توانایی­ پردازش اطلاعات برای پاسخ­دهی اثر بخش به موقعیت­ها، تسهیل یادگیری، رفتار اجتماعی و کارکردهای روزمره شخص مهم ‌می‌باشد و اختلال در هر کدام از این حوزه ها می ­تواند باعث بروز مشکلاتی در زمینه­ تحصیلی و زندگی اجتماعی شود ‌بنابرین‏ بررسی ناتوانی حوزه ­های پردازش اطلاعات در کودکان با اختلال یادگیری دارای اهمیت اساسی ‌می‌باشد. علی­رغم اهمیت این نوع مقیاس در شناسایی و تشخیص مشکلات حوزه ­های پردازش شناختی کودکان با اختلال یادگیری استفاده از این ابزار در جامعه پژوهشی و آموزشی کشور انجام نشده است.

با توجه به موارد فوق، مسئله اصلی در پژوهش حاضر بررسی مشکلات حوزه ­های پردازش اطلاعات کودکان با اختلال یادگیری ‌می‌باشد و محقق ضمن بررسی این مشکلات با بهره گرفتن از ابعاد پرسشنامه پردازش شناختی، به بررسی خصوصیات روان­سنجی این ابزار جهت کاربرد گسترده ­تر آن در جامعه ایرانی اقدام می­ کند.

۱-۳- اهمیت و ضرورت پژوهش

یادگیری ابزار عمده سازگاری انسان با محیط در حال تغییر خود است. اگر کودکان و نوجوانان در جهان پیچیده امروز نتو­­انند یاد بگیرند، نمی ­توانند خوب زندگی کنند. از دیدگاه نظریه پردازش اطلاعات، یادگیری فعالیتی مستمر برای پردازش اطلاعات ‌می‌باشد بدان­گونه که یادگیری، فرایند دریافت محرک­های محیطی به وسیله گیرنده ­های حسی، و گذر از حافظه حسی و حافظه کوتاه مدت و به رمز درآوردن و معنی­دار کردن محرک­ها و نهایتاً قرار گرفتن در حافظه دراز مدت تعریف شده است. بنابرین یادگیری زمانی صورت ‌می‌گیرد که اطلاعات تمام مراحل حافظه را طی کرده و وارد حافظه دراز­مدت شود. به نظر می­رسد که کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری به دلیل کارکرد بد مغز، اطلاعات را به شیوه­ای متفاوت از سایر کودکان دریافت و پردازش ‌می‌کنند ‌بنابرین‏ در یادگیری دچار نارسایی و مشکلات می­شوند (بشرپور و همکاران، ۱۳۹۱). نارسایی پردازش اطلاعات کودکان با اختلال یادگیری، در زمینه­هایی چون رمزگشایی یا شناسایی واژه، درک خواندن، محاسبه، استدلال ریاضی، املاء یا بیان نوشتاری مشخص شده است. یک ناتوانی که در بافت تحصیلی آشکار می­ شود، ممکن است بر سایر زمینه­ ها­ هم پیامد منفی داشته باشد. برای مثال فعالیت­های روزمره شخص در منزل ممکن است تحت تاثیر حافظه ضعیف، استدلال نارسا و یا حل مسئله قرار بگیرند. علاوه بر این روابط اجتماعی و یا کارکردهای هیجانی نیز ممکن است به دلیل نارسایی پردازش شناختی تحت تاثیر قرار گیرد، این امر موجب می­ شود که فرد در تفکر یا رفتار و یا درک رفتار دیگران دچار اشتباهاتی شود (ساتاسنیس، فیورست و رورک^[۱۶]، ۱۹۹۷؛ به نقل از بشر پور و همکاران، ۱۳۹۱). مطالعات مختلفی نشان می­ دهند که کودکان با اختلال یادگیری نقص سرعت پردازش دارند (شاناهان^[۱۷]، پینینگتون^[۱۸]، یریس^[۱۹]، اسکات^[۲۰]، بودا^[۲۱]، ویل­کات^[۲۲]، اولسون، دیفرایس^[۲۳]؛ ۲۰۰۶). برخی از آن­ها مشکلات جدی در توجه دارند (رضایی و سیف نراقی، ۱۳۸۵)، ولی حمایت پژوهشی متناقضی درباره نقص پردازش بینایی و شنیداری پیش ­بینی شده در اختلال یادگیری به دست آمده است. برخی از کودکان با اختلال یادگیری در پردازش دیداری مشکل دارند (علیزاده، ۱۳۷۳) اما بر اساس شواهد موجود به نظر می­رسد که این مشکلات همانند مشکلات پردازش شنیداری شایع نمی ­باشد و برای بررسی میزان چنین ناتوانایی­هایی به پژوهش­های بیشتری نیاز است.

