مشاهده پذیری
پیچیدگی
شکل ۲-۳ . مدل اشاعه نوآوری ( راجرز ؛ ۱۹۸۳ )
۲-۳-۱-۳ -۲ نظریه تجزیه رفتار برنامه ریزی شده
در سال ۱۹۹۵ نظریه ای توسط تیلور و تود تحت عنوان ” نظریه تجزیه رفتار برنامه ریزی شده ^[۶۶]” در مورد لزوم درک بهتر از روابط بین ساختار باورها ارائه گردید . (Taylor and Todd ;1995) این نظریه که تکمیل کننده ۲ نظریه ” نظریه عمل منطقی^[۶۷] ” مارتین فیشبین و ایسک اجزن در مورد آزمون رابطه میان نگرش ها و رفتار (Fishbein and Ajzen ; 1970 ) و نظریه رفتار برنامه ریزی شده^[۶۸] یا TPB اجزن در مورد اندازه گیری غیرمستقیم نگرش ها ، هنجارهای ذهنی و کنترل رفتاری درک شده می باشد . (Ajzen ; 1991)
بر اساس نظریه اشاعه نوآوری باورها دارای سه ویژگی برجسته درک سودمندی، ) مزیت نسبی (، درک سهولت استفاده (میزان پیچیدگی) و سازگاری است . درک سودمندی )مزیت نسبی (به درجه ای اشاره دارد که نوآوری فناورانه ، منافعی از قبیل منافع اقتصادی ،افزایش راحتی و رضایت را به همراه دارد . (روگرز ؛ ۱۹۸۳ ) درک سودمندی باید به گونه ای مثبت با میزان سازگاری با نوآوری مرتبط باشد . (روگرز؛ ۱۹۸۳ ؛ تان و تئو ؛۲۰۰۰ ) سهولت استفاده، نشان دهنده میزانی است که تصور می شود نوآوری فناورانه می تواند ازلحاظ درک، یادگیری یاعمل پیچیده باشد . فناوریهای نوآورانه که به نظر می رسد استفاده از آنها آسان است، بیشتر توسط کاربران پذیرفته و استفاده می شوند. سازگاری به درجه ای اطلاق می شود که نوآوری متناسب با ارزشهای بالقوه موجود، تجربه قبلی و نیازهای کنونی است . (روگرز ؛ ۱۹۸۳ ؛ تورنا تزکی وکلین^[۶۹] ؛۱۹۸۲) دریافتند چنانچه فناوری با مسئولیتهای شغلی و نظام ارزشی فرد انطباق داشته باشد، سازگاری بیشتری خواهد داشت. « تیلور و تود »نشان دادند نظریه تجزیه رفتار برنامه ریزی شده، قدرت توضیحی بیشتری از نظریه رفتار برنامه ریزی شده و نظریه عمل منطقی در ارزیابی میزان پذیرش فناوری توسط کاربر داراست . (شی و فانگ ^[۷۰] ؛ ۲۰۰۴ ) شکل ۲-۴ مدل تجزیه رفتار برنامه ریزی شده را نشان می دهد .
