برخی از نیازهایی که مورای^[۱۶] مهم تلقی می‌کند در جدول ۲-۱ ذکر شده است:

جدول ۲-۱- قویترین نیازها و ویژگی‌های آن از دیدگاه مورای (محمدزاده و مهروژان، ۱۳۷۵).

نیازها

ویژگی‌ها

کسب موفقیت

فرد مشتاق انجام کارهای مشکل است. استاندارهای بالایی را انتخاب می‌کند و خواهان تلاش در جهت اهداف چالشی و کوشش در جهت نیل به برتری و فضیلت است.

تعلق

از همنشینی با دیگران لذت می‌برد. کوشش می‌کند دوستی دیگران را کسب و معاشرت با مردم را حفظ کند.

تهاجم

از دعوا و مشاجره لذت می‌برد اما بسرعت دل آزرده می شود. گاهی برای پیشرفت کار خودش، دیگران را می آزارد. ممکن است از کسانی که احساس می‌کند به او لطمه زده اند انتقام بگیرد.

استقلال

سعی می‌کند از هر نوع قید و بند و محدودیت اجتناب کند. از وابسته نبودن، آزادی، تعلق نداشتن به اشخاص، اماکن و الزامات احساس خشنودی می‌کند.

خودنمایی

می‌خواهد مرکز توجه باشد. از داشتن مستمع لذت می‌برد. در فعالیت‌هایی وارد می شود که باعث جلب توجه دیگران شود.

هیجان

علاقه دارد بدون مشورت و سنجش عمل کند، با میل و رغبت نسبت به احساسات و آرزوهای خود اجازه بروز می‌دهد. آزادانه محبت می‌کند، ممکن است احساساتش دچار هیجان شود.

پرستاری

ابراز همدردی می‌کند، دلداری می‌دهد و تا جایی که ممکن است به دیگران کمک می‌کند. به مراقبت از کودکان، ناتوانها، و بیماران علاقه نشان می‌دهد.

نظم

علاقه مند است که وسایل شخصی و محیط اطراف، مرتب و سازمان یافته باشد. از شلوغی، سردرگمی و فقدان سازمان‌ها در کارها بیزار است.

قدرت

کوشش می‌کند محیط اطراف را به حیطه اقتدار خود درآورد و بر دیگران نفوذ گذارد و یا آن ها را هدایت کند. نظرات خود را با تأکید و اجبار بیان می‌کند. از ایفای نقش رهبر لذت برده و ممکن است رهبری را با طیب خاطر بپذیرد.

نظریه نیازهای سه گانه مک کللند :دیوید مک کللند در سال‌های اولیه دهه ۱۹۵۰ تحقیقاتی پیرامون انگیزه آغاز نمود. وی سه عامل انگیزش را ‌در مورد نیازها پیشنهاد نمود که عبارتند از:

نیاز به کسب موفقیت: یعنی تلاش برای کسب هدف با توجه به برنامه ها و استاندارهایی که موفقیت را تضمین می کند.

نیاز به کسب قدرت: یعنی کسب توانایی برای اعمال نفوذ بر دیگران و کنترل آن ها.

نیاز به کسب دولتی و روابط: یعنی تمایل به کسب دوستی، حمایت دیگران و ایجاد روابط صمیمی با آن ها.

نظریه نیازهای زیستی، تعلق و رشد: در پاسخ به انتقادات وارده به نظریه مازلو، شخصی بنام آلدرفر^[۱۷] نظریه ای را معرفی کرد که شباهت زیادی با نظریه سلسله مراتب نیازها دارد، با این تفاوت که برای بروز نیازها به سلسله مراتب قائل نبوده و آن ها را در یک پیوستار مورد بررسی و کار کرد قرار می‌دهد. در این نظریه نیازهای زیستی همان نیازهای جسمانی و ایمنی در نظریه سلسله مراتب نیازهاست، نیاز تعلق به نیازهایی مانند محبت، کرامت و احترام توجه دارد و نیاز به رشد در واقع به همان نیاز به کمال و تعالی در آدمی اشاره دارد (سید جوادین، ۱۳۸۶).

۲-۲- پیشینه پژوهشی

با توجه به اینکه تاکنون پژوهشی که هم زمان ارتباط بین متغیرهای هوش معنوی و سازگاری را با پیشرفت تحصیلی مورد بررسی قرار دهد یافت نشد لذا تنها به پژوهش های مشابه اشاره خواهد شد:

۲-۲-۱- مطالعات انجام شده در خارج از کشور

نتایج پژوهش آکلیز کارزین(۲۰۰۹) نشان داد که ابعاد مذهبی بودن با رضایت از زندگی بالاتر مرتبط است و افراد مذهبی در اقوام مذهبی شادترند .

