د- با توجه به تورم موجود در جامعه و گرانی همه سالهی همهی اجناس و کالاها میزان مهریه نیز باید افزایش پیدا کند.
هـ- رقابت و چشم و همچشمی موجود در همهی شئون جامعه، به مهریه نیز سرایت کرده و خانواده ها برای اینکه از یکدیگر در این خصوص نیز عقب نیافتند، به این رقابت دامن میزنند.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
همهی این دلایل به خانواده دختر باز میگردد و نگرانی آنها از زندگی آینده او، خود دلیل موجهی بر این است که بر مهریهی سنگین پافشاری کنند.
و-به نظر نگارنده دلیل اصلی بالا رفتن مهریه، که به مرد برمیگردد، از آن غفلت شده و این است که مرد هنگام ازدواج و تعیین مهریه با توجه به عرف حاکم خود را ملزم به پرداخت مهریه نمیداند. مرد هنگام انعقاد عقد نکاح ریالی بابت مهریهی تعهد شده نمیپردازد و از این بابت فشاری را تحمل نمیکند.
از آنجا که در عرف، زن زمانی خود را محق برای مطالبهی مهریه میداند که اختلافی بین وی و شوهرش رخ داده باشد برای مرد فرق نمیکند که در سند ازدواج چه مبلغی را متعهد شده است، یعنی با توجه به اینکه هنگام انعقاد عقد نکاح فقط میزان مهریه نوشته میشود و عرفاً تا قبل از بروز اختلاف بین طرفین تا زمانی که زن و مرد به خوبی با یکدیگر زندگی میکنند، زن از شوهر خود درخواست مهریه نکرده و اصولاً چنین امری را خلاف حسن معاشرت تلقی مینماید و مرد نیز پرداخت مهریه به همسر خویش را در زمان صلح و زندگی مسالمت آمیز و همراه با محبت، برنمیتابد، مرد حاضر به پذیرش این تعهد میگردد، زیرا هنگام انعقاد عقد، زن و مرد، به فکر اختلاف نبوده و قصد دارند در کنار هم زندگی کنند نه اینکه با یکدیگر معامله کنند.[۹۰]
اگر زوجین مطابق شرع و قانون خود را ملزم به پرداخت مهریه در زمان انعقاد عقد بدانند، هیچگاه زیر بار این تعهد سنگین، که واقعاً از قدرت آنها خارج است، نخواهند رفت و مهریهها به این اندازه افزایش پیدا نمیکرد. اما ضربالمثل معروف “کی داده و کی گرفته” به باور و قبول مرد رسیده و حاضر میشود مهریهای را که قرار نیست داده و گرفته شود و فقط در سند نکاحیه درج میگردد را بپذیرد. حال آنکه واقعیت آن است که زن در وقت مقتضی این تعهد را مطالبه میکند و برای مرد دردسر ساز میگردد.
و به همه موارد بالا شاید بتوان اصل آزادی اراده ها را اضافه کرد
۲-۲-۶-۲- آثار منفی مهریه های زیاد
منظور از مهریه زیاد در این نگارش مهریه ای است که زیادی آن قابل مسامحه نیست. و در مورادی در این زیادی به حدی می رسد که علاوه بر اطمینان به پرداخت، امید به ایفا را نیز از بین می برد و واجد آثار منفی زیادی می شود و در مواردی بر اساس قواعد عمومی قراردادها باطل، و فاقد ناقل شرعی و قانونی می شود. بنابراین سعی در این است که به تعدادی از آثار زیان بار این دسته از مهریه ها اشاره شود.
۱-بدترین اثر مهریه های زیاد در تقابل قرار گرفتن آن با نفس نکاح است که نمی تواند در منظر شارع مورد اغماض قرار گیرد. به طوری که جوان مستعد نکاح با تامل در پذیرش مهریه، اغلب موضوع را غیر قابل قبول یا غیر ممکن از لحاظ وفا، بر آورد می کند و دست از نکاح می کشد و با ترجیح عزبیت بر تاهل ناخواسته آثار روحی، روانی، اجتماعی، اقتصادی و … زیادی را برخود و جامعه تحمیل می کند. به علاوه سنگین متداول مهریه ها در کنار سایر مشکلات در تصمیم یگری اولیه جوانان برای ازدواج اثر گذارده و دوران تردید در آمادگی برای ازدواج هم اگر چه حساس ترین دوران غریزه جنسی را تشکیل می دهد و چندان کوتاه و قابل عبور نیست بر سن ازدواج افزوده و این دوران که با نوعی سرخوردگی از امکان ازدواج نیز همراه است ناهنجاری های زیادی را بر جامعه تحمیل کرده است.[۹۱]
۲-یکی دیگر از آثار شوم مهریه های زیاد پیدایش ازدواج صوری است که توسط عده قلیلی از دختران با هدف استفاده سوء از صدر ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی صورت می گیرد و بیم تسری آن نگران کننده است .
ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی مقرر می دارد”هر گاه شوهر قبل از نزدیکی زن خود را طلاق دهد زن مستحق نصف مهر خواهد بود و اگر شوهر بیش از نصف مهر را قبلا داده باشد حق دارد مازاد از نصف را عینا، مثلا یا قیمتا استرداد کند.” که عینا از فقه وارد حقوق شده است.[۹۲]در این خصوص مورد شناخته شده ای وجود دارد که: دختری برای سومین بار طرف عقد قرار گرفته و هر بار ایرادهای واهی مطلقه شده و نصب مهریه را دریافت کرده و طی سه مانور متقلبانه حدود ۱۲۰۰۰ سکه بهار آزادی تحصیل کرده بود. بداهت و تعدد آثار زیان بار این عمل زشت، در حدی است که نیاز به نگارش بیشتر را نفی می کند ولی یاد آور این نکته است که باید متوجه بازیچه قرار گرفتن قداست نکاح و از بین رفتن قبح طلاق نیز در کنار دیگر آثار آن بود. [۹۳]
موارد مذکور از آثار مسلم مهریه های زیاد است که در کنار دیگر آثار منفی خود، مانع نکاح نیز به حساب می آیند. اگر چه همین خصوصیت برای نتیجه گیری کافی است ولی برای جلوگیری از دوباره کاری، مرور اجمالی سرنوشت کسانی که به پذیرش این قبیل مهریه ها تن می دهند نیز ضروری به نظر می رسد.
عده ای دیگر از جوانان با توجه به توان موجود یا امید به تحصیل مال در آینده با قبول مهری فراتر از میزان معقول ازدواج می کنند که یکی از حالات ذیل را در انتظار خواهند داشت :
-
- عده قلیلی با وجود جوانی از طرفی مثل حمایت والدین، ارث و … اموال کافی در اختیار دارند که اگر چه این عده با قبول مهرهای سنگین عملی در حدود حاکمیت اراده انجام می دهند، ولی توالی آن خالی از خدشه نیست، زیرا اولا به علت دور شدن از سنت، عمل ایشان واجد مطلوبیت نیست، زیرا مهر کم مستحب و مهر زیاد شوم دانسته شده است. به علاوه نکاح مذکور برای سایر دختران در هم چشمی و مقایسه و برای پسران در برابر استناد به آن سنت سیئه ای ایجاد خواهد کرد که همیشه در معرض گناه کسانی که به پیروی از شیوه ابداعی ایشان عمل می کنند قرار خواهند داشت. به علاوه قرارداد مربوط سفهی به نظر می رسد که باید در این خصوص نیز تاملی داشت .
-
- کسانی که مال و اموال کافی ندارند ولی مهر زیاد را تحت تلقینات خوش باورانه، تاثیر اوضاع به ناچار به عهده می گیرند که به دو دسته قابل تقسیم هستند:
دسته اول که دیر یا زود با مشکل مواجه و با اعمال مقررات، راهی زندان می شوند. با وجود تعداد زیاد این عده به علت وقوف جامعه از ورود به چند و چون آن خودداری می شود. باید دانست که این عده نیز با گروه قبلی در ایجاد نتایج مذکور مشترک هستند هر چند تعمق در عاقبت اینان می تواند عبرت آموز باشد .
دسته دوم ، کثرت بیشتری دارند و قشری را تشکیل می دهند که علی الظاهر با پذیرش مهریه فراتر از توان خود ضمن نیل به هدف ازدواج دلخواه به زندگی عادی ادامه می دهند. در حالی که حقیقت و باطن امر چیز دیگری را نشان می دهد .
از این رو باید پذیرفت دسته اخیر اگر چه ممکن است تا پایان عمر به لحاظ عدم امکان ایفای مهر، راهی زندان نشوند و به زندگی مشترک خود ادامه دهند، ولی نه تنها فاقد دارایی به معنی عرفی آن خواهند بود که واجد دارایی منفی هستند به طوری که، برای حضور در پیشگاه عدل الهی باید با پارچه متعلق به دیگران خود را بپوشانند. البته اگر چنین اجازه ای باشد و …
عده ای از این جمع نیز تحت فشارهای ناصواب همسرشان روزگار می گذرانند و اگر چه راهی زندان نمی شوند ولی وارد جدال خانوادگی و جنگ و گریزی می شوند که آثار زیان بارش قابل انکار نیست. عده ای را نیز می توان تحت عنوان دارندگان مشاغل خاص مورد اشاره قرار داد که در طول زندگی می توانند مبلغ مهر را تحصیل کنند که با مسامحه می تواند با گروه اول جمع شود. خلاصه این که، چون آثار مهرهای سنگین بیشتر از آن است که بتوان همه موارد آن را بیان کرد لذا به همین مقدار که به عنوان نمونه عنوان شد بسنده می نماییم . [۹۴]
موارد ذیل نیز درباره مطالب فوق قابل ملاحظه می باشد:
-
- یکی از آمارهای مربوط به جمعیت کیفری زندان‌ها متعلق به افرادی است که به علت عدم توانایی در پرداخت مهریه و شکایت همسران خود در زندان‌ها به سر می‌برند، بدون اینکه از نظر عناصر مربوط به ارتکاب جرم واقعاً مجرم باشند.
