۲ ـ ۲ ـ ۱ ـ نظریه اقتصاددانان کلاسیک
عقیده اقتصاد دانان کلاسیک، بازار کار بازار رقابتی است که همواره در تعادل اشتغال کامل به سر می برد و افراد بیکار به طور کامل به وسیله دستگاه های تولید در بازار کار جذب می شوند، به طوری که هرگز بیکاری به وجود نمی آید. در این نگرش، پدیده اشتغال جنبه های فنی اقتصادی و اجتماعی دارد و با مشکلات روانی و اخلاقی همراه است. به عبارت دیگر، اگر کل جمعیت آماده به کار به شغل دست یابند، مشکلی بروز نمی کند. لیکن تجارت نشان می دهد که در سرمایه داری اشتغال همیشه با عرضه شغل متناسب نیست و پدیده بیکاری و بحران ادواری واقعیتی غیر قابل انکار است( تودارو، ۱۳۶۸، ۱۲۳).
۲ ـ ۲ ـ ۲ ـ نظریه کینز
کینز معتقد بود که عرضه نیروی کار بر خلاف نظریه کلاسیک ها تابع مستقیم دستمزد واقعی نیست، بلکه تابع دستمزد پولی است. به عبارت دیگر، تمایل کارگر به قبول مزد پولی کمتر، لزوماً داروی بیکاری نیست، زیرا هر چند تقلیل دستمزد پولی در یک بنگاه، هزینه تولید را پایین می آورد و در نهایت تولید و اشتغال آن مؤسسه را افزایش می دهد، ولی اگر در کل دستمزدها کاهش یابد، در نتیجه تقاضای کل کاهش خواهد یافت و این امر اثر منفی جدی بر سرمایه گذاری و اشتغال بر جای خواهد نهاد( جمشیدی، ۱۳۹۱، ۶ ).
۲ ـ ۲ ـ ۳ ـ نظریه نئوکلاسیک ها
نئوکلاسیک ها تقاضای نیروی کار را تابعی از ارزش تولید نهایی نیروی کار می دانند و استدلال می کنند تا زمانی که ارزش تولید نهایی کار از هزینه آن ( دستمزد پرداختی ) بیشتر باشد، تولیدکنندگان کارگران بیشتری استخدام خواهند کرد و عرضه نیروی کار نیز تابعی از فعالیت کار گر است. به نظر آنها، بیکاری غیر ارادی در جامعه وجود ندارد، ولی در رابطه با نیروی کار بیکاری اصطکاکی را می پذیرند زیرا در بازار کار همواره حرکت وجود دارد( همان منبع، ۶).
۲ ـ ۲ ـ ۴ ـ نظریه مزد کارایی:
این تئوری دلیل این امر را که کارگران با قبول دستمزد پایین همچنان نمی توانند کار مناسبی پیدا کنند، و می داند که افراد جویای کار نمی توانند با دستمزدهای کمتر از مزدهای رایج همان تلاشی را در کار از خود بروز می دهند. به عبارتی، انگیزه لازم برای اشتغال به کار ندارند و در نتیجه مسئله بیکاری غیر ارادی همچنان پا بر جا می ماند. این امر خاصه در مورد افراد جویای کار متخصص صادق است.(نورث ، ۱۳۷۴، ۱۴۱).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲ ـ ۲ ـ ۵ ـ نظریه داخلی ها ـ خارجی ها
فرضیه اصلی این تئوری آن است که استخدام و اخراج کارگران همواره با هزینه های انتقال کارگران همراه است. این هزینه ها به کارگران شاغل ـ داخلی ها ـ این قدرت را می دهد که دستمزد خود را در حد بالاتر از دستمزد تعادلی افزایش دهند.کاهش دستمزد در خواستی کارگران بیکار سبب نمی شود که داخلی ها کار خود را از دست بدهند. در نتیجه بیکاری به صورت مازاد عرضه نیروی کار بروز خواهد کرد( تودارو، ۱۳۶۸، ۱۲۳).
۲ ـ ۲ ـ ۶ ـ نظریه تودارو
وی معتقد است که شمار افرادی که در یک کشور توسعه یافته در جست و جوی کار هستند، اساسا به اندازه و ترکیب سنی جمعیت آن کشور بستگی دارد. در اقتصادی که نرخ زاد و ولد و مرگ و میر بالاست، درصد بیشترین از کل جمعیت در گرو سنی وابسته( ۱۴ـ ۰) قرار می گیرند تا اقتصادی که در آن نرخ زاد و ولد و مرگ و میر پایین است. بنابراین، کاهش سریع نرخ مرگ و میر حجم نیروی کار را گسترش می دهد و این در حالی است که نرخ همیشه بالای زاد و ولد موجب خواهد شد که نسبت وابستگی بیشتر شود و نیروی کار در آینده با سرعت افزایش یابد(همان منبع، ۱۲۴).
۲ـ۳ ـ معانی و مفاهیم اعتبارات خرد^[۲]
تعاریف اعتبارات خرد از کشوری به کشور دیگر، متفاوت است و برای تعریف آن، از معیارهای تعریف شده استفاده می کنند. معیارهایی همچون مقدار وام، خانواده های کم درآمد، طریقه مصرف وام برای ایجاد درآمد، توسعه کسب و کار، و همچنین مصرف آن توسط جوامع کم درآمد و کوچک(Adnan Ali ,2010,8). بومن ^[۳](۱۹۹۷) در کتاب خود تعریفی از اعتبارات خرد ارائه نموده است که شاید در عین کوتاهی، گویاترین تعریف برای اعتبارات خرد باشد. این تعریف عبارت است از: « کوچک، کوتاه و بدون وثیقه » به عبارت دیگر اعتبارات خرد به معنای ارائه وام هایی با مبلغ کم و بدون وثیقه به افراد کم درآمد است، که این افراد در مدت زمان کوتاهی مبلغ یاد شده را باز پرداخت می کنند(مافی، ۱۳۸۵، ۱۶۱)
کلمه اعتبار معانی زیادی دارد، اما در لغت به معنی « اعتماد کردن و تکیه کردن، قول، اطمینان، و منزلت و آبروست. » (یعقوبی، ۱۳۸۴، ۱۲۸). معنی اصطلاحی آن عبارت است از « اطمینانی که بانک یا موسسه ای به شخصی ابراز نموده تا مبلغی از سرمایه خود را در اختیار او قرار دهد »(شاهین فر، ۱۳۷۲، ۵). در تعریف دیگری اعتبار به معنای « انتقال موقتی قدرت خرید از افراد حقیقی یا حقوقی به فرد دیگری است که کارایی و مدیریت لازم جهت فعالیت را دارد ولی فاقد سرمایه کافی است» (کوپایی، ۱۳۶۸، ۱۲۵). ولی به طور کاربردی اعتبار عبارت است از هر نوع قرار دادی که به موجب آن بانکی بنابه درخواست و بر طبق دستورات یک مشتری، مامور است که در مقابل اسناد معینی به شخص ثالث یا به حواله کرد او وجهی پرداخت نماید. افزایش درآمد، پس انداز و میزان اعتبارات به عنوان عامل سومی برای سرمایه گذاری صنعتی در مناطق روستایی بسیار موثر است(نادری، ۱۳۸۱، ۳۸ـ۳۵ ). از لحاظ مفهوم شناسی « اعتبار» را می توان یک « مفهوم قدرت » یا به وسیله تأمین « توانایی مالی، قدرت اقتصادی» برای فقرای آسیب پذیر، توسط یک منبع سازمانی و طبق شرایط وام دهی و وام گیری که از قبل توافق شده در نظر گرفت که برای هر دو طرف سودمند است و هدف آن حذف فقر و بهبود زندگی وام گیرنده ای است که از وضعیت اقتصادی خوبی برخوردار نیست(Mahbubur, 2005, p:15).
کلمات موجود در اعتبارات خرد به دو مفهوم اساسی اشاره می کند که ناشی از دیدگاه حاکم بر این رهیافت است، اولین کلمه یعنی اعتبارات اشاره می کند به محیط روستایی و عدم دسترسی بخش وسیعی از روستاییان به منابع مالی رسمی که از مشکلات عمده آنها می باشد و در طراحی نظام اعتبارات خرد تلاش می شود، موانع دسترسی خانوارهای فقیر به منابع اعتباری کاهش و کارایی این بازارها افزایش یابد. دومین کلمه یعنی خرد تاکید بر ناکارایی توسعه به شیوه اقتصاددانان کلاسیک دارد، تاکید بر مفهوم خرد، به معنای تجدید نظر در توصیه های اقتصاد بازار در توسعه جوامع روستایی است. فعالیت در مقیاس کوچک و خرد، فعالیت در چارچوب بازارهای محلی با هدف تامین معیشت خانوارها با حداقل پیوند به اقتصاد ملی و یا اقتصاد بین المللی است. شیوه تولید در فعالیت های اقتصاد نظام اعتبارات خرد، اغلب بومی و صنعتی است و به همین دلیل مازاد اقتصادی در این برنامه ها نسبتا پایین است. نظام اعتبارات خرد، اغلب در کشورهایی که برنامه توسعه اقتصاد ملی، توانایی ایجاد فرصت های شغلی و درآمدزا برای اکثریت جامعه را دارا نباشد، گسترش بیشتری دارد(نجفی، ۱۳۸۳، ۷۳).
تعاریف و مفاهیم اعتبارات بر اساس مولفه های زیادی صورت می گیرد. بر مبنای اندازه و میزان دریافت « اعتبارات خرد به اعتباری گفته می شود که از نظر مبلغ اندک باشد، در برخی موارد به وام های کوچک چند دلاری و در مواردی به وام های چند هزار دلاری هم اعتبارات خرد گفته می شود» (European commission , 2003, 7). اعتبارات خرد روند وام دهی و سرمایه در مقادیر کم به مردم فقیر است که آنها را قادر به سرمایه گذاری و خود اشتغالی می کند(Xiali , 2010, 1). از نظر نحوه استفاده از اعتبار نیز « اعتبارات خرد به اعتباری اطلاق می شود که برای کاهش فقر و یا راه اندازی کسب و کار کوچک و عموما خود اشتغالی مورد استفاده قرار میگیرد» از نظر ضوابط و شرایط پرداخت نیز اعتباری است که قابلیت دستیابی به آن به سادگی امکان پذیر است، شرایط آن قابلیت انعطاف داشته و قرار داد آن با سادگی تمام و متناسب با شرایط محلی قابل تنظیم باشد( بختیاری، ۱۳۸۹، ۵). اعتبارات خرد می تواند یک راه حل موثر برای از بین بردن فقر و کمک به بهبود درآمد و هم چنین کاهش آسیب پذیری در خانوارها و به عنوان ابزاری برای خوداشتغالی برای مردان و زنان برای ایجاد کار باشد (Adnan Ali, 2010, 6). هدف اعتبارات خرد دسترسی به برنامه های مالی و توسعه انسانی برای زنان و مردان که منجر به بهبود قوی در درآمد خانواده ها می شود. اعتبارات خرد به عنوان فراهم کننده سرمایه روستایی و ایجاد اثرات مثبت و ثبات مالی در خانواده و متنوع ساختن اقتصاد روستایی می باشد(Kim, 2013,38). همان طور که بیان شد، تأمین اعتبارات خرد به معنای تلاش برای بهبود دسترسی فقرا به خدمات وام و پس انداز و در نتیجه، ابزار شناخته شده ای برای مقابله با فقر است( افتخاری و همکاران، ۱۳۸۵ ،۵۰). هم از این روست که بانک جهانی، هدف از اعطای اعتبارات به روستاییان کاهش فقر، ایجاداشتغال، ایجاد درآمد، پایداری زیست محیطی و فراهم کردن زمینه رفاه و بهزیستی روستاییان می باشد(ESCAP,1996,3).
بانک جهانی اعتبارات خرد را فرایندی می داند که طی آن خانوارهای فقیر اعتبارات خرد را در یک دوره زمانی مشخص و با بازپرداخت آن در طولانی مدت و با بهره گرفتن از وثیقه های اجتماعی دریافت می کنند(Word bank,2008,12). از نظر سازمان یونیسف « اعتبارات خرد قرض های کوچکی هستند که در راستای توانمندسازی فقرا به آنها اعطا می شود» (UNCDF,2006,4).
