حمایت از زنان بی سرپرست دارای سابقه ای بسیار طولانی است ، هرکجا که زنان تحت انقیاد بوده اند،که تقریبا همیشه و در همه جا چنین بوده است ، زنانی نیز بوده اند که این موقعیت را تشخیص داده و به صورتی آن را مورداعتراض قرار داده اند (چافتس ودورکین،۱۹۸۶ ؛جورج ریتزر،۱۹۹۵ ).
درگذشته خانواده به مفهوم گسترده جایگاه ویژه ای داشت وبسیاری ازمسائل ومشکلات دردرون آن حل می شد. حمایت واحترام سالمندان یک امر بدیهی بوده وفرد نسبت به آینده خانواده اش زیاد نگران نبود زیرا یقین داشت که درصورت فوت او فرزندانش مورد حمایت قرار خواهند گرفت . این شبکه حمایتی متقابل به او واعضای خانواده اش نوعی تامین اجتماعی اولیه راهدیه می کرد که رفع کننده نگرانی هاو اضطرابهای او بود .
زنان درجوامع غربی همیشه یک گروه به نسبت کم قدرت و زیر دست ، یا یک نوع ((اقلیت))بوده اند . اعتراض فمینیستی به این منزلت اقلیتی نیز همیشه ((اکثریت))قدرتمندتر و مسلط تر- یعنی مردان- را تهدید می کرده ودر نتیجه پیوسته مورد مخالفت آنها بوده است۰(اسپندر،۱۹۸۲؛جورج ریتزر ، ۱۹۹۵).
حمورابی حکمران مشهور بابل تقریبا دوهزار سال قبل ازمیلاد مسیح مراقبت اززنان بیوه وکودکان یتیم را به عهده داشت ودفاع از افراد ضعیف وبی پناه قسمتی از قوانین او را تشکیل می داد.(زاهدی۴۳:۱۳۸۱)
در واقع حمایت ازنیازمندان به دوران قبل از تاریخ بر می گردد. زمانی که کمک های دو جانبه برای بقاء نیاز بودوقبایل وطوایف، ازاعضای قبیله مراقبت می کردند. بعدها انگیزه های مذهبی یا سیاسی عامل کمک به نیازمندان شدند. تمدنهای منقرض شده ای مانند سوری ها، سازمان کمکی برای حمایت از افراد نیازمند تشکیل دادند. خدایان آنان “نانش” توجه ویژه ای به عدالت وتساوی داشتند(ماکارو،۴۲:۱۳۷۸)

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

این درحالی است که در ادیان الهی از جمله تعالیم اسلامی توجه خاصی به حمایت از زنان بویژ ه زنان بی سرپرست ویتیمان وضعیفان شده است.
۲-۱-۵- تعاریف متغیرها
۲-۱-۵-۱- تعاریف حمایت اجتماعی
حمایت اجتماعی به مراقبت ، محبت ، عزت ، تسلی وکمکی که سایر افراد یا گروه ها به فرد ارزانی می دارند گفته می شود(کاب،۱۹۷۶؛جنتریو کوباسا، ۱۹۸۴؛والستون، آلاگناولیس،۱۹۸۳؛ویلز، ۱۹۸۴).
حمایت اجتماعی یک کمک دوجانبه است که موجب خلق تصور مثبت ، پذیرش ، پذیرش خود ، احساس عشق وارزشمندی می گردد ودر همه این موارد به فرد فرصت خود شکوفایی ورشد می دهد (مازلو۱۹۵۴. به نقل از «برهمن وفلیپس» ۱۹۸۵).
«در دهه شصت قرن بیستم پیرو یک دیدگاه غالب محیط نگر در روانشناسی ، محیط علت اصلی ناراحتی- های روانی و فیزیکی محسوب می شد. یکی از متغیرهای اجتماعی که مورد نظر محققان قرار گرفت حمایت اجتماعی بود.دران زمان امید می رفت که حمایت به عنوان یک نوشداروی اجتماعی توضیح دهدکه چرا عده ای از مردم در مقابل استرس ها غافلگیر شده درحالی که عده ی دیگری به همان اندازه دچار استرس می شدند درمقابل آن مقاومت داشتند» ( عبدی فرد۶۹:۱۳۷۴).
