پرسشهای پژوهش

1. 1. آیا کنترل خانواده بر اعتیاد جوانان مؤثر است؟

1. 1. آیا وضعیت اقتصادی در اعتیاد جوانان تأثیر گذار است؟

1. 1. آیا مذهب در اعتیاد تأثیرگذار است؟

1. 1. آیا میزان تحصیلات در اعتیاد به مواد مخدر مؤثر است؟

1. 1. آیا پرخاشگری در کودکی بر اعتیاد در جوانی مؤثر است؟

فرضیه های پژوهش

1. 1. میزان تأثیر کنترل خانواده بر بروز اعتیاد

1. 1. میزان تأثیر وضعیت اقتصادی بر بروز اعتیاد

1. 1. میزان تأثیر مذهب بر بروز اعتیاد

1. 1. میزان تأثیر تحصیلات بر بروز اعتیاد

1. 1. میزان تأثیر پرخاشگری بر بروز اعتیاد

تعاریف نظری و عملیاتی
اعتیاد : اعتیاد را به عادت کردن^[۳]، خو گرفتن، خوگر شدن، و خود را وقف عادتی نکوهیده کردن معنی کرده اند. به عبارت دیگر، ابتلای اسارت آمیز به ماده مخدر که از نظر جسمی یا اجتماعی زیان آور شمرده شود اعتیاد نام دارد.
اصطلاح اعتیاد به سهولت قابل تعریف نیست، اما عواقب آن به صورتهای مختلف نظیر کم شدن تحمل^[۴]و وابستگی بدنی^[۵] هویدا می شود.
در طب جدید به جای کلمه اعتیاد، وابستگی به دارو ^[۶] به کار می رود که دارای همان مفهوم دقیق تر و صحیح تر است. مفهوم این کلمه آن است که انسان بر اثر کاربرد نوعی ماده شیمیایی از نظر جسمی و روانی به آن وابستگی پیدا می کند، به طوری که که بر اثر دستیابی و مصرف دارو، احساس آرامش و لذت به او دست می دهد؛ در حالی که نرسیدن دارو به خماری، دردهای جسمانی و احساس ناراحتی و عدم تأمین دچار می شود (فدائی و سجادی، ۱۳۶۵، ۱۹) .
معتاد : معتاد کسی است که در اثر مصرف مکرر و مداوم، متکی به مواد مخدر یا دارو شده باشد، یا به عبارت دیگر قربانی هر نوع وابستگی دارویی یا روانی به مواد مخدر معتاد شناخته می شود (برژره، ۱۳۶۸: ۵)
بنابراین، معتاد به کسی گفته می شود که در نتیجه استعمال متمادی دارو در بدن وی حالت مقاومت اکتسابی ایجاد شده به شیوه ای که استعمال مکرر آن موجب کاسته شدن تدریجی اثرات آن می گردد. از این رو، پس از مدتی شخص مقادیر بیشتری از دارو را می تواند بدون بروز ناراحتی تحمل کند و در صورتی که دارو به بدن وی نرسد، اختلالات روانی وفیزیکی موسوم به سندرم محرومیت (عوارض و تظاهرات جسمانی و روانی در موقع نرسیدن مواد مخدر به بدن) در او ایجاد می شود. (اورنگ، ۱۳۶۷: ۵) .

