۶۸

۵- ضمائم…………………………………………………………………………………………………………………………………………..

۷۱

۶- منابع…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

فصل اول:
کلیات
(Brassica napus L.) ۱-۱ گیاه شناسی کلزا
کلزا(Brassica napus L.) گیاهی یک­ساله، متعلق به خانواده Brassicacea یا Crucifera و جنس Brassica است و با نامهای rape، Oilseed rape، rapa، rappi، rapeseed شناخته می­ شود. کلزا آلوتتراپلوئید با ۱۹ جفت کروموزوم ۳۸X=4=n2 از تلاقی دو گونه شلغم روغنی(B.compestris/rapa L.) و کلم روغنی (B.oleracea) و دو برابر شدن کروموزم­ها در هیبرید حاصل به وجود آمده است. شکل ۱ که به مثلث یو[۱] مشهور است روابط ژنومی گونه­ های رزاعی جنس براسیکا را نشان می­دهد (کیمبر، ۱۳۷۸).
شکل ۱- ۱ – روابط ژنتیکی گونه­ های دیپلوئید و تتراپلوئید جنس براسیکا (کیمبر، ۱۳۷۸).
از نظر گیاه­شناسی کلزا دارای دو تیپ پاییزه و بهاره است. در شرایط مطلوب عملکرد نوع پاییزه ۲۰ تا۳۰ درصد بیشتر از نوع بهاره است (دهشیری، ۱۳۷۹). کلزا یک گیاه سرمادوست و روز بلند بوده و بهترین رشد آن در دمای°C20-15 می­باشد. کلزا گیاهی است علفی با دوره رشد یک­ساله، شاخه­ های راست و منشعب و دارای ریشه­ای راست که طول و تعداد ریشه ­های فرعی بسته به نوع واریته متفاوت است. گل آذین آن از نوع خوشه است و اغلب گل­ها به رنگ زرد هستند. گل­ها کامل و دارای چهار کاسبرگ، چهار گلبرگ وچهارپرچم بلند و دو پرچم کوتاه، مادگی دو برچه­ای و میوه خورجین است که هر میوه خورجین دارای ۱۵ تا۴۰ بذر کوچک است بذر­های این گونه به رنگ سیاه هستند و نسبت روغن و پروتئین در بذر آن زیاد و مقدار الیاف در کنجاله کمتر است (کیمبر، ۱۳۷۸).
۱-۱-۱ ارقام کلزا
ژنوتیپ­های کلزا را ممکن است بر اساس مقدار اسیدهای اروسیک و اولئیک در روغن و مقدار گلوکوزینولات در کنجاله گروه­بندی نمود. ژنوتیپ­ها و یا گروه های ۱ و۲ را کلزا گویند (خواجه پور، ۱۳۸۳):
۱- ژنوتیپ­ها یا ارقامی که بیش از ۴۵ درصد اسید اروسیک دارند و برای استخراج اسید اروسیک مورد استفاده قرار می­گیرند. امروزه ارقامی را اصلاح کرده ­اند که ۴۵ تا ۵۵ درصد اسید اروسیک و یا مقدار بالایی اسید بهنیک[۲] دارند و از آنها منحصرا” برای استخراج این اسیدها استفاده می­ کنند. روغن خالص این دو اسید (۹۰ تا ۹۵ درصد اسید اروسیک و ۸۵ درصد اسید بهنیک) کاربرد وسیعی در صنعت دارد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲- ارقامی که اسید اروسیک آنها پائین است، اما مقدار زیادی اسید اولئیک و مقدار کمی اسید لینولنیک دارند. روغن این ارقام کاربرد وسیعی در صنایع مختلف دارد. یکی از کاربردها، تغییر اسید اولئیک به استرمتیل اولئات و مصرف آن به عنوان سوخت موتورهای دیزل است.
۳- ارقامی که کمتر از ۲ درصد اسید اروسیک در روغن و کمتر از ۳۰ میکرومول گلوکوزینولات در هر گرم کنجاله دارند و در گروه کانولا(canola) قرار می­گیرند. روغن کانولا کاربرد خوراکی داشته و کنجاله آن در تغذیه دام و طیور قابل استفاده است.
در یک تقسیم ­بندی دیگر ارقام کلزا را به ۴ دسته تقسیم می­ کنند (شهیدی و فروزان، ۱۳۷۶):
۱- کلزاهای سنتی[۳]
ارقامی که حاوی ۶۰-۲۲ درصد اسید اروسیک در روغن و ۲۰۵-۱۰۰ میکرومول گلوکوزینولات در هر گرم کنجاله هستند و به [۴]HEAR معروف بوده و امروزه هنوز تولید می­شوند.
۲- ارقام یک­صفر[۵]
معمولا واریته­های کانادایی بوده و حاوی کمتر از ۵ درصد اسید اروسیک در روغن و ۲۰۵-۱۰۰ میکرومول گلوکوزینولات در هر گرم کنجاله هستند. عبارت یک­صفر نشان­دهنده این است مقدار اسید اورسیک آن با کارهای اصلاحی کاهش داده شده است.
۳- ارقام دو­صفر[۶]
نوع تکامل یافته ارقام یک­صفر بوده و حاوی کمتر از ۲ درصد اسید اروسیک در روغن و ۳۰-۱۸ میکرومول گلوکوزینولات در هر گرم کنجاله هستند. عبارت دو­صفر نشان­دهنده این است که علاوه بر اسید اروسیک، مقدار گلوکوزینولات نیز با کارهای اصلاحی کاهش داده شده است. رقم Tower اولین رقم کلزای دو­صفر تولید شده می­باشد.
۴- ارقام سه­صفر[۷]
نوع اصلاح شده ارقام B.compestris بوده و اصطلاحا به آنها “Candle” می­گویند و حاوی حداقل میزان اسید اروسیک می­باشند. این ارقام علاوه بر اصلاح از نظر اسید اروسیک و گلوکوزینولات، از نظر فیبر نیز اصلاح گردیده­اند.