از آنجا که وجود هر گونه نارسایی در پردازش اطلاعات می ­تواند منجر به رفتارهای ناسازگارانه، مشکلات تحصیلی و دشواری در پرداختن به امور روزمره گردد، بررسی نارسایی­های حوزه ­های پردازش اطلاعات در کودکان با اختلال یادگیری که دارای مشکلات اساسی در یادگیری و سازگاری اجتماعی هستند هم جهت شناخت بهتر ویژگی­های نوروسایکولوژی این افراد و هم برای طراحی روش­های درمانی کارآمد و مبتنی بر نیاز آن­ها ضروری به نظر می­رسد. ‌بنابرین‏ پژوهش فعلی گام مهمی را در ارزیابی نقاط قوت و ضعف حوزه ­های پردازش اطلاعات کودکان با اختلال یادگیری جهت توصیه­ های آموزشی و درمانی ‌به این کودکان را ارائه می­ کند. نتایج این پژوهش برای مشاوران، روانشناسان، معلمان و حتی والدین کودکان با اختلال یادگیری مفید بوده و آن­ها را قادر می­سازد تا با شناسایی نقاط قوت و ضعف حوزه ­های پردازش اطلاعات، به درمان و مداخلات مربوطه مبادرت ورزند.

۱-۴- اهداف پژوهش

۱-۴-۱- هدف کلی

بررسی ابعاد پردازش اطلاعات در دانش ­آموزان با اختلال یادگیری است.

۱-۴-۲- اهداف جزئی

۱٫ بررسی تفاوت ابعاد مختلف پردازش اطلاعات در دانش ­آموزان با اختلال یادگیری .

۲٫ بررسی روایی مقیاس پردازش شناختی.

۳٫ بررسی پایایی مقیاس پردازش شناختی.

۴٫ بررسی تفاوت دختران و پسران با اختلال یادگیری با توجه به عامل پایه تحصیلی در ابعاد مختلف مقیاس پردازش شناختی.

۱-۵- سوالات پژوهش

۱٫ آیا بین ابعاد مختلف مقیاس پردازش شناختی در دانش ­آموزان با اختلال یادگیری تفاوت وجود دارد؟

۲٫ آیا مقیاس پردازش شناختی از روایی قابل قبولی برخوردار است؟

۳٫ آیا مقیاس پردازش شناختی از پایایی قابل قبولی برخوردار است؟

۴٫ آیا بین دختران و پسران با اختلال یادگیری با توجه به عامل پایه تحصیلی در ابعاد مقیاس پردازش شناختی تفاوت وجود دارد؟

۱-۶- تعاریف مفهومی متغیرها

۱-۶-۱- پردازش اطلاعات

بر اساس یکی از نظریه­ های باسابقه و شناخته شده پردازش اطلاعات که به نظریه یا الگوی سه مرحله­ ای اتیکنسون و شفرین^[۲۴](۱۹۶۸؛ به نقل از سیف، ۱۳۸۹) شهرت دارد، ابتدا محرک­های محیطی مانند نور، صدا، حرارت، بو و غیره به وسیله گیرنده ­های مختلف حسی چون گوش، پوست، چشم، بینی و غیره دریافت می­شوند و برای مدت کوتاه (۱تا۳ ثانیه) در ثبت حسی ذخیره می­گردند. ما از طریق فرایند توجه و ادراک، از وجود این محرک­ها آگاه می‌شویم. بخشی از این اطلاعات که بر اثر توجه به صورت الگوهای تصویر ذهنی، معانی یا صداها رمز گردانی می­شوند وارد حافظه‌ کوتاه‌مدت می‌­شوند. اطلاعات وارد شده به حافظه کوتاه مدت برای مدت ۱۵ تا۳۰ ثانیه در این حافظه ذخیره می­شوند. بخشی از این اطلاعات که با اطلاعات یادگرفته ‌شده قبلی ارتباط برقرار ‌می‌کنند به حافظه دراز‌مدت انتقال می­یابند و مابقی با اطلاعات جدید جانشین می‌شوند. اطلاعات وارد شده به حافظه‌ درازمدت به صورت مواد سازمان یافته در می­آیند که برای مدت طولانی در آنجا باقی می‌مانند. اطلاعات موجود در حافظه دراز مدت در صورت لزوم به حافظه کوتاه مدت بازگشته و شخص بر اساس آن پاسخ می­دهد (سیف، ۱۳۸۹).

۱-۶-۲- اختلال یادگیری