۱-۹) تعاریف نظری و عملی واژه ها

نشانه های خطر (Danger Signs )

تعریف نظری: علایمی در کودک که بیان کننده احتمال وجود عفونت باکتریال (مشکل جدی) در وی می‌باشد که شامل تنفس تند، تشنج،استفراغ مکرر و غیره می‌باشد(۲).

تعریف عملی: علایمی در کودک که نشانه هشدار به حساب می‌آیند مثل تنفس تند، سیانوز، رنگ پریدگی و غیره.

تنفس تند (Fast breathing)

تعریف نظری: اگر تعداد تنفس کودک کمتر از دو ماه۶۰ بار و بیشتر در دقیقه، کودک دو ماهه تا دوازده ماهه ۵۰ بار و بیشتر،کودک دوازده ماهه تا پنج ساله۴۰ بار و بیشتر باشد نشان دهنده تنفس تند می‌باشد(۲).

تعریف عملی: تعداد تنفس کودک در دقیقه بیش از حد معمول.

عفونت های حادتنفسی (Acute Respiratory Infection)

تعریف نظری : عفونت‌های که باعث آماس در هر جای دستگاه تنفس از بینی تا حبابچه‌های ریه می‌شوند و بسته به محل عفونت، عفونت‌های حاد تنفسی فوقانی و تحتانی را شامل می‌شود(۶).

تعریف عملی: بیماری‌هایی که دستگاه تنفسی از بینی تا ریه ها را درگیر می‌کنند و با علایمی مثل سرفه، تنفس صدادار و غیره در کودک ایجاد می‌کند .

اسهال Diarrhea) (

تعریف نظری : به دفع سه بار یا بیشتر مدفوع آبکی و یا شل در۲۴ساعت گفته می شود(۱۰).

تعریف عملی: مدفوع شل و آبکی که در صورت تداوم کودک را دچارکم آبی کند.

تب Fever) (

تعریف نظری : اگر درجه حرارت زیر بغلی فرد بیش از ۳۷درجه سانتیگراد باشد تب محسوب می‌شود(۲).

تعریف عملی: احساس داغی یا درجه حرارت بیش از ۳۷درجه زیر بغل در کودک.

تشنج (Convulsion)

تعریف نظری : تخلیه الکتریکی زیاد و غیر طبیعی در ناحیه‌ای از مغز را تشنج گویند(۸).

تعریف عملی: در این پژوهش منظور از تشنج ایجاد هر یک از علایم مانند حرکات پرشی اندام‌ها و یا عدم هوشیاری در کودک، بالارفتن چشم ها وکبودی صورت مورد نظر می‌باشد.

مانا

مخفف مراقبت‌های ادغام یافته ناخوشی‌های اطفال می‌باشد(۲).

مدل اعتقاد بهداشتی ( Health Belief Model)

مدل اعتقاد بهداشتی مدل رفتاری –بهداشتی جامعی است که بین سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۷۰ میلادی به وسیله گروهی از روانشناسان اجتماعی به دلیل عدم پذیرش مسایل بهداشتی توسط مردم وبرای رسیدن به هدف آموزش بهداشت یعنی تغییر رفتار طراحی وارائه گردیده است (۲۷). این مدل برای تنظیم چهارچوب کلی موضوع مورد مطالعه است که بررسی را در جهت جواب به سوالات آن هدایت می‌کند و زمینه مداخله‌های رفتاری را در بررسی برای جستجوی اطلاعات ، علاقه مند شدن و انگیزش به سمت تصمیم گیری جهت اتخاذ رفتارهای پیشگیری کننده فراهم می‌کند (۲۹،۲۸).

حساسیت درک شده ( Perceived Susceptibility)

تعریف نظری: درک فرد از احتمال تجربه وضعیتی که ممکن است سلامتیش را تحت تاثیر قرار دهد و او را مستعد بیماری سازد(۲۹،۲۸).

تعریف عملی: درک مادر در خصوص نشانه های خطر و احتمال بروز نشانه های خطر درکودک خود.

شدت درک شده ( Perceived Severity)

تعریف نظری: اعتقاداتی که فرد اثرات یک بیماری یا وضعیت بغرنج را بر خود و امور مربوط به خود احساس می‌کند(۲۹،۲۸).

تعریف عملی: درک مادر از عوارض ناشی از عدم مراقبت از نشانه های خطر در کودک .

