خیار شرط
خیار تخلف شرط
خیار شرط نتیجه تراضی و خیار تخلف از شرط نتیجه ی تخلف از تراضی و امتناع از اجرای تعهد ناشی از آن است.^[۳۵] تشخیص در عمل این اثر مهم را دارد که اگر آنچه در قرارداد آمده خیار شرط باشد چون مدت آن معین نشده، باطل است و قرارداد هم باطل می نماید.^[۳۶]
در حالی که اگر خیار تخلف از شرط تلقی شود نافذ است زیرا در این خیار لزومی ندارد مدت معلوم شود و به نظر نمی رسد که منوط شدن خیار به یاس از امکان اجرای آن از قواعد مربوط به نظم عمومی باشد و تراضی نتواند صرف تخلف از انجام شرط را سبب ایجاد خیار کند.
اختیار فسخ پیمان توسط کارفرما در مواد ۴۶ و ۴۸ ش.ع.پ مشاهده می شود. ماده ۴۶ تجلی خیار تخلف شرط و ماده ۴۸ تجلی خیار شرط می باشد لکن نه تمامی آنچه در ماده ۴۶ احصا شده، به معنای دقیق کلمه خیار تخلف شرط است و نه تمامی آنچه مربوط به ماده ۴۸ است، خیار شرط است و خیار فسخ ماده ۴۸ در کلیه موارد محدود به زمان معینی نبوده بلکه همزمان با انعقاد پیمان این حق ایجاد شده و به صورت مقتضی، موجود می باشد لیکن تحقق آن و تبدیل مقتضی به سبب کامل به تحقق یک حادثه خارجی که مربوط به زمان بعد از انعقاد قرارداد است موکول شده و چون زمان تحقق آن حادثه خارجی بعد از عقد معلوم نیست، بنابراین می توان گفت که خیار فسخ پیمان از ابتدا تا انتهای مدت وجود دارد. این ویژگی با ماده ۴۰۱ ق.م سازگاری ندارد. اما برای برطرف شدن ابهام موجود باید گفت: به نظر می رسد ماده ۴۸ ش.ع.پ در ابتدا، شرط خیار پیمان را بدون ذکر مدت بیان می کند و سپس ترتیبات و اقداماتی که پس از خاتمه ی پیمان از حیث چگونگی تحویل موضوع پیمان، نحوه ی تسویه حساب پیمانکار و سایر موارد دیگر را که انجام می شود می شمارد. از این روی موادی که بعضی امور مربوط به طرفین پیمان را به ماده ۴۸ ش.ع.پ مستند می کنند، ناظر به همان ترتیبات و اقدامات پس از خاتمه پیمان است نه مربوط به شرط خیار، بنابراین اگر ماده ۴۸ ش.ع.پ را به طور مستقل و صرف نظر از سایر مواد مرتبط با آن در نظر بگیریم یعنی این که اختیار فسخ کارفرما موکول به مدت معینی نباشد با توجه به ماده ۴۰۱ ق.م محکوم به بطلان خواهد بود. اما اگر مفهوم ماده ۴۸ ش.ع.پ را به سایر مواد مرتبط به آن محدود کنیم، نمی توانیم از آن حکم به بطلان پیمان دهیم و در صحت آن از این حیث تردیدی نیست.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