صندوق بین المللی توسعه کشاورزی اهداف اعتبارات خرد را شامل :
۱ـ تحرک اجتماعی، بالا بردن آگاهی ها، آموزش و قدرت دهی به فقیران؛
۲- افزایش اعتماد به نفس فقیران و ظرفیت سازی های محلی؛
۳- فراهم سازی زمینه کارگروهی برای ایجاد دارایی و زیرساخت تولید ملی می داند(IFAD,2003,14).
بانک توسعه آسیا، تاٌمین مالی خرد را فراهم سازی دامنه گسترده ای از خدمات مالی مانند ایجاد سپرده ها، ارائه وام ها، خدمات پرداختی، انتقال پول و بیمه برای فقیران و خانوارهای کم درآمد می داند(Asia bank,2000,8). کانادا و ایالات متحده برای کاهش فقر که یکی از مسائل مهم سیاست است، اعتبارات خرد را راهی برای بهبود اقتصادی معرفی کرده است که باعث بهبود شرایط اقتصادی خانواده های فقیر می شود (Akhimien mhonan,2012,1). بومن اعتبارات خرد را کوچک، کوتاه، بدون وثیقه می داند(عرب مازار و معتمد،۱۳۸۲، ۱). انکون اعتبارات خرد را ابزار مهمی برای ارتقای تولید و مصرف به ویژه برای خانوارهای فقیر می داند(Ncuyen, 2008, 54). منظور از اعتبارات خرد که در دنیا سابقه ۳۰ ساله دارد این است که به منظور رفع محرومیت و فقر، وام های کوچک در اختیار گروه های کم درآمد جهت انجام فعالیت های کوچک به همراه ارائه مهارت و تکنولوژی مورد نیاز قرار می گیرد(رحمانی اندبیلی، ۱۳۸۰، ۳۲). سیمی اعتقاد دارد که اعتبارات خرد به عنوان ابزاری جهت تأمین زندگی فقرا و از طریق فراهم کردن معیشت پایدار است(Seemi,2009,34). هوگو اعتقاد دارد که از نظر تئوری، اعتبارات خرد باعث افزایش درآمد خانوار می شود و منابع بیشتری را در اختیار خانوارها برای مصرف، صرفه جویی و سرمایه گذاری قرار می دهد(Hogue, 2008,16). در هر حال اعتبارات خرد را وام های کوچک، کوتاه مدت و بدون وثیقه ای تلقی می کنند که در اختیار افراد قرار می گیرد و سابقه رسمی و مستند این این نوع اعتبارات در دنیا به فعالیت های بانک گرامین بنگلادش بر می گردد(Hanly, 2006,2). از دیدگاه گرامین بانک، هدف از اعطای اعتبارات خرد، بهبود زندگی روستاییان از طریق فراهم ساختن دسترسی آنها به اعتبارات، پس انداز، تسهیلات رفاهی و برنامه های اجتماعی است(Robinson,2001.303). در کنار طرح های روستایی، ایفاد(IFAD) انگیزه خود را از اعطای اعتبارات موارد زیر می داند:
الف: ایجاد تحرک اجتماعی، بالا بردن آگاهیها، آموزش و قدرت دهی به فقرا
ب: افزایش اعتماد به نفس به فقرا
ج: فراهم ساختن زمینه کارگروهی برای ایجاد دارایی و زیر ساخت های توسعه کشاورزی در راستای تولید محلی
سرانجام باید گفت که برنامه توسعه سازمان ملل هدف از اعتای اعتبارات خرد را ایجاد فرصت های درآمدزا برای زنان، سرمایه گذاری در ترویج فعالیت های کشاورزی و کمک به باز پرداخت و تعهدات کشاورزی می داند(افتخاری و همکاران، ۱۳۸۵، ۵۱ـ۵۰). اسکاپ نیز هدف از اعطای اعتبارات به کشاورزان و روستاییان را فقر زدایی، ترویج و آموزش کشاورزی، اشتغالزایی و درآمدزایی، توسعه اجتماعی، افزایش خوداتکایی و حفظ عزت نفس آنان می داند(ESCAP, 1994,13).
۲-۳ ـ ۱ ـ اعتبارات خرد و توسعه روستایی
مفهوم توسعه که به تدریج جایگزین مفاهیم دیگری مانندترقی، تکامل و رشد شده است، در ابتدا از علوم طبیعی استخراج شده، درباره فرایند تغییر در جوامع بشری به کار گرفته می شود(موثقی،۱۳۸۹، ۴). واژه توسعه در نخستین کاربردش به زبان فرانسه و انگلیسی، در سال ۱۷۵۲ به معنای رسیدن اهداف یا ایده هایی بر اساس یک طرح یا برنامه بود، سپس این واژه به عنوان مراحل مشخصی در برنامه ها و بعد به مانند توالی بیولوژیکی تغییر از یک دانه و تخم گیاه به یک گل به کار رفت(چراغی، مهدی، ۱۳۹۰، ۲۰). در معنای لغوی، واژه توسعه به معنای خارج شدن از پوشش است، یا به معنای بروز و ظهور همه آنچه که به طور بالقوه در چیزی وجود دارد.(Riggsfred,1984,126). آر، پی، میسرا، از محققان برجسته توسعه معتقد است:« توسعه یک مفهوم متعالی، دستاوردهای بشری و پدیده های چندبعدی است وفی نفسه یک ایدئولوژی به حساب می آید»(آر،پی، میسرا،۱۳۷۷، ۲۶) . لمن در تعریف توسعه اشاره دارد: توسعه جریانی است چند بعدی و پیچیده که در خود تجدید سازمان و سمت گیری متفاوت کل نظام اقتصادی ـ اجتماعی را به همراه دارد و علاوه بر افزایش و بهبود در میزان تولید و درآمد، شامل دگرگونی اساسی در ساخت نهادی، اجتماعی، اداری و همچنین ایستارها و وجهه نظرهای عمومی مردم است. توسعه در بعضی از موارد حتی عادات و رسوم و عقاید مردم را نیز در بر می گیرد(Lehman,1997,9) .
ادبیات مربوط به توسعه روستایی دارای تعاریف متعددی می باشد که این تعاریف دارای تفاوت ها و تشابهاتی هستند، جهت تبیین فضای مفهومی توسعه روستایی به برخی از تعاریف ارائه شده در این حوضه اشاره می گردد:
اوفارل توسعه روستایی را فرایند همه جانبه و پایداری می داند که در چارچوب آن توانایی های اجتماعات روستایی در جهت رفع نیازهای مادی و معنوی وکنترل مؤثر بر نیروهای شکل دهنده نظام سکونت محلی (اکولوژیکی، اجتماعی، اقتصادی، نهادی) رشد و تعالی می یابد(ازکیا،۱۳۸۷، ۱۸). دیاس معتقد است که« توسعه روستایی راهبردی است که به منظور بهبود زندگی اقتصادی و اجتماعی گروه خاصی از مردم (روستاییان فقیر) » ، این فرایند شامل بسط منافع توسعه در میان فقیرترین اقشاری است که در مناطق روستایی در پی کسب معاش هستند(دیاس، ۱۳۸۶، ۷۳). توسعه روستایی به نوین سازی جامعه روستایی می پردازد و آن را از یک انزوای سنتی به جامعه ای تغییر خواهد دادکه با اقتصاد ملی عجین شده است. بنابراین اهداف توسعه روستایی مواردی چون بهبود و بهره وری، افزایش اشتغال، تأمین حداقل قابل قبول غذا، مسکن و آموزش و بهداشت را در بر می گیرد(مهندسین مشاور، ۱۳۷۱، ۲۱). افراخته « توسعه روستایی را افزایش کمی ثروت و تحول کیفی نظام اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی می داند» (افراخته، ۱۳۸۷، ۱۸) . با توجه به تعاریف گفته شده، هدف از توسعه روستایی ایجاد شرایط مطلوب پایدار در تمام ابعاد اقتصادی و اجتماعی و جز آن در محیط های روستایی است(نوری نایینی، ۱۳۸۴، ۱۲). از سویی دیگر با توجه به شرایط نامطلوب اقتصادی ـ معیشتی و فقر مالی در روستاها که منجر به ناتوانی در تأمین نیازهای اساسی، عدم سرمایه گذاری در زمینه های تولیدی و اشتغالزایی، پس انداز نکردن و تشدید مهاجرت ها شده است، هر گونه پایدارسازی فرایند توسعه در روستاها، بدون پیش فرض گرفتن توانمند سازی و کاهش فقر، نامحتمل است. بر این اساس برنامه های جدید توسعه روستایی بیش از هر چیز مبتنی بر دو اصل توانمندسازی روستاییان و فقرزدایی از روستاهاست(سازمان شهرداریها و دهیاریها، ۱۳۸۸، ۲۷۳؛ در مطیعی لنگرودی،۱۳۸۹، ۳۴). در مباحث توسعه روستایی و کشاورزی یکی از راه حل های رفع مشکل مالی کشاورزان، اعطای اعتبارات کوچک مقیاس است که نقش مهمی در تمرکز سرمایه های اندک روستاییان و ایجاد روحیه مشارکت و کار گروهی است(ESCAP,1994,12).
در پنجاه سال گذشته در مفهوم توسعه و رهیافت های دستیابی به آن تحولات زیادی رخ داده است. در انگاره قبلی توسعه که از دهه ۱۹۷۰ـ ۱۹۴۰ حاکم بود، اهداف توسعه عموما شامل گذر از اقتصادهای سنتی به اقتصادهای صنعتی بود.در این انگاره فرضیات اصلی شامل امکان رشد نامحدود در یک نظام بازار آزاد، گسترده و سیطره بهره برداری از طبیعت استوار بود و معیارهای توسعه شامل رشد اقتصادی، تولید ناخالص ملی و صنعتی شدن می شد. بعد از بروز آثار و تبعات این دیدگاه از دهه ۱۹۷۰ به تدریج اتگاره جدید توسعه از سوی اندیشمندان ارائه شد. عناصر اصلی این انگاره جایگزین شامل تأمین نیازهای مادی و غیر مادی، اعتماد به خود، تنوع، تناسب علوم و فناوری، مشارکت همگان، مالکیت محلی، اجرای طرح های کوچک و ایجاد جامعه ای سالم در تمامی ابعاد فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی آن بود. این رهیافت انتقادی طی دهه های ۱۹۷۰ـ۱۹۵۰ در عمل و نظر در حاشیه قرار گرفت، با این وجود در واکنش به تجربه عملی توسعه نئولیبرال، زمینه های انتقادی لازم را برای دهه های ۱۹۸۰ به بعد را فراهم آورد(کارولین،۱۳۸۲، ۶۶).
انگاره جدید مجموعه ای از ایده ها و نظریات مکمل و به هم وابسته ای است که پیوندی قوی بین سه سوال چه چیز، چگونه و چه کسی بر قرار می کند و به نقطه ای رسیده است که امکان ارائه راه حل های بسیاری در زمینه پایداری، برابری و استفاده کارا از منابع را ارائه می نماید. ویژگیهای شاخص انگاره جدید، توانمندسازی و رفع فقر از طریق به جریان انداختن سرمایه و ایجاد فرصت اشتغال، تقویت ثروت اجتماعی و تاکید بر چرخه تولید می باشد(همان، ۱۰). با توجه به چارچوب مقایسه ای میان انگاره قدیم و جدید توسعه می توان نقش اعتبارات خرد را در فرایند توسعه روستایی را تحلیل نمود.( جدول شماره۱ـ۲) در انگاره جدید توسعه روستایی، نقش اعتبارات خرد به عنوان عاملی که می تواند باعث توانمندسازی فقرای روستایی شده و زمینه های لازم را برای دستیابی به توسعه پایدار را فراهم کند، دیده می شود. به همین علت این رویکرد در طی دهه های اخیر مورد توجه بسیاری از کشورهای در حال توسعه قرار گرفته است.
جدول شماره (۱ـ۲): نقش و جایگاه اعتبارات خرد در توسعه روستایی( انگاره قدیم و انگاره جدید )

