۲-۴-۲-۳-۲- روی آوردهای انسانی نگر

اگر چه روی آوردهای انسانی نگر همواره به آسانی قابل تمایز نیستند اما برخی از برنامه (مشاوره ای) با مجرمان، اصول بنیادی این روی آوردها را دنبال می‌کنند. این برنامه ها افزون برآنکه ایجاد ^[۱۰۶]خودآگاهی در فرد را به واسطۀ رابطۀ درمانگری دنبال می‌کنند، کوشش می نمایند تا با انجام تمرینهای خاص و کمک به پذیرش مسئولیت شخصی، وضعیت کنونی و آتی وی را تغییر دهند. با آنکه این درمان گری متمرکز بر مراجع، الگوی اصلی این روی آورد را تشکیل می‌دهد اما روی آوردهای مشابه دیگری در درمان گری های(جدیدتر) مانند واقعیت درمان گری و تحلیل تبادلی نیز از محبوبیت خاصی در مؤسسات بازپروری اغلب کشورهای جهان برخوردارند.

۲-۴-۲-۳-۳- روش های رفتاری نگر

با آنکه نظریه های شرطی شدگی کلاسیک یا الگوهای دو فرایندی از شهرت خاصی درقلمرو روان شناسی جنایی برخوردارند (ر.ک.فصل دوم) اما کاربرد آن ها در زمینۀ رفتارهای غیر اجتماعی به مراتب بیش از رفتارهای ضد اجتماعی بوده است. تا دو دهۀ اخیر (تحلیل کاربردی رفتار) روی آورد غالب رفتاری نگری نسبت به مجرمان قلمداد شده است.اگر چه این روی آورد نیز اغلب سرمشق دهی و رویدادهای شناختی را مورد توجه قرار داده است.اما عمدتاً بر این اصل مبتنی است که رفتار فرد بر اساس تجربه ی گذشته و پیامد های محیطی حاصل از آن شکل می‌گیرد، ‌بنابرین‏ تغییر رفتار مستلزم بازسازماندهی عوامل محیطی است که پاسخهای کلی یا خاص را به وجود می آورند.

۲-۴-۲-۳-۴-روش های شناختی – رفتاری

روش های شناختی – رفتاری روی آوردهای متفاوتی را در بر می گیرند که تمامی آن ها تاثیر شناخت‌ها بر رفتار را می‌پذیرند و شیوه های رفتاری و زبان شناختی را برای تغییر فرایند های شناختی به کار می‌برند بدون آنکه از چهارچوب نظری مشابهی برخورد دار باشند یا آنکه به آسانی بتوان فلسفه های پراکندۀ زیربنای آن ها را با یکدیگر تلفیق کرد.

۲-۴-۲-۳-۵-آموزش مهارت‌های اجتماعی

هدف بسیاری از برنامه های رفتاری نگر- و از آن میان، آموزش مهارت‌های اجتماعی (SST (که از محبوبیت خاص در اغلب مؤسسات و سازمان‌ها برخوردار است ـ افزایش صلاحیت مجرمان در چهارچوب تعاملهای اجتماعی است آموزش مهارت‌های اجتماعی معمولا” ار ترکیب فنونی مانند الگو دهی، بازی نقش و تمرین، پسخوراند تقویت اجتماعی و تکالیفی که به آموزش‌های مهارت‌های تعاملی اختصاص دارند، تشکیل می شود.اگر چه این آموزش برروشهای رفتاری نگری مبتنی است و غالبا” آموزش مهارت‌های شناختی خاص را در بر نمی گیرد اما بسیاری از مولفان آن را در چهارچوب فرایند پردازش خبر قرار داده‌اند در حال حاضرتعریف واحدی ‌در مورد مهارت‌های اجتماعی و همچنین مؤلفه‌ های اصلی این آموزش در دست نیست. برخی از برنامه ها بر مهارت‌های خاص مانند مهارت‌های ارتباطی با ‌گروه‌های مشخصی از افراد متمرکزند (مانند سرنا و همکاران ۱۹۸۶) در حالی که برخی دیگر پیشرفت‌های گام به گام را که از آموزش مهارت‌های جزئی مانند ایجاد ارتباط چشمی و حرکتی آغاز شده و تا مهارت‌های کلی تر مانند شروع و تداوام یک مکالمه ، توانایی اظهار نظر قاطعانه ،بحث و مذاکره یا به طور کلی توانایی برقراری تعامل اجتماعی با دیگری تداوم می‌یابد، هدف قرار می‌دهند (هالین و همکاران ۱۹۸۶) به هر حال ‌هدف‌های‌ دقیق SST با مجرمان همواره روشن نیستند اما فرض اصلی بر این است که افزایش مهارت‌های عام یا خاص می‌توانند آن ها را در اجتناب از جرایم بعدی یاری دهند.

۲-۴-۲-۴-گفتار چهارم:خودمهارگری

روش‌هایی که مهارگری یا سامان دادن به رفتار خویشتن را به مراجعان آموزش می‌دهند از دیدگاه های متفاوت نظری نشأت گرفته اند. در چهارچوب رفتار نگری از مراجعان می خواهند تا به بررسی سوابق و پیامد های پاسخی که باید به وسیلۀ خود نظارت گری، تغییر محرک‌های کنترل کننده و مدیریت خود تشویقی یا خود تنبیه مهار شود، بپردازند و به رویدادهای پنهان توجه کنند و تا حد امکان، شناخت‌ها را نیز در چهار چوب پاسخهایی که باید مهار شوند، قرار دهند. اما به رغم فراوانی کاربرد این روش‌ها در مهار مشکلاتی مانند فزون خواری یا مصرف سیگار، استفاده از آن ها در قلمرو رفتار ضد اجتماعی تنها به ارائۀ معدودی از تک بررسی ها محدود شده است که هیچ یک از آن ها نیز به مجرمان رسمی و قانونی نپرداخته اند.^[۱۰۷]