همچنین موارد مندرج در ماده ۴۶ ش.ع.پ عمدتاً مربوط به شرط فعل بوده که پیمانکار به موجب آنها، نفیاً یا اثباتاً متعهد به انجام شرط شده است. در ماده ۲۳۷ ق.م مقرر شده است: «هر گاه شرط در ضمن عقد، شرط فعل باشد اثباتاً یا نفیاً کسی که ملتزم به انجام شرط شده است باید آن را به جا آورد و در صورت تخلف، طرف معامله می تواند به حاکم رجوع نموده تقاضای اجبار به وفای شرط بنماید.» در مواد ۲۳۸ و ۲۳۹ نیز پیش بینی شده در صورت غیر مقدور بودن انجام شرط توسط ملتزم، اگر انجام آن توسط دیگری مقدور باشد بخرج ملتزم موجبات انجام آن فعل، توسط حاکم فراهم می شود و اگر اجبار مشروط علیه برای انجام فعل مشروط ممکن نباشد و فعل مشروط هم از اعمالی نباشد که دیگری بتواند از جانب او آن را انجام دهد طرف مقابل حق فسخ معامله را خواهد داشت. در حالی که اختیار فسخ کارفرما با موازین پیش بینی شده در قانون مدنی، سازگار نیست اما از آنجا که مقررات مواد مذکور چهره ی تکمیلی دارد و تفسیری از اراده مفروض دو طرف بوده و از قواعد آمره نمی باشد،^[۳۷] توافق برخلاف آن بلا اشکال است.
با توجه به اصول کلی خیارات، چنین استنباط می شود که در عقود متضمن شرط فعل، چنانچه طرفین برخلاف ترتیب پیش بینی شده در مواد ۲۳۷ الی ۲۳۹ ق.م تراضی نکرده باشند احکام مندرج در مواد یاد شده به عنوان اراده ی مفروض طرفین به آنها تحمیل می شود لیکن در حالتی که خلاف ترتیب مقرر در مواد فوق، تراضی نموده باشند موردی برای تعبیر و تفسیر اراده ی مفروض آنان باقی نمی ماند. نتیجه ای که در ارتباط با ضمانت اجرای تخلف از شروط موضوع ماده ۴۶ ش.ع.پ به دست می آید اینست که ماده مذکور هیچ گونه تعارضی با مقررات جاری در زمینه ی خیار تخلف از شرط فعل ندارد و شاید بتوان گفت که حق فسخ کارفرما یک نوع خیار فسخ قراردادی است.^[۳۸]
گفتار سوم: مبنای فسخ
مبنای فسخ قرارداد ممکن است، متفاوت باشد؛ یعنی اینکه فسخ قرارداد مبتنی بر حقی است که یا به وسیلۀ توافق طرفین ایجاد شده است یا به وسیله ی حکم مستقیم قانون به وجود آمده است و این حق برای یکی از طرفین یا هر دو یا شخص ثالث می‌باشد.^[۳۹]
بند اول: توافق طرفین
طرفین قرارداد می‌توانند ضمن عقد یا خارج از آن برای یک یا هر دو طرف معامله یا شخص ثالث، حق فسخ قرار دهند مثل اینکه شخصی ماشینی را به دیگری بفروشد و در آن شرط شود که هر کدام از طرفین یا شخص ثالث هر وقت مایل باشند، بتوانند ظرف یک ماه آن معامله را فسخ کنند، به این حق اصطلاحاً خیار شرط گفته می‌شود. همانطوری که در مواد ۳۹۹ و ۴۰۰ قانون مدنی به آن اشاره شده است.
بند دوم: حکم مستقیم قانون
قانون در مواردی برای جلوگیری از ضرری که به طور ناخواسته از قرارداد، متوجه یکی از دو طرف معامله است، به طور مستقیم به او حق می‌دهد که بتواند با فسخ قرارداد، از ضرر مذکور جلوگیری کند مثل این که کسی خانه‌ای را اجاره کند و پس از مدتی متوجه شود که سکونت در آن میسر نیست، که در اینجا به استناد مواد ۴۷۸ و ۴۷۹ قانون مدنی حق دارد عقد اجاره را فسخ کند.^[۴۰]
گفتار چهارم: شرائط فسخ
۱) قصد؛ فسخ کننده باید انحلال قرارداد را اراده کند.
۲) رضا؛ فسخ کننده باید راضی به فسخ معامله باشد، و اگر با اکراه چنین کرد، این فسخ اثر حقوقی ندارد.
۳) اهلیت؛ کسی که می‌خواهد عملی حقوقی را فسخ کند، باید اهلیت این کار را داشته باشد و از نظر عقل و سن مشکلی نداشته باشد.
هر چند در «شرایط عمومی پیمان» حق فسخ به طور یک جانبه برای کارفرما پیش بینی شده لیکن اعمال فسخ مقید به وجود شرایطی می باشد که در صورت تحقق آن شرایط، کارفرما مستحق اعمال فسخ می گردد. همچنین باید دانست حق کارفرما در اعمال فسخ مطلق نمی باشد و این مفهوم از بند (الف) ماده ۴۷ ش.ع.پ مستفاد می گردد لذا در ذیل شرایط تحقق فسخ و کیفیت اعتراض پیمانکار در دو قسمت مورد بررسی قرار می گیرد:
بند اول: قصد انشاء
یکی از شرایط اصلی صحت فسخ، انشا فسخ با اراده فسخ کننده می باشد.
اعمال فسخ قرارداد مستلزم وجود قصد انشا بوده چرا که فسخ در زمره ایقاعات می باشد و اصولاً هر ایقاعی باید با قصد انشا اجرا شود تا منشا اثر گردد. فسخ کننده باید انتفاء قرارداد را اراده کند و اگر به قصد شوخی یا سهواً فسخ را اعمال کند، عمل او موجب انحلال قرارداد نخواهد بود. لذا برای اعمال در قراردادهای پیمانکاری نیز کارفرما باید صراحتاً انحلال قرارداد را اراده کند.
اعمال حقوقی به اعتبار اینکه محصول ارادهء دو شخص یا یک شخص باشد به عقد و ایقاع تقسیم می شود که در هر دو مورد اراده برای اینکه موثر باشد و بتواند درعالم حقوق ماهیتی را ایجاد نمایدباید مراحلی را طی کند پس از خطور ماهیتی در ذهن شخص به سنجش نسبت به آن بپردازد و سپس تردید را کنار بگذارد و نسبت به آن راضی گردد و در نهایت امر متصور را ایجاد نماید به آخرین مرحله که ماهیت حقوقی در آن ایجاد می شود قصد انشاء میگویند قصد انشاء در بین شرایط اساسی صحت معامله عنصر ایجاد کننده ی ماهیت حقوقی بوده و سایر عناصرتکمیل کننده آن می باشند بدین جهت قصد انشاء در حقوق خصوصی اهمیت خاصی را دارا است زیرا محور اصلی حقوق خصوصی اعمال حقوقی می‌باشد که قصد انشاء عنصر ایجاد کننده آن است از آنجایی که قصد انشاء یک کیفیت نفسانی است بدین لحاظ موضع دقیق آن در سیر روانی ایجاد یک عمل حقوقی کاملاً روشن نمی‌باشد بدین جهت برخی قصد را عنصر مستقل از رضا ندانسته و قائل به وحدت قصد و رضا می‌باشند. بالعکس برخی قائل به دوگانگی قصد و رضا بوده و قصد را مستقل از رضا تلقی می‌کنند .شرایط تاثیر قصد انشاء جهت ایجاد یک ماهیت حقوقی اختصاص یافته است که آیا اکراه و اشتباه قصد را از اثر می‌اندازد به عبارت دیگر با وجود اکراه و اشتباه آیا قصد انشاء بوجود می‌آید و اگر بوجود می‌آید آیا قصد مؤثری می‌تواند موثر باشد یا خیر؟^[۴۱]
بند دوم: رضا
یکی دیگر از شرایط صحت فسخ، رضایت فسخ کننده است.
چون رکن اصلی لازم و کافی برای انعقاد کلیه قراردادها توافق دو اراده است(۱۹۰٫ق.م) و تشریفات خاصی برای شرایط قرارداد افزوده نشده است.
عقد رضایی قراردادی است که به صرف توافق ارادهی طرفین، به شرط اینکه به نحوی از انحإ بیان و ابراز شده باشد واقع می شود و تحقق آن به تشریفات خاصی مانند به کاربردن الفاظ معین یا تنظیم سند نیاز ندارد. پس در حقوق ما اصل اینست که (عقد با تراضی واقع می شود و نیاز به هیچ شکل خاصی ندارد.) در تمییز عقود رضائی، آنچه اهمیت دارد شرایط وقوع پیمان است نه اثبات آن. در برخی دیگر از قراردادها، توافق دو اراده در صورتی معتبر است که به شکل مخصوص و با تشریفات معین بیان شود. دراین نوع عقد که به آن (عقود تشریفاتی) می گویند، صورت عقد شرط وقوع آن است و توافقی که شکل مخصوص را دارا نباشد باطل است^[۴۲].
در قراردادهای وزارت خانه ها ومؤسسات دولتی غالباً قیود و شوروطی ملاحظه می شود که در روابط معمولی بین افراد متداول نیست بلکه صرفاً ناشی از قدرت عمومی و حق حاکمیت دولت است.
اگر فسخ قرارداد از روی اجبار و اکراه صورت بگیرد باطل است. برخلاف اعمال حقوقی دو طرفه مانند عقد و قراردادها، فقدان رضا در ایقاع موجب بطلان آن خواهد شد نه عدم نفوذ و به همین دلیل رضایت بعدی مکره، در فسخ، سبب وقوع و تحقق آن نخواهد بود.^[۴۳]
بنابراین در قراردادهای پیمانکاری برای تحقق فسخ، رضایت کارفرما در اعمال حق فسخ، لازم و ضروری می باشد.^[۴۴]
به دلیل تفکیک قصد و رضا در حقوق مدنی ایران عیوب قصد و رضا کاملاً از یکدیگر متمایز شده است در بحث عیوب اراده موضوع اشتباه مطرح شد و در بحث عیوب رضا به مساله اکراه توجه خواهد شد قانون مدنی موا ۲۰۲ الی ۲۰۹ را به بحث اکراه اختصاص داده است ترتیب مواد قانون مدنی در بحث قصد و رضا (مواد ۱۹۱ الی ۲۰۹) نیز حاکی از آن است که عیوب و اشکالات این دو عنصر عقد از یکدیگر متمایز گردیده است لذا لازم است قبل از بیان مسایل مربوط به اکراه تعریف و بحث مختصری در خصوص (رضا) مطرح گردد.
اگر چه قانون مدنی برای رعایت شکل ماده ۱۹۰ در مقابل ماده ۱۱۰۸ ق.م .فرانسه، چهار بند برای شرایط اساسی صحت معاملات ذکر کرده است اما در واقع در بند یک ماده ۱۹۰ به دو شرط اساسی اشاره نموده است قصد و رضا دو شرط مستقل هستند و مفهوم آثار و احکام آنها با یکدیگر تفاوت دارد بنابراین در حقیقت تعداد شرایط اساسی صحت معاملات در قانون مدنی ایران پنج شرط می باشد و نه چهار شرط.
قصد در هر معامله عبارت است از اراده انشایی جدی که رابطه حقوقی خاصی را بوجود می آورد. در ایجاد این رابطه نیازی نیست که الزاماً مالک یا ماذون از طرف او رابطه را ایجاد کند بلکه حتی کسی که بر مال غیر معامله می نماید قدرت دارد این رابط را انشا کند (ر.ک ماده ۱۹۷ ق.م) و چنین رابطه ای معاملی شرط تأثیر و تنفیذ قصد است علت این توجیه روشن است زیرا اگر چه اصل رابطه حقوقی در عالم اعتبار به صرف قصد انشا محقق می گردد اما به دلیل آنکه در رابطه حقوقی همواره مال یا فعل متعینی مورد تملیک یا تعهد قرار می گیرد لازم است مالک صاحب مال یا فعل به تاثیر رابطه حقوقی رضایت داشته باشد. بنابراین بر خلاف نظر برخی نویسندگان تعریف رضا به شوق و اشتیاق به معامله صحیح نیست همچنان که صرف طیب نفس (به معنی خشودی) را نیز به معنای واقعی نباید رضا تلقی رد زیرا حتی در معامله مکره نیز اشتیاق به معامله وجود دارد و مکره برای گریز از تهدید انگیزه و اشتیاق به انجام معامله دارد همچنین ممکن است طیب نفس و میل در مقابل اکراه شدید؛ یعنی، الجا و اجبار – به نحوی که قصد سلب گردد – قرار گیرد اما طیب نفس به معنای مطلق خود حتی در حالت اکراه متعارف نیز وجود دارد. رضا به معنای حالتی است که نفس انسان در آن حالت آزادانه قصد می کند و رابطه حقوقی تاثیر خود را خواهد داشت والا اثر آن موکول به رضا خواهد بود در مورد معامله فضولی نیز به دلیل آنکه رضای معامله کننده بر مال غیر، اعتباری ندارد لذا با پذیرش تحقق اصل رابطه حقوقی , تاثیر آن موکول به رضای مالک می گردد.
به تعبیر برخی از فقها رضا عبارت از (تن در دادن) به معامله است در متون فقهی نیز معمولاً به جای (رضا)، (اختیار) به عنوان شرط صحت معامله مورد بحث قرار گفته است که این تعبیر نیز معنای مورد نظر را القا می کند.^[۴۵]
بند سوم: اهلیت و صلاحیت
در زمان اعمال حق فسخ، فسخ کننده باید عاقل و بالغ و رشید باشد و فقدان هر یک از موارد مذکور، عمل او را کان لم یکن کرده و فسخ را باطل می نماید، البته سفیه و صغیر ممیز با اذن ولی یا قیم می توانند مبادرت به اعمال حق فسخ نمایند. اصولاً کارفرمای دولتی نمی تواند فاقد اهلیت باشد.
علاوه بر اهلیت، صلاحیت مقام اعمال کننده فسخ در زمان اعمال فسخ از ضروریات بوده و همچنان که در مورد انعقاد قرارداد توضیح داده شد، در مورد فسخ نیز مقررات مربوط به صلاحیت مقام اداری باید رعایت شود.
در انعقاد قراردادهای مدنی اهلیت طرفین قرارداد مطرح می باشد نه صلاحیت آنها مانند عقد بیع، لکن در قرارداد علاوه بر داشتن اهلیت صلاحیت نیز شرط است. و صلاحیت به معنای اقتدار و اختیار است که براساس قانون به یک سازمان یا شخص حقیقی اعطا می گردد.
این صلاحیت غیر قابل واگذاری است: صلاحیت های اداری هرگیزاز حقوقی نیستند که دارنده آن بتواند آن را به دیگری واگزار نماید، زیرا صلاحیت، انجام یک وظیفه است و وظیفه وتکلیف مربوط به یک ساز مان یا یک شخص است که قانون یر قرار کرده است.^[۴۶]
بند چهارم: لزوم اعلام
با توجه به این که فسخ از ایقاعات بوده و عمل حقوقی یک طرفه می باشد، لذا هم چنان که گفتیم اعمال و اجرای آن نیازمند اراده فسخ کننده می باشد و چون اراده یک امر باطنی بوده، باید در عالم خارج بروز کرده و به منصه ظهور برسد. پس لازم است فسخ کننده با هر لفظ یا فعلی که دلالت بر فسخ کند آن را اعلام نماید.^[۴۷]
فسخ پیمان نیز از این قاعده مستثنی نبوده و کارفرما مکلف است تصمیم خود را مبنی بر فسخ به پیمانکار اطلاع دهد و چون پیمان از عقود مهم اداری می باشد، در ماده ۴۷ ش.ع.پ تشریفات خاصی برای فسخ مقرر شده است. مطابق بند الف ماده مذکور، «در صورتی که به علت بروز یک یا چند مورد از حالت های درج شده در ماده ۴۶ کارفرما پیمان را مشمول فسخ تشخیص دهد نظر خود را ذکر مواردی که به استناد آنها پیمانکار را مشمول فسخ می داند به پیمانکار ابلاغ می کند…» این ابلاغ از سوی کارفرما به پیمانکار همان اعلام فسخ پیمان است و تا زمانی که کارفرما قصد خود را اعلام نکرده حتی اگر پیمان را مشمول فسخ هم تشخیص دهد، فاقد آثار حقوقی است.
اصولاً برای جلوگیری از بروز اختلاف در تاریخ ابلاغ فسخ، این عمل با ارسال نامه سفارشی یا اظهارنامه صورت می گیرد و در خصوص این که تاریخ ابلاغ اظهارنامه، تاریخ اعلام فسخ محسوب می شود یا تاریخ ارسال، با توجه به این که فسخ، ایقاع می باشد و اعلام اراده، شرط نفوذ ایقاع است، لذا از تاریخ تقدیم اظهارنامه به دایره ابلاغ مؤثر است و نیاز به مراجعه به دادگاه ندارد اما در مواردی کارفرما برای این که به سهولت و بدون هیچ مانع قانونی بتواند حقوق پیش بینی شده در ماده ۴۷ ش.ع.پ را اعمال کند ناگزیر اقدام به تقدیم دادخواست، به خواسته تائید فسخ انجام شده به دادگاه صلاحیت دار می نماید و این امر بیشتر در مورد پیمانکاران خارجی اتفاق می افتد.^[۴۸]
همچنین پیمانکار نیز ممکن است در مواردی برای تائید فسخ به دادگاه مراجعه کند چنانچه در دعوی شرکت فین ایران کنتراکتور گروپ علیه وزارت مسکن و شهرسازی در پرونده کلاسه ۵۹/۴۳۵، شعبه ۷ دادگاه عمومی تهران، با وجودی که وزارت مسکن قبلاً نسبت به پیمان موضوع دعوی اعلام فسخ کرده بود، شرکت پیمانکار نیز باستناد فورس ماژور زمان انقلاب، پیمان مزبور را فسخ و از دادگاه درخواست تائید اعلام فسخ خود را کرده بود. در حالیکه در هیچ یک از مواد پیمان و شرایط عمومی و اختصاصی آن مراجعه طرفین به مراجع قضائی برای تایید اعلام فسخ پیش بینی نگردیده بود.
مبحث دوم: تحقق شرایط مندرج در ماده ۴۶ ش.ع.پ
در ماده ۴۶ ش.ع.پ موارد فسخ پیمان در دو بند (الف) و (ب) احصا شده، ۱۳ مورد در بند (الف) و ۲ مورد در بند (ب)، جمعاً ۱۵ مورد ذکر گردیده است برای این که کارفرما بتواند از حق فسخ خود استفاده کند باید حداقل یکی از موارد مندرج در ماده ۴۶ تحقق یابد و این در صورتی است که فسخ باستناد ماده ۴۶ باشد. مواد فسخ محدود به این ماده نبوده و مطابق ماده ۴۸ ش.ع.پ کارفرما در صورتیکه مصلحت ایجاد کند بدون آن که تخلفی از پیمانکار سرزده باشد می تواند پیمان را منحل نماید.
اثر فسخ نسبت به آینده است و فسخ موجب می‌شود که عقد از زمان انشای فسخ منحل گردیده و آثار آن قطع شود و اثری نسبت به گذشته ندارد. بنابراین منافعی که مورد معامله داشته، اصولاً تا زمان فسخ، باید مال کسی باشد که به واسطه ی عقد مالک شده ولی چون نمائات و منافع متصله‌ را نمی‌توان از مورد معامله جدا کرد، می‌گوئیم که منافع منفصله ی آن تا زمان فسخ مال کسی است که به واسطه ی عقد مالک شده و پس از فسخ، مورد معامله و منافع آن مال کسی است که به واسطۀ فسخ مالک شده است.
فسخ، جزء حقوق آورده شده و حکم نیست، پس طرفین می‌توانند آن را اسقاط کنند.