-
- بی‌سرپرست شدن خانواده، بیکار شدن یک نیرو در جامعه، گسترش ناامنی روانی و اخلاقی در جامعه و زندانیان غیر بزهکار از مهمترین آسیب‌های این اقدام است.
-
- تعیین مهریه سنگین نمی‌تواند ضامن خوشبختی زندگی زناشویی یک زوج شود و اگر کسی خواهان زندگی باشد، با یک سکه هم می‌تواند زندگی کند.
-
- برخی موارد تعیین مهریه سنگین صرفاً به دلیل چشم و هم چشمی و رقابت با دختران دیگر فامیل یا فشار خود خانواده دختر صورت میگیرد که هیچکدام وجه عقلانی و منطقی ندارند
۵-گروهى از زنان که در فکر جمع اموال از راه ازدواج و طلاق هستند، در حین خواستگارى و امثال آن چهره خوب، فهیم، عاقل و … از خود ارائه مىدهند. پس از ازدواج و گرفتن مهریه، حیلهگرىهاى زن شروع مى‌شود، بدسلیقگى در پذیرایى از مهمان، بدسلیقگى در چیدن اثاثیه منزل، بد اخلاقى و … چنان مىکند که مرد او را طلاق دهد تا مردى دیگر و زمانى دیگر.
- برخی موارد تعیین مهریه سنگین صرفاً به دلیل چشم و هم چشمی و رقابت با دختران دیگر فامیل یا فشار خود خانواده دختر صورت میگیرد که هیچکدام وجه عقلانی و منطقی ندارند
۲-۳- نظر دوم مهریه نصاب پذیر است
در مقابل نظریه اول که معتقد بود مهریه نصاب پذیر نیست نظریه دیگری وجود دارد که میگوید مهریه نصاب پذیر است و میتوان برای آن حد و سقفی قرار داد.
نصاب پذیر بودن مهریه از دو جهت برسی میگردد:
الف-نصاب پذیر بودن مهریه طبق حکم اولیه.
ب-نصاب پذیر بودن مهریه طبق حکم ثانویه.
۲-۳-۱- نصاب پذیر بودن مهریه طبق حکم اولیه
گروهی از فقهای امامیه معتقدند که مهریه نصاب پذیر است. یعنی می توان برای مهریه سقف قرار داد و سلطه و قوانیین حکومتی را بر اراده طرفین حاکم نمود، از اصل آزادی اراده ها چشم پوشید، رای و نظر طرفین عقد ازدواج را گمرنگ دید، و آنرا در چارچوب و قاعده خاصی شکل داد، و به عبارت دیگر آنرا نصاب پذیر دانست. این گروه بر این عقیدهاند که میزان مهر نباید بیشتر از مهرالسنه یعنی پانصد درهم باشد
دلایل
-آیه چهارم سوره نساء: “و ءاتوا النساءَ صدقاتهنَّ نِحله”
صدُقه از صدق است، به همین جهت به مهریه صداق یا صدقه می گویند. علت این اطلاق آن است که مهریه نشانه راستین بودن علاقه مرد نسبت به زن است، چنانکه راغب در مفردات می گوید صدقه را از آن جهت صدقه گویند که نشانه صدق ایمان است. اطلاق آیه نشان می دهد که مهریه بدون تقدیر بوده و حدی از حیث قلت و کثرت ندارد. لفظ نحله(هدیه) دلالت بر آن می کند که مهر ماهیتی جز تقدیمی و عطیه ندارد. از همین جا می توان استنباط نمود که آنچه مورد نظر شارع مقدس است ارزش معنوی مهر است نه ارزش مادی آن، پس وضع مهریه های سنگین همخوانی با ماهیت مهریه ندارد. نکته دیگری که در این آیه وجود دارد آن است که ضمیر “هن” در آیه دال بر آن است که مهریه متعلق به خود زن است نه دیگری.و این بر خلاف عقاید پیشینیان بوده که مهریه را متعلق به والدین دختر می دانستند.