۲-۴-۲-۴-۱-بازسازی شناختی

روش آموزش تنیدگی زدایی

SIT دارای وجوه مشترکی با درمان گری تعقلی – هیجانی الیس (RETالیس ۱۹۷۷) و در مانگری ^[۱۰۸]شناختی یک (CT بک ۱۹۷۶) است. در تمامی این روش‌ها فرض بر این است که احساسها و رفتارهای سازش نایافته، غالبا”پیامد نارسا کنش وری فکرند و ‌بنابرین‏ کوشش می شود تا با آموزش، بحث و تعیین تکالیف افکار سازش یافته تری را جانشین آن ها کنند. با وجود این بین این روی آوردها از لحاظ نظری و روش شناسی تفاوتهایی وجود دارد و براین فرض مبتنی است که باورهای غیرعقلانی به ایجاد خواسته های غیرواقع نگر منجر می‌شوند و این خواسته ها نیز به نوبۀ خود حالت‌های هیجانی منفی را به وجود می آورند. بازسازی شناختی در وهلۀ نخست از طریق پرخاشگری، مواجه و مباحثه ‌به این باورهای غیر واقع نگر دست می‌یابد، پس با متمایز کردن این خواسته ها از نیازها به بررسی آن ها می پردازد و بالاخره کوشش می‌کند تا مراجع بتواند از راه مواجهه و تمرینهای خانگی به بیش تعمیم دهیهای خود مقامی تازه ای بدهد.

روش تعقلی – هیجانی ‌در مورد مجرمانی به کار رفته است که دارای مشکلات مهار برانگیختگی بوده اند. مشکلاتی که پیامد باورهای غیر عقلانی ای هستند که خواسته ها را معادل نیازها تلقی می‌کنند و هر مانعی را تحمل ناپذیر می دانند. بدین ترتیب هدف درمانگری جایگزین کردن شناخت های تمایزیافته تر و عقلانی تراست. برای مثال اغلب آنهای که به سرقت از فروشگاه ها دست می‌زنند، عقیده دارند که (همۀ مردم این کار را می‌کنند) و یا (تجار و کسبه مستحق این رفتارند). در روش تعقلی – هیجانی با این باورها مبارزه می شود تا عقاید واقع نگر را جانشین آن ها کند.

۲-۴-۲-۴-۲- آموزش حل مسئله بین شخصی

آموزش حل مسئله در اغلب مجموعه های آموزشی خود نظم دهنده که بر مسائل کلی متمرکزند ادغام شده است (کندال ۱۹۸۴) اما شواهد محکمی دال بر تصمیم دهی این روش به مسائل بین شخصی در دست نیستند .

۲-۴-۲-۴-۳- آموزش شناختی حل مسئله بین شخص: ^[۱۰۹]

سطح پایین رضایت از زندگی به گرایش های منفی نسبت به جامعه کل مربوط می شود .شاید دلیل عمده این شرایط وضعیتی است که جامعه از جهت تحقق اهداف وایجاد امنیت ناشی از تحقق آن برای فرد درپی می آورد.احساس امنیت ناشی از ارضای نیازها وتحقق اهداف،رضایت از زندگی را دربین افراد یک جامعه گسترش می‌دهد. رضایت از زندگی بازتاب ارزیابی فرد از سطح مطلق شرایط فردی ‌و اوضاع بیرونی است که تا حدی به وسیله نظام سیاسی تحقق می‌یابد ‌و نارضایتی می‌تواند ناشی از هریک از این دو به طور مجزا ویا در نتیجه هر دو عامل باشد. اگرچه نارضایتی از هریک از ابعاد مذکور قابل تعمیم وتسری به ابعاد دیگر است. ‌بنابرین‏ عنصر رضایت یکی از عناصر اساسی نظم وپیشرفت افراد در زندگی است.

(لیمبومیرسکی،۲۰۰۱)، معتقد است افرادی که رضایت از زندگی بالاتری دارند از شیوه های مقابله موثرتر ومناسب تری استفاده می‌کنند، عواطف واحساسات مثبت عمیق تری را تجربه می‌کنند واز سلامت عمومی بالاتری نیز برخوردارند .

رضایت از زندگی نیاز مند تبیین جامعه شناختی است. برخلاف آنچه درعرصه اخلاق تبلیغ می شود، معمولا فرض عامه برآن است که مادیات، اصلی ترین عامل خوشبختی است (تبلیغ این اخلاق که پول خوشبختی نمی آورد، خود نشان دهنده این است که فرض عامه برخلاف آن است). این تصور آنچنان عمیق ودرمیان مردم گسترده است که شاید بتوان ان را یکی از انواع تصورات غالبی شمارآورد، درحالی که شواهد این تصورات را نقض می‌کنند. از طرفی، این تصورات به صورت کلان وجوددارند؛ بدین معنا که افراد معتقدند که خانواده های غنی وثروتمند از خانواده های فقیر خوشبخت تر واز زندگی راضی تر هستندکه البته پژوهش های انجام گرفته نادرست بودند این تصور را نیز ثابت می‌کنند (خلعتبری ‌و بهاری،۱۳۸۹).

۲-۲-۲رویکردهای رضایت از زندگی

در نگاه به متغیر رضایت از زندگی دو رویکرد نظری وجود دارد: در رویکرد نخست، رضایت از زندگی به مثابه یک سازه چند بعدی درنظر گرفته می شود ‌و رویکرد دوم به رضایت از زندگی به مثابه یک متغیر بسیط می نگرد.