ویژگیهای شاخص
انگاره قدیم
انگاره جدید
هدف
سرمایه گذاری ، سوداگری سرمایه و سودآوری
توانمدسازی و رفع فقر از طریق به جریان انداختن سرمایه ها و ایجاد فرصت اشتغال
مخاطبان
تولید کنندگان و کشاورزان بزرگ
روستاییان و فقرا
منابع مالی مورد نظر

شکل ‏۳‑۵: اثر تغییرات شدت نور و دما برای منحنی‌های( I-V وP-V ) ( (a تأثیردما، (b) تأثیرشدت نور

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

به هر حال، توان خروجی در واحد­های فوتوولتاییک به شدت نور در سطح سلول خورشیدی و دمای سلول خورشیدی وابسته است. بنابراین، به منظور بهینه سازی بازدهی سیستم انرژی تجدید شدنی ضروری است تا نقطه حداکثر توان در منبع ورودی ردیابی و تعیین مکان شود.

۳-۱-۳مهندسی سیستم فوتوولتاییک

معرفی : پنل خورشیدی تنها جزء یک سیستم فوتوولتاییک نیست و اجزاء زیادی برای راه اندازی یک سیستم فوتوولتاییک لازم است. بیشتر سیستم­های فوتوولتاییک شامل یک منبعی برای ذخیره انرژی هستند، که این نوع منبع انرژی، انرژی لازم را برای کار در هنگام شب فراهم می‌کند. سلول­های خورشیدی معمولاً یک جریان مستقیم را تولید می‌کنند و چون بیشتر کاربردها تحت نوع دیگری از جریان (AC) کار می‌کنند در نتیجه ابزاری برای تبدیل این انرژی بایستی وجود داشته باشد . [۲۱]
سیستم­های کنترل دیگری نیز برای کنترل کردن قسمت­ های مختلف یک سیستم فوتوولتاییک لازم است. از جمله این سیستم­ها می­توان به ابزارهایی برای نشان دادن وضعیت سیستم اشاره نمود. تمام این ابزارها بایستی به خوبی با هم ترکیب شوند تا یک سیستم ایده­آل از لحاظ اندازه و بازدهی خوب را فراهم نمایند. اندازه یک سیستم و نیز سیستم­های ذخیره انرژی به خصوصیات جغرافیایی محل کار بستگی دارد. همچنین نبایستی از پارامترهای نوع کاربرد نیز غافل شد. اما اندازه یک سیستم فوتوولتاییک یک معیار اساسی در طراحی سیستم­های خورشیدی است که بایستی مورد توجه قرار گیرد.