پژوهش بریل هرت(۲۰۰۵)، در بررسی رابطه معنویت و رضایت از زندگی افرادی که دچار آسیب نخاع شوکی بودند نشان داد که ارتباط مثبت و معناداری بین رضایت از زندگی و فاکتورهای مغزی روانشناختی ابزار کیفیت زندگجی وجود دارد.

ساخودولسکی ، گلوب، استون و اربان ( ۲۰۰۴ )، دو مدل آموزش مهارت‌های اجتماعی را در کودکان مورد آزمایش قرار دادند و ‌به این نتیجه رسیدند که آموزش حل مسئله روش مؤثری برای پیشرفت تحصیلی دانش آموزان است.

نتایج پژوهش ساندرا و هوگای (۲۰۰۳)، در بررسی رابطه معنویت و رضایت از زندگی زنان آفریقایی آمریکایی نیز، نشان داد که زنان سطح تعصب مذهبی بالاتری نسبت به معنویت داشتند که همبستگی معنی داری با رضایت از زندگی داشتت و معنویت به عنوان متغیری بود که در رضایت از زندگی زنان آفریقایی در میانسالی علی‌رغم سن، درآمد و سطح تحصیلات نقش داشت.

بارکر ( ۲۰۰۲ ) دریافت که بین توانایی حل مسئله اجتماعی و عملکرد تحصیلی رابطه وجود دارد.

بلرز، دی زوریلا و میدیو(۲۰۰۲) بین نگرانی، اضطراب و ابعاد حل مسئله اجتماعی به استثنای حل مسئله منطقی، رابطه معنی داری به دست آوردند . فورن لس و الیورس ( ۲۰۰۰ ) نشان دادند که رویکرد حل مسئله تکانشی – بی دقتی با پیشرفت تحصیلی رابطه دارد .

فابریکاتور و همکاران(۲۰۰۰)، در مطالعات خود دریافتند که معنویت بر رضایت مندی کلی تاثیر می‌گذارد. معنویت شخصی به طور موثقی ، رضایتمندی بیشتر از زندگی را پیش‌بینی می‌کند(نادری و همکاران، ۱۳۸۹).

۲-۲-۲- مطالعات انجام شده در داخل کشور

متین نژاد و همکاران(۱۳۹۰)، در مطالعه ای با عنوان مقایسه اثربخشی توانایی حل مسأله بر سازگاری و پیشرفت تحصیلی در بین دانش آموزان دختر متوسطه شهر مشهد نشان دادند نتایج پژوهش نشان داد که متغیر حل مسئله همبستگی معناداری با متغیرهای سازگاری و پیشرفت تحصیلی ندارد. ولی متغیرهای سازگاری و پیشرفت تحصیلی از همبستگی نسبتا ضعیف و منفی برخوردار هستند که به معنای داشتن رابطه ای غیر مستقیم است، یعنی بر اساس نمونه گرفته شده هرچه سازگاری بیشتر شود، پیشرفت تحصیلی کمتر خواهد شد. در نمونه مورد بررسی فقط عامل پیشرفت تحصیلی بر عامل سازگاری اثرگذار می‌باشد.

حسین چاری و ذاکری(۱۳۸۹)، در مطالعه ای با عنوان تاثیر زمینه‌های تحصیلی دانشگاهی، علوم دینی و هنری بر هوش معنوی نشان دادند نتایج به دست آمده از بررسی شاحص های روان سنجی مقیاس هوش معنوی حکایت از کارایی مقیاس مذکور در سنجش هوش معنوی داشتند.

احدی و همکاران(۱۳۸۸)، در پژوهشی با عنوان تأثیر آموزش حل مسئله اجتماعی بر سازگاری اجتماعی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان کمرو نشان دادند آموزش حل مسئله اجتماعی می‌تواند سازگاری اجتماعی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان کمرو را بهبود بخشد.

نادری و همکاران(۱۳۸۹) در پژوهشی با عنوان رابطه هوش معنوی و هوش هیجانی با رضایت از زندگی سالمندان نشان داد که بین هوش معنوی و رضایت از زندگی رابطه معناداری وجود دارد.