بعد از آنکه سری­های ایستا () به دست آمدند، برمبنای آن­ها عمل پیش بینی صورت می­گیرد. سپس پیش بینی برای سری­های اصلی با حل معادلات تفاوت برای صورت می­گیرد. گاهی اوقات است، این مطلب بدان معناست که سری­های اصلی ایستا هستند، امّا این امر در عمل به ندرت اتفاق می­افتد. (فرشاد فر، ۲۶۳:۱۳۸۱)

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۴-۳- تحلیل روند با بهره گرفتن از آزمون MANN- KENDALL
این آزمون ابتدا توسطMANN در سال ۱۹۴۵ ارائه شد و سپس توسط KENDALL در سال ۱۹۶۶ توسعه یافت. این روش در همان سال­ها مورد تائیدWMO قرار گرفت. همانند سایر آزمون­های آماری ، این آزمون نیز بر مبنای مقایسه فرض صفر و یک بوده و در نهایت در مورد پذیرش یا رد فرض صفر تصمیم گیری می­نمایند. فرض صفر این آزمون مبتنی بر تصادفی بودن و عدم وجود روند در سری داده­هاست و پذیرش فرض یک (رد فرض صفر) دال بر وجود روند در سری داده ­ها می­باشد.
مراحل محاسبه ی آماره­ی آزمون به این شرح است:

الف) محاسبه اختلاف بین تک تک جملات سری با همدیگر و اعمال تابع sgnو استخراج پارامتر s
رابطه شماره( ۱۳ ) فرمول محاسبه اختلاف تک تک جملات سری با همدیگر
n تعداد جملات سری
x_j دادهj ام سری
x_k داده k ام سری
تابع sgnنیز به شرح زیر تعریف می­گردد:
رابطه شماره ( ۱۴ ) فرمول محاسبه تابع sgn

ب) محاسبه واریانس با بهره گرفتن از رابطه زیر:
رابطه شماره ( ۱۵ ) فرمول محاسبه واریانس اگر n >10

اگر n >10
n تعداد داده ­ها
m تعداد سری­هایی است که در آن­ها حداقل یک داده تکراری وجود دارد
t فراوانی داده ­های با ارزش یکسان
رابطه شماره ( ۱۶ ) فرمول محاسبه واریانس اگر ۱۰ ≥ n
اگر ۱۰ ≥ n
ج ) استخراج آماره آزمون Z به کمک یکی از روابط زیر:
رابطه شماره ( ۱۷ ) فرمول استخراج آماره آزمون Z
S پارامتر محاسبه شده در فرمول (۱) می­باشد
رابطه شماره ( ۱۸ ) محاسبه S پارامتر محاسبه شده در فرمول شماره ۲۲

اگر رابطه زیر برقرار باشد فرض صفر پذیرفته می­ شود
در صورتی که آماره z مثبت باشد روند صعودی و در صورت منفی بودن آن روند نزولی در نظر گرفته می شود.