۳-۱-۴ساختار یک سیستم فوتوولتاییک

یک سیستم فوتوولتاییک شامل یک تعدادی از قسمت ­ها و زیرسیستم­هایی است که این زیرسیستم­ها عبارتند از :
تولید کننده اثر فوتوولتاییک همراه با ابزارهای مکانیک
باطری ( زیرسیستم ذخیره انرژی ).
تجهیزات کنترلی و نمایشگرها و وسایل اندازه گیری.
تولید کننده پشتیبانی.
اینکه این سیستم­ها چگونه و بر چه ملاکی انتخاب شوند به پارامترهای زیادی بستگی دارد.

انواع سیستم‌های فوتوولتاییک

یک سیستم فوتوولتاییک تابع شرایطی همچون نوع بار متصل به سیستم )AC یا DC یا هر دو­) وجود یا عدم وجود تولیدکننده کمکی برق، اتصال یا عدم اتصال به شبکه محلی یا سراسری و چگونگی ارتباط با آن شبکه ( یک طرفه یا دو طرفه) می­باشد. ذیلاً ‌انواع سیستم­های فوتوولتاییک که در شرایط مختلف از آنها استفاده می­گردد توضیح داده می‌شود.

۳-۱-۵-۱سیستم مستقل کوچک برق DC :

این سیستم وظیفه تأمین انرژی مورد نیاز بارهایی که مصرف‌کننده جریان DCمی­باشند را به عهده دارد. در این سیستم برق تولید شده توسط پنل­های خورشیدی در بانک باتری ذخیره شده و در موقع لزوم به مصرف بارهای DC می­رسد.

۳-۱-۵-۲ سیستم مستقل AC-DC :

این سیستم شبیه سیستم قبلی بوده بجز اینکه دارای اینورتر^[۱۷] یعنی تبدیل کننده جریان DC به جریان AC می­باشد. این سیستم توانایی تغذیه بارهای AC و DC را همزمان دارد. از این سیستم می‌توان به نحو مطلوبی برای تغذیه وسایل برقی خانگی استفاده کرد.

۳-۱-۵-۳سیستم مستقل AC :

سیستم مستقل AC برای تأمین انرژی الکتریکی مورد نیاز بارهای AC بکار می‌رود و معمولاً دارای ده و یا بیشتر پنل خورشیدی و یک و یا بیشتر اینورتر می ­باشد. این سیستم توانایی تأمین قدرت مورد نیاز بارهای بزرگ را دارد.

۳-۱-۵-۴سیستم ترکیبی ژنراتور-پنل خورشیدی :

در این سیستم تأمین بخشی از انرژی موردنیاز بارهای AC به عهده ژنراتور می­باشد که با سیستم فوتوولتاییک ترکیب شده و به آن کمک می­نماید. برق تولیدی توسط پنل­های خورشیدی و ژنراتور از طریق شارژ کنترلر در بانک باتری ذخیره شده و در موقع نیاز پس از تبدیل به AC توسط اینورتر به مصرف بارهای AC می­رسد. زمانی که برق تولیدی توسط پنل­های خورشیدی در اثر کاهش تابش خورشیدی و یا نبود تابش خورشیدی کمتر از برق درخواستی باشد ژنراتور باقیمانده برق موردنیاز را تأمین می­نماید. برق تولیدی توسط ژنراتور می ­تواند مستقیماً به مصرف بارهای AC برسد و یا دربانک باتری برای استفاده‌های بعدی ذخیره گردد. کلید انتقال وظیفه تغییر خط تغذیه‌کننده بارهای AC را به عهده دارد.

۳-۱-۵-۵سیستم مشترک با شبکه برق عمومی:

در این سیستم پنل­های خورشیدی بخشی یا همه انرژی موردنیاز بارهای AC را تأمین می کند. این سیستم شبیه سیستم مستقل AC بوده اما با این تفاوت که در مواقع لزوم می‌تواند توان موردنیاز بارهای AC را از شبکه عمومی ( محلی یا سراسری ) دریافت نماید. اتصال این سیستم به شبکه برق عمومی، این امکان را فراهم می‌کند که بخش فوتوولتاییک این سیستم در سایزهای مختلف ساخته شود. هر گاه برق ذخیره شده در باتری­ها مصرف شود و باتری­ها تخلیه گردند، سویچ انتقال، خط تغذیه بارهای AC را عوض نموده و انرژی مورد نیاز را از شبکه عمومی دریافت می­نماید.

۳-۱-۵-۶ سیستم متصل به شبکه :

در این سیستم برق تولیدی توسط پنل­های خورشیدی توسط اینورترهای مخصوصی به برق AC تبدیل شده و به مصرف بارهای AC می­رسد. هرگاه برق تولیدی توسط پنل­های خورشیدی بیش از نیاز باشد مازاد بر مصرف تحویل شبکه عمومی داده می‌شود و بر عکس هرگاه برق تولیدی توسط پنل­های خورشیدی کفاف نیاز بارهای AC را ندهد از شبکه عمومی مابقی نیاز بارهای AC تأمین می­گردد.

۳-۱-۶ مزایا ومعایب سیستم‌های فوتوولتاییک

آلودگی­های زیست محیطی ناشی از سوخت‌های فسیلی و پایان پذیر بودن منابع آنها،تلاش و تحقیقات وسیعی را در به‌کارگیری انواع دیگری از انرژی،به خصوص انرژی­های جدید،موجب شده است.انرژی خورشیدی به دلیل نا محدود بودن،در دسترس بودن و سازگاری با محیط زیست موجب شده است که سیستم­های فوتوولتاییک بیشترین بازار تجاری را در زمینه کاربرد انرژی­های نو داشته باشد.
پاره­ای از ویژگی­ها ومزایای سیستم­ فوتوولتاییک که موجب گسترش استفاده از آن در کشورهای مختلف شده است در زیر آمده است.
۱ـ بی نیازی به سوخت فسیلی
۲ـ حفظ محیط زیست و عدم ایجاد آلودگی
۳ـ طول عمر مفید بالا (بیش از ۲۰ سال )
۴ـ قابلیت اطمینان بالا به دلیل نداشتن بخش­های متحرک مکانیکی
۵ـ پایین بودن احتمال بروز حوادث خطرناک مانند انفجار و آتش سوزی
۶ـ سهولت در نصب و راه اندازی و همچنین بی نیازی به تجهیزات پیچیده و نیروی انسانی متخصص
۷ـ قابلیت تغییر توان با افزایش و کاهش ظرفیت سیستم­های فوتوولتاییک در صورت نیاز با بهره گرفتن از افزودن یا کاستن تعداد ماژول­ها
در مقابل موارد ذکر شده بزرگ‌ترین عیب سیستم­های فوتوولتاییک برای استفاده از توان­های زیاد، قیمت بالای آن در مقایسه با سایر منابع است. اگر چه با پیشرفت تکنولوژی هزینه سیستم­های فوتوولتاییک روز به روز کاهش می‌یابد،ولی قبل از هر اقدامی تحقیق و بررسی در زمینه صرفه اقتصادی جهت به‌کارگیری هر یک از منابع لازم و ضروری است.
تاکنون این سیستم­ها درجهان اقتصادی نشده‌اند،اما متخصصان درتلاش برای کاهش قیمت این سیستم­هاواقتصادی نمودن آنها می‌ باشد اما دربعضی ازمکان ها که فاصله ازشبکه سراسری برق زیاد بوده ویا امکان سوخت رسانی نمی ­باشد و یاصعب‌العبوراست.[۲۵]
مطالعات اقتصادی در مورد انواع سیستم­های تجدید پذیر نشان می­دهد که بر خلاف هزینه سرمایه گذاری نسبتاً بالا، قیمت برق تمام شده در بیشتر موارد برای نقاط دور از شبکه اقتصادی است.
ازآن جمله می‌توان به:
روستاهای خارج ازشبکه
ماشین­های حمل موادغذایی وفاسد شدنی به ویژه درکشورهای آفریقایی که میزان تابش مناسب می‌باشد
کمپ­های تفریحی خارج ازشبکه سراسری برق
مراکزمخابراتی وایستگاه­های هواشناسی و … که درمکان­های صعب‌العبور وفاقد برق می ‌باشند

۲-۳ردیابی نقطه حداکثر توان^[۱۸]