سازگاری
ادراک سودمندی
سهولت استفاده
سازگاری
نفوذ همکاران
نفوذ مافوق ها
خود کارآمدی
منبع تسهیل گر شرایط
فناوری تسهیل گر شرایط
کنترل رفتاری درک شده
هنجارهای ذهنی
قصد انجام رفتار
انجام رفتار
شکل ۲- ۴ . مدل تجزیه رفتار برنامه ریزی شده (تیلور و تود ؛ ۱۹۸۵ )
۲-۳-۱-۴ متغیر های سهولت درک شده و سودمندی درک شده
سهولت استفاده درک شده : میزانی که کاربر انتظار دارد استفاده از سیستم موردنظر، نیازی به تلاش نخواهد داشت. (دیویس و دیگران ؛ ۱۹۸۹ : ۹۸۵ ). بر اساس مدل پذیرش فناوری، درک شخص از سودمندی سیستم، تحت تأثیر این واقعیت است که وی درک کند استفاده از سیستم آسان است . (ونکاتش و دیویس؛ ۲۰۰۰: ۱۸۷)
برداشت ذهنی از آسانی استفاده، احتمال ذهنی شکل گرفته در کاربران درباره آسانی استفاده از انواع فناوری های اطلاعاتی در دسترس در محیط است؛ بدین ترتیب که فناوری های فوق هر چقدر به تلاش کمتری برای یادگیری و نحوه استفاده از آنها نیاز داشته باشد، بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد. (دیویس ، باگوزی و وارشاو^[۷۱]؛ ۱۹۸۹ ؛ آمواکوجیامپا و سلام^[۷۲] ؛ ۲۰۰۳ ؛ کلاپینگ و مکینی^[۷۳] ؛ ۲۰۰۴)

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

سودمندی درک شده : درجه ای که شخص باور دارد استفاده از یک سیستم خاص، عملکرد شغلی او را بهبود می بخشد (تیلور و تاد^[۷۴] ؛ ۱۹۹۵: ۱۵۲) برداشت ذهنی از مفید بودن، احتمال ذهنی شکل گرفته در کاربران درباره مفید بودن انواع فناوری های اطلاعاتی در دسترس در محیط کار برای انجام وظایف است؛ بدین ترتیب که هر چه این فناوری ها عملکرد را در بهبود بخشد، مفیدتر بوده و در نتیجه بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند. (شیخ شعاعی و علومی ؛ ۱۳۸۶ )
دو عامل ” برداشت ذهنی از مفید بودن ” و ” برداشت ذهنی از آسانی استفاده ” بر نگرش افراد نسبت به استفاده از یک فناوری تأثیر گذاشته ، موجب تصمیم گیری برای استفاده از آن فناوری می شوند و در نهایت عمل استفاده صورت می گیرد. همچنین، برداشت ذهنی از آسانی استفاده، بر برداشت ذهنی از مفید بودن تأثیر دارد. عوامل بیرونی میتوانند شامل هر نوع عاملی، عوامل سازمانی، عوامل اجتماعی، ویژگی های سیستم های رایانه ای مانند نوع سخت افزار و نرم افزار، نحوه آموزش، و کمک های افراد دیگر در استفاده از سیستمهای رایانه ای باشند که بر روی برداشتهای ذهنی افراد از مفید بودن و آسانی استفاده از فناوری اطلاعات تأثیر می گذارند . (دیویس، باگوزی، و وارشاو ؛ ۱۹۸۹)
پژوهش های ونکتاش و دیویس و همچنین مطالعات آگراوال و کاراهانا در سال ۲۰۰۰ نشان داد که سودمندی درک شده و سهولت در استفاده هر دو بر قصد رفتاری به طور مستقیم و غیرمستقیم تاثیر می گذارند. (ونکتاش و دیویس ^[۷۵] ؛ ۲۰۰۰ ؛ آگراوال و کاراهانا^[۷۶] ؛ ۲۰۰۰) سزاجنا در سال۱۹۹۶ ، اثبات کرد که استفاده درک شده به طور مستقیم بر قصد استفاده تاثیر می گذارد در حالی که سهولت در استفاده به طور غیرمستقیم و از طریق استفاده درک شده بر قصد استفاده تاثیرگذار است. (سزاجنا^[۷۷] ؛ ۱۹۹۶ ) چن و همکارانش در سال۲۰۰۳ به نتیجه نتیجه مشابهی دست یافتند، آنان ادعا کردند که استفاده درک شده به صورت زیر ساختی تاثیر مستقیم بر قصد استفاده دارد . (چن و همکارانش^[۷۸] ؛ ۲۰۰۳ )
نظر به اهمیت موضوع، در این پژوهش ابتدا به شرح مختصر ادبیات مدل های مطرح و پرکاربرد پذیرش فناوری پرداخته شده است .این مدل ها شامل :
مدل اولیه و زیربنایی پذیرش فناوری
تئوری عمل مستدل (کنش عقلایی) – ^[۷۹]TRA
تئوری رفتار برنامه ریزی شده – ^[۸۰]TPB
مدل پذیرش فناوری(اولیه ) – TAM ^[۸۱]
مدل پذیرش فناوری(ثانویه ) – ^[۸۲]TAM 2
یکی از مدل هایی که به طور گسترده ای برای تشریح پذیرش فناوری در بیش از ۲ دهه گذشته به کار گرفته شده است ، مدل پذیرش فناوری می باشد که تا ژانویه سال ۲۰۰۰ ، ۴۲۴ مقاله در نشریه های علمی به مدل پذیرش فناوری (TAM) استناد نموده اند .(یعقوبی و شاکری ؛ ۱۳۸۷)
۲-۳-۱-۴-۱ مدل های پذیرش فناوری
در دهه های اخیر، مدلهای مختلفی در زمینه پذیرش فناوری مطرح شده است. مفهوم اصلی و زیربنایی تمامی مدلهای پذیرش فناوری توسط کاربر در شکل ۲-۵ آمده است.