منافع درک شده (Perceived Benefit)

تعریف نظری : اعتقاد و درک درباره مفید بودن اقدام جهت کاهش خطر بیماری یا درک فواید حاصل از انجام یک اقدام بهداشتی(۲۹،۲۸).

تعریف عملی: تجزیه و تحلیل فواید حاصل از مراقبت از نشانه های خطر در کودک از طریق بالا رفتن میزان آگاهی و تهدید درک شده نسبت به مشکل مورد نظر.

موانع درک شده ( Perceived Barrier)

تعریف نظری: عواملی که مانع از انجام رفتار بهداشتی می‌شوند به گونه‌ای که علی رغم آن که فرد معتقد است با انجام رفتارهای بهداشتی مزایای مفیدی به دست می آورد ممکن است عمل اتخاذ نشود که این به خاطر موانع بالقوه منفی می‌باشد(۲۹،۲۸).

تعریف عملی: آنچه که مانع انجام مراقبت از نشانه های خطر درکودک توسط مادر می‌شود.

راهنماهای عمل ( Cues to action)

تعریف نظری: محرک­هایی که از درون یا بیرون بر فرد اثر گذاشته و سبب می‌شوند تا فرد با توجه به سطوح حساسیت، شدت، منافع و موانع درک شده رفتارهای پیشگیری کننده مطلوب را اتخاذ نمایند(۲۹،۲۸).

تعریف عملی: در این مطالعه منظور از راهنماهای عمل خارجی شامل دوستان و آشنایان، افراد خانواده، پزشک، پرسنل بهداشتی و درمانی ،کتاب و مجله، رسانه های جمعی و غیره می‌باشد و منظور از راهنماهای عمل داخلی شامل ترس از عوارض ناشی از عدم مراقبت از نشانه های خطر، آرامش درونی ناشی از اقدامات مناسب در خصوص نشانه های خطر و غیره می‌باشد.

خودکارآمدی (Self Efficacy)

تعریف نظری : اطمینان فرد به توانایی خود در پیگیری یک رفتار(۲۲).

تعریف عملی : باور مادر از توانایی خود در خصوص مراقبت ازن شانه های خطر در کودک.

آگاهی ( Knowledge)

تعریف نظری: تحصیل و جمع‌ آوری اطلاعات در مغز به منظور استفاده از آن ها و یا ضبط این اطلاعات آگاهی نامیده می شود(۲۹).

تعریف عملی : میزان اطلاع و دانش مادر در خصوص نشانه های خطر در کودک و مراقبت از آن ها که با توجه به پاسخ سوالات پرسشنامه مورد سنجش قرار می‌گیرد.

آموزش بهداشت ( Health Education)

تعریف نظری : تلفیق انواع تجربه های یادگیری طرح شده که اجرای داوطلبانه رفتار منجر به سلامتی را تسهیل می‌کند (۲۸).

تعریف عملی: افزایش سطح آگاهی و نگرش مادران جهت عملکرد مناسب در خصوص مراقبت از نشانه های خطر در کودک.

رفتار مادر در خصوص نشانه های خطر در کودک

تعریف نظری: مادر کودک دارای نشانه خطر را در زمان مناسب نزد پرسنل آموزش دیده ببرد(۲).

تعریف عملی: مادر بتواند نشانه های خطر در کودک را تشخیص داده و او را به موقع نزد پزشک (مراکز بهداشتی و درمانی) برده و طبق دستور آنان عمل نماید(مراقبت).

فصل دوم

مروری

بر

تحقیقات گذشته

۲-۱) مطالعات انجام گرفته داخلی

شهرکی واحد و همکاران(۱۳۸۶)پژوهشی با عنوان” علل مرگ و میرکودکان ۵۹-۱ ماهه شهرستان زابل” به صورت توصیفی- تحلیلی و گذشته نگر بر روی ۹۳ کودک ۵۹- ۱ماهه به روش سرشماری انجام دادند، ابزار مورد استفاده در این مطالعه چک لیست‌های مرگ و میرکودکان وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی بود، نتایج این پژوهش نشان داد که مرگ ناشی از بیماری‌های تنفسی۳/۱۸ درصد و بیماری‌های دستگاه گوارش ۲/۱۵ درصد بود و ۷۶ درصد علل عدم بهبود کودک نیز به دلیل حساس نبودن والدین به نشانه های خطر بیماری‌ها و تأخیر در مراجعه به مراکز درمانی بوده است(۱).