۲-۲-۲-۱ رضایت از زندگی به مثابه یک سازه

در این نگاه رضایت از زندگی سازه ای است که دارای ابعادی چند است،البته در این رویکرد نیز تنوعی حاکم است. در برخی کارهای انجام شده ابعاد رضایت از زندگی عبارتند از :رضایت از زندگی خانوادگی، رضایت از مسکن، رضایت از شغل ورضایت از تندرستی(نایبی، ۱۳۷۵).

دراثری دیگر ابعاد رضایت اززندگی عبارتند از:رضایت از خود،رضایت از دوستان،رضایت از خانواده،رضایت از محیط زندگی،رضایت ازمحیط کار و…(عظیمی، ۱۳۸۲)

در اثری دیگر ابعاد رضایت از زندگی از جنس رضایت نیست؛ مثلا رغبت به زندگی، تناسب میان اهداف دست یافته با آرزوها، شاد بودن ونگاه مثبت داشتن، ثبات قدم و شکیبایی وتصور از خود به لحاظ زیستی، روانی واجتماعی(آدامز،۱۹۶۹؛ به نقل قهرمان، ۱۳۸۷).

به عقیده ما در نظر گرفتن ابعاد مذکوربرای رضایت از زندگی معتبر نیست؛ زیرا قائل شدن به ابعادی برای یک متغیر وبیان تعدادآن ابعاد، ‌بر اساس مفاهیم نظری ‌و تئوریک امکان پذیر است وتقسیم بندی های آماری نمی تواند مبنای درستی برای آن باشد. در واقع آمار دراینجا فقط راهنما است، ولی دراثر تحقیقی اخیر مبنای این ابعاد یک تحلیل عاملی است. علاوه براین،بین ابعاد یک سازه باید رابطه ای منطقی وجود داشته باشدوهر بعد مکمل دیگری باشد. به نظرآنچه در اثر اخیر به عنوان ابعاد این سازه ذکر می گرددتنها در یک مورد(رغبت به زندگی)قابل پذیرش است ودرسایر موارد جزء متغیرهای پیش‌بینی کننده آن محسوب می‌گردد نه اجزای آن.

ریان وزیورازیک^[۱۷۰](۲۰۰۰)در پژوهشی به رابطه بین رضایت از زندگی ودنیا گرایی می پردازد.وی به ابعادی همچون اسکان،زندگی خانوادگی،شغل،سلامتی ‌و رشته تحصیلی،میزان تحصیلات و… اشاره داشته است(به نقل ازقهرمان، ۱۳۸۷).

اباذری وهمکارانش (۱۳۸۳)در یک اثر پژوهشی برای رضایت از زندگی سه بعد رضایت مالی،رضایت فردی ورضایت اجتماعی-سیاسی را درنظر گرفته است.

علیخواه(۱۳۸۳)در نظر پژوهشی خود برای رضایت از زندگی شش بعد درنظر گرفته است که عبارتند از:رضایت اززندگی خانوادگی(رضایت از همسر وفرزند)، رضایت از شغل،رضایت از روابط اجتماعی (همکاران وهمسایگان)، رضایت از درآمد،رضایت از تحصیلات، رضایت از تسهیلات مهم خانواده.

۲-۲-۲-۲ رضایت از زندگی به مثابه یک متغیر بسیط

در این نگاه رضایت اززندگی فاقد ابعاد است واگر در تحقیقات از گویه های متعددی برای سنجش آن استفاده شده هدف ارتقا سطح سنجش آن از ترتیبی به فاصله ای بوده، هرچند در برخی از تحقیقات برای سنجش از یک گویه استفاده شده است.

دریک اثرتحقیقی برای سنجش رضایت اززندگی مستقیما از خود فرد خواسته می شود که میزان رضایت از زندگی خود را درقالب یک طیف چند گزینه ای لیکرت علامت بزند(آیا بطورکلی از زندگی خود راضی هستید؟) (محسنی،۱۳۷۹).

رونالد اینگهارت^[۱۷۱] در اثر پژوهشی خود، رضایت فرد ازکل زندگی را بازتاب مجموع رضایت وی ‌در زمینه های گوناگون همچون درآمد،مسکن،شغل،فعالیت های فراغت،زندگی خانوادگی ومانند آن ها می‌داند، اما اوهمچنان که ملاحظه شد مانند موردقبل، در گویه سازی استفاده از واژه رضایت را گویاتر از هرجایگزینی می‌داند(اینگهارت؛به نقل از قهرمان،۱۳۸۷).

۲-۲-۳ دیدگاه سلیگمن ومازلو درباره رضایت از زندگی

سیلگمن(۲۰۰۵)، عنوان کرد که روان شناسی باید علاوه بر معالجه بیماری های روانی، اهداف دیگر مانند آسان سازی یک زندگی خوب را بهبود بخشد ‌و استعداد ونبوغ را تغذیه کند. برطبق گفته سیلگمن، هدف های روان شناسی مثبت باعث قدرتمند شدن انسان واجتماعی شدن ارزش ها شده است. سلیگمن پیشنهاد کردکه زمینه‌های روان شناسی به تعادل بهتر ما با تمرکز برگسترش شکوفایی مثبت نگری نیاز دارد.

رضایت از زندگی یکی از قدرتمندیها ودربرگیرنده سرفصل روان شناسی مثبت است، که به سلامت شخصیتی وسلامت روابط منجر می شود. رضایت از زندگی مفهومی پایدار وفراگیر است، که احساس ونظر کلی مردم یک جامعه نسبت به جهانی که در آن زندگی می‌کنند را منعکس می‌کند. رضایت از زندگی محصول سلامت روان وارثی است ولی با بالا رفتن سن باعث ثابت ماندن در ناخشنودی از زندگی نیست. این نشانه پویایی رضایت از زندگی است.اندرو ووایتی نشان داده‌اند رضایت فرد از کل زندگی بازتاب رضایت وی در زمینه‌های گوناگون همچون درآمد،مسکن، شغل،فعالیت های فراغت، زندگی خانوادگی ومانند آن است. رضایت حالتی هیجانی است که با رسیدن به یک هدف پدید می‌آید(سیلگمن، به نقل از زکی،۱۳۸۵).

