تصویر ۲-۱۶ نصب دروازه قرآن ورودی غرب شهر خشکبیجار از سمت خمام
ماخذ: (روابط عمومی شهرداری شهر خشکبیجاررشت).
۲-۱۶٫ دیدگاه ها و نظریات شهری
برنامه ریزی و طراحی شهری دارای مجموعه ای از نظریه های خاص خود می باشد، لیکن این نظریه ها ندرتا چیز بیشتری از اظهار نظرها و باورهای شخصی متخصصین و نظریه پردازان صاحب نام حرفه می‎باشد. بنابر این این دیدگاه ها و نظریه ها بدنبال بهبود کیفیت شهر و ایجاد یک محیط انسانی مطلوب در آن هستند. در این مبحث تعدادی از این نظریه ها و دیگاه ها بررسی می شود.
۲-۱۶-۱٫ نظریه مدرنیسم
مدرنیته، نوشدن، تجددگرایی، نو اندیشی، نوپنداری، نوطلبی، نوین گرایی، و دوره جدید جهان مدرن در مقابل دنیای کهن بعد از پایان قرون وسطی که انسان به عنوان محور سنجش تمام ارزش ها قرار گرفت مطرح گردید. از زمانی که توجه به ذهن و تفکر عقلی مبنای ارزیابی پدیده های جهان مطرح شد، ایدئولوژی مدرنیسم و جامعه مدرن شکل گرفت. به مجموعه تحولات سریع فرهنگی و تمدن اروپایی از رنسانس به این سو مدرنیته می گویند. رنسانس نهضتی هنری، ادبی و فلسفی بود که نقطه عطفی در تمدن غرب محسوب می شودزیرا با وقوع آن باورهای ذهنی فرون وسطی و جهان سنت، مورد شک و تردید قرار گرفت. رنسانس به معنای زندگی دوباره و تجدید حیات علم و دانش و اصول و نمادهای روم باستان است. خصوصیات اصلی عصر رنسانس را می توان در انسان گرایی واقع گرایی و خرد گرایی خلاصه کرد. در مورد تاریخ آغاز رنسانس نظرات متفاوت است و سال های مختلفی عنوان گردیده است. سال ۱۴۲۰ میلادی، تاریخ احداث گنبد کلیسای جامع فلورانس توسط اولین معمار بزرگ عصر رنسانس، «فیلیپو برولنسکی» سال ۱۴۵۳ تاریخ سقوط قسطنطنیه، مرکز حکومت روم شرقی یا بیزانس توسط سلطان محمد فاتح پادشاه مقتدر عثمانی و همچنین سال ۱۴۵۳، تاریخ پایان جنگ های صد ساله (۱۴۵۳-۱۳۳۷) بین انگلستان و فرانسه به عنوان مبداء تاریخ رنسانس مطرح شده است. (خسرو پناه، ۱۳۸۰، ص۶۵).
۲-۱۶-۲٫ نظریه پست مدرنیسم
پست مدرنیسم عنوان مکتبی است که در اواخر دهه ۱۹۷۰ میلادی مطرح گردید. بعضی از نویسدگان زمان پیدایش آن را در دهه آخر قرن ۱۹ و دهه آغازین قرن بیستم دانسته اند این اصطلاح ابتدا در سال ۱۹۱۷ میلادی به وسیله “توس رودلف” فیلسوف آلمانی برای توصیف “هیچ گرایی” به کار گرفته شد، در سال ۱۹۷۵ میلادی “چارلزجنکز” این اصطلاح را برای معماری به کار برد، که توسط “دنیل بل” در سال ۱۹۷۶ مورد نقد قرار گرفت. به هر ترتیب این اصطلاح در دهه ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۰ به اوج شهرت رسید و کاربرد عام پیدا کرد و امروزه به عنوان یک مکتب فکری در همه حوزه های معماری، هنری، انسان شناسی، جامعه شناسی و جغرافی کاربرد دارد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