الف
ب
شکل ۱-۲- تصویری از گیاه کلزا: الف) گل، ب) گیاه (Foto © M.Wiora).
۱-۱-۲ کلزا و اهمیت اقتصادی آن
دانه­ های روغنی پس از غلات، دومین ذخایر غذایی جهان را تشکیل می­ دهند. این محصولات علاوه بر دارا بودن ذخایر غنی اسید چرب، حاوی پروتئین نیز می­باشند (Raymer, 2002). روغن­های خوراکی و کنجاله­های مغذی پروتئینی که حاصل فرایند روغن­کشی از دانه­ های گیاهان روغنی هستند، بخشی از غذای روزانه انسان و دام را تشکیل می­ دهند. علاوه بر این دانه­ های روغنی مصارف صنعتی، دارویی نیز دارند .(Adamsen and Cofflet, 2005)کلزای روغنی مهم­ترین گونه زراعی جنس براسیکا می­باشد و به احتمال قوی فرم وحشی آن به اروپا و آفریقای شمالی محدود می­ شود (کیمبر، ۱۳۷۸). کلزا در قرن ۱۹ به عنوان منبعی برای روغن­کاری موتور بخار استفاده می­شده و بخاطر مقادیر بالای گلیکوزینولات و طعم تند آن کمتر به عنوان غذای حیوانات و انسان مورد استفاده قرار می­گرفت. کلزای اصلاح شده دارای گلیکوزینولات کمتر و روغن خوش طعم­تری می­باشد. تولیدکنندگان آن اتحادیه اروپا، کانادا، ایالت متحده آمریکا، استرالیا، چین و هند می­باشند (Mollers, 2002). طبق بررسی­های بخش کشاورزی ایالت متحده آمریکا، کلزا سومین منبع روغن گیاهی در جهان در سال ۲۰۰۰ بعد از روغن سویا و نخل روغنی می­باشد (Albarrak, 2006). روغن کلزا حاوی اسید های چرب امگا ۶ و امگا ۳ به نسبت ۱:۲ است. روغن کلزا یکی از مهم­ترین روغن­های مفید برای قلب است و گزارش شده که میزان کلسترول و سرم تری گلسیرید را کاهش می­دهد و مانع به هم چسبیدن پلاکت­ها می­ شود. روغن Brassica napus L. بیشتر به شکل مارگارین و روغن سالاد مورد مصرف انسان می­باشد (۲۰۰۲ Mollers,). روغن این گیاه به علت دارا بودن کلسترول پایین، داشتن خاصیت آنتی اکسیدانی و اثرات بیولوژیکی مفید و ضدسرطان، برای سلامتی انسان مطلوب می­باشد ((Syed et al., 199. در سالهای اخیر، تولید کلزا به علت سازگاری آن به شرایط آب و هوائی مختلف مورد توجه است و نواحی کاشت آن از ۱۹۰۰۰ هکتار در سال ۲۰۰۰ به ۲۸۰۰۰ در سال ۲۰۰۶ افزایش یافته است (et al., ۲۰۰۷ Fanaei). دانه­ های روغنی کلزا با میانگین روغن ۴۰ درصد (براساس وزن خشک دانه)، برای مصارف روغن و غذا بکار می­رود و کنجاله آن به عنوان تغذیه دام استفاده می­ شود (McGregor, 1995 Kimber and). تولیدات جهانی روغن کلزا بالاتر از سویا وآفتابگردان است (Flagella et al., ۲۰۰۰). پارامترهای ژنوتیپی و محیطی مقدار و کیفیت روغن کلزا را تعیین می­ کنند (Flagella et al., ۲۰۰۲). با توجه به مصارف خوراکی و صنعتی و افزایش سطح زیر کشت آن در ایران و نقش مهمی که این محصول می ­تواند در کاهش وابستگی به خارج از کشور در زمینه واردات روغن گیاهی داشته باشد، افزایش میزان عملکرد این محصول مورد توجه قرار گرفته است.

ب
الف
شکل۱-۳- تصاویری از گیاه کلزا: الف) مزرعه کلزا، ب) بذر کلزا Foto © M.Wiora)).
۱-۲ تنش خشکی
در میان تنش­های مختلف که رشد ، متابولیسم و عملکرد گیاهان را در محیط­های طبیعی تحت تأثیر قرار می­ دهند، خشکی مهم­ترین عامل غیر­زنده­ای است که تولید محصولات کشاورزی را محدود می­سازد و ۴۰ تا ۶۰ درصد از اراضی کشاورزی جهان را تحت تاثیر قرار می­دهد ( .(Bery, 1997; Reddy et al., ۲۰۰۴
با وجود این که آب از فراوان­ترین ترکیبات روی زمین بوده و دو سوم از سطح زمین را آب فراگرفته، اما در بخش
عمده­ای از جهان کمبود آب، عامل محدود­کننده تولید محصولات کشاورزی شناخته می­ شود(Khajeh hosseini and Powell, 2003).
نقش آب در گیاهان عبارت است از:
۱- به عنوان یک یک ماده ساختمانی با هزینه متابولیکی خیلی کم عمل می­ کند.
۲- به عنوان یک محیط جهت انجام واکنش­های متابولیکی متابولیسم عمل می­ کند.
۳- کاهش نوسانات درجه حرارت.

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...