عکس العملهای فردی
نسبت به استفاده از فناوری
قصد استفاده از فناوری
استفاده واقعی از فناوری
شکل ۲-۵ . عوامل زیربنایی در مدل پذیرش فناوری توسط کاربر(ونکاتش،موریس و دیویس ؛۲۰۰۳)
از بین مدل های مطرح پذیرش فناوری ، مدل پذیرش فناوری^[۸۳] (TAM) می باشد . تئوری عمل مستدل ^[۸۴] ( یا مدل کنش عقلایی ) (TRA) و همچنین تئوری رفتار برنامه ریزی شده^[۸۵] یا ((TPB ، بیشترین کاربرد را در زمینه مطالعات مربوط به پذیرش فناوری های اطلاعاتی داشته اند. (لیکر و سیندی ^[۸۶] ؛ ۱۹۹۷ ؛ کاراهانا، استراوب و شروانی^[۸۷] ؛ ۱۹۹۹ ؛ هریسون، میکیتین و ریمنشنایدر^[۸۸] ؛ ۱۹۹۷ ؛ جورج^[۸۹] ؛ ۲۰۰۴ ؛ آدامز، نلسون و تاد^[۹۰] ؛ ۱۹۹۲ ؛ لدرر، ماپین، سنا و ژانگ^[۹۱] ؛ ۲۰۰۰ ؛ چن، گیلنسون و شرل^[۹۲] ؛ ۲۰۰۲ ) البته مدل پذیرش فناوری ، جرح و تعدیل شده ی تئوری عمل مستدل است . با توجه به اینکه عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری های مختلف، بر حسب فناوری و کاربران مورد مطالعه و شرایط محیطی موجود متفاوت است (مون و کیم^[۹۳] ، ۲۰۰۱ : ۲۱۸) ، بنابراین هر یک از مدل های مطرح، در موارد مختلف، عملکردهای متفاوتی خواهند داشت.
۲-۳-۱-۴-۲ تئوری عمل مستدل (کنش عقلایی)– TTA
این تئوری در کتاب “باور، نگرش ، قصد و رفتار : مقدمه ای بر تئوری و پژوهش” مطرح شده ( فیشبین ، آجزن^[۹۴] ،۱۹۷۵) و مبتنی بر این فرض است که افراد به طور منطقی عمل می کنند. آنها کلیه اطلاعات دردسترس درباره رفتار هدف را جمع آوری و به طورمنظم ارزیابی می کنند، همچنین اثر و نتیجه اعمال را در نظر می گیرند، سپس براساس استدلال خود تصمیم میگیرند که عملی را انجام دهند یا انجام ندهند . (پیکارانین ، کارجالوتو و پانیلا^[۹۵] ؛ ۲۰۰۴ : ۲۲۶ ) شکل۲-۶ مدل این تئوری را نشان می دهد.
