۲-۲ سرطان

۲-۲-۱تعریف سرطان

سرطان^[۴۶] زمانی ایجاد می شود که سلول های قسمتی از بدن شروع به رشد غیر قابل کنترل کنند . اگرچه سرطان ها انواع مختلفی دارند، اما همه آن ها زمانی ایجاد می‌شوند که سلول های غیر طبیعی خارج از کنترل، شروع به رشد می‌کنند. سلول های سرطانی بیشتر از سلول های طبیعی عمر کرده و تکثیر می‌شوند (مهرور،۱۳۹۳).

۲-۲-۲ سرطان در کودکان

سرطان کودکان به مواردی از سرطان ها اطلاق می شود که در کودکان زیر ۱۵ سال تشخیص داده می شود (میرزایی و یزدی و نویدی،۲۰۱۰) . اگر میزان مرگ ومیر بیماری های دوران کودکی (خصوصاً بیماری های عفونی) در کشورهای صنعتی و در حال توسعه کاهش یافته، اما شمار کودکان با تشخیص سرطان افزایش یافته است (چیری ولا^[۴۷]،۲۰۰۹).

در اروپا و آمریکا، این بیماری علت اصلی مرگ و میر در کودکان ۵ الی ۱۴ سال گزارش شده است و شیوع آن در این گروه سنی تقریبا ۱۲۹ در یک میلیون نفر می‌باشد (ویلسون^[۴۸]،۲۰۰۸). مطالعات نشان می‌دهد طی چند دهه ی گذشته میزان بروز سرطان در کودکان افزایش کمی داشته است و سالانه در دنیا ۱۶۰ هزار مورد جدید ابتلا به سرطان و ۹۰ هزار مورد مرگ بر اثر سرطان در کودکان کمتر از ۱۵ سال ثبت می شود، اما متاسفانه در کشور ما از شیوع و بروز سرطان اطلاعات کاملی در دست نیست (اکبری،۱۳۹۳). سرطان های دوران کودکی در دو گروه سنی بروز بیشتری دارند، یک دوره در اوایل کودکی و یک دوره نیز در زمان نوجوانی. ‌در سال‌ های اوایل زندگی تومورهای جنینی مانند نوروبلاستوم^[۴۹]، تومور نفروبلاستوم^[۵۰]، رتینوبلاستوم^[۵۱]، رابدومیوسارکوم^[۵۲]، مدولوبلاستوم شایع ترین تومورها هستند. در محدوده سنی۲ الی ۵ سالگی علاوه بر تومورهای جنینی، در مجموع لوسمی حاد، لنفوم های غیر هوچکین^[۵۳] و گلیوم بیشترین بروز را دارند (جفرودی،۲۰۰۹).

امروزه با پیشرفت علم پزشکی و تکنولوژی مربوط به آن، به تدریج بیماری سرطان در کودکان و نوجوانان از یک بیماری حاد و کشنده، به یک بیماری مزمن تبدیل شده و میزان بقاء افزایش یافته است (فرهمند،۲۰۱۰). در حال حاضر بیشتر از ۵۰ درصد از کودکانی که از سرطان رنج می‌برند حدود ۵ سال یا بیشتر زنده می مانند و به مرحله بزرگسالی می‌رسند (چااو^[۵۴]،۲۰۰۳). علی رغم افزایش میزان بقاء، سرطان شرایط تهدید کننده ی زندگی را فراهم می‌کند و تغییرات اساسی را در کودک و خانواده به وجود می آورد (ایزر،۲۰۰۵). علاوه بر این عوارض جانبی منفی ناشی از خود بیماری و درمان های آن، پیامدهای منفی طولانی مدتی را در پی دارد، طوری که حتی بعد از پایان درمان نیز عملکرد عاطفی و روانی کودک متاثر می شود (استم^[۵۵]،۲۰۰۶). عدم کنترل این عوارض، سبب تشدید اثرات منفی بر زندگی این بیماران شده و ممکن است هر نوع مزیت افزایش بقاء را به دلیل افزایش هزینه عوارض جانبی خنثی کند (آقابراری،۲۰۰۷).