۲-۷-۳- مرحله اشراق (بینش)

در این مرحله تفکر شکل گرفته و حل مسأله روشن می‌شود. فرد خلاق در طول کار طبیعتاً با موانعی برخورد می‌کند که کار را دچار وقفه می‌سازد ولی ناگهان موضوع عاطفی روشن می‌گردد و فرد می‌تواند همه موانع را از سر راه بردارد، این مرحله تؤام با جنبه‌های عاطفی است. چون فرد با تحقق مسأله ای که از آن جدا بوده است احساس لذت می‌کند و این امر، خود انگیزه تلاش و کار بیشتر می‌کند.

۲-۷-۴- مرحله اثبات (مقابله)

در این مرحله پدیده ای که در مرحله سوم به دست می‌آید مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، تا در صورت داشتن اعتبار پذیرفته شود و در غیر این صورت رد شود. البته باید ‌به این نکته اشاره کرد که مراحل چهار گانه از نظر نظم و توالی انعطاف پذیرند و ممکن است در مواردی به مراحل قبلی دوباره بازگشتی صورت گیرد. لوبرت (۲۰۰۱) فرایند تفکر خلاق را شامل چهار مرحله شناسایی مسأله، آمادگی،تولید پاسخ و اعتبار پاسخ می‌دادند.

۲-۸- ویژگی‌های افراد خلاق

در این باره که افراد خلاق چه ویژگی شخصیتی دارند، پژوهش­های زیادی انجام گرفته است (استاین^[۱۱۹]، ۱۹۷۴، به نقل از سیف،۱۳۸۷) مطالعات انجام شده درباره ویژگی افراد آفریننده را مورد بررسی قرار داده است و برای آنان ویژگی­های زیر را یافته است: انگیزه پیشرفت سطح بالا، کنجکاوی فراوان، علاقه‌مندی زیاد به نظم و ترتیب در کارها، قدرت ابراز وجود خود کفایی، شخصیت غیرمتعارف، غیر رسمی‌و کامروا، پشتکار و انضباط در کارها، استقلال، طرز فکر انتقادی، انگیزه های زیاد و دانش وسیع، اشتیاق و سرشار از احساس، زیبا پسندی و علاقه مندی به آثار هنری، علاقه کم به روابط اجتماعی و حساسیًت زیاد نسبت به مسایل اجتماعی، تفکر شهودی و قدرت تأثیر گذاری بر دیگران. تورنس (۱۹۹۸) در پاسخ ‌به این پرسش که ویژگی شخصیتی چه نقشی در آفرینندگی ایفا می‌کند گفته است که شخصیت هم می‌تواند خلاقیت را آسان سازد و هم مانع آن شود. ویژگی هایی از قبیل آمادگی برای خطر کردن، کنجکاوی و جستجوگری، استقلال اندیشه، پشتکار و پایداری، شهامت، استقلال رأی، خود آغاز گری و ابتکار، پرسش‌گری درباره موقعیت‌های گونا گون و درگیر شدن با امور دشوار از جمله ویژگی‌های آسان ساز خلاقیت شمرده شده اند. هر عملی که ما برای تشویق اینگونه رفتارها انجام می‌دهیم شخص را در جهت خلاقیت بیشتر سوق می‌دهد. در مقابل ویژگی‌های شخصیتی بالا که موجب سهولت خلاقیت می‌شوند ویژگی‌های دیگری وجود دارد که از بروز خلاقیت جلوگیری می‌کنند. گیلفورد(۱۹۸۷) در این باره، ویژگی‌های زیر را نام برده است: سلطه گری، منفی بافی، مقاومت، ترس، عیب جویی، انتقاد از دیگران، سازش کاری، تسلیم در برابر قدرت و کم رویی.

۲-۹- عوامل مؤثر بر خلاقیت

خلاقیت رفتاری است که در طول زندگی توسعه و تکامل می‌یابد. به نظر محققین عوامل مختلف در دوره های گوناگون زندگی ممکن است منجر به تغییر و تحول در فعالیت‌های خلاق شود.

۲-۹-۱- عوامل خانوادگی مؤثر بر خلاقیت

برخی از این عوامل خانوادگی از ترتیب تولد، حضور و عدم حضور والدین و شیوه های تربیتی، به عنوان عوامل مؤثر بر تغییر و تحول خلاقیت یاد می‌شود. در خانواده های افراد خلاق مادران بیشتر شاغل هستند، آن ها بیشتر خصوصیات مطلوب کودکان توجه دارند و از شیوه های تربیتی خودشان خشنود هستند (گنزلتس^[۱۲۰] و جکسون^[۱۲۱]، ۱۹۶۲؛ به نقل از بهروزی، ۱۳۷۵) خلاقیت بالقوه مستلزم این است که فرد در معرض تجارب متنوعی قرار گیرد که قیود تحمیلی را تضعیف می‌کنند. همچنین دچار تجارب چالش انگیزی شود که به پایداری وی کمک کند.

۲-۹-۲- عوامل اجتماعی مؤثر بر خلاقیت

زمینه اجتماعی که بر تحول و توسعه خلاقیت مؤثرند عبارتند از: محیط بین فردی، محیط مربوط به رشته علمی‌و محیط اجتماعی فرهنگی (سیمونتون، ۲۰۰۲).

1. 1. محیط بین فردی: محیط بین‌فردی شامل انتظارات دیگران از فرد است که می‌خواهند تا رفتار خلاق از خود بروز دهد. تحقیقات نشان داده‌اند که دادن پاداش به دانش‌آموزان رفتار خلاقه اش را افزایش می‌دهد (استرنبرگ، ۱۹۹۸).