پست مدرنیسم مانند بسیاری از اصطلاحات و تعابیر دیگر دچار بی ثباتی و تزلزل در معناست؛ یعنی یک نظریه نظام مند، با فلسفه ای جامع و فراگیر نیست؛ بلکه یک پیکره پیچیده و در هم تنیده و متنوع از اندیشه ها، دریافت ها، تشخیص ها، شناخت ها، تفاسیر، تعابیر، برداشت ها، آراء و نظریات متفاوتی از فرهنگ رایج و ترسیم نمایی از کثرت پدیده های مرتبط به هم می باشد. (علیزاده، ۱۳۸۳، ص۱۵۶).
پست مدرنیته بیانگر سقوط یا دگرگونی و تحول تند در شیوه های مدرنیته سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است که از اواسط قرن نوزدهم تا اواسط قرن بیستم در بیشتر کشورهای صنعتی غرب و چه غالب و مسلط را دارا بود. (شماعی و دیگران، ۱۳۸۴، ص۱۷۲).
۲-۱۶-۳٫ نظریه توسعه پایدار شهری
توسعه پایدار شهری(City sustainable development):
توسعه شهری بعنوان یک مفهوم فضایی را می توان به معنی تغییرات در کاربری زمین و سطوح تراکم جهت رفع نیازهای ساکنان شهری در زمینه مسکن حمل و نقل، اوقات فراغت و غذا و غیره تعریف کرد یا توسعه‎ای است که تمام جنبه های اجتماعی، اقتصادی و… را در شهر با هم پیش می برد و توسعه پایدار شهری نگهداری منابع برای حال و آینده از طریق استفاده بهینه از زمین و وارد کردن کمترین ضایعات به منابع تجدید پذیر مطرح است. توسعه پایدار شهری موضوع های جلوگیری از آلودگی های محیط شهری و ناحیه ای، کاهش ظرفیت های تولید محیط محلی – ناحیه ای و ملی، حمایت بازیافت، عدم حمایت از توسعه های زیان آور و از بین بردن شکاف میان فقیر و غنی را مطرح می کند همچنین راه رسیده به این اهداف را با برنامه ریزی شهری و روستایی، ناحیه ای، ملی و حمایت همه جانبه دولت از این برنامه‎ ریزی‎ها می داند. (زیاری، ۱۳۸۲، ص۱۷).
نظریه توسعه پایدار شهری اندیشه توسعه شهری پایدار از جنبه های بسیار گسترده مطالعات در امور توسعه است. ارائه یک تعریف مشخص در این رابطه زیاد ساده نیست اما سعی می شود معنی توسعه شهری پایدار از بین مفاهیم– اصول- تاریخچه مطالعات کاربردی تشریح شود. اندیشه توسعه شهری پایدارتنها در ارتباط با تحولات تاریخی مطرح نمی شود بلکه در این رابطه توسعه خردمندانه علوم مختلف و دانش اجتماعی نیز مطرح است. توجه به تحولات باعث می شود حجم و کیفیت دانش موجود درباره محیط زیست شهری افزایش یابد از جمله علم شناسایی و رفع آلودگی هوا- گازهای گل خانه ای – تغییرات جهانی آب و هوا و موارد دیگری از این قبیل در این رابطه مطرح می شوند پیشرفت در زمینه علوم اجتماعی نیز با کمک دستور کارهای تحقیقی مختلف درباره توسعه پایدار صورت می گیرند آنچه ذکر شد نشان دهنده این است که بحث توسعه شهری تحت تاثیر مفاهیم و موضوعات مختلفی قرار گرفته و با علومی چون سیاست های اقتصادی و دانش تئوری و تجربی به مقابله برخاسته است و بعضی اوقات نیز با تحولات تاریخی شکل گرفته یا تغییر جهت داده است. (نصیری، ۱۳۷۹، ص۱۷).
تعریف دیگرنظریه توسعه پایدار شهری موضوع های جلوگیری از آلودگی های محیط زیست شهری و ناحیه ای- کاهش ظرفیت های تولید محیط محلی- ناحیه ای و ملی حمایت از بازیافت ها- عدم حمایت از توسعه زیان آور و از بین بردن شکاف میان فقیر و غنی را مطرح می کند. همچنین راه رسیدن به این اهداف را با برنامه ریزی اهمیت بسیاری می دهد و معتقد است دولت ها باید از محیط زیست شهری حمایت همه جانبه‎ای کنند. این نظریه پایداری شکل شهر– الگوی پایداری سکونتگاه ها – الگوی موثر حمل و نقل در زمینه مصرف سوخت و نیز شهر را در سلسله مراتب ناحیه شهری بررسی می کند. زیرا ایجاد شهر را فقط برای لذت شهر نشینان می داند (حاتمی، ۱۳۹۲، ص۱۲).
۲-۱۶-۴٫ مکتب ترقی گرایی
ویژگی های این مکتب را می توان موارد زیر دانست:

• • ارائه نوعی الگوی استقرار انسانی با تاکید بر چهار نیاز اساسی انسان و چهر کاربری اصلی زمین شهری شامل: کار، فراغت، مسکن، رفت و آمد تا زندگی انسان را با مدل های از پیش اندیشیده شکل دهنده تاکید بر فضاهای باز و سبز وسیع در شهر از آرمان های آنها است؛

• • تکرار الگوی در همه نقاط به سبب اعتقاد به یکسان سازی و در نظر گرفتن نیازهای موجود انسانی و عدم اعتقاد به فرهنگ و زمینه های متفاوت فرهنگی؛