زندگی کودک بیمار، در نتیجه درد ناشی از خود بیماری و روش های درمان تهاجمی و همچنین کاهش انرژی جهت لذت بردن از فعالیت های معمول روزانه، به خطر می افتد (وادورووا^[۵۶]،۲۰۰۴). شیوه های درمان باعث می‌شوند که کودک مدام خسته و بیمار باشد. این کودکان هم چنین مستعد عفونت هستند و به طور مستمر در بیمارستان بستری می‌شوند که منجر به جدا شدن کودک از خانواده و اجتماع می شود (پک^[۵۷]،۲۰۱۰) .درمان های سرطان توأم با عوارض است که به طور کوتاه مدت یا طولانی مدت زندگی فرد را به خطر می اندازد (ضیغمی محمودی،۲۰۰۸). هدف از درمان هایی که امروزه برای کودکان سرطانی استفاده می شود، نه تنها افزایش میزان بقاء بلکه هم چنین افزایش کیفیت زندگی این کودکان می‌باشد (کیریتسی^[۵۸]،۲۰۰۹).

۲-۲-۳نیازهای والدین کودکان مبتلا به سرطان

بروز بیماری سرطان اکثرا در خانواده شرایط نامساعدی را برای اعضای خانواده به وجود آورده و کارکرد و عملکرد خانواده در ابعاد مختلف را با مشکل رو به رو می‌سازد و در تمام لحظات دوره بیماری می‌تواند خانواده را متاثر کند به طوری که آثار این گونه بیماری ها بیشتر از این که به درون فرد محدود باشد شبکه کلی ارتباط ها و پیوستگی های اطراف بیمار را تهدید می‌کند (چناپارچی،۱۳۹۱). مک دانیل، هپورت، دوهرتی(۱۹۹۳)، ‌در مورد این وضعیت می‌گویند بایستی از یک سو روی تندرستی فرد و از سویی دیگر بر سطح کارکرد کلی خانواده تمرکز کرد. از این رو پزشک با تشخیص بیماری سرطان تنها به کشف یک حالت ارگانیک دست نزده است. وقتی فردی را با اعلام وضعیتی مبتلا به سرطان معرفی می‌کند از وضع جسمانی او فراتر می رود و در واقع بیماری سرطان به طور هم زمان در چندین سطح سیستمی (زیستی-روانی-اجتماعی-خانوادگی)رخ می‌دهد (کارلسون،۱۳۸۴). بروز ناگهانی بیماری سرطان حوزه های مختلف حیات اجتماعی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و اثر تخریبی آن در خانواده و محیط کار حس می شود. قواعد و نقش های خاص هر یک از این محیط های ذکر شده بهم می ریزد و این را نشان می‌دهد که وضعیت بیماری سرطان باید در جای جای زندگی اجتماعی مورد مطالعه قرار گیرد (آدام،۱۳۸۵). به اعتقاد لارسن (۱۹۹۸) مراقبین خانگی بیمار، بیماران پنهانی هستند که با فشار روانی –اجتماعی در خانواده سطح عملکرد سلامتی آن ها و دیگر اعضاء در معرض مخاطره قرار می‌گیرد. با برداشت محتاطانه از اعتقاد لارسن شاید بتوان خانواده بیمار مبتلا به سرطان را بیمار پنهانی دانست که می توان آن ها را در فشار ناشی از بیماری با بیمار مبتلا به سرطان سهیم دانست (ذوالعدل،۱۳۸۶). دیدگاه حاضر به بیماری سرطان، سرطان شناسی روانی – اجتماعی (سایکوسوشال آنکولوژی^[۵۹]) است. دیدگاهی که اعتقاد دارد موضوعات روانی-اجتماعی آنکولوژی فقط به بیماران اختصاص ندارد بلکه خانواده بیمار و گروه درگیر با بیمار هم مدنظر هستند. مضاف بر این سرطان از جمله بیماری هایی است که نیازمند کار گروهی و تخصص های بین رشته ای است و هرگز در قالب یک رشته یا یک فرد نتیجه بخش نخواهد بود و با توجه به شیوع روزافزون و کاهش سن ابتلای آن و مهم تر از همه پیامدهای آن بر سلامت (فرد،خانواده و جامعه) پژوهشگران و محققان را باید برآن دارد که به بررسی بیماری سرطان در ابعاد روانی- اجتماعی و در سطوح فردی، خانوادگی و اجتماعی بپردازند (چناپارچی،۱۳۹۱).