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

دارو مخدر : از نظر آسیب شناسی که پس از آن مصرف چنان تغییراتی را در انسان به وجود آورد که از نظر اجتماعی قابل قبول و پذیرش نباشد و اجتماع نسبت به آن حساسیت و واکنش نشان دهد.
آن دارو مخدر است (ستوده ۱۳۸۲ ص ۱۹۲) هر ماده ای که با تأثیر روی وظایف سیستم مرکزی اعصاب قادر به ایجاد تغییرات روانی، رفتاری و جسمانی در انسان باشد ماده مخدر نامیده می شود. (پروانه مجد۱۳۸۲)
همسالان : افراد متعلق به این گروه ها از موقعیت و وضعیت نسبتاً مساوی و روابط نزدیک برخوردارند و کاملاً حول محور منافع و علایق اعضا قرار دارد. (ستوده ، ۱۳۸۱، ص ۴۴)
جرم : هر عملی که در خور مجازات باشد جرم است (دورکیم)، جرم عملی است که برخلاف یکی از موارد قانون مجازات عمومی هر کشور باشد و مجرم کسی است که در زمان معینی عمل او برخلاف مقررات قانون رسمی کشور باشد (صناعی ۱۳۴۱)
خانواده : خانواده، اساسی ترین نهاد جامعه پذیر کردن کودکان، بویژه در سالهای حساس اولیه زندگی است. خانواده تحت شرایط صحیح کودکان را آماده می سازد تا توانایی های بالقوه خود را شناسایی کنند و به عنوان افراد بالغ نقشهای سودمندی را در جامعه برعهده گیرند. کودکان در فرایند جامعه پذیری در خانواده، امر و نهی والدین، تقلید و همانند سازی را که از مهمترین شیوه های انتقال ارزشها، هنجارها و سنتهای اجتماعی است، یاد می گیرند. در حقیقت در خانواده است که کودکان می آموزند که چه چیزی درست و چه چیزی غلط است و چه چیزی خوب و چه چیزی بد. (ستوده ، ۱۳۸۲، ص ۴۰)
وسایل ارتباط جمعی : به ابزاری گفته می شود که در یک جامعه از آن برای ابلاغ پیامها و بیان افکار و انتقال مفاهیم به دیگران استفاده می شود.
مدرسه : نخستین محیطی که کودک بعد از خانواده وارد آن می گردد مدرسه است. مدرسه به خاطر تدوین وظایف و حقوق افراد و انتقال ارزشهای اجتماعی با وسایل مؤثری که برای کنترل اجتماعی در اختیار دارد یکی از مراکز مهم اجتماعی کردن فرد تلقی می گردد.
معرفی متغیرهای مستقل و وابسته :
تأثیر علل و عوامل اجتماعی و عاطفی در گرایش به اعتیاد
متغیر مستقل متغیر وابسته
فصل دوم
بررسی پیشینه پژوهش
تاریخچه اعتیاد :
مصرف مواد مخدر شاید بهتر از دیگر انواع انحرافات نشان میدهد که تا چه خدی هر جامعه ای، بر حسب زمان، مکان، جنس، سن، قوم، قبیله، طبقه مسائل جامعوی را تعریف، تجدید و باشکال متفاوت تعبیر و ارزش گذاری میکند. کاربرد «مواد مخدر» بعنوان آرام بخش یا «نوشدارو» و نیز بعنوان «مکیف» و «نشعه و خلسه آور» از ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد برای سومبریان، بابلیان و مصریان … شناخته شده بود تا بدان حد که در برخی از ادیان و در میان بعضی از اقوام مصرف اندک آن جنبه آئینی و قداست داشته است بطوری که در دین زرتشت گرد دانه درخت هوم را در شیر حل کرده در پاره ای از مراسم دینی میخوردند؛ آرتک ها در جریان تقدیم قلب تپان قربانی انسان به خورشید خداجوانی را مخدر میساختند و در مسیحیت، شراب بعنوان محملی برای گردهمائی و تجدید مودت و نمادی از خون مسیح هم بوده باشد، در اکثر اعیاد و مراسم دینی نوشیده میشود. کاربرد توتون و تنباکو در میان سرخ پوستان نیز بیشتر جنبه آئینی و تشریفاتی داشته بویژه «هم چپقی» برای برقراری و دوام صلح، بصورت نمادین، از اهمیت وافری برخوردار بوده است. توتون و تنباکو تنها در دست سفید پوستان سوداگر اروپائی بماده مصرف روزانه تبدیل شدند و گرنه سرخپوستان استفاده آن ها را به اعیاد و آئین ها، بوسلیه افراد برجسته، محدود کرده بودند.