• • عدم انعطاف و چارچوب از پیش تعیین شده برای فعالیت های اقتصادی و اجتماعی؛

• • ارائه الگوی مسکن با توجه به گونه فردی و نه جمعی به سبب اعتقاد به فرد انسان و فردباوری مدرنیسم، بنابراین در شهرهای ترقی گرا کمتر با فضاهای شهری عمومی روبه رو هستیم؛

• • متفکران این الگو معتقدند، تعریض خیابان ها، ساخت در ارتفاع و فضاهای باز و سبز اطراف، منجر به بهداشت و افزایش کارآیی شهر خواهد شد؛

• • تاکید بر زیبایی شناسی هندسی در طراحی شهری، زاویه قائمه که خود ناشی از پیشرفت علم ریاضیات و هندسه و امکانات تکنولوژیکی است؛

• • زیبا شناسی از ابعاد کارآیی سنجیده می شود و خود منطبق بر اصل فایده انگاری است.

با توجه به اصول فکری ترقی گرایان مشخص می شود در این مکتب تاکیدی بر اجتماع و جمع نمی شود. (شماعی، و دیگران، ۱۳۸۴، ص۱۳۲).
۲-۱۶-۵٫ مکتب ساختارگرایی { structuralist school }
از پیشگامان ساختارگرایی “امیل دور کیم” در دهه های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰از جمله افرادی بود که باعث نفوذ ساختار گرایی به جغرافیا شد. او به جامعه نگرش اندام واره و جامعه را به منزله یک هستی در مکان و زمان می شناسد. (همان. ۱۳۸۵، ص۱۵۴).
ساختار گرایی روش تجزیه و تحلیلی است در جغرافیای انسانی(خصوصا در جغرافیای مارکسیستی و در جغرافیای صنعتی) که بر اساس آن پدیده های مشاهده شده حاصل نیروها یا پدیده های منحصر به فرد نیستند. بلکه پدیده های مشاهده شده حاصل مکانیزهای کلی تر و عمیق تر می باشند. (سیف الدینی، ۱۳۸۸، ص۱۲۲).
به طور کلی جغرافیای ساختاری به منزله یک فرایند در جستجوی شناخت کیفیت، توزیع منابع کمیاب مثل زمین شهری، ثروت کشور، توزیع درآمد میان مردم و…. می باشد. در جغرافیای ساختاری پدیده های مشهود جغرافیای نتیجه عملکرد نیروهای منحصر به فرد و خلق الساعه نمی باشد. بلکه این پدیده های جغرافیای حاصل یک رشته ساز و کارهای ریشه داری است که در طول زمان بوجود آمده اند و شکل گیری خود را از ساختارهای پنهان و آشکار اخذ می نمایند. (شکویی، ۱۳۸۶، ص۱۶۸).
ساختار گرایی به شکل های مختلف در رشته های زیست شناسی، ریاضیات، فلسفه تاثیر گذار بوده است. در این میان علاوه بر مارکسیسم، ساختارگرایی آلتوسری نزد بیشتر جغرافی دانان غربی از اعتبار خاصی برخودار بوده است، چنانکه جغرافی دانان معروفی چون “دریک گریگوری” مانوئل کاستنز، از توانمندی‎های ساختارگرایی در تحلیل پدیده های جغرافیای بهره گرفته اند. (منبع قبلی، ص۱۶۹).
جغرافیای شهری: urban geography}} در مکتب ساختار گرایی، پدیده های جغرافیایی شهری به صورت مجزا در کنار هم قرار نمی گیرند، بلکه هر پدیده جغرافیایی شهری جزیی از کل ساختاری است و تنها در درون این ساختار می توان آن را تحلیل نمود، زیرا کل ساخت فضای زندگی بر هر پدیده جغرافیای شهری اثر می گذارد. همچنین پیوند پدیده ها با پدیده های قبلی به منزله علت وجودی پدیده های فعلی مورد نظر نیست، بلکه تنها بر ارتباط پدیده ها در داخل یک ساختار تاکید می شود. در جغرافیای شهری در داخل مکتب ساختاری ساخت گرایی عمدتا با دو نوع نگرشی روبرواست:
۱ – نگرشی که در آن گونه های نهادی و سازمان های مختلف از عوامل اصلی در شکل گیری شهرها ساخته می شود.
۲– نگرشی سوسیالیستی به شهر، که بین ساخت های اقتصادی، طبقات اجتماعی و تولید و مصرف در فضای شهری همواره رابطه محکمی وجود دارد. (شکویی، ۱۳۷۹، ص۱۲۳).