با در نظر گرفتن این پارامترها، سیستم فوتوولتاییک جهت استفاده برای تولید پراکنده انرژی الکتریکی بسیار مناسب است. ساختار و تکنولوژی ماژولار این سیستم، گسترش و توسعه را مطابق شرایط تقاضا، فضای در دسترس و میزان سرمایه ­گذاری، ممکن می­سازد. سیستم­های فوتوولتاییک کمترین آلودگی را حین پروسه تولید انرژی منتشر نمی­کند. این سیستم­ها قابل نصب در محیط ­های مسکونی و همچنین واحدهای تجاری، بدون هیچ خطری برای سلامتی هستند. تقریب زده می­ شود که سرآنه مصرف ساختمان­هاحدودا ۴۰ درصدانرژی تولیدی را شامل می­ شود و بیشتر این انرژی صرف روشنایی، گرمایش و تهویه مطبوع می ­گردد. علاوه بر این، فتوولتایک قابلیت تامین انرژی در مراکز شهری بدون گسترش سیستم توزیع با مشکلاتی که در راه ­اندازی آن­ها مطرح است را دارد.[۲۱]
در میان منابع تولید پراکنده، انرژی خورشیدی با توجه به عدم آلایندگی و در دسترس بودن آن و همچنین قابلیت تبدیل مستقیم آن به انرژی الکتریکی توسط سلولهای خورشیدی گزینه ای بسیار مطلوب برای استفاده در تولیدات پراکنده انرژی الکتریکی است. انرژی تولید شده توسط سلولهای خورشیدی به صورت DC در دسترس می باشد که با بهره گرفتن از مبدل­های الکترونیک قدرت به شکل AC تبدیل می گردد.
یکی از جنبه های طراحی و بهره ­برداری از یک سیستم فوتوولتاییک، طراحی یک سیستم MPPT مناسب می باشد. MPPT یکی از مهمترین مسائل موجود در تمامی سیستم های شامل سلول­های خورشیدی است. خروجی توان یک سلول خورشیدی بستگی به دمای پیرامون، شدت تابش نور و امپدانس متصل به دو سر آن دارد. در هر سلول خورشیدی، در شرایط دما و نور ثابت، یک نقطه کار بهینه وجود دارد که تولید توان در آن حداکثر است و پیدا کردن این نقطه برای استفاده بهینه و اقتصادی از سلول خورشیدی موجود، بسیار با اهمیت است. روش­های بسیاری برای دنبال کردن نقطه حداکثر توان ارائه شده است [۲۷] . این روش ها از نظر پیجیدگی الگوریتم و پیاده سازی، سرعت پاسخ، هزینه، و نوع سخت افزار مورد نیاز با هم متفاوت هستند. در یک طبقه بندی کلی، این روشها به دو دسته ی آنلاین و آفلاین تقسیم بندی می شوند. روش های آفلاین بر مبنای مدل در دسترس از سلول خورشیدی عمل می کنند و روش های آنلاین نیازی به مدل ندارند.[۲۳]
با توجه به مشخصه توان مختص به سیستم فوتوولتاییک که با منحنی­های ولتاژ و جریان پنل مشخص می­گردد، توان حداکثری که قابل بهره ­برداری از سیستم است مشخص می­ شود. نمودار­های توان دارای یک مقدار ماکزیمم هستند که همراه با جریان و ولتاژ متناظر با این توان ماکزییم، اهداف کنترلی ما را برای رسیدن به بهره ­برداری در شرایط ایده­آل، تعریف می­ کنند. . فرایند مشخص کردن مقدار ولتاژ یا جریان حداکثر توان (VMPP or IMPP) به کمک الگوریتم‌های ردیابی نقطه حداکثر توان و تنظیم ولتاژ یا جریان خروجی پنل خورشیدی (در تغییرات دما و شدت نور) صورت می­گیرد.این کار برای ماکزیمم کردن توان خروجی پنل که در نهایت مقداری برابر با توان حداکثر تولیدی پنل باشد انجام می­پذیرد.
الگوریتم‌های مورد استفاده جهت ردیابی حداکثر توان را می‌توان به سه دسته ای، روش‌های مبتنی بر اغتشاش و مشاهده، روش‌های مبتنی بر امپدانس افزایشی و الگوریتم‌های مبتنی بر شبکه عصبی تقسیم کرد. همچنین الگوریتم‌های مختلف ردیابی نقطه حداکثر توان از دیدگاهی دیگر را می‌توان به دو دسته وابسته به مدل^[۱۹] و مستقل از مدل^[۲۰]دسته بندی کرد. روش‌های مبتنی بر شبکه عصبی که معمولاً با گذر زمان و تغییر مشخصه پنل خورشیدی نیازمند تنظیم مجدد می‌باشند غالباً جز دسته وابسته به مدل می‌باشند.
روش‌های مبتنی برمدل بر اساس داده های اولیه پنل خورشیدی، شدت نور، دما، ولتاژ مدار باز و جریان اتصال کوتاه، سیگنال کنترلی را تخمین می‌زدند. در هنگام بهره برداری از سیستم، سیگنال کنترلی بر حسب زمان با فرض ثابت بودن شرایط جوی ثابت بوده و هیچ گونه محاسباتی برای اصلاح توان خروجی پنل انجام نمی‌شود. در روش‌های بدون مدل معمولاً مقادیر لحظه­ای متغیر­های پنل خورشیدی (ولتاژ و جریان) برای تولید سیگنال کنترلی استفاده می­ شود. در نتیجه سیگنال کنترلی این روش­های برخلاف روش‌هایمبتنی بر مدل مقدار ثابتی نبوده و در حالت پایدار نیز اطراف مقدار بهینه خود در حال نوسان می‌باشد.

۱-۲-۳روش ولتاژ مدار باز و روش جریان اتصال کوتاه

بررسی پنل خورشیدی نشان می‌دهد که بین جریان اتصال کوتاه و جریان حداکثر توان و همچنین بین ولتاژ مدار باز و ولتاژ حداکثر توان رابطه تقریباً خطی وجود دارد. روش جریان اتصال کوتاه و روش ولتاژ مدار باز بر اساس همین رابطه های خطی است. [۲۷]

پارامترهای انتخاب بلبرینگها عبارتند از:فضای موجودبارناهمراستاییدقتسرعتکارکرد بدون سروصداسختیجابجایی محوریمونتاژ و دمونتاژ
آب بندی
۱-۳- یاتاقان ها
یک یا تاقان المانی از ماشین است که یک قطعه همانند یک شفت را که چر خش، لغزش یا نوسان دارد، پشتیبانی می کند. یا تا قان به دو گروه اصلی تقسیم میشوند: ساده و غلتشی. یاتاقان­های ساده بر اساس حرکت لغزشی که با بهره گرفتن از روغن­کاری انجام می­ شود کار می­ کنند. یاتاقانهای غلتشی یا ضد اصطکاک بر اساس حرکت غلتشی کار می کنند که با بهره گرفتن از ساچمه ها یا دیگر انواع غلتک ها امکان پذیر است. درروتورهای  مدرن که در سرعت ها و با رهای نسبتا بالا کار می­ کنند، انتخاب وطراحی صحیح یا تاقانها و تکیه گا های انها از فا کتور های مهمی هستند که بر عمر سیستم تا ثیر می گذارنند.
۱-۴- انواع حرکت
نوع یاتاقان به کار رونده در یک کاربرد خاص، با توجه به نوع حر کت نسبی ودیگر قیدهای موجود تعین
می شود.  انواع حرکت را می توان در گروه های زیر تقسیم  بندی نمود: چرخش حول یک نقطه، چرخش حول یک خط، حرکت انتقالی در امتداد یک خط، چرخش در یک صفحه و حرکت انتقالی در یک صفحه. این حرکتها می تواند پیوسته یا نوسانی باشند. اگر چه اکثر یاتاقانها بیش از یک کاربرد را دارند ولی عموماً آنها را می توان بر اساس نوع حرکت تقسیم بندی نمود. سه طبقه بندی اصلی برای یاتاقانهای ساده و غلطشی عبارتند از : شعاعی، محوری، و راهنما. یاتاقانهای شعاعی بارهایی را تحمل می کنند که به صورت شعاعی و عمود بر خط مرکزی شفت وارد می شوند. یاتاقانهای محوری بارهای محوری را تحمل می کنند. این بارها به صورت موازی با خط مرکزی شفت و به سمت انتهای شفت اعمال می شوند. این نوع یاتاقان از حرکت محوری شفت چرخان جلوگیری می کند.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

