۲-۱۷٫ ویژگی شخصیتی مدیران

افراد زیادی در نوشته­ های خود یک سری توانایی­ ها و ویژگی­های شخصیتی را برای شخص مدیر و موفقیت او لازم و ضروری دانسته ­اند که در اینجا به اختصار توضیح داده می­ شود.

کونتز^[۱۱۸] خصوصیات لازم برای شغل مدیریت را شامل، علاقه و اشتیاق به مدیریت، مهارت­ های ایجاد ارتباط با دیگران، درستی و یکرنگی، تجربه شخصی (عملکرد گذشته در سمت مدیریت) می­داند (طوسی، ۱۳۷۱).

هنری فایول ویژگی­های زیر را برای مدیریت لازم می­داند:

توانایی جسمی: یعنی داشتن سلامت، نیرو یا انرژی و ظاهری مناسب.

توانایی فکری: یعنی داشتن ثبات روانی، اشتیاق به پذیرفتن مسئولیت، ابتکار و وفاداری.

معلومات عمومی: یعنی آشنایی کامل با اموری که ارتباط خاصی با وظایف سازمان دارد.

معلومات شخصی: یعنی داشتن اطلاعات خاص ‌در مورد وظایف شغلی و کار مورد تصدی که ممکن است فنی، مالی یا اداری باشد.

تجربه: یعنی دارا بودن معلوماتی که ضمن انجام کار عاید انسان می­ شود (ایران نژاد و ساسان کهر، ۱۳۷۱).

رضائیان (۱۳۷۸)، عمده خصوصیات ویژه رهبران را شامل هوش، بیان رسا، رشد اجتماعی و انگیزش درونی می­داند.

۲-۱۸٫ شخصیت و کار

بدیهی است افراد دارای شخصیت­های متفاوت ­اند. مشاغل هم از همین ویژگی­ها برخوردارند. بر اساس این شیوه استدلال، تلاش­ های زیادی انجام گرفته است تا افراد در مشاغل مناسب گمارده شوند (رابینز، ۱۹۹۸، به نقل از پارسائیان و اعرابی، ۱۳۸۷).

بیشترین کاربرد تئوری شخصیت در محیط­های کاری از طریق شناسایی و مطالعه صفاتی بوده که با محیط کار ارتباط مستقیم داشته­ اند. سه صفت مهم که به طور وسیع مورد مطالعه قرار ‌گرفته‌اند عبارتند از: مکان کنترل، اقتدارخواهی، خودتنظیمی (مورهد و گریفیین^[۱۱۹]، ۱۹۸۹، ترجمه: الوانی و معمار زاده، ۱۳۸۰).

مکان کنترل^[۱۲۰] عبارت است از باور فرد نسبت این­که رفتار او تا چه اندازه اثر مستقیم بر پیامد های همان رفتار دارد. این ویژگی شخصیتی به الگوهای رفتاری متفاوتی منجر می­ شود. افرادی که به باور خود، وقایع و پیامدهای مؤثر بر زندگی را در کنترل دارند، درون­کنترل نامیده می­شوند و کانون کنترل درونی دارند. در مقابل، افراد برون کنترل بر این عقیده­اند که رفتار و عملکرد آن­ها نتیجه شرایطی است که خارج از کنترل آن­هاست. درون کنترل­ها در سازمان مسئولیت کارشان را خود به عهده می­ گیرند و به محیط و دیگران نسبت نمی­دهند. برون کنترل­ها معتقدند که زندگی کاریشان در کنترل مدیران بالا­تر است (قلی پور، ۱۳۸۶).

تحقیقات نشان داده است که افراد با کانون کنترل درونی و بیرونی نسبت به عوامل سازمانی، خصوصاً˝ با توجه به مشارکت در تصمیم ­گیری واکنش­های متفاوتی نشان می­ دهند (رابینز، ۱۹۹۷). مدیر تربیت­ بدنی یک دانشگاه، رئیس اداره تفریحات سالم یک شهر یا نمایندگی­های ورزشی اگر منبع کنترل درونی داشته باشند بهتر عمل خواهند کرد. از سوی دیگر افراد با کانون کنترل بیرونی در موقعیت­هایی که پایبندی زیادی به قوانین و مقررات و نظارت افراد مافوق را می­طلبد به خوبی عمل ‌می‌کنند (رابینز، ۱۹۹۷). بلیط فروشان یک رویداد بزرگ ورزشی نیاز دارند از یک روش مشخصی در توزیع بلیط­ها تبعیت کنند، ‌بنابرین‏ افراد با منبع کنترل بیرونی احتمالا˝ در این موقعیت اجرای بهتری خواهند داشت و با این شغل سازگاری بیشتری دارند (طالب پور، ۱۳۸۷).