در دهه ۱۹۷۰، پارادایم ساختارگرایی در علوم مختلف از جمله جغرافیا، شهرسازی به شکل گسترده مطرح شد. در این دهه، برای نخستین بار، «دیوید هاروی» با پارادایم مسائل گتوها را که با اقتصاد و سیاست زمین شهری در ارتباط بود مورد بررسی و تحلیل قرار داد. کمی بعد «ریچارد واکر» تحلیلی مادی نگر از روابط چرخه های تجاری و توسعه شهری به عمل آورد. چنین به نظر می رسد که در ابتدا، بیشتر شارحان جغرافیای ساختاری سعی داشتند همه پدیده های جغرافیایی از جمله شهرها را در داخل ساختارهای پنهان و آشکار اقتصادی بررسی کنند (شماعی، و دیگران، ۱۳۸۴، ص۱۶۳).
۲-۱۶-۶٫ دیدگاه سازمان دهی زمین و تفکیک اراضی
این دیدگاه مربوط به اواخر قرن بیستم است، که نخستین قوانین و مقررات مربوط به تفکیک اراضی و منطقه‎بندی می باشد و هدف این مقررات اولیه بیشتر به تعیین حدود حقوق مالکیت خصوصی و عمومی – جلوگیری از سوء استفاده از زمین و حفظ بهداشت و ایمنی و رفاه عمومی در برابر سوانح و خطرات طبیعی و صنعتی معطوف بوده. (بحرینی، ۱۳۷۸، ص۳). عمده ترین مقررات کنترل زمین که بصورت مجزا یا بخشی از فرایند برنامه ریزی از آنها استفاده می شود عبارتند از:
۱– برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، یعنی ساماندهی مکانی و فضایی فعالیت ها و عملکردهای شهری بر اساس خواسته و نیازهای جامعه شهری. (سعیدنیا، ۱۳۷۸، ص۱۳).
۲– کنترل توسعه و عمران، نظارت بر برنامه ریزی عمران اراضی در زمینه استفاده بهینه از زمین حسب قوانین، ضوابط و مقررات موضوعه.
۳ – مقررات منطقه بندی، تقسیم یک شهر را به مناطق ویژه و با مرزهای معین برای نقش پذیری هر یک از این مناطق «منطقه بندی شهری» گویند. منطقه بندی استفاده منطقی و نظام پذیر از زمین های شهری در آینده‎ی بلندمدت است و در آن موقع میزان ارتفاع یابی، شکل، میزان بهره گیری و ساخت های داخلی هر یک از مناطق مورد نظر است. (زنگنه، ۱۳۹۱، ص۳۸).
۴ – مقررات تفکیک اراضی، تفکیک زمین غالباً در مورد زمین های مطرح می شود که اولاً در محدوده شهر واقع و دارای کاربری مسکونی می باشد(البته در صورتیکه قصد مالک تفکیک زمین به صورت غیرمسکونی شبیه کارگاهی – صنعتی و یا. . . باشد لازم است ابتدا مراحل تغییر کاربری را طی نماید.
۵ – مقررات ساختمان ها. (پورمحمدی، ۱۳۸۶، ص۱۲۳). موضوع مقررات ساختمان، عملیات ساختمانی است که به یکی از صورت های زیر انجام می شود: احداث، بهسازی، بازسازی، تغییرکاربری، تعمیر، توسعه.
۲-۱۶-۷٫ دیدگاه استفاده از طرح جامع در تغییرات کاربری اراضی
گزارش استفاده طرح جامع نیز حاوی اطلاعاتی درباره اوضاع جغرافیایی، اقتصادی و اجتماعی شهر، ضوابط و مقررات کاربری اراضی، شبکه معابر و تاسیسات زیر ساختی است. طرح جامع به سفارش وزارت مسکن و شهرسازی و توسط مهندسان مشاور تهیه می شود و تصویب نهایی آن با شورای عالی شهرسازی و معماری ایران است. و استفاده از طرح های جامع شهری به عنوان ابزار تنظیم کننده محیط کالبدی در رابطه با امکانات فضا وزمان ضروری می باشد. (ثابتی، ۱۳۷۹، ص۴۷). از طرف دیگر یکی از اصول عمده سیاست عدم تمرکز، توزیع متعادل امکانات تولید و اشتغال در سراسر کشور است و منابع در نظام اقتصادی ایران به تمرکز در شهرها و مراکز تجمع جمعیت (نیروی انسانی و بازار مصرف) و خدمات گرایش دارند و زمین مناسب و ارزان قیمت در شهر ها باید برای این صنایع تامین گردد. لذا طرح های جامع به عنوان یک تعیین کننده و خط مش برای سیاست های زمین شهری و تغییرات آن می باشد (حسین زاده، ۱۳۶۹، ص۴۷).
فصـل سوم
____________________________________________________________
«روش اجرای تحقیق، مواد و روش ها»
_______________________________________________
۳ –۱٫ روش شناسی تحقیق