«درتحقیقات مربوط ببه استرس دخالت حمایت های اجتماعی عمومی و مشترک است. حمایت معمولا رابطه معکوس با فشاردارد بطوریکه اگر این حمایتها موجود باشد آرامش برای آنها فراهم می شود. امروزه ثابت شده است که افرادی که در محیط های حمایتی قوی بسر می برند از لحاظ روانی نسبت به افرادی که از چنین فرصتی برخوردار نیستند در وضعیت بهتری بسر می برند ز یرا حمایت برسلامت روانی فرد، خانواده و جامعه اثر مستقیم دارد» (بیرو و همکاران۹۴:۲۰۰۰).
تعریف براندت و نیرت از حمایت اجتماعی شامل ایجاد تعلق، صمیمیت، یکپارچگی اجتماعی، فرصت و امکاناتی برای رفتارهای مثمرثمر، تضمین مجدد ارزش انسانها و ایفای نقش آنان، امکان کمکهای اطلاعاتی، عاطفی و مادی می باشد.«فرانکلین» ودیگران(۲۰۰۰به نقل از خیرا..پور ۷۲۲:۱۳۸۳)
کوهن و مک‌کی^[۱۳] معتقدند اساساً پنج نوع حمایت اجتماعی وجود دارد:
حمایت عاطفی که شامل ابراز همدردی، توجه، محبت و علاقه نسبت به فرد است. در این صورت فرد در زمان استرس، احساس آسایش اطمینان و تعلق به جایی داشتن می‌کند.
حمایت ارزشی از طریق ابراز احترام‌^[۱۴]، تشویق^[۱۵] یا موافقت با نظرها یا احساسات فرد، و ارزیابی مثبت فرد در مقایسه با کسانی که وضعیت‌شان بدتر از اوست، صورت می‌گیرد. این نوع حمایت موجب افزایش احساس با ارزش بودن^[۱۶]، لیاقت و اعتبار در فرد می‌شود. حمایت ارزشی به ویژه در زمان ارزیابی استرس مفید واقع می‌شود.
حمایت عملی و مادی، که شامل کمک‌های مستقیم به فرد است، مانند انجام دادن کارهای خانه یا قرض دادن به او و از نظر مالی و وقت کمک کردن.
حمایت اطلاعاتی شامل توصیه کردن، دادن پیشنهاد یا دادن جهت پسخوراند^[۱۷] به فرد است.
حمایت شبکه‌ای به فرد احساس عضویت در گروهی با علایق و فعالیت‌های اجتماعی مشترک می‌دهد (میرزایی ۱۳۸۷: ۱۷۸؛ به نقل از تقی‌پور، ۱۳۸۹).
تلسدورف^[۱۸] (۱۹۷۶) حمایت را به عنوان محصول همه پیوندهای اجتماعی که فرد را: ۱) از نظر کالاها و خدماتی مانند کمک‌های مادی یا کمک در کارخانه، ۲) اطلاع‌رسانی و راهنمایی مانند توصیه در مورد اینکه برای کمک به کجا و چه کسی مراجعه کند، ۳) پشتیبانی و حمایت روانی مانند ترغیب، تسلی عاطفی و صمیمیت را تأمین می‌کنند، در نظر می‌گیرد (ایمانی، ۱۳۸۲).
کاسل، مگور و کاپلان^[۱۹] (۱۹۷۷) با تأکید و تمرکز بر مقدار، فراوانی و شدت تأمین حمایت، حمایت اجتماعی را به عنوان میزانی که دیگران نیاز به محبت، تأیید، احساس تعلق و امنیت فرد را برآورده می‌کنند، تعریف می‌کنند (همان منبع).
کوهن و آنتونیسی^[۲۰] (۱۹۸۰) اظهار نموده‌اند که حمایت اجتماعی ترکیبی از سه عنصر عاطفه، تصدیق و یاری است. عاطفه شامل ابراز عشق و محبت است. تصدیق، شامل آگاهی از رفتار و بازخوردهای مناسب است. یاری، شامل مساعدت مستقیم پول قرض دادن و یاری دادن در انجام کارها است (همان منبع).
ارتباط حمایت اجتماعی با مرگ و میر مورد بررسی قرار گر فته است و در این بررسی ثابت شده است افرادی که از حمایت اجتماعی برخوردارند دارای مرگ و میر کمتری هستند واز طرف دیگر سلامت روانی اجتماعی متاثر از حمایت اجتماعی است «آرمسترانگ» (۹۸:۱۹۷۲).
شافر، کوین و لازاروس^[۲۱] (۱۹۸۱) با تأکید بر ادراکات ذهنی فرد حمایت اجتماعی را به عنوان ارزشیابی‌ها یا ارزیابی‌های فرد از اینکه آیا و تا چه حد یک تعامل و یا اگوی تعاملات یا روابط برای وی سودمند است (همان منبع).