سطح معنی داری است که برای آزمون در نظر گرفته می­ شود که معمولاً این آزمون برای سطوح معنی دار ۹۵% و ۹۹% به انجام می­رسد.
در این روش، مقادیر متوالی از مقدار Ui و U’i حاصله از آزمون من کندل به صورت گرافیکی نمایش داده می شود که اگر مقادیر Uiو U’i از منحنی­ها چندین بار روی همدیگر قرار بگیرند روند یا تغییری وجود نخواهد داشت ولی در جایی که منحنی­ها همدیگر را قطع می­ کنند منحنی­ها محل شروع روند یا تغییرات را به صورت تقریبی به نمایش می­گذارند. اگر منحنی­ها همدیگر را در داخل محدوده قطع کنند نشانه زمان آغاز تغییر ناگهانی و در صورتی که خارج از محدوده بحرانی همدیگر را قطع کنند بیانگر وجود روند در سری­های زمانی است.
۴-۴- تجزیه و تحلیل رگرسیون
تجزیه و تحلیل همبستگی معمولا در رابطه با تکنیکی به نام رگرسیون انجام می­گیرد. موقعی که مشاهدات حاصل از دو متغییر رابطه بی­خطی داشته باشند و اگر خط مستقیمی را بتوان رسم کرد تا گرایش عمومی آن­ها را نشان بدهد. درباره رابطه­ آن دو متغییر ممکن است دو مسأله زیر آشکار گردد: اولا شدت رابطه را می­توان از میزان دوری و نزدیکی نقاط به خط برآورد نمود. اگر نقاط به خط خیلی نزدیک باشند، همبستگی بین متغییرها زیاد خواهد بود و هر اندازه نقاط از خط فاصله بگیرند همبستگی ضعیف خواهد شد.
ثانیا˝موقعیت خود خط، اطلاعاتی را درباره نوع رابطه­ای که بین متغییرها وجود دارد در اختیار ما قرار خواهد داد؛ بدین ترتیب، مقدار تغییری که در یک متغییر با اثر گذاری متغییر دیگر انتظار می­رود، معلوم می­گردد. فرایند تصمیم گیری، در مورد اینکه کدام خط دقیقا بهترین خط برای تلخیص یک مجموعه­ ویژه­­ یی از نقاط است، تجزیه و تحلیل رگرسیون خوانده می­ شود. (جباری، ۱۳۸۴­:۲۱۸)
۴-۴-۱- خط رگرسیون بهترین برازش
اگر متغییرهای وابسته ومستقل بر روی نموداری رسم شوند، در مرحله­ بعدی باید تصمیم گرفت که کدام خط مستقیمی را باید از میان نقاط معین عبور داد تا بتواند به بهترین وجه ممکن گرایش نقاط را نشان بدهد. به قاعده­ی ویژه­ای نیاز است تا بر اساس آن موقعیت خطی تعیین شود که تا حد امکان به همه نقاط نزدیک باشد. اگر چنین خطی به میزان ناچیزی به سمت بالا یا پایین حرکت کند، کاهش بعضی فاصله­ها ممکن است دقیقا به­ وسیله­ افزایش فواصل دیگر در سمت مقابل خط جبران شود، به نحوی که موقعیت خط بهترین برازش یکنواخت نخواهد بود. هدف از ترسیم خط رگرسیون در واقع تلخیص یک رابطه می­باشد؛ درست شبیه میانگین که یک مجموعه اعداد را تلخیص می­نمایید. این خط نه تنها بیان می­ کند که چگونه متغییر به طور متوسط به تغییرات در متغییرx وابسته است، بلکه می ­تواند برای آزمون این تئوری که Y به ویژه باید به X وابسته باشد، استفاده شود. به علاوه با بهره گرفتن از معادله خط می­توان به ازاء هر مقدار X ، مقدار Y مورد انتظار را پیش بینی نمود. (همان منبع، ۲۲۱)

۴-۲-۲انواع اصلی و روش‌های معمول پژوهش
پژوهش‌های موجود را می‌توان بر پایه معیارهای متعددی دسته‌بندی کرد؛ مثلا بر اساس هدف یا قصدی که دنبال می کند می توان به سه گروه تحقیق بنیادی، کاربردی و علمی تقسیم کرد.
تحقیقات بنیادی:^[۱۰]این تحقیقات که گاه تحقیقات مبنایی یا پایه­ای خوانده می­ شود، در جستجوی کشف حقایق، واقعیت ها، شناخت پدیده ها و اشیاءبوده که مرز های دانش بشررا توسعه می­ دهند و قوانین علمی را کشف نموده، به تبیین ویژگی ها و صفات یک واقعیت می پردازد. در این نوع تحقیقات به علت تعمیم نتایج و یافته ها، روش نمونه گیری دقیق اساس کاراست.یافته­های این پژوهش قائم به زمان و مکان نبوده وکاربرد فوری نداشته و در نهایت در آینده می­توانند مورد استفاده قرار گیرند(شریعتمداری،۱۳۸۸،ص۵۲).
تحقیقات کاربردی:^[۱۱] اصول و روش­های انجام دادن تحقیق کاربردی همانند تحقیق بنیادی است. اما در اینجا هدف پژوهش در جهت رشد وبهتر کردن محصول یا روال یک فعالیت و خلاصه آزمودن مفاهیم نظری وذهنی در موقعیت های واقعی وزنده است. بیشتر تحقیقات، در آموزش و پرورش از نوع کاربردی می­باشد همچنین برای دستیابی به یک هدف عملی طراحی می­گردد و یافته های آن قائم به زمان و مکان می­باشد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