یاتاقانهای راهنما اجزایی را پشتیبانی و تنظیم می کنند که دارای حرکت لغزشی یا رفت و برگشتی هستند. در این گونه یاتاقانها المان ماشین در جهت حرکت خود راهنمایی می شوند و معمولا این المان چرخش هم ندارد.
۱-۵- انواع بلبرینگبلبرینگ شیار عمیق: متداولترین بلبرینگ در بازار است و موارد استفاده ی زیادی دارد. نیروهای شعاعیو محوری را در دوجهت تحمل می کند و برای سرعت های بالا مناسب است.بلبرینگ تماس زاویه ای: نیروهای محوری را فقط در یک جهت تحمل می کند.بلبرینگ خود میزان: در یک طرف دو شیار دارد و در یک طرف سطح کروی دارد، در مواردی کهمحور با پوسته انطباق نداشته باشد.بلبرینگ کف گرد: مناسب برای تحمل نیروهای محوری قابل جداشدن از هم و عمل کرد آن برای
محورهای عمودی بهتر است.
۱-۶- انواع رولربیرینگ ها :رولربیرینگ سیلندری: نیروهای شعاعی زیادی را تحمل می کند(چون سطح تماس خط است). درمحورهایی که در معرض انبساط حرارتی هستند از سیلندر استفاده می شود.رولربیرینگ مخروطی: قادر به تحمل نیروهای شعاعی است ولی نیروی محوری را در یک جهت تحملمی کند. بنابراین به طور معکوس با جفت خودش به کار می رود.رولربیرینگ سوزنی: در جاییکه فضای شعاعی کمی وجود دارد از رولربیرینگ سوزی استفاده می شود.رولربیرینگ شبکه ای: به دلیل سطح کروی حلقه خارجی این بیرینگ دارای خاصیت خود میزانی استرولر برینگ ها از سه جهت تقسیم بندی می شوند:
جهت تحمل نیرو:
بیرینگ های رادیال^[۳] شعاعی
بیرینگ های اکسیال^[۴] محوریشکل غلتک ها:کرویرولرنوع حرکت:دورانیخطی
جنس بیرینگ ها فولاد آلیاژ کروم دار است، که تا عمق زیاد سخت می شود. جنس قفسه از فولاد پرس کاری شده یا از لوله ی ماشین کاری شده یا به طریق ریخته گری ساخته می شود.
۱-۶-۱- پارامتر های موثر در انتخاب رولربیرینگ ها
فضای موجود

۲-رسوبگذاری و کدورت

۳-گسترش مکان لنگرگاه ها برای کشتی ها

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۳-کاهش موجودات به علت تعلیق مواد لایروبی در آب

۴-افزایش تبادلات خارجی و فعالیت‌های اقتصادی در ارتباط با افزایش مسافرت های دریایی و صنعت توریسم.

۴-اثرات کوتاه مدت و طولانی مدت بر زیستگاه‌های آبی، مانند: اثر بر محیط پلاژیک، به علت مواد رسوبی معلق و افزایش کدورت ناشی از مواد کلوییدی که از عمق به سطح می آیند.