از دیدگاه بریل و شوماخر^[۲۲] (۱۹۸۱) حمایت اجتماعی تبادل منابع بین حداقل دو نفر است که این تبادل با قصد و به منظور افزایش سعادت و بهزیستی فرد دریافت‌کننده انجام می‌پذیرد (همان منبع).
از دیدگاه هاوس (۱۹۸۱) و ترنر^[۲۳] (۱۹۸۳) حمایت اجتماعی، اغلب به طور معمول به اعمال انجام شده برای یک فرد محتاج بوسیله اعضای خانواده، دوستان، همکاران، خویشاوندان و همسایگان اطلاق می‌شود. این اعمال معمولاً شامل کمک ابزاری، عاطفی و اطلاعاتی می‌باشد (همان منبع).
هاوس، معتقد است که حمایت اجتماعی از بعد حمایت عاطفی، حمایت ابزاری و حمایت اطلاعاتی تشکیل شده است. حمایت عاطفی شامل عشق و محبت و همدلی است. حمایت ابزاری اشاره به انواع کمک‌ها و مساعدت‌های محسوس دارد، مثل وام دادن، قرض گرفتن از کسی و … و حمایت اطلاعاتی یعنی انتقال اطلاعات یا راهکارها برای سازگاری و مقابله با مسائل و مشکلاتی که فرد با آن مواجه است. برای مثال وقتی فرد با مشکلی مواجه می‌شود اطرافیانش راهکارهایی را برای او پیشنهاد می‌کنند (قدسی، ۱۳۸۲: ۶۳).
“سارا فینو^[۲۴] ” معتقد است که حمایت اجتماعی به مراقبت، محبت، تسلی و کمکی که سایر افراد یا گروه‌های اجتماعی به فرد ارزانی می‌دارند، گفته می‌شود. این حمایت را ممکن است منابع گوناگونی مانند همسر، نامزد، خانواده، اقوام، دوستان، همکاران و یا سازمان‌های اجتماعی و حمایتی به عمل آورند (سارا فینو، ۱۹۸۴، به نقل از شیری، ۱۳۹۰).
کالتیلا و همکاران (۲۰۰۰) حمایت اجتماعی ناظر بر دریافت‌ها و ادراکات افراد از کمک‌ها و پشتیبانی‌هایی است که در موقعیت‌های استرس‌زا از اطرافیان و دوستان و سایرین قابل وصول هستند و این کمک‌ها همچون سپری اجتماعی در برابر عوامل استرس‌زا عمل کرده و اثرات آن‌ها را تخفیف می‌دهند (حسینی بادنجانی و همکاران^[۲۵]، ۱۳۹۱: ۱۱۹).
اسویندل، روسنبرگ^[۲۶]وهلر (۱۹۸۶) ذکر نموده‌اند که یک فعالیت اجتماعی زمانی حمایت اجتماعی به حساب می‌آید که بوسیله گیرنده آن به عنوان کاهش‌دهنده استرس یا افزایش‌دهنده احترام ادراک شده باشد، بنابراین حمایت اجتماعی به عنوان یک تجربه شخصی و ذهنی در نظر گرفته شده است (ایمانی، ۱۳۸۲).
وکس^[۲۷] (۱۹۸۸) حمایت اجتماعی را فراسازه‌ای که از چند سازه نظری تشکیل شده است، در نظر می‌گیرد. این سازه‌ها عبارتند از:
منابع شبکه حمایت (به عنوان مثال اندازه، ساختار، روابط و ویژگی‌های شبکه حمایت).
رفتار حمایتی (به عنوان مثال، گوش دادن به درد دل‌ها، تسلی دادن، راهنمایی و نصیحت کردن، معاشرت کردن و کمک کردن در انجام وظایف خانه، پول قرض دادن).
ارزیابی ذهنی از حمایت (ادراک در دسترس بودن حمایت، و این احساس و باور که شخص مورد احترام، پشتیبانی واقع شده است) (همان منبع).
کاترونا^[۲۸] و همکارانش (۱۹۹۰)، حمایت اجتماعی را به عنوان فرایند مبادله‌ای در درون روابط اجتماعی تعریف می‌کنند. کاترونا و همکارانش انواع حمایت اطلاعاتی، عملی، عزت، عاطفی و شبکه‌ای را به دو دسته تقسیم می‌کنند و برای هر دسته کارکردی را تعریف می‌کنند:
حمایت تسهیل‌کننده کنش
حمایت تشویق‌کننده کنش را تعریف می‌کنند.