کاربرد حشیش در تاریخ ایران زمین نقش حساسی داشته است : بطوری که فرقه اسماعیلیه را «حشاشیون» نیز مینامند. برخی از واژه شناسان اروپائی معتقدند که واژه assassin فرانسه بمعنای «قاتل» تحریف شده واژه «حشاشیون» میباشد که بعدها اسم مصدری بصورت assassina یا «آدم کشی» نیز از آن ساخته اند.
در این راستان میگویند رهبران فرقه اسماعیلیه از حشیش، که شیره شاهدانه است، برای ایجاد حالت خلسه در برخی از پیروان استفاده کرده تصمیمات خود را با ایشان القاء میکردند و آنان را برای قتل های سیاسی – نظامی یا نشان دادن درجه ایثار خود به امام خویش به دگرکشی یا خودکشی وامیداشتند. بنابراین پیش از این که غربیان از تولید و توزیع این ماده و مواد مشابه آن نظیر تریاک و توتون، برای انباشت کیسه های زر و تزویر خود، سوء استفاده کنند کاربرد برخی از آن ها در آسیا و نیز در آمریکای پیش از کریستف کلمب، در مقیاس محدود و مشخصی، شناخته شده بود. «تریاک» که در اصل یک واژه یونانی است و از قدیم برای سومریان یا آشوریان و ایرانیان شناخته شده بود، از طریق رومیان در خاورمیانه بصورت «تریاق» رواج یافت. این ماده اغلب در ترکیب بسیاری از مواد درمانگر پزشکی در شرق و غرب مورد استفاده قرار میگرفت. برای قرن ها اعتیاد به مواد مخدر مشتق از تریاک، بعنوان یک کنش انحرافی یا آسیب جامعوی، تلقی نمیشد و در نتیجه کشورهای اروپایی مصرف آن را تا قرن نوزدهم بد نمیدانستند بلکه تجار طماع آنان رأساً در کشت و توزیع تریاک در بنگال هند، در اواخر قرن هیجدهم، شرکت فعالی داشته اند و زورمندانه در ترویج و تحمیل آن به بسیاری از ملت ها از آن جمله چینیان، از توسل به جبر و جنگ نیز خودداری نکردند؛ بطوری که در سال های ۱۸۳۷، ۱۸۳۸، ۱۸۳۹ امپراتور چین ورود تریاک را بکشور خود ممنوع نمود و مصرف کنندگان و قاچاقچیان را بشدت کیفر داد؛ ولی انگلیسی ها (۱۸۴۱) با توسل به نیروی دریائی خود و گلوله باران کانتون جنگ یکم تریاک را در ۱۸۴۱ و جنگ دوم تریاک را در ۱۸۵۷، بنام «آزادی تجارت» بر امپراتور چین تحمیل کردند. در این باره مارکس، که کار اصلی مبارزاتی خود را با روزنامه نگاری آغازیده بود، پس از استقرار در انگلستان نیز گهگاهی مقالات انتقادی خود را در روزنامه New – YORK Daily Tribune انتشار میداد، در سال ۱۵۸۵ ، طی دو مقاله پیوست بموقع ضد و نقیض دولت انگلستان اشاره کرده اثرات سوء سیاسی، اقتصادی و بهداشتی تریاک را یادآور شده است.
همچنین تاریخچه اعتیاد دقیقاً معلوم نیست ولی در اشعار هومر و ادیسه و نوشته های باستانی به خواص این مواد اشاره شده است و در نقاشی های باستانی طرح هایی از گل شقایق و خشخاش دیده شده است که قدیمی ترین این آثار مربوط به ۴۰۰۰۰ سال پیش و در نواحی روم و مصر باستان است. در زمینه پزشکی افلاطون اولین کسی بود که در مورد مواد مخدر خشخاش مطالعات آزمایشاتی داشت. کشور هندوستان بعد از مصرف باستان قدیمی ترین سرزمینی است که در آن مواد مخدر رایج است. از زمان صفویه تریاک یک مشکل اجتماعی شناخته شده بود به هرحال باید گفت که هیچ زمانی مانند عصر حاضر مواد بالقوه اعتیادآور در بازار موجود نبوده است و این واقعیت که مواد مخدر امروزه در سراسر جهان تویع می شوند بحران و گرانی بسیاری را فراهم نموده است.
بررسی نظریه ها و مفاهیم مربوط به موضوع پژوهش :
ادوین اچ ماترلند : او می گوید برای آنکه شخصی معتاد گردد نخست باید یاد بگیرد که چگونه معتاد شود این یادگیری در نتیجه کنش متقابل اجتماعی خود با دیگران حاصل می شود. بیشتر افراد هم در معرض تماس با افراد یا گروه های منحرف قرار می گیرند و هم در معرض تماس با افراد یا گروه های غیر منحرف ساترلند ارتباط متقابل با این گروه ها را برحسب بسامد، اولویت، دوام و شدت اندازه گیری کرد. هرچه سطح تماس فرد با افراد یا گروه های منحرف بر حسب این چهار متغیر بالاتر باشد احتمال اعتیاد شخص نیز بیشتر می شود و برعکس، اگر سطح تماس فرد با افراد یا گروه های غیر منحرف باز هم برحسب این چهار متغیر باشد بیشتر باشد، احتمال اعتیاد نیز بیشتر می شود.