اقدام پژوهی یا تحقیق علمی:^[۱۲] این تحقیق را باید تحقیقات حل مسأله یا حل مشکل نامید. زیرا نتایج آن مستقیماً برای حل مسأله خاص به کار گرفته می­ شود. هدف این نوع تحقیق بر کاربرد فوری متمرکز است وبه ایجاد نظریه یا کاربرد عمومی یافته ها توجهی ندارد، در این نوع تحقیقات نیز بر داده ­های تحقیقات بنیادی تکیه دارند ( همان منبع)
۵-۲-۲مراحل فرایند پژوهش
پژوهش در رشته‌های علمی به شیوه‌های گوناگون انجام می‌شود و نمی‌توان یک روش مشخص که در همه شاخه‌های علوم کاربرد داشته باشد، معرفی کرد. با این حال، اصولی کلی بر فرایند پژوهش در رشته‌های مختلف حاکم است که بیش از آنکه با هم متفاوت باشند به هم شبیه هستند. پژوهش به هر شکل و در هر رشته‌ای که انجام شود، همواره پیرو دستورالعمل‌های مدون و منطقی است که پژوهشگران را در انجام کارشان یاری می‌کنند. همچنین، به کار بستن این دستورالعمل‌ها آنان را قادر می‌سازد که ضمن کسب اطمینان بیشتر نسبت به درستی نتایج کارشان، نتایج و آثار سایر پژوهش‌ها را ارزیابی کنند. معمولا در گام نخست، همه پژوهش‌ها با یک یا چند پرسش آغاز می‌شوند. این پرسش‌ها ذهن پژوهشگر­را به خود مشغول کرده و او را به تلاش برای پاسخگویی به آن‌ها وامی‌دارد.(­قراملکی،۱۳۹۱)
در گام دوم، پژوهشگر به جستجو در منابع علمی زمینه موضوعی خود می‌پردازد و با بررسی دقیق آن‌ها به تصویر روشن‌‌تری از میزان دانش موجود در آن زمینه دست می‌یابد؛ تصویری که مبتنی بر گزارش‌های منتشره دیگر پژوهشگران در آن زمینه است. به این مرحله «مرورپیشینه پژوهش» می‌گویند. اگر در این مرحله، منابعی برای پژوهشگر مفید باشد و از آن‌ها به نحوی استفاده کند، در گزارش تحقیق خود، فهرستی کامل از همه منابع مورد استفاده را به دقت ذکر می‌کند. استناد به این منابع ضمن آن که پیوندی بین پژوهش او با پژوهش‌های قبلی نشان می‌دهد، به پژوهش در دست انجام اعتبار بیشتری می‌بخشد و ارتباط‌های علمی میان پژوهشگران را افزایش می‌دهد. (همان منبع).
در مرحله سوم، پژوهشگر به گردآوری اطلاعات و داده‌هایی می‌پردازد که می‌تواند در آینده مبنای تحلیل‌ها و تفسیرهایی قرار گیرد که در پایان به یافتن پاسخ پرسش‌های اولیه منجر شود. این بخش از پژوهش که به مرحله گردآوری اطلاعات و داده معروف است، می‌تواند به شکل‌های کاملا گوناگون انجام شود. مثلا در پژوهش‌های معمول در حوزه‌های علوم­انسانی و علوماجتماعی مانند روان‌شناسی، علوم تربیتی و جامعه‌شناسی از ابزارهایی مانند پرسش‌نامه، مصاحبه و دیدن استفاده می‌شود. در علوم تجربی پژوهشگران در این مرحله به انجام آزمایش‌هایی می‌پردازند و تأثیر عوامل مشخصی را در زمینه کار خود مورد سنجش و آزمون دقیق قرار می‌دهنددر مرحله چهارم، داده‌های گردآوری شده به روش‌هایی چون استفاده از مبانی علم آمار، سازماندهی خلاصه می‌شوند. این سازماندهی و خلاصه سازی به نحوی صورت می‌پذیرد که امکان توصیف و مقایسه نتایج به دست آمده برای پژوهشگر فراهم می‌شود. ترسیم نمودار‌ها و جدول‌ها از روش‌های معمول سازماندهی و خلاصه سازی داده‌ها به شمار می‌آیددر مرحله پنجم پژوهشگر می‌تواند بنا بر تحلیل یافته‌های مراحل قبل به تفسیر روشنی از موضوع پژوهش پرداخته و پاسخی برای پرسش‌های اولیه خویش بیابددر آخرین گام، نتایج پژوهش انجام شده می‌تواند به یکی از روش‌های معمول در انتشارات علمی به صورت چاپی یا الکترونیکی منتشر شود. مثلا نتایج پژوهش‌ها ممکن است در قالب گزارش‌های مفصل یا مختصر تحقیقی، مقاله‌های علمی مجله‌ها، رسانه‌های گروهی، سایت‌های اینترنتی یا ارائه در همایش‌های تخصصی ملی یا بین المللی انتشار یابد. این نتایج می‌تواند در آینده مورد استفاده سایر پژوهشگران قرار گیرد و مبنایی برای انجام مطالعات بعدی باشد. اگر پژوهش‌ها از نوع کاربردی باشند، نتایج به دست آمده در اختیار کسانی قرارمی‌گیرد که می‌توانند از آن نتایج برای حل مشکلات موجود بهره گیرند.( همان منبع).
۶-۲-۲ پژوهش وتوسعه
به طور کلی امروزه دو واژه تحقیق و توسعه توأمان نوشته می­ شود همراه بودن این دو واژه بیانگر این مطلب است که لازمه توسعه (حرکت از وضع نامطلوب به وضع مطلوب)، اعمال توسعه فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، نظامی وغیره همانا تحقیق است. ( خورشیدی وقور چیان،۱۳۸۱)
توسعه علمی، صنعتی و فرهنگی هر کشور بدون پرداختن به امر پژوهش با موفقیت چندانی همراه نخواهد بود. در واقع پژوهش موتور محرک پیشرفت و توسعه محسوب می‌شود. حتی اگر نشانه‌هایی از توسعه بدون پرداختن به مبانی پژوهشی رخ دهد آن توسعه مستمر و پایدار نخواهد بود و نمی‌تواند مسیر مطمئنی را طی کند. بنابراین، پژوهش مبنای توسعه است و تضمینی برای استمرار توسعه به شمار می‌آید. همچنین، به کار بستن نتایج پژوهش‌های انجام شده در هر زمینه به بهبود راهکار‌ها و روش‌های معمول در زمینه‌های مورد نظر منجر می‌شود. (قراملکی،۱۳۹۱)
پژوهش ملت­ها را به حرکت در می آورد، مدارس را زنده، دانشگاه­ها و حوزه ها را بالنده نگاه می­دارد. فرایند توسعه از تلاش های خلاق پژوهشگر شکل می گیرد. انسان ها خود مولد توسعه و هدایت گر آن هستند و از منبع حاصل از آن بهره­مند می شوند وخود نیز مسئولیت مستقیم انجام تمام وظایف وفعالیت­های این فرایند را برعهده دارند ( صفری ،۱۳۸۶).
همان طور که اشاره شد می توان نتیجه گرفت که پژوهش موتور توسعه است و در واقع روحیه جستجو وپژوهش یکی از نشانه های بهبود سازمان هاست (برومند ،۱۳۸۸)
۷-۲-۲ عوامل مؤثربر توسعه پژوهش
عوامل متعددی در توسعه پژوهش دخالت دارند که ذکر همه آن‌ها در این مختصر نمی‌گنجد. با این حال می‌توان به اختصار عوامل توسعه پژوهش را به سه بخش عوامل سخت افزاری، عوامل نرم افزاری و نیروی انسانی تقسیم نمود. منظور از عوامل سخت افزاری همه امکانات فیزیکی و زیرساخت‌های بنیادی است که امکان انجام پژوهش در حوزه‌های مختلف را برای پژوهشگران فراهم می‌آورد. مثلا وجود ابزارهای پژوهشی از قبیل دستگاه‌ها و آزمایشگاه‌های پیشرفته و امکانات شبکه‌ای و رایانه‌ای از جمله این منابع سخت افزاری محسوب می‌شوند. منظور از امکانات نرم افزاری جریان اطلاعات و دانش میان پژوهشگران است که از طریق مجله‌ها و منابع علمی دیگر به صورت چاپی یا الکترونیکی صورت می‌پذیرد. در‌‌نهایت، بخش سوم این مجموعه نیروی انسانی و پژوهشگرانی است که با دانش و تلاش خود می‌توانند امکانات سخت افزاری و نرم افزاری را به خدمت گرفته و طرح‌های پژوهشی گوناگون را تدوین و اجراکنند. علاوه براین، توسعه آتی پژوهش در هر کشور مبتنی بر گسترش رویکرد پژوهش‌مدار در آموزش آن کشور است که از سطح آموزش ابتدایی آغاز شده و تا پایان تحصیلات دانشگاهی استمرار می‌یابد. (قراملکی،۱۳۹۱)
۸-۲-۲وضعیت پژوهش علمی ایران در مقایسه با سایر کشور­های جهان اسلام در فاصله سال­های (۲۰۰۵-۱۹۹۵)
امروز توانایی علمی بویژه در صورتی که منجر به ابداع و فناوری شود، از ارکان ضروری توسعه اجتماعی و اقتصادی ملت­ها است و یکی از شاخص­ های سنجش این توانایی تعداد مقالات پژوهشی است که توسط دانشمندان و پژوهشگران یک کشور در سطح بین ­المللی منتشر می­گردد.اطلاعات لازم برای این شاخص از طریق پایگاه اطلاع­رسانی “وب علوم ” ارائه می­ شود. گزارش ۴۰۰ صفحه­ای منتشر شده توسط مرکز همکاری­های علمی و فنی سازمان کنفرانس اسلامی وضعیت علمی ۵۷ کشور اسلامی را برحسب فعالیت­های تحقیقاتی از جمله انتشار مقالات بین ­المللی در فاصله سال های (۲۰۰۵ – ۱۹۹۵ ) از طریق پایگاه اطلاع رسانی ” وب علوم ” اعلام می­دارد: بر اساس این گزارش ده ساله کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی در مجموع ۲۵۹۹۶۳ مقاله­ پژوهشی را از مجموع ۲۵/۱۰ میلیون مقاله (در سطح جهانی ) در نشریات بین ­المللی منتشر کرده اند .
جهان اسلام با ۵۷ کشور عضو و حدود یک­چهارم جمعیت جهان و با دارا بودن حدود ۷۰% منابع نفت و گاز جهان و یک­چهارم منابع طبیعی دیگر دارای تولید ناخالصی در حدود ۷/۱ تریلیون دلار است که این میزان از تولید ناخالص یک کشور پیشرفته اروپایی (آلمان ) نیز کمتر است. کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی، به استثنای تعداد معدودی، از نظر علم و فناوری نیز از سایر کشورهای جهان عقب­تر هستند.به عنوان یکی از دلایل این امر می توان از تخصیص حداکثر ۱/۰% تا ۲/۰% درآمد ناخالص ملی برای علم وفنآوری در این کشورها برشمرد. این در حالیست که کشورهای پبشرفته۳-۲% درآمد ناخالص خود را صرف توسعه علم می­ کنند. این امر منجر به افزایش فاصله بین کشور ها می شود وجهان به سرعت بین تولید کنندگان علم وفنآوری ومصرف­کنندگان آن تقسیم می­ شود.یکی از اهداف سازمان کنفراس اسلامی تلاش در جهت پیشبرد علمی کشورهای مسلمان می­باشد. تأکید عمده در این بخش، موقعیت علمی کشور جمهوری اسلامی ایران ومقایسه آن با ۸ کشور مسلمان دیگر می­باشد. که به بررسی میزان تولیدات علمی هر کشور در دهه ( ۲۰۰۵- ۱۹۹۵میلادی ) می ­پردازد.(نیرنیا و همکاران،۱۳۸۵)
۱-۸-۲-۲ایران
ایران دارای یکی از بالاترین نرخ­های سواد در منطقه می­باشد. (۴۰/۷۹%)، به گونه ­ای که ۶/۸۵ مردان و ۷۳% زنان آن با سواد هستند( آمار سال ۲۰۰۳). دانشگاه­ها ومؤسسا­ت تحقیقاتی این کشور، در دهه( ۲۰۰۵- ۱۹۹۵میلادی )،۱۹۱۱۴مقاله در نشریاتISI^[13] به چاپ رسانیده­اند. اکثر این مقاله­ها در رشته­ های شیمی، مهندسی و رشته­ های پزشکی بوده اند.الگوهای پژوهشی نشانگر انتشار ۲۴۹۷ مقاله به طور متوسط در هر سال می باشند. دانشگاه تهران با ۱۹۶۲ مقاله منتشره در رأس فهرست قرار دارد. جدول۱-۲ فهرست دانشگاه های برتر ایران را که در فاصله سال های (۲۰۰۵ –۱۹۹۵) دارای بیشترین مقالات بین المللی (ISI) بوده ­اند، نشان می دهد(همان منبع)
جدول۱-۲ فهرست دانشگاه های برتر ایران(۲۰۰۵-۱۹۹۵)