1. 1. محیط مربوط به رشته علمی: خلاقیت در خلأ متحول نمی‌شود، بلکه رفتار خلاق در تعامل با افراد دیگر و همچنین یک رشته علمی، هنری و یا ادبی بروز می‌کند.

1. محیط اجتماعی- فرهنگی: همان‌طوری که گفته شده محیط کاری و تعامل با همکاران در بروز خلاقیت مؤثر هستند. در سطحی بزرگتر عوامل اجتماعی –فرهنگی می‌توانند در تحول خلاقیت مؤثر باشند. از میان عوامل اجتماعی- فرهنگی که بر خلاقیت تأثیر تخریب کننده دارند، محیط نا امن و پرآشوب اجتماعی است. ‌به این صورت که زندگی کردن در محیط‌های اجتماعی پرآشوب و وضعیت سیاسی متشنج همراه با کودتا با رشد خلاقیت سازگاری ندارد. از طرف دیگر، زندگی کردن در یک محیط تؤام با آرامش که گرو ه‌های مختلف که با مسالمت در کنار هم زندگی می‌کنند، می‌تواند منجر به شکوفایی خلاقیت در افراد آن اجتماع شود. همچنین جوامع و فرهنگ هایی که آغوش خود را برای پذیرش افکار جدید و متنوع باز می‌کنند و افراد اجازه دارند انتخاب‌های متنوعی داشته باشند، زمینه را برای بروز خلاقیت فراهم می‌کنند (سیمونتون، ۲۰۰۳).

۲-۹-۳- موانع خلاقیت

در یک طبقه‌بندی کلی می‌توان عوامل مؤثر بر عدم بروز خلاقیت را به دو دسته کلی فردی و محیطی و یا درونی و بیرونی تقسیم کرد. منظور از عوامل درونی آن دسته عوامل و موانعی است که ناشی از ویژگی‌های فردی و شخصی است و عوامل و موانع بیرونی، مربوط به موقعیت‌هایی می‌باشد که فرد در ارتباط با دیگران است.

همچنین آمابیل (۱۹۸۸، به نقل از جعفریان، ۱۳۸۷) اظهار می‌دارد که موانع محیطی خلاقیت عبارتند از جو نامساعد، محدودیت ارزیابی و فشار، رقابت، منابع ناکافی و طرح تحقیق ضعیف، موانع فردی در فرایند خلاقیت از نظر او عبارتند از عدم انگیزه، عدم مهارت یا عدم تجربه، عدم انعطاف، انگیزه بیرونی، عدم مهارت اجتماعی.

به علاوه سام خانیان (۱۳۸۱) موانع خلاقیت و نوآوری را در سه دسته به شرح زیر تقسیم نموده است:

1. 1. موانع فردی خلاقیت عبارتند از: عدم اعتماد به نفس، ترس از انتقاد ‌و شکست، تمایل به همگونی، عدم تمرکز ذهنی، کم رویی، عدم توانایی در ابهام و تضاد، متعهد نبودن و انعطاف ناپذیری.

1. 1. موانع اجتماعی خلاقیت از قبیل عقاید و الگوهای تربیتی نادرست خانواده، شبکه ارتباطی نامناسب خانواده، فضای عاطفی ناسالم خانواده، تشویق به همرنگی و موضع گیری در برابر رفتار ابتکاری.

1. موانع سازمانی خلاقیت که شامل عوامل مربوط به مدیریت، ساختار سازمانی، فرهنگ سازمانی می‌باشد.

۲-۹-۴- آموزش خلاقیت

همه روانشناسان پرورشی و متخصصان آموزشی معتقدند که توانایی‌های خلاق و شیوه های فکری واگرا را می‌توان به افراد به ویژه کودکان و نوجوانان آموزش داد (سیف، ۱۳۸۷). پیشنهاد‌های مهم این صاحب نظران درباره روش‌های ایجاد خلاقیت در زیر اشاره شده است

1. 1. تجارب افراد را به موارد خاص محدود نکنید و فرصت‌های تازه و متنوع به افراد بدهید. مانند اندیشه‌های متناقض و بحث انگیز.

فرایند رسیدگی به اختلافات مالیاتی در ایران طی دو مرحله مجزا و کاملا متفاوت از هم صورت می‌گیرد که در اصطلاح تحت عنوان مرحله رسیدگی به شیوه اداری و رسیدگی به طریق شبه قضایی از آن نام برده می شود.به طور کلی در دعاوی و اختلافاتی که یک طرف آن مستقیما دولت است و یا به دولت ارتباط پیدا می‌کند سعی قانون‌گذار بر این است که اختلاف سریعا حل شود بدین جهت طرفین دعوا را به سازش دعوت می‌کند، روش سازش در اکثر چنین اختلافاتی پیش‌بینی شده است؛ در اختلافات مالیاتی پیش از آنکه موضوع اختلاف به دادرسی های طولانی بینجامد و پیش از طرح اختلاف در مراجع مالیاتی قانون‌گذار در ماده ۲۳۸ قانون مالیات‌های مستقیم اصلاحی مصوب ۱۳۸۰ امکان رفع اختلاف بین مؤدی مالیاتی با سرممیز یا ممیز ذی ربط را از طریق ممیز کل مربوطه ایجاد ‌کرده‌است بدین معنا که مؤدی ظرف مدت معین یعنی سی روز از تاریخ ابلاغ برگ مطالبه مالیات ( برگ تشخیص) می‌تواند شخصا یا به وسیله وکیل

