس مقابله کند ایمان به خدا است (پورمودت و عارفی، ۱۳۹۲). به نظر می­رسد تعلقات دینی و مذهبی، انسان را به سوی نظام ارزشی یکپارچه و منسجم سوق می­دهد و با ایجاد قدرتی معنوی تحمل سختی­ها را آسان نموده و حمایت اجتماعی و روحانی را نصیب افراد می­سازد (غریبی و قلی زاده، ۱۳۸۵؛ به نقل از پورمودت و عارفی، ۱۳۹۲). کسانی که باورهای مذهبی قوی­تری دارند کمتر به اختلالاتی نظیر افسردگی، استرس و اضطراب مبتلا می­گردند. و بنا به تحقیقات کورشر^[۲۱] (۲۰۱۲) کمتر رفتارهای پرخاشگرانه از خود نشان می­ دهند (علوی و همکاران،۱۳۷۸)، به این نتیجه رسیدند که افراد مسجدی (دیندار درونی) کمتر از غیر مسجدی­ها دست به رفتارهای پرخاشگرانه می­زنند و به اعتقاد مک کوی^[۲۲] ( ۲۰۰۵ ) کسانی که از دین و مذهب جدا می­شوند دچار یک خلاء روحی و عاطفی می گردند که برای پر نمودن این خلاء راه­های گوناگونی را تجربه می­نمایند. در این میان رفتارهای مختلفی در انسان وجود دارند که می­توانند در ارتباط و تاثیرپذیر از قدرت معنوی و دینداری افراد باشند و همانگونه که در بالا اشاره شد پرخاشگری هم جزئی از این رفتارهاست (پورمودت و عارفی، ۱۳۹۲).
فردی که بتواند با الگوی صحیح ، ارتباط سالمی با دیگران برقرارکند و درکنار این ارتباط خصوصیات فردی و اجتماعی مثبت خود را (حسن خلق ، همدردی ، همراهی و….) به مرحله بروز برساند و به دیگران نشان دهد ، یقینا مورد توجه افراد واقع خواهد شد و دردید اکثریت آنها دارای مقبولبت و محبوبیت خواهد بود .
۱-۴- تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای پژوهش
۱-۴-۱- تعریف نظری
هر فردی باید دارای ویژگیهایی باشد تا بتواند این ارتباط سالم و خصوصیات اجتماعی لازم را به ظهور برساند. این ویژگیها و استعدادهای خاص را ، روانشناسان « هوش اجتماعی » نامیده اند (حکم آبادی،۱۳۸۹).
از دید سازمان بهداشت جهانی، بهداشت روان در درون مفهوم کلی بهداشت جای می­گیرد و بهداشت یعنی توانایی کامل برای ایفای نقش­های اجتماعی، روانی و جسمی. از نظر این کارشناسان، سلامت فکر و روان عبارت است از قابلیت ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضادها و تمایلات شخصی به طور منطقی، عادلانه و مناسب (احمدوند، ۱۳۸۲).
دین مشتمل بر یک سلسله اصول و معتقدات است که هر کس باید خودش مستقیماً تحقیق کند و واقعاً تشنه­ی یاد گرفتن و تحقیق در آنها باشد و مسلماً اگر کسی خدا را پویا باشد خداوند تعالی او را دستگیری و هدایت خواهد کرد ( مطهری، ۱۳۸۶).
۱-۴-۲- تعریف عملیاتی:
باورهای مذهبی:
تعریف عملیاتی باورهای مذهبی عبارت است از نمره ای که شرکت کنندگان از پاسخگویی به پرسشنامه نگرش سنج مذهبی براهنی کسب نموده اند.
هوش اجتماعی:
تعریف عملیاتی هوش اجتماعی عبارت است از نمره ای که شرکت کنندگان از پاسخگویی به پرسشنامه هوش اجتماعی ترومسو کسب نموده اند.
سلامت روان:
تعریف عملیاتی سلامت روان عبارت است از نمره ای که شرکت کنندگان از پاسخگویی به پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ کسب نموده اند.
۱-۵- متغیرهای پژوهش :
متغیر وابسته یا ملاک سلامت روان است .
متغییر مستقل یا پیش بین باورهای مذهبی و هوش اجتماعی است.
۱-۶- اهداف پژوهش
هدف کلی
پیش بینی سلامت روان بر اساس باورهای مذهبی و هوش اجتماعی در دانشجویان
اهداف جزیی
۱.پیش بینی سلامت روان بر اساس باورهای مذهبی در دانشجویان
۲.پیش بینی سلامت روان بر اساس هوش اجتماعی در دانشجویان
۳.پیش بینی سلامت روان بر اساس پردازش اطلاعات اجتماعی در دانشجویان
۴.پیش بینی سلامت روان بر اساس آگاهی اجتماعی در دانشجویان
۵.پیش بینی سلامت روان بر اساس مهارت های اجتماعی در دانشجویان
۱-۷- فرضیات پژوهش
فرضیه اصلی
به نظر می رسد رابطه ای بین سلامت روان با باورهای مذهبی و هوش اجتماعی در دانشجویان وجود دارد.
فرضیه های فرعی
به نظر می رسد رابطه ای بین باورهای مذهبی و سلامت روان دانشجویان وجود دارد.
به نظر می رسد رابطه ای بین هوش اجتماعی و سلامت روان دانشجویان وجود دارد.
به نظر می رسد ارتباطی بین پردازش اطلاعات اجتماعی و سلامت روان دانشجویان وجود دارد.
به نظر می رسد ارتباطی بین آگاهی اجتماعی و سلامت روان دانشجویان وجود دارد.
به نظر می رسد ارتباطی بین مهارت های اجتماعی و سلامت روان دانشجویان وجود دارد.
فصل دوم
ادبیات وپیشینه پژوهش

۲-۱- مقدمه

سوالاتی که در جامعه در خصوص سلامت روان مطرح می شود عمدتاً به مناسبات دین و روان و هوش برمی گردد بسیاری از روان شناسان به طور سلبی یا ایجابی به این سوالات پاسخ می دهند وعده ای روانشناسی را مقوله علوم تجربی و آزمایشی می دانند که از فلسفه جدا شده و مسیری را که علوم تجربی طی کرده است می پیماید و برای آزمون فرضیه هایش از روش های آزمایشگاهی استفاده می کند.