ردیف
نام دانشگاه / مؤسسه
تعداد مقالات
درصد
۱
دانشگاه تهران
۱۹۶۲
۱۰.۲۶
۲
دانشگاه شیراز
۱۶۵۲
۸.۶۴
۳
دانشگاه صنعتی شریف
۱۵۱۴
۷.۹۲
۴
دانشگاه تربیت مدرس
۱۱۰۱
۵.۷۶
۵
دانشگاه علوم پزشکی تهران

پ ) منطقه گرمسیر یا منطقه مراتع زمستانه: این منطقه در تابستان بسیار سوزان است، حال آن که در فصل سرما
در اینجا آب­­و­­­هوا بسیار مطبوع است. روی هم رفته خرم­آباد دارای زمستانی معتدل و تابستانی گرم است. از ویژگی­های آب و هوایی آن اعتدال هوا، کاهش اختلاف دمای سالانه به دلیل رطوبت و کمی مدت یخبندان می­باشد (نقی بیرانوند ۱۳۹۱ ).
۳ – ۵ – ۱ – دما
دما یکی از عناصر مهم اقلیمی است که در اثر تابش خورشید که منبع انرژی حرارتی زمین است ایجاد می­ شود و نقش مهمی در زندگی انسان و پراکنش حیوانات و گیاهان دارد. تاثیر دما بر گیاهان را نمی­ توان نادیده گرفت زیرا تمام فرایند­های فیزیکی، شیمیایی، بیوشیمیایی درون گیاهان تحت تاثیر دمای هوا و خاک قرار می­گیرد. عوامل مختلفی در میزان انرژی دریافتی و دمای منطقه نقش موثر دارند که عبارتند از: عرض جغرافیایی، جهت ناهمواری­ها، ارتفاعات و تاثیر توده­های هوای سرد و گرم در فصول مختلف سال، بنابراین عوامل نامبرده شده در کنترل دمای منطقه نقش دارند. میانگین حداکثر دما در خرم­آباد ۳/۲۵ درجه سانتی ­گراد و میانگین حداقل دما ۱/۹ درجه سانتی ­گراد می­باشد. متوسط دما در خرم آباد ۳/۱۷ درجه سانتی گراد و حداکثر مطلق دما در خرم­آباد ۴۷ درجه سانتی ­گراد مربوط به مرداد­ماه است که در سال­های ۱۳۳۹ و ۱۳۴۰ اتفاق افتاده است. حداقل مطلق دما ۶/۱۴- درجه سانتی ­گراد مربوط به دی ماه است که در سال ۱۳۸۶ اتفاق افتاده است ( بانک اطلاعات هواشناسی استان لرستان سال ۱۳۹۱ ).

نمودار ۳ – ۱ – وضعیت دمای فصلی و سالانه ۳۰ ساله ایستگاه خرم­آباد
۳ – ۵ – ۲ – بارش
بارش که در تامین منابع آبی مهم­ترین عامل اقلیمی محسوب می­ شود، یکی از متغیرترین پدیده ­های هواشناسی است، به طور کلی بارش زمانی حادث می­ شود که هوای مرطوب تا ارتفاع معینی بالا رود تا بر اثر سرد شدن بی­رویه به نقطه اشباع برسد. عدم وجود هر یک از دو عامل مانع وقوع بارش می­ شود. در فصل زمستان در خرم­آباد به علت وجود هر دو عامل، بارش روی می­دهد، حال آن­که در فصل تابستان به­ علت استقرار مراکز پرفشار جنب حاره عامل صعود وجود نداشته است. در ضمن رطوبت کافی نیز موجود نمی ­باشد. لذا در تابستان بارندگی رخ نمی­دهد (بانک اطلاعات هواشناسی استان لرستان ۱۳۹۱ ). زمان بارش به طور کلی در زمستان و اوایل بهار و در پاییز است که بیشتر نامنظم و دارای تغییرپذیری بوده و همچنین بیشتر ریزش­ها در فصل زمستان به صورت برف می­باشد که اغلب در دامنه­ها و تا اواسط بهار باقی می­ماند و با گرم شدن هوا ذوب گشته و باعث پر آب شدن رودها و در پاره­ای مواقع باعث طغیان آن­ها می­گردد. متوسط بارش در خرم­آباد ۵۱۲ میلی­متر می­باشد که بیشترین بارش­ها مربوط به فصل زمستان است و در فصل تابستان خرم­­آباد از بارش کمی برخوردار است. بیشترین بارش ۶/۸۱۴ میلی­متر که در سال ۱۳۷۱ اتفاق افتاده است و کمترین بارش هم ۸/۲۲۰ میلی­متر در سال ۱۳۷۸ اتفاق افتاده است (بانک اطلاعات هواشناسی استان لرستان ۱۳۹۱ ).
۳ – ۶ – بادهای غالب در شهرستان خرم­آباد
از نظر وزش باد در شهرستان خرم­آباد موارد زیر قابل ذکر است: باد غالب اغلب از جهت جنوب­­غربی می­وزد، سهم باد غالب از کل باد سالانه به میزان ۱۶ درصد است، میانگین سرعت باد روزانه برابر با ۲/۶ متر بر ثانیه است. سهم باد آرام در سال برابر با ۸/۵۵ درصد و سرعت شدیدترین باد در طول دوره آماری برابر با ۴۰ متر بر ثانیه و از سمت غرب می باشد (اداره کل هواشناسی استان لرستان – مرکز آمار ).
فصل چهارم : مواد و روش­ها
فصل چهارم­­
مواد و روش­ها
۴ – مواد و روش­ها
۴ – ۱ – ایستگاه هواشناسی منطقه مورد مطالعه
در مطالعات مربوط به آب­و­هواشناسی، دانسته ­های آب­و­هوایی ایستگاه­های آب­و­هواشناسی و سینوپتیکی مهم­ترین و با ارزش­ترین منابع اطلاعاتی تلقی می­شوند که از دیده­بانی­های پیوسته در ایستگاه آب­و­هواشناسی کشور به دست می­آیند. ارقام هفتگی، ماهانه و سالانه آن در اختیار موسسات و افراد وابسته قرار می­گیرد (کاویانی و علیجانی ۱۳۸۰ ). آمار و داده ­های آب­و­هوایی به عنوان اصلی­ترین منبع اطلاعاتی به حساب می­آیند. در این گونه مطالعات که محاسبات به صورت شبکه­ ای صورت می­پذیرد، هر چه تراکم ایستگاه بیشتر باشد، نتایج حاصل از آمار و اطلاعات دقیق­تر خواهد بود. لذا محدوده کوچک­تری را در برمی­گیرد که این کار به دقت مطالعه می­افزاید.
در پژوهش حاضر جهت بررسی روند نوسانات اقلیمی از حداقل دما و روزهای یخبندان، در ایستگاه هواشناسی خرم­ آباد استفاده شده است.
جدول ۴ – ۱ – مشخصات ایستگاه سینوپتیک خرم آباد