پذیرش آمریت^[۱۲۱] عبارت است از باور فرد به اینکه باید تا اندازه­ای تفاوت­های قدرت و مقام در یک سیستم اجتماعی مانند سازمان وجود داشته باشد.

متابعت^[۱۲۲] عبارت از درجه تبعیت شخص از رفتار دیگران است. شخصی که متابعت بالایی دارد تمایل دارد رفتارش شبیه رفتار دیگران و تقلیدی از حرکات آنان باشد. شخصی که متابعت پائینی دارد، چندان توجهی به رفتار دیگران ندارد. چنین شخصی وظایف خودش را بدون توجه به روش کار دیگران انجام می­دهد (مورهد و گریفیین^[۱۲۳]، ۱۹۸۹ ترجمه: الوانی و معمار زاده، ۱۳۸۰).

پیشینه تحقیقات

۲-۱۹٫ تحقیقات انجام شده در داخل کشور

مهکویی و همکاران(۱۳۹۳) در پژوهشی با عنوان رابطه میان ویژگی‌های شخصیتی و مدیریت تعارض دبیران تربیت بدنی ناحیه۳ شیراز نتایج یافته ها نشان می‌دهد همبستگی ساده میان ویژگی های فراخ ذهنی، خوشایندی و وجدانی بودن با راهبرد راه حل گرایی ، رابطه مثبت و معنی داری مشاهده شد . و میان ویژگی های خوشایندی و وجدانی بودن با راهبرد عدم مقابله رابطه منفی معنی داری مشاهده گردید . همچنین میان ویژگی برون گرایی با هیچ یک از سه راهبرد مدیریت حل تعارض ، رابطه معنی داری مشاهده نشود.

خدابخشی (۱۳۹۱) در تحقیقات خود تحت عنوان بررسی رابطه ویژگی های شخصیتی با تعارض کار – خانواده در معلمان منطقه ۵ تهران نشان دادند بین ابعاد شخصیتی برون گرایی، خوشایندی، وظیفه شناسی و گشودگی، با تعارض کا ر – خانواده رابطه منفی و معنی دار وجود دارد از طرفی، بین روان رنجور خویی و تعارض کار -خانواده، رابطه مثبت و معنی دار وجود دارد. نتایج آزمون t ،تفاوت معنی داری را در میزان ویژگی های شخصیت و تعارض کار – خانواده معلمان زن و مرد نشان نداد .یافته های پژوهش نشان داد بین ابعاد شخصیتی و تعارض کار– خانواده رابطه وجود دارد . همچنین، نتایج پژوهش نشان داد رابطه معناداری بین ویژگی‌های شخصیت و تعارض کار– خانواده در معلمان زن و مرد وجود ندارد.

سید حسین سلیمی و همکاران (۱۳۹۰) در مقاله خود تحت عنوان (( ویژگی های شخصیتی ،سبک های مدیریتی و مدیریت تعارض در یک واحد نظامی)) ‌به این نتیجه رسید که سبک آمرانه خیرخواهانه-مشورتی بیشترین سبک رهبری مورد استفاده در بین مدیران ارشد واحدهای نظامی مورد مطالعه و ویژگی شخصیت توافق پذیر بیشترین ویژگی شخصیتی مدیران ارشد واحد می‌باشد. سبک حل تعارض راه حل جو و سبک اعمال کنترل با ویژگی شخصیتی برون گرایی رابطه مثبت و معنی دار وجود دارد. بین ویژگی شخصیت روان آزرده گرایی با نمره مدیریت رابطه منفی و معنی دار وجود دارد

حیدری نژاد و همکاران (۱۳۸۹) در مفاله خود تحت عنوان ((ارتباط میان ویژگی های شخصیتی و راهبردهای مدیریت تعارض مدیران تربیت بدنی استان خوزستان)) نشان داد که میان ویژگی روان رنجور خویی با راهبردهای عدم مقابله و کنترل رابطه مثبت و معنادار و با راهبرد راه حل گرایی رابطه منفی معنا دار وجود دارد؛ همچنین میان ویژگی های برون گرایی، خویشاوندی، وجدانی بودن با راهبرد راه حل گرایی ، رابطه مثبت معنا دار نشان داد؛ ‌و میان ویژگی فراخ ذهنی با هیچ یک از سه راهبرد مدیریت تعارض رابطه معنا داری وجود ندارد. نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه نشان داد وجدانی بودن، بهترین پیش‌بینی کننده برای راهبرد عدم مقابله است؛ همچنین برون گرایی و خویشاوندی ، بهترین پیش‌بینی کننده ها برای راهبرد راه حل گرایی بودند.