ارزیابی × باورهای نگرشی Σ
انگیزه پیروی و تبعیت × باورهای هنجاری Σ
نگرش
قصد رفتاری
رفتار واقعی
هنجار ذهنی
شکل ۲-۶ . مدل تئوری عمل مستدل (والرند ، پلتیر، دشایس ، کوریر و مونگو ^[۹۶]؛۱۹۹۲: ۹۹ )
هنجار ذهنی به فشار اجتماعی درک شده توسط فرد برای انجام یا عدم انجام رفتار هدف اشاره دارد. افراد غالباً بر مبنای ادراکاتشان از آنچه که دیگران(دوستان، خانواده، همکاران و…) فکر می کنند باید انجام دهند عمل می کنند و قصد آنها جهت پذیرش رفتار به صورت بالقوه، متأثر از افرادی است که ارتباطات نزدیکی با آنها دارند. (ماتیزون^[۹۷] ؛ ۱۹۹۱ :۱۸۱ ) در تئوری عمل مستدل، هنجار ذهنی فرد، حاصل ضرب باورهای هنجاری (انتظارات درک شده از طرف افراد یا گروه های مرجع خاص) در انگیزش فردی برای انجام رفتار هدف با وجود این انتظارات می باشد. (دیویس ، باگوزی و وارشاو ؛ ۱۹۸۹ : ۹۸۴)
نگرش به عنوان احساس مثبت یا منفی درباره انجام رفتار هدف تعریف شده است. نگرش فردی نسبت به رفتار، حاصلضرب باورهای نگرشی (احتمال ذهنی فرد در مورد اینکه انجام رفتار هدف، نتیجه i را به دنبال خواهد داشت ) در ارزیابی آن پیآمدها ( پاسخ ارزیابانه صریح نسبت به نتیجه ) می باشد. ( فیشبین و آجزن ؛ ۱۹۷۵ : ۲۱۶)
قصد رفتاری ، بیانگر شدت نیت و اراده فردی برای انجام رفتار هدف است. (موریس و دیلون^[۹۸]؛ ۱۹۹۷ : ۶۱ ) رابطه قصد رفتاری با رفتار نشان می دهد، افراد تمایل دارند در رفتارهایی درگیر شوند که قصد انجام آنها را دارند . (کنر و آرمیتاژ^[۹۹] ؛ ۱۹۹۸ : ۱۴۳۱ ) بنابراین رفتار همیشه بعد از قصد رفتاری و متصل به آن است.
در تئوری عمل مستدل ادعا میشود که رفتار، منحصراً تحت کنترل قصد رفتاری میباشد، درنتیجه، این تئوری به رفتارهای ارادی ( رفتارهایی که برای انجام شدن ، تنها نیازمند اراده و قصد فرد می باشند) محدود می شود. درصورتی که رفتار به مهارت ها ، منابع و فرصت هایی که به سهولت و رایگان دست یافتنی نیستند نیز نیاز دارد ، که این مورد در حوزه قابلیت های کاربردی تئوری عمل مستدل مورد ملاحظه قرار نگرفته است یا احتمالاً به صورت ناقص توسط این تئوری پیش بینی خواهد شد.(کنر و آرمیتاژ ؛ ۱۹۹۸: ۱۴۳۱) از تئوری عمل مستدل به طور گسترده ای در پژوهش های مربوط به پذیرش فناوری های اطلاعاتی مختلف استفاده شده است. (لیکر و سیندی ؛ ۱۹۹۷ ؛ کاراهانا ودیگران ؛ ۱۹۹۹)
۲-۳-۱-۴-۳ تئوری رفتار برنامه ریزی شده – TPB
آجزن ( ۱۹۸۵ ) با وارد کردن سازه کنترل رفتاری درک شده به عنوان عامل تعیین کننده قصد رفتاری و رفتار، تئوری عمل مستدل را توسعه داده است. تئوری رفتار برنامه ریزی شده با وجود سازه کنترل رفتاری درک شده ، تلاش می کند رفتارهای غیرارادی را نیز پیشبینی کند (مادن ، آلن و آجزن^[۱۰۰] ؛ ۱۹۹۲ : ۴) شکل ۲-۷ مدل تئوری رفتار برنامه ریزی شده را نشان می دهد.
باورهای رفتاری و
ارزیابی نتایج