۵- حذف رسوبات آلوده در مناطق صنعتی از بستر

۵-ایجاد ترافیک بین کشتی ها به علت عملیات لایروبی

۱-۳-۲ تأثیر لایروبی بر غلظت فلزات سنگین در محیط
لایروبی کانال‌های کشتیرانی مقادیر بالایی از آلودگی فلزات را تولید می کند. مقداری از این فلزات به وسیله تخلیه مستقیم، صنایع و دیگر ضایعات و تخلیه‌ی لجن فاضلاب به دریا افزایش می‌یابند. آلاینده‌های پایدار از جمله فلزات می‌توانند به واسطه بزرگ نمایی زیستی^[۱۲] به رده های بالاتر زنجیره غذایی انتقال یابند که مقدار این آلاینده‌ها به دلیل تجمع زیستی در بدن آبزیان افزایش می‌یابد، و ازآنجایی که بسیاری از گونه های دریایی مورد تغذیه انسان قرار می‌گیرند، توجه به این امر حایز اهمیت می‌باشد (Wang and Chen, 2006).
حضور فلزات سنگین در آب و همبستگی آن با رسوبات به عنوان موضوع مورد توجه محققین و مهندسین رشته‌های مختلف، در رابطه با کیفیت آب می‌باشد. وجود فلزات در سیستم‌های آبی موجب تأثیر متقابل بین رسوب، آب و اتمسفری که با آب در ارتباط است، می‌شود. غلظت فلزات به علت هیدرودینامیک طبیعی، عوامل شیمیایی و فیزیکی در نوسان می‌باشد (Nzikhu, 2013).
ترکیبات شیمیایی یا به شکل محلول و یا شناور در آب وجود دارند. زمانی که ذرات درون آب به هم می‌پیوندند، در اثر افزایش وزن نشست می‌کنند، بنابراین رسوبات مکانی برای تجمع این ترکیبات خواهند بود و در صورتی که جریانات فیزیکی آب و فعالیت‌های بشری آن‌ها را دست خوش دگرگونی نسازد، منبع سمی به نسبت پایداری را به وجود می‌آورند، به همین دلیل رسوبات به عنوان یک منبع مستقیم و دارای سمیت بالا، که در ارتباط مستقیم با موجودات کفزی می‌باشند، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کنند. .( Rauf et al., 2009)
فلزات سنگین، ترکیبات طبیعی پوسته زمین هستند که برخی از این فلزات در رشد و بقای موجودات زنده نقش حائز اهمیتی را ایفا می کنند مثل مس ،روی ،کبالت که به آنها عناصر کم مقدار می گویند. این فلزات در بدن موجودات در ساختار آنزیم ها، کوفاکتورها، اسیدهای نوکلئیک و سایر اجزای سلولی شرکت دارند ( Wang and Chen, 2006).
اما گروهی دیگر از فلزات، مثل جیوه، سرب و کادمیوم غیر ضروری بوده و عناصر حیاتی نیستند و هیچگونه نقش بیولوژیکی شناخته شده ای در بدن انسان و سایر موجودات زنده ندارند. این فلزات در گروه آلاینده های بسیار سمی طبقه بندی شده و محیط زیست را به شکل گسترده ای آلوده می کنند (Hetzer et al., 2006). فلزات سنگین توسط موجودات زنده و یا فرایندهای فیزیکی و شیمیایی تجزیه نمی گردند، واین امر سبب افزایش غلظت این مواد در محیط و ایجاد سمیت بیشتر در محیط می گردد (Hobbelen et al,.2006).
فلزات در تمامی محیط ها درسراسر دنیا یافت می شوند و حضورشان یا دارای علت های طبیعی است ویا به علت فعالیت‌های انسانی می باشد. فعالیت های صنعتی منجر به افزایش غلظت فلزات در محیط می شوند، که این مقدار گاه چندین برابر مقدار موجود در پوسته زمین می‌باشد (Salem et al., 2000). ارگانیزمها در معرض این غلظت بالا از فلز قرار می گیرند، نتایج محققین گواه بر اینست که نه تنها تنوع گونه‌ای آبهای آلوده کاهش می‌یابد بلکه دیگر موجودات نیز در طول زنجیره‌ غذایی تحت تاثیر این آلودگی قرار دارد (Perez-lopez et al., 2003; Ahmad and Shuhaimi-Othman, 2010).
ترکیبات آلی فلزی در محیط های آبی شامل ترکیبات پیچیده با لیگاند^[۱۳]های آلی مانند پیوند فلزات با پروتئین‌ها، یا ترکیب های آلی فلزی مانند شکل‌های متیله شده جیوه، کادمیم، سلنیم و دیگر ترکیب‌های شبیه به آن می‌باشد. این ترکیب‌های متیله فلزی بسیار سمی می‌باشند، زیرا به راحتی به دیواره سلولی نفوذ کرده و در آن جا تجمع پیدا می‌کنند (Greaney, 2005). انواع معدنی فلزات سنگین در محیط‌های آبی شامل یون‌های هیدراته، ترکیبات فلزی با سایر لیگاندهای معدنی و ترکیب‌هایی با درجات اکسایش مختلف می‌باشند. درجات اکسایش فلزات وابسته به pH آب ، مقدار اکسیژن محلول در آب، دما، فشار (وابسته به عمق) و نوع یون‌های واکنش دهنده، متفاوت می‌باشند (Harikumar and Jisha, 2010).
آلاینده های فلزی که طی عمل لایروبی در ستون آب رها می‌شوند، به شکل‌های متفاوتی بر سیستم‌های آبی تأثیر می گذارند، این فلزات به شکل یون آزاد در آب، ایجاد ترکیب با مواد آلی و غیر آلی، لیگاندهای آنیونی، جذب سطحی با ذرات مواد آلی یا معدنی، یا به شکل ذرات جامد بر محیط آب اعمال نقش می‌کنند. بخش عمده قابلیت دسترسی زیستی و سمیت فلزات مربوط به شکل آزاد این یون ها مانند: Cd,Cu,Hg,Ni,Pb,Zn,Ag که به شکل یون مثبت در آب ظاهر می شوند و As و Crبه شکل یون منفی عمل می‌کنند (Jabusch, et al., 2008).
۱-۳-۲-۱- فلزات مورد مطالعه
سرب در محیط زیست به عنوان عنصری غیر ضروری و سمی شناخته شده است. این عنصر با ورود آسان به بافت خون به سادگی با دیگر اندام‌ها و بافت‌های زنده قابل تبادل می‌باشد. سرب در بافت ماهیچه و استخوان جایگزین بسیار فعالی برای کلسیم می‌باشد. مکان اصلی ذخیره سازی این عنصر سمی در استخوان‌ها و دندان‌ها می‌باشد. سرب تولید هموگلوبین را دچار اشکال می‌سازد، بنابراین کم خونی و پوکی استخوان در کودکان از نشانه‌های ورود سرب به بدن آن‌ها می‌باشد. این عنصر با تجمع در کلیه‌ها و مغز ضایعات جبران ناپذیری ایجاد می‌کند (COWI, 2002; Tangahu et al, 2011).
عنصر دیگری که در این مطالعه مورد توجه قرار گرفته است کادمیم می‌باشد. این فلز به دلیل کاربرد‌های گسترده‌ای که در صنایع دارد از مهم‌ترین منابع آلودگی با منشأ انسانی شمرده می‌شود.این فلز یکی از آلاینده‌های بسیار مهم برای آبزیان می‌باشد. به علت شباهت زیادی که این عنصر با فلز روی دارد به راحتی جانشین روی بیوشیمیایی ‌می‌شود و سبب افزایش فشار خون می‌گردد. از دیگر عوارض این عنصر می‌توان به تخریب کلیه‌ها، تخریب گلبول‌های قرمز نام برد. انتقال کادمیم به رسوبات از راه جذب سطحی به ترکیبات آلی و همچنین اکسیدهای آهن، آلومنیم و منگنز صورت می‌گیرد (Jaagumagi et al, 2000; Mearns et al., 1985).
کادمیم به طور مستقیم از آب دریا به بافت آبشش و از طریق جذب توسط غشاء سلولی به بدن موجودات واردمی‌شود و تجمع کادمیم در بافت‌های آبزیان رابطه‌ی مستقیمی با غلظت آن در آب دارد. قابلیت دسترسی این فلز در سامانه‌های آبی به ویژگی‌های فیزیکی محیط ازجمله pH، پتانسیل احیاء، سختی آب و حضور ترکیبات پیچیده‌ی دیگر بستگی دارد. کاهش شوری و افزایش دما دو علت اساسی در افزایش سمیت این عنصر در سامانه‌های آبی است. حساسیت موجودات مصب و آب شیرین نسبت به کادمیم به مراتب بیشتر از موجودات دریا و موجودات ساکن در آب‌های شور می‌باشد (Eisler,1985; Mance, 1987).
مس نیز به عنوان یک فلز سنگین در این بررسی مورد ارزیابی قرار گرفته است. راه طبیعی ورود مس به محیط زیست دریایی ناشی از فرسایش صخره های حاوی عناصر معدنی است. استفاده از مس در تجهیزات الکتریکی به صورت آلیاژ، کاتالیست های شیمیایی و رنگ های ضد زنگ برای کشتی ها و شناورهای دریایی به عنوان ماده پوششی محافظ چوب صورت می گیرد، این مصارف منجر به انتقال مس به محیط زیست می شود فاضلاب های شهری حاوی مقادیر بالایی از مس است و این موضوع سبب می شود تا غلظت این عنصر در لجن رسوبات که در زمین دفع می‌گردند بیشتر شود، مس از عناصر اصلی در بدن جانداران بوده و بیشترین غلظت آن در بدن سخت پوستان، شکم پایان، سرپایان می باشد. رنگدانه هموسیانین در بدن آن ها حاوی مس است و سمی ترین فلز بعد از جیوه و نقره بوده و به دلیل کاربرد در ساخت ضد زنگ و استفاده در بدنه‌ی کشتی‌ها، در بدن طیف وسیعی از موجودات دریایی مشاهده می‌شود.
ماهیت مس در آب بستگی به pH و غلظت کربنات ودیگر آنیون های محلول در آب دارد. متداول‌ترین حالات اکسایشی مس شامل یون‌های تک ظرفیتی و دو ظرفیتی می‌باشند، سمیت مس با افزایش سختی آب و مواد آلی محلول در آب کاهش می‌یابد. در آب های سخت، مس به ترکیبات کربناته تبدیل می‌شود و به آرامی از حالت محلول خارج می‌گردد، و همراه با دیگر ذرات رسوب می‌کند. هم چنین کلسیم با مس برای نشستن برروی مکان‌های فعال زیستی رقابت می‌کند و بدین ترتیب سمیت مس کاهش می‌یابد، در رسوبات، مس به صورت ترکیبات سولفیدی، هیدروکسیدی و کربناته در می‌آید. انحلال مس در دریا به صورت ⁺CuCO₃,Cu²⁺,CuOH⁺ می‌باشد، مس از جمله فلزاتی است که طی جذب سطحی به‌ راحتی از حالت محلول به صورت ذرات جامد در می‌آید. اغلب مس موجود در دریا به این صورت است (Nzikho, 2013).
روی از دیگر عناصر مورد مطالعه است. در آبهایی که قلیائیت پایینی دارند، روی به شکل Zn⁺² و کمپلکسهای هیدروکسید دیده می‌شود و در آبهای دارای قلیائیت بالا معمولا روی، کمپلکسهایی با کربنات و سولفات تشکیل می‌دهد. روی می‌تواند در pH بالا بصورت ترکیبات هیدروکسیدی رسوب بدهد همچنین می‌تواند توسط کربنات کلسیم ته نشین گردد. روی همچنین می تواند با ذرات کلوئیدی و آلی نیز تشکیل کمپلکس بدهد. ۱۰ تا ۷۸ درصد روی موجود در رودخانه‌ها جذب ذرات معلق موجود در آبها می‌شود و درصدی از آن رسوب می‌کند (EPA, 2005).
۱-۳-۳ اثر لایروبی بر ماکروبنتوزها
درشت بی مهرگان کف‌زی موجوداتی با اندازه بیشتر از ۵۰۰ میکرون می‌باشند. دسته‌ای از این موجودات بخشی از چرخه زندگی خود را بر روی بستر زندگی می‌کنند و بعد از بلوغ وارد لایه‌های آبی می‌شوند که زیست شناسان به آن‌ها بنتوز‌های موقتی^[۱۴] می‌گویند. دسته‌ای دیگر که تمام مدت زندگی خود را بر روی رسوبات بستر باقی‌ می‌مانند به نام بنتوزهای دائمی^[۱۵] خوانده می‌شوند (Borja et al., 2000).
این موجودات به عنوان اولین مصرف کنندگان در محیط آب از پلانکتون‌ها و مواد موجود در رسوبات بستر تغذیه می‌‌کنند و خود نیز منبع تغذیه برای موجودات بزرگ‌تر از جمله ماهی‌ها و دیگر طعمه خواران قرار می‌گیرند (Ysebaert et al., 2002; Jonsson, 1975)..
ماکروبنتوزها نقش بسزایی در آزادسازی فسفر و نیتروژن و سرعت بخشیدن به تولید سایر مواد غذایی و انتقال این مواد به پلانکتون‌ها و دیگر تولیدکنندگان اولیه دارند (Thibodeau et al, 2010). کفزیان به عنوان حلقه‌های دوم و یا سوم زنجیره‌ی غذایی، در چرخش مواد غذایی و انتشار انرژی حاصل از تولید کنندگان اولیه به سطوح بالاتر تغذیه‌ای مانند ماهی‌های اقتصادی، نقش اساسی دارند. آن‌ها می‌توانند با جذب برخی از آلاینده‌ها از محیط نقش ارزنده‌ای در سوخت و ساز و تجزیه آن‌ها داشته باشند (Newell et al., 1998).
طبق بررسی‌های به عمل آمده لایروبی می تواند شماری از اثرات زیست محیطی مختلف بر بستر آب‌ها ایجاد نماید. جا به جایی رسوبات و تغییر در ساختار بستر، تغییر در عمق، تغییر در شدت امواج و دیگر تغییرات فیزیکی محیط، از جمله مواردی هستند که به شدت موجودات مقیم آن را تحت تأثیر قرار می‌دهند. حمل و انتقال رسوبات موجب جا به جایی موجودات کفزی به مکان‌های دیگر، ایجاد فشارهای محیطی شدید در مراحل مختلف رشد آن‌ها و یا در نهایت سبب بالا رفتن آمار مرگ ومیر در این آبزیان می‌گردد. ایجاد ارتعاش و آلودگی صوتی، از دیگر عوامل است که سبب مهاجرت بسیاری از موجودات متحرک شده، و فیزیولوژی دیگر موجودات ساکن در محیط را دچار تغییر می‌کند. طبق نظر دانشمندان، در محیطی که لایروبی انجام می‌شود، نه تنها آلودگی فیزیکی به دنبال دارد بلکه با افزایش تیرگی آب و کاهش فعالیت‌های وابسته به نور و هم‌چنین با آشفته ساختن رسوبات و رها سازی آلاینده‌های شیمیایی مانند: هیدروکربن‌ها و فلزات سنگین و یا مواد مغذی درون رسوبات سبب افزایش قابلیت دسترسی زیستی و ایجاد تغییر در ترکیب موجودات و جوامع بنتیک موجود در آن ناحیه می‌گردد (Eggleton and Thomas, 2004;Vandecasteel et al., 2004). شکل(۱-۳) اسکله سیزده اروند رود را در هنگام اجرای عملیات لایروبی نشان می‌دهد. هدف اصلی این شکل نشان دادن بخشی از حجم رسوبات جا به جا شده می‌باشد.
شکل۱-۳ -حمل و انتقال رسوبات اروند رود از اسکله سیزده در هنگام لایروبی
برای پیش برد اهداف حفاظت و ایجاد پایداری زیست محیطی در ارزیابی بنتیک‌ها، به آگاهی‌هایی در مورد مسائل زیست محیطی ناشی از لایروبی نیاز است که به قرار زیر می باشند:
فراهم ساختن شناخت گسترده مکانی از محیط بستر دریا داخل و اطراف ناحیه‌ عملیات لایروبی که شامل شناسایی گونه ها یا زیستگاه‌های مهم و حساس باشد.
بررسی چگونگی تغییرات ایجاد شده در طول زمان لایروبی از نظر ماهیت، تراکم و فاصله‌ مکانی که ممکن است به اثرات لایروبی و مواد تجمع یافته حاصل از آن مربوط باشد.
مشخص کردن شرایط مجاز، که کمترین تأثیر را بر محیط زیست داشته باشد.
بررسی چگونگی ادامه و اجرای شرایط مجاز و کم ضرر.
مشخص نمودن تأثیرات نا مطلوب ایجاد شده ناشی از لایروبی و پیامدهای آن در محیط زیست (DTLR, 2002).
۱-۳-۳-۱ تأثیر آلاینده‌ها بر موجودات کفزی
آزمایشات نشان داده‌اند که آلاینده ها آثار سوء مستقیم وغیر مستقیم زیادی روی محیط زیست دارند، تغییر کیفیت آب و در پی آن تغییر پراکنش موجودات کفزی را می‌توان ازجمله این موارد دانست. بنابراین ضمن نمونه برداری از محیط‌های آبی و کفزیان می توان به وضعیت سلامت آب پی‌برد، طبق بررسی‌های انجام شده، آلودگی محیط‌های آبی سبب محدودیت در تنوع بی‌مهرگان بزرگ کفزی می‌گردد، به طوری که تنها گونه‌های بسیار مقاوم در غلظت کم اکسیژن باقی خواهند ماند. از طرف دیگر تشکیل لجن و نفوذ مواد شیمیایی سمی نه تنها ممکن است سبب کاهش جمعیت یک گونه گردد، بلکه امکان دارد باعث حذف کامل جامعه بی‌مهرگان بزرگ کفزی در آن منطقه آلوده شود (کریمیان و همکاران، ۱۳۸۸).
وقتی جمعیت موجودات با یک آشفتگی طبیعی مانند: طوفان یا امواج شدید رو به رو می‌شوند کم کم بازسازی^[۱۶] کرده و آسیب وارد شده را جبران می‌کنند، اما در اثر فعالیت‌های گوناگون صنعتی و کشاورزی انسان، تغییرات فیزیکی، شیمیایی و یا اکولوژیکی در محیط ایجاد می‌شود که در این صورت بازسازی به سهولت انجام نمی‌شود و اجتماع موجودات را به ایجاد حالت جدید وادار می کنند (Bradshaw et al., 2001).