حمایت تسهیل‌کننده کنش به فرد در معرض استرس کمک می‌کند تا مسئله‌ای را که موجب پریشانی او شده است حل یا برطرف کند. حمایت عملی و اطلاعاتی در این طبقه از حمایت قرار می‌گیرند.
حمایت تشویق کننده در برگیرنده تلاش برای دلداری و تسلی دادن فرد است، بدون اقدامی مستقیم برای حل مسئله‌ای که موجب استرس برای او شده است. حمایت عاطفی و شبکه‌ای در این طبقه قرار می‌گیرند (همان منبع).
پرلین^[۲۹] (۱۹۸۵) عقیده دارد که مشارکت در روابط نقشی متقابل برای افراد حمایتی را فراهم می‌کند که منابع اصلی آن، الگوها، هنجارها و انسجام درونی شبکه نقش است. به علاوه، این روابط چنین ادراک و باوری را برای شخص پدید می‌آورند که باور کند شخص مفیدی است و وجود سودمندی دارد (همان منبع).
حمایت اجتماعی، فرآیندی پویا است و نیاز به حمایت ، در طول زندگی تغییر پیدا می کند ، بعضی عوامل درون فردی ، تعیین می کند که فرد ، گیرنده یا دهنده حمایت باشد. (بودهد و همکاران ، ۱۹۸۳؛ورتمن و دانکل- شتر ،۱۹۸۷به نقل از میرزایی).
می‌توان گفت حمایت اجتماعی، دو بعد رسمی و غیررسمی می‌باشد. بعد رسمی شامل حمایت‌های است که از طرف ارگان‌های رسمی مثل کمیته امداد و بهزیستی به زنان سرپرست ارائه می‌شود و بعد غیررسمی شامل حمایت‌هایی که زنان از طرف اطرافیان خود یعنی خانواده، دوستان و همکاران دریافت می‌نمایند، می‌باشد.
۲-۱-۵-۲- تعاریف سلامت اجتماعی
سلامت به معنی تندرستی وگاهی اوقات هم به معنی بهداشت به کار می رود وموضوعی مهم دربسیاری از فرهنگهاست، از نظر تجربی مفهوم سلامت اجتماعی ریشه درادبیات جامعه شناسی مربوط به ناهنجاری وبیگانگی اجتماعی دارد و بطورکلی سلامت موضوعی چند بعدی است، تعریف wHo سه بعد سلامت یعنی سلامت جسمی، روانی، اجتماعی را در بر می گیرد.
درسال۱۹۹۶«ریف۲»مدل سلامت اجتماعی را مطرح نمود که این مفهوم شامل ابعاد عملکرد مثبت ذهن وروان بود شامل پذیرش خود، رشد شخصی، روابط مثبت با دیگران، تسلط بر محیط، هدفمند بودن در زندگی و استقلال« ریف »۱۹۹۶ (، به نقل از ملیحه تقی پور،۳۸:۱۳۸۹).
الستاد درسال ۱۹۹۸ معتقد بود که دوران کودکی فرد تنها از نقطه نظر بیولوزیکی دارای اهمیت نمی باشد بلکه از لحاظ روانی و اجتماعی نیز از اهمیت زیادی برخوردار است همچنین بخش مهمی از تصور فرد از میزان سلامتی بالقوه خود به شدت تحت تاثیر همبستگی قرار دارد، افرادی که احساس همبستگی در آنها در حد مطلوبی می باشد، وضعیت سلامتی خود را مناسب توصیف می کنند«الستاد۱»۱۹۹۸ (، به نقل از خیرالله پور، ۴۲:۱۳۸۳).
سلامت اجتماعی به چگونگی وضعیت ارتباط فرد با دیگران در جامعه یا همان جامعه‌پذیری وی اشاره دارد. به دلیل اینکه موضوع این تحقیق عمدتاً بر بعد اجتماعی سلامت تأکید دارد، تعاریف متفاوتی که از سلامت اجتماعی بیان شده است را مطرح خواهیم کرد:
برابر تعریف سازمان جهانی بهداشت عبارت است از: «در کمال مناسب بودن از نظر جسمی، روانی و اجتماعی و نه صرفاً نداشتن بیماری» (پارک و پارک^[۳۰]، ۱۳۷۶: ۲۸).