تام الاختیار خود به ممیز کل مربوطه مراجعه و با ارائه دلایل و اسناد و مدارک مربوطه کتبا تقاضای رسیدگی مجدد نماید در این صورت ممیز کل مالیاتی باید در فرصتی که بیش از یک ماه از تاریخ مراجعه مؤدی نباشد پرونده امر را با توجه به موارد اختلاف رسیدگی و نظر خود را به مؤدی اعلام می‌دارد و اگر نظر وی مبنی بر رد برگ تشخیص باشد در این صورت مالیات تعیین شده مؤدی منتفی می شود و در این مرحله معمولا برگ تشخیص جدید صادر نمی شود بلکه برگ قطعی مالیات صادر می‌گردد و نیز اگر ممیز کل اسناد و مدارک ارائه شده از طرف مؤدی را مؤثر در تعدیل درآمد تشخیص دهد آن را تعدیل می کند. تعدیل در اینجا به معنای کسر نمودن مأخذ مالیات نسبت به صدور برگ تشخیص صادره می‌باشد لذا در هر دو مورد هرگاه نظر ممیز کل مورد قبول مؤدی واقع شود مراتب ظهر برگ تشخیص درج و به امضای هر دو می‌رسد و بدین ترتیب پرونده امر مختومه تلقی می شود.ذکر این نکته ضروری است که در اصلاحیه جدید عنوان مأمور تشخیص به کلی از قانون حذف گردیده و به جای آن عنوان اداره امور مالیاتی جایگزین شده است لذا در ماده ۲۳۸ قانون مالیات‌های مستقیم پس از اصلاح به جای حکم ممیز کل از حکم مسئول مربوطه استفاده شده است و از طرفی به موجب آئین نامه ماده ۲۱۹ قانون مالیات‌های مستقیم موضوع رسیدگی به موارد اعتراض مؤدی توسط مسئول مربوطه از حیث مقامات صلاحیتدار توسعه یافته است بدین معنا که در صورت عدم توافق بین مسئول مربوطه (ممیز کل قبلی ) و مؤدی مالیاتی و به شرط باقی بودن مهلت یک ماهه امکان حل و فصل اختلافات به همان روشی که توسط مسئول مربوطه (ممیز کل قبلی) مقدور بود توسط مقامات بالاتر تا سطح مدیر کل امور مالیاتی وجود دارد.

به موجب ماده ۵ آئین نامه مذکور عناوین شغلی مأموران مالیاتی تعیین شده است و عنوان مسئول مربوط مقرر در ماده ۲۳۸ قانون مالیات‌های مستقیم مترادف با مدیر امور مالیاتی می‌باشد بعبارت دیگر مدیر امور مالیاتی مذکور در ماده ۵ و ماده ۳۴ آئین نامه همان مسئول مربوط مندرج در ماده ۲۳۸ قانون مذبور است که دادرسی اداری بر عهده آن ها می‌باشد.از آنجا که این نوع دادرسی توسط مقاماتی ( به ویژه مدیر امور مالیاتی) انجام می شود که وظیفه نظارت بر حسن اجرای قانون توسط مأموران مادون را برعهده دارند و از طرفی باید در مهلت یک ماهه مقرر در قانون به دادرسی خاتمه داده و تعیین تکلیف کنند دادرسی اداری نامیده می شود. اگرچه مدیر امور مالیاتی می‌تواند برای رسیدگی دقیق در همین مهلت مبادرت به صدور قرار تحقیق ‌در مورد ادعای مؤدی معترض بنماید نکته مهم این است که نظر مدیر امور مالیاتی (ممیز کل سابق) چنانچه مورد قبول مؤدی واقع نشود منتهی به مختومه شدن پرونده و بعبارت دیگر خاتمه دادرسی نخواهد شد و پرونده امر به ‌عنوان پرونده ای که مالیات آن به قطعیت نرسیده مفتوح خواهد بود و در مرحله بعد برای رسیدگی و تعیین تکلیف به هیئت حل اختلاف مالیاتی ارجاع داده می شود. ‌بنابرین‏ رسیدگی ماهوی به اختلافات مالیاتی به دو قسمت قابل تفکیک است که عبارتند از:

الف) مرحله اداری رسیدگی به اختلافات مالیاتی

طبق مقررات ماده ۲۳۸ قانون مالیات‌های مستقیم در مواردیکه برگ تشخیص مالیات صادر و به مؤدی ابلاغ می شود چنانچه مؤدی نسبت به آن معترض باشد می‌تواند ظرف سی روز از تاریخ ابلاغ به اداره امور مالیاتی مراجعه و با ارائه دلایل، اسناد و مدارک کتبا تقاضای رسیدگی مجدد نماید. مسئول مربوطه موظف است پس از ثبت درخواست مؤدی در دفتر مربوطه و ظرف مهلتی که نباید بیش از سی روز از تاریخ ثبت درخواست وی باشد به موضوع رسیدگی و در صورتی که دلایل و مدارک ابراز شده را برای رد مندرجات برگ تشخیص کافی دانست آن را رد و مراتب را ظهر برگ تشخیص درج و امضاء نماید و در صورتی که دلایل و اسناد و مدارک ابرازی را مؤثر در تعدیل درآمد تشخیص دهد و نظر وی مورد قبول مؤدی قرار بگیرد مراتب ظهر برگ تشخیص منعکس و به امضای مسئول و مؤدی خواهد رسید این همان مقطعی است که قانون‌گذار برای جلوگیری از وارد شدن پرونده در جریان حل اختلاف به شیوه شبه قضایی و تحمیل هزینه های اضافی و اتلاف وقت و تأخیر در پرداخت مالیات، حل اختلاف به روش اداری و توافق را پیشنهاد نموده است بدین ترتیب و درحالتی دیگر درصورتیکه مسئول مربوطه(ممیز کل یا اداره امور مالیاتی) دلایل و اسناد و مدارک ابرازی مؤدی را برای رد برگ تشخیص و یا تعدیل درآمد مؤثر تشخیص ندهد و توافقی حاصل نشود باید مراتب را مستدلا در ظهر برگ تشخیص منعکس و پرونده امر را برای رسیدگی به هیئت حل اختلاف ارجاع نماید؛ همچنین در مواردیکه برگ تشخیص مالیات طبق مقررات تبصره های مواد ۲۰۳ و ۲۰۸ قانون مالیات‌های مستقیم ابلاغ شده و مؤدی به شرح مقررات مواد ۲۳۸ و۲۳۹ همان قانون در جهت تمکین یا توافق به پرداخت مالیات اقدام نکرده باشد در حکم معترض به برگ تشخیص شناخته شده و پرونده به هیئت حل اختلاف مالیاتی ارجاع داده می شود.