ا ارتفاع(M)

عرض جغرافیایی (N)

طول جغرافیایی(E)

شماره ایستگاه

دوره آماری

نام ایستگاه

۰/۱۱۲۵

‘۲۹ º ۳۳

‘۲۲ º ۴۸

۴۰۷۸۲

۲۰۱۳-۱۹۸۴

خرم آباد

۴ – ۲ – متغیر­های مورد نیاز:
در این مطالعه از عناصر اقلیمی موجود در هواشناسی دو متغیر اقلیمی را مورد ارزیابی قرار داده­ایم.
۴ – ۲ – ۱ – دمای حداقل روزانه ثبت شده در طول دوره آماری سی ساله
۴ – ۲ – ۲ – روزهای یخبندان ثبت شده در طول دوره آماری سی ساله
۴ – ۳ – مواد و روش­ها
۴ – ۳ – ۱ – گردآوری داده ­های مورد استفاده
در این تحقیق از روش کتابخانه­ای استفاده شده است. اطلاعات مورد نیاز درباره عناصر آب­و­هوایی با مراجعه به منابع گوناگون محلی و اینترنتی از جمله: سایت سازمان هواشناسی استان و ادارات و نهادهای مرتبط استخراج شده است. ابتدا داده ­های ساعتی ثبت شده درجه حرارت ایستگاه خرم­آباد در هشت نوبت مختلف روزانه طبق ساعت گرینویچ گردآوری شده، و در طول ۳۰ سال دمای حداقل آن به صورت جداگانه استخراج گردید. سپس داده ­ها را به بانک اطلاعاتی Excel وارد نموده و با بهره گرفتن از نرم­افزار آماری Minitab به رسم نمودارهای آماری و محاسبه شاخص­ های مرکزی و تحلیل دیگر یافته­های تحقیق پرداخته شده است.
۴ – ۴ – همگنی داده ­ها :
۴ – ۴ – ۱ – روش آزمون همگنی برای سری­های زمانی دما
روش SNHT^[58] یکی از متداول­ترین روش­ها برای بررسی همگنی داده ­های دما و بارش می­باشد که توسط محققان زیادی در سراسر دنیا مورد استفاده قرار گرفته است. این روش توسط پژوهشگران مختلف ارائه داده شده و برای دقت بیشتر در تشخیص نوسانات جوی از ناهمگنی­ها توسط عوامل غیر جوی، این آزمون با در نظر گرفتن سری­های مرجع ^[۵۹]مورد استفاده قرار می­گیرد. در این روش سری­های زمانی مورد آزمون بر اساس پایداری تفاوت پارامتر d بین دما در ایستگاه مورد آزمون و سری مرجع پایه گذاری شده است. ناهمگنی در سری مورد آزمون توسط تغییرات در سری d آشکار می­گردد. برای کاهش تاثیر مکانی روی مقادیر دما از رابطه ( t ˍˍ t ) استفاده گردیده که t متوسط مقادیر دما و r ضریب همبستگی بین ایستگاه آزمودنی و مرجع برای مثال ( t _io ˍˍ t_o ) و ( t _jr ˍˍ t _j )، به ترتیب مقادیر دما در ایستگاه مورد آزمون و در هر ایستگاه مرجع می­باشد. پارامتر d در هر گام زمانی i برای k ایستگاه مرجع بر اساس معادله زیر محاسبه می­گردد. این آزمون از دو روش همگنی نرمال استاندارد مطلق و همگنی نرمال استاندارد نسبی انجام می­گیرد که در اینجا با توجه به اینکه فقط سری زمانی یک ایستگاه مورد بررسی قرار می­گیرد، از روش همگنی نرمال استاندارد مطلق استفاده شده است. در واقع این روش یک ضرورت برای پژوهش­های اقلیمی است که
باید قبل از هر محاسباتی انجام شود، و پس از تایید همگنی داده ­ها توسط آزمون می­توان بقیه روند مطالعات تحقیق
را ادامه داد ( نساجی زواره، ۱۳۹۲).
۴ – ۴ – ۲ – روش همگنی نرمال استاندارد مطلق:
فرض صفر این آزمون، همگنی سری را همراه با توزیع نرمال با میانگین صفر و واریانس یک در مقابل ناهمگنی سری
و وجود حداقل یک نقطه مانند M که داده ­های قبل از آن با میانگین _۱μ و داده ­های بعد از آن با میانگین _۲μ باشند را ارائه می­ کند ( الکساندرسون^[۶۰] ۱۹۸۶ ، رحیم زاده ۱۳۹۰ ). برای انجام این آزمون سری به صورت سری استاندارد شده i = 1 , 2 , …n و Z_i در می ­آید. سپس دنباله T_K از رابطه زیر محاسبه می شود.
۱ ) (
برای k = 1 , 2 ….n – ۱ که در آن Z̅ _k میانگین k داده اول و Z̅ _{n – k} میانگین n – k داده باقی مانده است، رسم می شود. راهکارهای دیگری نیز برای بررسی بیش از چند نقطه ناهمگن برای این آزمون در نظر گرفته شده است. آماره این آزمون در حقیقت بیشینه T_{0 =} Max T_k می­باشد که به عنوان نقطه تغییر نیز شناخته می­ شود (الکساندرسون و موبرگ^[۶۱] ۱۹۹۷ ).
رابطه بین آزمون T₀ , T_n به صورت زیر تعریف می­گردد:
۲ ) (
جدولی به شرح زیر توسط ( الکساندرسون و موبرگ ۱۹۹۷ )، برای مقادیر بحرانی ارائه گردید. مقادیر بحرانی برای دوره­ های آماری طولانی مدت توسط خلیق^[۶۲] و اواردا^[۶۳] ( ۲۰۰۷ ) اصلاح شد. مقادیر بحرانی در سطح اطمینان ۵% و ۱% در جدول ۴ – ۲ آمده است.

۶۸

۵- ضمائم…………………………………………………………………………………………………………………………………………..