چین و همکاران : با تمرکز بر مسائلی که از قبیل عملکرد ضعیف کن، فراهن و فراخود ناقص و ضعیف و همانند سازی مردانه ناکافی عقیده از پیش آمادگی روانشناختی یا به عبارتی دیگر شخصیت مستعد اعتیاد را مطرح می نمودند، آنها تلویحاَ اشاره می نمودند که مجموعه ای از پیش آمادگیها را در تجارب خانوادگی معتادان می توان ردیابی کرد اگر نوجوانی از والدین خود توجه زیادی ناکافی دریافت کند و یا اگر والدین در عواطف و آزادی خود غرق شده باشند آن وقت فرزند به شکل نابسنده ای رشد خواهد نمود در نتیجه احتمالاً این نوجوان در مقابله با پیچیدگیهای زندگی در اجتماع و جامعه قادر به تحمل درد و رنج و ناراحتی ، ارزیابی صحیح و احساس شایستگی در تجارب اجتماعی گوناگون، نخواهد بود اگر چه بای تعدادی از معتادین، این توضیح یکی از موارد مطرح است اما قادر به توضیح تمامی اعتیادها نیست. به هر حال چین و همکاران نتیجه گیری کرده اند این نوجوانان و جوانان برای مصرف داروها یا مواد نسبت به آنانی که از زمینه های خانوادگی متعارف تری برخوردار بوده اند آمادگی بیشتری دارند.
سیمکا ، گرستن، لانگنز : گزارش کرده اند جوانانی که والدین آنها از نظر هیجانی و عاطفی آنها را حمایت نمی کند برای مصرف مواد در خطر بالایی قرار دارند.
بلاک ، پلاک و کیز : دریافتند که پرخاشگری در کودکی پیش بینی کننده نیرومند مصرف مواد در نوجوانی و جوانی است.
نیوکامب و بنتلر : پی بردند میان نوجوانان بزرگسال، همسالان و دوستان تأثیری بیش از والدین بر مصرف مواد در بین گروه های متعدد از قبیل سفیدپوستان ، آفریقایی، آمریکایها و آسیایی، آمریکاییها اسپانیا تبار هستند.
بادنزوولتی : مصرف مواد توسط والدین با مصر ف مواد توسط فرزندان آنها رابطه دارد این انتقال ممکن است ژنتیکی و یا شاید انعکاسی از الگوبرداری از مصرف مواد توسط والدین باشد نه تنها مصرف مواد توسط والدین ، بلکه نگرشهای آنها نسبت به مصرف مواد در این بین نقش با اهمیتی ایفا می کند والدینی که در مقابل مصرف مواد از خود تحمل نشان میدهند بیشتر احتمال دارد، فرزندانی بیشتر داشته باشند که مصرف کننده مواد باشند.
بروک ، وایت من، گوردن و کوهن : کودکی که تحریک پذیر است و به سادگی بر آشفته می شود جنجال برپا می کند و اغلب با خواهران و برادران خود زد و خورد می کند رفتار پیش بزهکارانه مرتکب می شود، بیشتر احتمال دارد که در نوجوانی مواد مصرف کند.
چارچوب نظری و بیان دیدگاه ها :
اورنگ ۱۳۸۷ این عوامل را در شش دسته اجتماعی ، اقتصادی، سیاسی ، فرهنگی، روانی و طبیعی تقسیم نموده است. هاوکنینز ، کاتالانود، میلر (۱۹۹۲) به دو عامل عمده زمینه ای شامل قوانین و هنجارها، در دسترس بودن مواد، محرومیت شدید اقتصادی، بی سازمانی و آشفتگی محل زندگی و عوامل شخصی و بین فردی شامل عوامل فیزیولوژیک ، رفتار و نگرش خانوادگی، تعارضها و اختلافهای خانوادگی ، پیوند و تعهد اندک به خانواده، رفتارهای مشکل زای زود هنگام و پایدار، ارتباط با همسالان که مواد مصرف می کنند. احساس بیگانگی و روحیه عصیانگری اشاره کرده اند. طارمیان (۱۳۷۸) با بررسی نظریه های مربوط به اعتیاد عوامل مؤثر در مصرف مواد مخدر را با رویکرد سیستمی در سه گروه قرار می دهد. گروه اول عوامل فردی است که شامل نگرش ها و باورهای فرد، صفات شخصیتی، عوامل وراثتی و مهارتهای بین فردی است . گروه دوم مربوط به عوامل بین فردی و اجتماعی است که در برگیرنده همسالان، قوانین مدرسه، اعمال قوانین، شرایط و موقعیت فرد ، والدین و جامعه می باشد.