۳-۳ جامعه و نمونه آماری
۳-۳-۱ جامعه آماری
یک جامعه آماری عبارت است از مجموعه‌ای از افراد یا واحدها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند. صفت مشترک صفتی است که بین همه عناصر جامعه آماری مشترک و متمایز کننده جامعه آماری از سایر جوامع باشد. (آذر، مومنی، ۱۳۸۳)
جامعه آماری در این تحقیق کلیه مدیران و معاونان مدارس ابتدایی شهرستان سمنان می‌باشد.
۳-۳-۲ نمونه آماری و روش محاسبه حجم نمونه
گروه نمونه، یک مجموعه فرعی از جامعه آماری است که با مطالعه آن محقق قادر است نتیجه را به کل جامعه آماری تعمیم دهد. (سکاران، ۱۳۸۱) یا به عبارت دیگر، تعداد محدودی از آحاد جامعه آماری که بیان کننده ویژگیهای اصلی جامعه باشد را نمونه گویند. (آذر، مؤمنی، ۱۳۸۳)
در این تحقیق از آنجایی که جامعه مورد نظر که همان مدیران و معاونان مدارس ابتدایی شهرستان سمنان است ۵۴۱ نفر می باشند، بنابراین جهت محاسبه حجم نمونه مورد نیاز برای پژوهش از رابطه زیر استفاده گردیده است.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

که در آن
P: برآورد نسبت صفت متغیر، (۵/۰ = P)
Z: مقدار متغیر نرمال واحد، متناظر با سطح اطمینان ۹۵ درصد، ( )
مقدار اشتباه مجاز، (۰۴/۰ = )
N : حجم جامعه محدود
مقدار P برابر با ۵/۰ در نظر گرفته شده است. زیرا اگر ۵/۰ = P باشد، n حداکثر مقدار ممکن خود را پیدا ‌می‌کند. این امر سبب می‌شود که نمونه به حد کافی بزرگ باشد. (آذر، مومنی، ۱۳۸۰ ،ج۲: ۷۲).
بنابراین حجم نمونه مورد نیاز پژوهش عبارت است از :

n= 225
۳-۴ روش های نمونه‌گیری
در این تحقیق، از روش نمونه گیری طبقه ای استفاده شد. بدین صورت که مدیران و معاونان به ۲ طبقه تقسیم شده و از هر گروه متناسب با حجم انتخاب شد.
۳-۵ روش های جمع‌ آوری اطلاعات
مهمترین روش های گردآوری اطلاعات در این تحقیق بدین شرح است:

1. 1. مطالعات کتابخانه‌ای

در این قسمت جهت گردآوری اطلاعات در زمینه مبانی نظری و ادبیات تحقیق موضوع، از منابع کتابخانه‌ای، مقالات، کتابهای مورد نیاز و نیز از شبکه جهانی اطلاعات (Internet) استفاده شده است.

1. 1. تحقیقات میدانی

در این قسمت به منظور جمع‌ آوری داده‌ها و اطلاعات برای تجزیه و تحلیل از پرسشنامه استفاده گردیده است. که شامل سه پرسشنامه جو سازمانی و منابع قدرت و سبک تصمیم گیری عمومی است. پرسشنامه سنجش جو سازمانی هالپین و کرافت ۱۹۶۲(OCDQ-RE) برای اندازه گیری ابعاد سنجش جو سازمانی مدارس ساخته شده بکار رفته است. پرسشنامه دارای ۴۲ گویه است که هر کدام دارای چهار گزینه و به طیف لیکرت است و به ترتیب از همیشه ، اغلب ، گاهی و به ندرت دارای ۴-۳-۲-۱- امتیاز است .
و برای موثر بودن و معنی دار بودن از پرسشنامه منابع قدرت هینکین و شرایخیم (۱۹۸۹) و گویه های مربوط به تصمیم گیری از پرسشنامه سبک تصمیم گیری عمومی مقیمی(۱۳۹۰) اقتباس گردید.
در هر دو پرسشنامه از طیف پنج درجه ای لیکرت (از یک تا پنج) استفاده شد.
پرسشنامه مذکور شامل ۲ بخش عمده می‌باشد:

1. 1. نامه همراه : در این قسمت هدف از گردآوری داده‌ها به وسیله پرسشنامه و ضرورت همکاری پاسخ دهنده در عرضه داده‌های مورد نیاز، بیان شده است. برای این منظور با ارزش بودن داده‌های حاصل از پرسشنامه تأکید گردیده تا پاسخ دهنده به طور مناسب پاسخ سوالها را عرضه کند.

1. 1. سوال‌های (گویه‌ها) پرسشنامه : این بخش از پرسشنامه شامل ۲ قسمت است:

الف) سوالات عمومی : در سوالات عمومی سعی شده است که اطلاعات کلی و جمعیت شناختی در رابطه با پاسخ دهندگان جمع‌ آوری گردد این بخش شامل ۵ سوال می‌باشد.
ب) سوالات تخصصی: این بخش شامل ۸۷ سوال است. در طراحی این قسمت سعی گردیده است که سئوالات پرسشنامه تاحد ممکن قابل فهم باشد. برای طراحی این بخش از طیف پنج گزینه‌ای لیکرت استفاده گردیده است که یکی از رایج‌ترین مقایسهای اندازه‌گیری به شمار می‌رود.
برای این منظور براساس متغیرهای مورد بررسی ۸۷ سوال پنج گزینه‌ای تدوین شده است که در جدول ذیل تقسیم‌بندی سوالات براساس متغیرها ارائه گردیده است.
جدول(۳‑۱)ترتیب سوالات پرسشنامه

مولفه
سوال های پرسشنامه
تعداد گویه
جو سازمانی
جوباز
۴-۹-۱۵-۱۶-۲۲-۲۳-۲۸-۲۹-۴۲