۷۱

۶- منابع…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

فصل اول:
کلیات
(Brassica napus L.) ۱-۱ گیاه شناسی کلزا
کلزا(Brassica napus L.) گیاهی یک­ساله، متعلق به خانواده Brassicacea یا Crucifera و جنس Brassica است و با نامهای rape، Oilseed rape، rapa، rappi، rapeseed شناخته می­ شود. کلزا آلوتتراپلوئید با ۱۹ جفت کروموزوم ۳۸X=4=n2 از تلاقی دو گونه شلغم روغنی(B.compestris/rapa L.) و کلم روغنی (B.oleracea) و دو برابر شدن کروموزم­ها در هیبرید حاصل به وجود آمده است. شکل ۱ که به مثلث یو^[۱] مشهور است روابط ژنومی گونه­ های رزاعی جنس براسیکا را نشان می­دهد (کیمبر، ۱۳۷۸).
شکل ۱- ۱ – روابط ژنتیکی گونه­ های دیپلوئید و تتراپلوئید جنس براسیکا (کیمبر، ۱۳۷۸).
از نظر گیاه­شناسی کلزا دارای دو تیپ پاییزه و بهاره است. در شرایط مطلوب عملکرد نوع پاییزه ۲۰ تا۳۰ درصد بیشتر از نوع بهاره است (دهشیری، ۱۳۷۹). کلزا یک گیاه سرمادوست و روز بلند بوده و بهترین رشد آن در دمای°C20-15 می­باشد. کلزا گیاهی است علفی با دوره رشد یک­ساله، شاخه­ های راست و منشعب و دارای ریشه­ای راست که طول و تعداد ریشه ­های فرعی بسته به نوع واریته متفاوت است. گل آذین آن از نوع خوشه است و اغلب گل­ها به رنگ زرد هستند. گل­ها کامل و دارای چهار کاسبرگ، چهار گلبرگ وچهارپرچم بلند و دو پرچم کوتاه، مادگی دو برچه­ای و میوه خورجین است که هر میوه خورجین دارای ۱۵ تا۴۰ بذر کوچک است بذر­های این گونه به رنگ سیاه هستند و نسبت روغن و پروتئین در بذر آن زیاد و مقدار الیاف در کنجاله کمتر است (کیمبر، ۱۳۷۸).
۱-۱-۱ ارقام کلزا
ژنوتیپ­های کلزا را ممکن است بر اساس مقدار اسیدهای اروسیک و اولئیک در روغن و مقدار گلوکوزینولات در کنجاله گروه­بندی نمود. ژنوتیپ­ها و یا گروه های ۱ و۲ را کلزا گویند (خواجه پور، ۱۳۸۳):
۱- ژنوتیپ­ها یا ارقامی که بیش از ۴۵ درصد اسید اروسیک دارند و برای استخراج اسید اروسیک مورد استفاده قرار می­گیرند. امروزه ارقامی را اصلاح کرده ­اند که ۴۵ تا ۵۵ درصد اسید اروسیک و یا مقدار بالایی اسید بهنیک^[۲] دارند و از آنها منحصرا” برای استخراج این اسیدها استفاده می­ کنند. روغن خالص این دو اسید (۹۰ تا ۹۵ درصد اسید اروسیک و ۸۵ درصد اسید بهنیک) کاربرد وسیعی در صنعت دارد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲- ارقامی که اسید اروسیک آنها پائین است، اما مقدار زیادی اسید اولئیک و مقدار کمی اسید لینولنیک دارند. روغن این ارقام کاربرد وسیعی در صنایع مختلف دارد. یکی از کاربردها، تغییر اسید اولئیک به استرمتیل اولئات و مصرف آن به عنوان سوخت موتورهای دیزل است.
۳- ارقامی که کمتر از ۲ درصد اسید اروسیک در روغن و کمتر از ۳۰ میکرومول گلوکوزینولات در هر گرم کنجاله دارند و در گروه کانولا(canola) قرار می­گیرند. روغن کانولا کاربرد خوراکی داشته و کنجاله آن در تغذیه دام و طیور قابل استفاده است.
در یک تقسیم ­بندی دیگر ارقام کلزا را به ۴ دسته تقسیم می­ کنند (شهیدی و فروزان، ۱۳۷۶):
۱- کلزاهای سنتی^[۳]
ارقامی که حاوی ۶۰-۲۲ درصد اسید اروسیک در روغن و ۲۰۵-۱۰۰ میکرومول گلوکوزینولات در هر گرم کنجاله هستند و به ^[۴]HEAR معروف بوده و امروزه هنوز تولید می­شوند.
۲- ارقام یک­صفر^[۵]
معمولا واریته­های کانادایی بوده و حاوی کمتر از ۵ درصد اسید اروسیک در روغن و ۲۰۵-۱۰۰ میکرومول گلوکوزینولات در هر گرم کنجاله هستند. عبارت یک­صفر نشان­دهنده این است مقدار اسید اورسیک آن با کارهای اصلاحی کاهش داده شده است.
۳- ارقام دو­صفر^[۶]
نوع تکامل یافته ارقام یک­صفر بوده و حاوی کمتر از ۲ درصد اسید اروسیک در روغن و ۳۰-۱۸ میکرومول گلوکوزینولات در هر گرم کنجاله هستند. عبارت دو­صفر نشان­دهنده این است که علاوه بر اسید اروسیک، مقدار گلوکوزینولات نیز با کارهای اصلاحی کاهش داده شده است. رقم Tower اولین رقم کلزای دو­صفر تولید شده می­باشد.
۴- ارقام سه­صفر^[۷]
نوع اصلاح شده ارقام B.compestris بوده و اصطلاحا به آنها “Candle” می­گویند و حاوی حداقل میزان اسید اروسیک می­باشند. این ارقام علاوه بر اصلاح از نظر اسید اروسیک و گلوکوزینولات، از نظر فیبر نیز اصلاح گردیده­اند.

الف
ب
شکل ۱-۲- تصویری از گیاه کلزا: الف) گل، ب) گیاه (Foto © M.Wiora).
۱-۱-۲ کلزا و اهمیت اقتصادی آن
دانه­ های روغنی پس از غلات، دومین ذخایر غذایی جهان را تشکیل می­ دهند. این محصولات علاوه بر دارا بودن ذخایر غنی اسید چرب، حاوی پروتئین نیز می­باشند (Raymer, 2002). روغن­های خوراکی و کنجاله­های مغذی پروتئینی که حاصل فرایند روغن­کشی از دانه­ های گیاهان روغنی هستند، بخشی از غذای روزانه انسان و دام را تشکیل می­ دهند. علاوه بر این دانه­ های روغنی مصارف صنعتی، دارویی نیز دارند .(Adamsen and Cofflet, 2005)کلزای روغنی مهم­ترین گونه زراعی جنس براسیکا می­باشد و به احتمال قوی فرم وحشی آن به اروپا و آفریقای شمالی محدود می­ شود (کیمبر، ۱۳۷۸). کلزا در قرن ۱۹ به عنوان منبعی برای روغن­کاری موتور بخار استفاده می­شده و بخاطر مقادیر بالای گلیکوزینولات و طعم تند آن کمتر به عنوان غذای حیوانات و انسان مورد استفاده قرار می­گرفت. کلزای اصلاح شده دارای گلیکوزینولات کمتر و روغن خوش طعم­تری می­باشد. تولیدکنندگان آن اتحادیه اروپا، کانادا، ایالت متحده آمریکا، استرالیا، چین و هند می­باشند (Mollers, 2002). طبق بررسی­های بخش کشاورزی ایالت متحده آمریکا، کلزا سومین منبع روغن گیاهی در جهان در سال ۲۰۰۰ بعد از روغن سویا و نخل روغنی می­باشد (Albarrak, 2006). روغن کلزا حاوی اسید های چرب امگا ۶ و امگا ۳ به نسبت ۱:۲ است. روغن کلزا یکی از مهم­ترین روغن­های مفید برای قلب است و گزارش شده که میزان کلسترول و سرم تری گلسیرید را کاهش می­دهد و مانع به هم چسبیدن پلاکت­ها می­ شود. روغن Brassica napus L. بیشتر به شکل مارگارین و روغن سالاد مورد مصرف انسان می­باشد (۲۰۰۲ Mollers,). روغن این گیاه به علت دارا بودن کلسترول پایین، داشتن خاصیت آنتی اکسیدانی و اثرات بیولوژیکی مفید و ضدسرطان، برای سلامتی انسان مطلوب می­باشد ((Syed et al., 199. در سالهای اخیر، تولید کلزا به علت سازگاری آن به شرایط آب و هوائی مختلف مورد توجه است و نواحی کاشت آن از ۱۹۰۰۰ هکتار در سال ۲۰۰۰ به ۲۸۰۰۰ در سال ۲۰۰۶ افزایش یافته است (et al., ۲۰۰۷ Fanaei). دانه­ های روغنی کلزا با میانگین روغن ۴۰ درصد (براساس وزن خشک دانه)، برای مصارف روغن و غذا بکار می­رود و کنجاله آن به عنوان تغذیه دام استفاده می­ شود (McGregor, 1995 Kimber and). تولیدات جهانی روغن کلزا بالاتر از سویا وآفتابگردان است (Flagella et al., ۲۰۰۰). پارامترهای ژنوتیپی و محیطی مقدار و کیفیت روغن کلزا را تعیین می­ کنند (Flagella et al., ۲۰۰۲). با توجه به مصارف خوراکی و صنعتی و افزایش سطح زیر کشت آن در ایران و نقش مهمی که این محصول می ­تواند در کاهش وابستگی به خارج از کشور در زمینه واردات روغن گیاهی داشته باشد، افزایش میزان عملکرد این محصول مورد توجه قرار گرفته است.

ب
الف
شکل۱-۳- تصاویری از گیاه کلزا: الف) مزرعه کلزا، ب) بذر کلزا Foto © M.Wiora)).
۱-۲ تنش خشکی
در میان تنش­های مختلف که رشد ، متابولیسم و عملکرد گیاهان را در محیط­های طبیعی تحت تأثیر قرار می­ دهند، خشکی مهم­ترین عامل غیر­زنده­ای است که تولید محصولات کشاورزی را محدود می­سازد و ۴۰ تا ۶۰ درصد از اراضی کشاورزی جهان را تحت تاثیر قرار می­دهد ( .(Bery, 1997; Reddy et al., ۲۰۰۴
با وجود این که آب از فراوان­ترین ترکیبات روی زمین بوده و دو سوم از سطح زمین را آب فراگرفته، اما در بخش
عمده­ای از جهان کمبود آب، عامل محدود­کننده تولید محصولات کشاورزی شناخته می­ شود(Khajeh hosseini and Powell, 2003).
نقش آب در گیاهان عبارت است از:
۱- به عنوان یک یک ماده ساختمانی با هزینه متابولیکی خیلی کم عمل می­ کند.
۲- به عنوان یک محیط جهت انجام واکنش­های متابولیکی متابولیسم عمل می­ کند.
۳- کاهش نوسانات درجه حرارت.