این گروه همچنین در توجیه ادعای خود ضمن استناد به روایت مفضل از امام جعفر صادق (ع) که میگوید از حضرت در مورد مقدار مهریهی زن که نباید از آن تجاوز گردد سؤال کردم. ایشان فرمودند: “سنت محمدی ۵۰۰ درهم است پس کسی که بیشتر از آن مهریه تعیین کند، به سنت پیامبر بازگشت داده میشود و ملزم به پرداخت بیش از ۵۰۰ درهم نیست”[۹۵]، چنین استدلال میکنند چون سنت حضرت رسول (ص) بر این بوده که مهریهی زنان خود را ۵۰۰ درهم قرار دهد و با توجه به اینکه مهر هم تابع احکام شرع است، پس در صورتی که مهریه بیشتر از آنچه گفتیم تعیین شود، چون اجماعی بر اینکه مازاد جزء مهریه تلقی شود وجود ندارد و دلیل شرعی دیگری نیز در این خصوص نیست، نفی زیاد از ۵۰۰ درهم واجب میشود. [۹۶]
مهریه سنگین دلیل بر نامبارک بودن ازدواج است. طبق روایات زنِ خوشبخت کسى است که مهر و مخارج او کم باشد. در تمام مراحل زندگى اگر بار زندگى سنگین شود، تهیۀ آن از طریق حلال مشکل است. حلال و حرام مخلوط مى‌شود، ولى اگر مؤونه و مخارج زن کم باشد، زندگی آسان است. البتّه چشم و هم‌چشمى‌ها اجازه نمى‌دهد که ازدواج ها به سهولت صورت گیرد.
“عن أبى عبد اللّه علیه السلام: … فامّا شوم المرأه فکثره مهرها، و عقوق زوّجها”
شوم بودن زن این است که مهریه اش زیاد باشد و اخلاقش بد .[۹۷]
عن أبی عبد اللّه علیه السلام قال:” من برکه المرأه خفّه مؤنتها و تیسیر ولادتها “
برکت زن در این است که مخارج او کم باشد و زاییدنش آسان.
امام جواد(علیه‌السلام) در وقت خواستگاری و اجرای عقد نکاح دخترمامون، پس از حمد و سپاس و شکر نعمتهای الهی فرمودند: “… محمد بن علی بن موسی دختر مأمون ام الفضل را برای خود خواستگاری می کند و صداق آن را مهر جدّه خود حضرت فاطمه علیهاالسلام دختر پیامبر، که پانصد درهم است قرار می دهد” .
از امام رضا(علیه‌السلام) روایت شده است که فرمودند: “اذا تزوّجت فاجهد أن لا تجاوز مهرها مهر السّنّه و هو خمسمأه درهم فعلی ذالک زوّج رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله و تزوّج نسائه.” هنگام ازدواج تلاش کن که مهریه از مهر السنه تجاوز نکند. و آن پانصد درهم است. پس رسول خدا به همین مهریه دیگران را به نکاح در می آورد و خود نیز با همین مهر با زنانش ازدواج نمود.[۹۸]
و آنگونه که از روایات به دست می آید امامان معصوم(علیهم‌السلام) نیز همین سیره را پیاده میکردند و از آن عدول نمی کردند، حتی بشرحی که گذشت، مهریه ام الفضل دختر مأمون از سوی امام جواد(علیه‌السلام) نیز همین مقدار بوده است.
البته روایت دیگری حاکی از این است که آن حضرت اصل مهر را پانصد درهم مقرر فرمود، ولی صد هزار درهم دیگر جدای از مهر، به او بخشید.
یعنی اهل بیت(علیهم‌السلام) اگر هم می‌خواستند بخشش بیشتری داشته باشند، آن را جدای از مهریه اعطا می‌فرمودند تا هم موجب رواج مهریه های سنگین نشوند و هم از سیره و سنت پیامبر خارج نگردند.
البته میتوان هم به ثواب بخشش رسید و هم از مهرالسنه تبعیت نمود. مهریه به عنوان حلالترین مال یاد شده و برکت دارد لذا می توان آن مقدار از مهریه را که معادل مهرالسنه است را دریافت کرد و مابقی را بخشش نمود شاید این کار هم نزد خداوند کمتر از بخشش تمام مهریه نباشد.
اسلام، مهریه را وسیله ارزش گذاری زن نمیداند، از این رو کوشیده است نگرش به مهر را تغییر داده، برای ارزش زن و استحکام خانواده عوامل دیگری معرفی کند. از نگاه دینی، مهریه سنگین زن مایه شومی و بد قدمی اوست و برترین زنان کسانی هستند که خوبرو و کم مهرند.
|
[سه شنبه 1401-04-14] [ 03:07:00 ق.ظ ]
|