ماده ۲۳۸ قانون مالیات‌های مستقیم از جمله مواد قانونی است که بعلت اشکالاتی که از جهت ابهام در بیان شرایط ابلاغ، تعیین محل مراجعه مؤدی مالیاتی، مکان و محل تسلیم اعتراض، کیفیت دلایل اعتراض، اثر بازدارندگی در ارجاع اختلافات به مراجع بالاتر، تعیین شخص عامل و حتی ماهیت مراجعه که در آن وجود دارد موجب بروز مشکل در فرایند رسیدگی به اختلافات مالیاتی می شود. چنان که از مفاد ماده مذبور برداشت می شود قانون‌گذار در این مرحله قصد ایجاد مرجع شبه قضایی دیگری را نداشته است بلکه به منظور وصول سریعتر حقوق دولت توافق اداری را پیش‌بینی نموده است لذا از نقطه نظر قضایی ایرادی بر اقدامات شخص ممیز کل در قانون سابق و یا مسئول مربوطه در قانون فعلی مترتب نیست زیرا که اصولا قضاوتی مطرح نیست و اقدام به توافق صرفا به دلیل قرار گرفتن در یک مرحله بالاتر و برخورداری از تجربیات و اختیارات قانونی بیشتر قابل تعریف است.

ب) مرحله شبه قضایی رسیدگی به اختلافات مالیاتی

دانش خود ادراک شده به عنوان عامل تاثیرگذار مثبت و مستقیمی برای قصد خرید محصولات بادوام برند اصلی عمل می­ کند (برگر و همکاران^[۷۲]، ۱۹۹۴). در زمینه جعل غیر فریب آمیز، مصرف کنندگان با سطوح بالاتری از دانش محصول قادر به ارزیابی دقیقتری از محصولات تقلبی جعل شده هستند و کمتر مورد علاقه و متمایل به محصولات تقلبی جعل شده می­شوند. ‌بنابرین‏، آن ها بایستی تاییدکمتری برای نوع محصولات تقلبی جعل شده داشته و اولویت کمتری برای محصولات تقلبی جعل شده نشان دهند. آلبا و هتکینسون^[۷۳] (۱۹۸۷) اشاره دارندکه دانش محصول بر دو نوع تقسیم می­شودکه اولی مهارت و تخصص و دومی تبحر با کالا، دانش محصول ویژگی است که در تمام ابعاد فرایند تصمیم ­گیری مؤثر است.

۲-۲-۱۰-۱) خصوصیات دریافت شده محصول

خصوصیات محصول می ­تواند به سبک­های مختلفی دسته بندی شود. دیدگاه وسیع کلر^[۷۴] (۱۹۹۳) درباره مفهوم خصوصیت محصول اظهار می­دارد که خصوصیات آن ویژگی­های توصیفی می­باشند که یک محصول را توصیف می­نمایند. استوکمانس^[۷۵] (۱۹۹۱) نشان می­دهد که یک محصول می ­تواند به عنوان یک مجموعه ذاتی و خصوصیات برونی یا به عنوان یک مجموعه خصوصیات دریافت شده دیده شود. مصرف ­کننده از خصوصیات دریافت­ شده در روند تصمیم ساز استفاده می­ نماید. یک رابطه مثبت بین پیوند برند و خصوصیات دریافت شده محصول و انتخاب­برند توسط تعداد زیادی محققان از دهه ۶۰ میلادی بنا نهاده شد (ندونگادی^[۷۶]، ۱۹۹۰).

۲-۲-۱۰-۲) وی‍‍‍‍‍ژگی محصولات

مهمترین عامل درانتخاب یک کالا شناخت مشتری نسبت به آن کالا است. حتی توزیع­کنندگان و عوامل پخش نیز باید نسبت به کالایی که روی آن کار ‌می‌کنند شناخت دقیق و تخصصی پیدا کنند تا به توانند در هنگام لزوم با تکیه بر اطلاعات خود، کالا را به فروش برسانند یا از آن دربرابر کالاهای مشابه دفاع نمایند برای شناخت یک کالا تنها آگاهی ازخواص فیزیکی، شیمیایی یا کاربرد آن کافی نیست، بلکه بسیاری ازاطلاعات دیگر باید مورد استفاده قرار گیرد. محصول باید دارای وی‍‍ژگی­هایی باشد تا مورد مبادله قرارگیرد. زیرا ویژگی­های مهم کالا که تقاضا را تحریک و مصرف ­کننده را مصمم به خرید می­ کند عبارتند از­:

۱- قیمت رقابتی : قیمت یک کالا به معنی تعداد واحدهایی پولی است که در هنگام مبادله دو کالا بر سر آن توافق می­ شود. اما قیمت رقابتی یعنی حدودی از قیمت یک کالا که بیشترین حجم ازآن کالا به آن قیمت به فروش می­رسد و سایر ویژگی­های کالا را تحت الشعاع قرار می­دهد به همین علت اگر مشتری دریابد قیمت کالایی در حدود قیمتهای رقابتی نیست احتمالا با وجود سایر ویژگی­های مورد علاقه، از انتخاب آن کالا خودداری خواهد نمود.

