جامعه آماری کل دانش آموزان دختر و پسر دوره ی راهنمایی شهرستان اصفهان در سال تحصیلی ۹۰-۸۹ بود.

نمونه مورد بررسی۴۰۰ نفر از دانش آموزان دوره راهنمایی بودکه به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. ‌به این صورت که از بین مدارس راهنمایی نواحی ‌پنج‌گانه آموزش و پرورش شهرستان اصفهان ۳ مدرسه دخترانه و ۳ مدرسه پسرانه به صورت تصادفی انتخاب گردید. سپس در هر مدرسه دو کلاس از پایه دوم و سوم به صورت تصادفی انتخاب و به عنوان نمونه ی تحقیق منظور شده است.

در نهایت از مجموع ۴۰۰ پرسشنامه، ۷۱ پرسشنامه به علت عدم ‌پاسخ‌گویی‌ صحیح به سوالات یا ذکر نکردن معدل حذف گردیدند، در نتیجه نمونه به ۳۲۹ نفر (۱۶۹دختر و ۱۶۰پسر) تقلیل یافت.

۳-۳- ابزار اندازه گیری

در این پژوهش از سه ابزار استفاده شده است که عبارتند از:

۳-۳-۱- پرسشنامه خلاقیت

در این پژوهش برای سنجش خلاقیت دانش آموزان از پرسشنامه خلاقیت عابدی (۱۳۷۲) استفاده شد. این پرسشنامه دارای ۶۰ سوال است که به ترتیب چهار مؤلفه‌ خلاقیت شامل سیالی، ابتکار، انعطاف پذیری و بسط را اندازه می‌گیرد. هر پرسش سه گزینه دارد که نمره از (۱ تا ۳) به آن تعلق می‌گیرد. جمع نمرات در چهار مؤلفه‌ یاد شده نمره کل خلاقیت آزمودنی می‌باشد. برای مثال یک سوال مؤلفه‌ سیالی عبارت است از:

“وقتی که با مسئله خیلی دشواری روبرو می شوید معمولا چه می کنید؟” نمونه سوال مؤلفه‌ ابتکاری عبارت است از:” آیا هرگز به رویا فرو می روید؟” نمونه سوال مؤلفه‌ بسط عبارت است از:” آیا هرگز به شغلی علاقمندید که مستلزم سر هم کردن داستان در مقابل شنوندگان باشد؟” نمونه سوال مؤلفه‌ انعطاف پذیری عبارت است از: “وقتی حادثه غیر عادلانه ای برای شما رخ می‌دهد، آیا سعی می کنید به عوامل مختلفی که احتمالا در آن حادثه دخالت داشته اند، پی ببرید؟”

بزرگی (۱۳۸۸) پایایی این پرسشنامه را با بهره گرفتن از روش آلفای کرونباخ مورد سنجش قرار داده است. نتایج آلفای کرونباخ برای نمره کل مقیاس ۸۳/۰ به دست آمده است. حقیقت (۱۳۷۷) روایی آزمون را از طریق محاسبه همبستگی نتایج آن با آزمون خلاقیت تورنس در حد مطلوب گزارش ‌کرده‌است.

در این تحقیق برای بررسی پایایی پرسشنامه خلاقیت از روش آماری آلفا کرونباخ استفاده شد که در جدول ۳-۱ گزارش گردیده است.

جدول۳-۱: ضرایب پایایی آلفا کرونباخ پرسشنامه خلاقیت

ابعاد خلاقیت

ضریب پایایی آلفای کرونباخ

سیالی

۶۷/۰

ابتکار

۷۶/۰

انعطاف پذیری

۶۴/۰

بسط

۵۹/۰

کل

۸۷/۰

همچنین برای بررسی روایی آن از همبستگی هر مؤلفه‌ با نمره کل پرسشنامه استفاده شد که نتایج آن در جدول ۳-۲ آمده است.

جدول ۳-۲: همبستگی خرده مقیاس های پرسشنامه خلاقیت با نمره کل پرسشنامه

خرده مقیاس ها

نمره کل

سیالی

۷۴/۰

ابتکار

۸۶/۰

انعطاف پذیری

۸۴/۰

بسط

۷۵/۰

همان گونه که در جدول ۳-۲ ملاحظه می شود دامنه ضرایب همبستگی از ۷۴/۰ تا ۸۶/۰ می‌باشد و همه ضرایب در سطح ۰۰۱/۰ معنی دار هستند.

۳-۳-۲- پرسشنامه اهداف پیشرفت

پرسشنامه اهداف پیشرفت (الیوت و مک گریگور، ۲۰۰۱ به نقل از سپهری، ۱۳۸۶) شامل ۱۲ گویه می‌باشد به طوری که هر هدف ۳ گویه را در بر می‌گیرد. مقیاس این پرسشنامه از نوع لیکرت است که در یک طیف هفت تایی از کاملا ‌در مورد من صدق می‌کند (نمره ۷) تا به هیچ وجه ‌در مورد من صدق نمی کند (نمره ۱) جای می‌گیرد. این پرسشنامه دارای چهار مؤلفه‌ جهت گیری هدف تسلطی- گرایشی، تسلطی- اجتنابی، عملکردی- گرایشی و عملکردی- اجتنابی است. نمونه سوال مؤلفه‌ جهت گیری عملکردی- گرایشی عبارت است از: “برایم مهم است که در کلاس نمره بهتری نسبت به سایر دانش آموزان به دست آورم.” نمونه سوال مؤلفه‌ جهت گیری تسلطی- گرایشی عبارت است از: “می خواهم در کلیه موضوعات ارائه شده در کلاس به طور کامل مهارت و تبحر یابم.” نمونه سوال مؤلفه‌ جهت گیری عملکردی- اجتنابی عبارت است از: “اغلب ترس از عملکرد ضعیف در کلاس، مرا به کار وا می‌دارد.”نمونه سوال مؤلفه‌ جهت گیری تسلطی- اجتنابی عبارت است از: ” نگرانم از اینکه ممکن است موضوعات ارائه شده در کلاس را با دقتی که دوست دارم، یاد نگیرم.”

خرمایی (۱۳۸۵) جهت تعیین روایی این مقیاس از تحلیل عامل به روش مؤلفه‌ های اصلی همراه با چرخش واریماکس استفاده کرد. نتایج نشان دهنده وجود چهار عامل مذکور در این پرسشنامه بود. همچنین پایایی آلفاکرونباخ برای جهت گیری هدف تسلطی-گرایشی برابر با ۸۴/۰، برای جهت گیری عملکردی- گرایشی برابر با ۷۸/۰، برای جهت گیری تسلطی- اجتنابی برابر با ۸۱/۰ و برای جهت گیری عملکردی- اجتنابی برابر با ۶۶/۰ به دست آمد (خرمایی، ۱۳۸۵).

در پژوهش حاضر پایایی پرسشنامه به روش آلفا کرونباخ بررسی و نتایج در جدول ۳-۳ گزارش شده است. همچنان که مشاهده می شود دامنه ضرایب از ۴۶/۰ تا ۷۳/۰ می‌باشد.

جدول ۳-۳: ضرایب پایایی آلفای کرونباخ پرسشنامه جهت گیری هدف

ابعاد جهت گیری هدف

ضریب پایایی آلفای کرونباخ

عملکردی- گرایشی

۶۷/۰

تسلطی- گرایشی

۴۶/۰

عملکردی- اجتنابی

۵۷/۰

تسلطی- اجتنابی

۷۳/۰

روایی پرسشنامه نیز با بهره گرفتن از محاسبه همبستگی نمره هر سوال با نمره خرده مقیاس مربوطه بررسی و نتایج در جدول ۳-۴ گزارش شده است.

جدول۳-۴: ضرایب همبستگی نمره هر جهت گیری با سوالات مربوط به آن جهت گیری

جهت گیری ها

سوالات

عملکردی-گرایشی

۱ ۶ ۹

۶۶/۰ ۸۲/۰ ۸۴/۰

تسلطی-گرایشی

۴ ۸ ۱۱

۷۰/۰ ۶۲/۰ ۷۶/۰

عملکردی-اجتنابی

۲ ۵ ۷

۶۶/۰ ۴۹/۰ ۷۱/۰

تسلطی-اجتنابی

۳ ۱۰ ۱۲

۸۰/۰ ۷۹/۰ ۸۲/۰

با توجه به جدول ۳-۴ دامنه ضرایب همبستگی ‌در مورد عملکردی- گرایشی از ۶۶/۰ تا ۸۴/۰
می‌باشد. دامنه ضرایب همبستگی ‌در مورد تسلطی- گرایشی از ۶۲/۰ تا ۷۶/۰ می‌باشد. دامنه ضرایب همبستگی ‌در مورد عملکردی- اجتنابی از ۴۹/۰ تا ۷۱/۰ می‌باشد. دامنه ضرایب همبستگی ‌در مورد تسلطی- اجتنابی از ۷۹/۰ تا ۸۲/۰ می‌باشد. همه ضرایب در سطح ۰۰۱/۰ معنی دار هستند.

۳-۳-۳- پرسشنامه خودکارآمدی

این پرسشنامه توسط جروسالم و شوارزر (۱۹۹۲ به نقل از فولاد چنگ، ۱۳۸۲) در ۱۰ ماده تدوین شده است که در مجموع بیانگر سازگاری موفقیت آمیز فرد با یک موقعیت مشکل زا می‌باشد. در مقابل هر عبارت چهار گزینه کاملا مخالف من، کمی شبیه من، خیلی شبیه من و کاملا شبیه من قرار دارد که به هر کدام از این گزینه ها به ترتیب نمرات ۱ تا ۴ تعلق می‌گیرد. ‌بنابرین‏ حداقل نمره این پرسشنامه برای هر فرد ۱۰ و حداکثر آن ۴۰ می‌باشد. برای مثال یک سوال پرسشنامه عبارت است از: ” اگر به خوبی تلاش کنم می توانم همیشه، مشکلات زندگی خود را به تنهایی حل کنم”.