۲- نام کالا: نام کالا باید ساده، یک یا دوسیلابی، دارای آهنگ خوب و دلنشین، تلفظ روان و معنایی مناسب داشته باشد. نام کالا باید طوری انتخاب شود که به راحتی به خاطر سپرده شود.

۳- نام تولید­کننده: بسیاری ازتولیدکنندگان در تبلیغات تجاری ازمعروفیت نام بنگاه استفاده می‌کنند. بدیهی است همیشه نام بنگاه و نام محصول مشابه نیست اما شهرت بنگاه به خوبی می ­تواند عامل مؤثری در پیشبرد فروش باشد. وقتی بنگاه دارای شهرت ومعروفیت باشد تمام تولیدات آن بنگاه دارای مزیت رقابتی خواهد بود.

۴-کیفیت کالا: کیفیت کالا ازنظر مشتری به معنی تامین رضایت او و تطابق خواسته ­ها و نیازهای وی با مشخصات و صفات و عملکرد کالا است. بدیهی است کالایی که انتظارات مصرف ­کننده را تامین ننماید یا موجبات رضایت او را فراهم نسازد، فاقد کیفیت تلقی شده و از بازار خارج خواهد شد.

۵-کالاهای جانشین: برای تامین هرنیاز، کالا یا کالاهای متفاوتی در بازار یافت می­ شود و مصرف کننده دقیق و باریک بین که احیانا منابع محدودی در اختیار دارد کالای جانشین را نیز مورد بررسی قرار می­دهد.

۶-کالای ­رقیب: کالاهای رقیب در بسیاری از صفات مانند ابعاد و اندازه، شکل و طرح­­ و… بایکدیگر مشابه­اند ولی از منابع تولید گوناگونی به بازار راه یافته­اند. وجه انتخاب این کالاها قیمت، کیفیت، طول عمر است. مصرف ­کننده معمولا در هر جریان خرید چندین نوع کالای مشابه را بررسی و نهایتاً یکی را انتخاب می­ کند.

۷-شکل و طرح و رنگ و بسته بندی: طرح و رنگ و بسته بندی کالا باید زیبا، چشم نواز و تداعی کننده صفات کالا باشد. بسته بندی عامل تسهیل فروش و فراخوان مشتری است. کالایی که در بسته بندی مناسب تهیه و عرضه گردد نیاز به فروشنده ندارد و خود گویا است. بسته­بندی مناسب در مشتری القای نیاز می­ کند.در ذهن بیننده اثر می­ گذارد و او را وادار به خرید می­ کند.

۸- ابعاد و اندازه : فزونی جمعیت، بزرگ شده شهرها، کوچکتر شدن فضای حیاتی برای فعالیت هر فرد انسانی و صرفه جویی­هایی اقتصادی باعث شده است ابعاد و اندازه کالاها روز به روز کوچکتر، پیچیده­تر و مناسب با مقتضیات زندگی و همگام با پیشرفت­های فنی باشد. بدیهی است در چنین شرایطی کالاهایی که در مقایسه با کالاهای رقیب خود دارای ابعاد، اندازه و حجم کوچکتر و مناسب ترین طول و عرض بوده و وظایف اساسی خود را انجام دهد، موفق­­تر خواهد بود.

۹- تسهیلات خرید: در بررسی­ های مربوط به شناخت مشتری و محاسبه ظرفیت فروش سه عامل مهم در نظر گرفته می­ شود: نیاز و احتیاج، قدرت خرید وانگیره. بدیهی است وجود نیاز به تنهایی نمی تواند محرک خرید باشد، بلکه الزاماً باید توان پرداخت وجود داشته باشد تا شخص بتواند به عنوان مصرف ­کننده یا مشتری بالقوه کالایی شناخته شود. مصرف ­کننده بالقوه تا زمانی که انگیزه لازم را برای خرید کالایی تحصیل ننماید یا نسبت به خرید کالایی متقاعد نشود، عمل خرید اتفاق نمی­افتد.

۱۰- زمان تحویل: زمان تحویل کالاهایی مانند لوازم خانگی، اتومبیل و برخی دیگر از کالاهای واسطه صنعتی باید به گونه ­ای انتخاب شود که مصرف ­کننده را نسبت به دریافت آن کالا امیدوار و نسبت به آن تولید­کننده وفادار نگه دارد.

۱۱- خدمات حمل و نقل: بسیاری از کالاها از نظر ابعاد، اندازه یا وزن در وضعیتی هستند که حمل و نقل و جا به ­جایی آن­ها با دشواری صورت ‌می‌گیرد­. یکی از روش­های پیشبرد فروش، ایجاد تسهیلات حمل و نقل رایگان برای چنین کالاهایی است. ‌بنابرین‏ کالاهایی که حمل و نقل آن ها برای مصرف ­کننده دشوار باشد شانس کمتری برای فروش دارند.

۱۲- تضمین مرغوبیت کالا: تضمین مرغوبیت کالا به معنای تعهد رفع نقایص، معایب یا تامین قطعات لازم به طور رایگان درمدت معینی پس از فروش مثلا شش ماه یا یک سال است. تضمین از عوامل جلب رضایت مشتری و ایجاد اطمینان نسبت به صحت عملکرد کالا است.

۱۳- خدمات بعد از فروش: علاوه بر ضمانت نامه(گارانتی) که مدت اعتبار معینی دارد، باید همواره نمایندگان مجاز بنگاه برای تعمیرات و تامین قطعات به قیمت مناسب دردسترس مشتریان باشند. ضمنا بسیاری از­اطلاعات و آمارهای مورد نیاز تولید­کنندگان می ­تواند از طریق این شبکه یعنی افرادی که وظیفه خدمات بعد از فروش بر عهده آن­ها است و با مشتری در ارتباط هستند جمع ­آوری شود (امیدی،۱۳۹۰).

۲-۲-۱۱) مفهوم قصد خرید مجدد