دیسترس یا استرس منفی و بد : این نوع استرس وقتی رخ می دهد که بین ساخت خواست هایفرد و منابع
^[۱۰]
موجود و در دسترس او ( منابع شخصی ) یا منابعی به وسیله سازمان مهیا می شود ، برابری نباشد و یا نیاز ها و انگیزه های فرد ارضاء نشود (کوپر ، ۱۹۹۶).
این نوع استرس است که باعث بروز اختلالات متعدد جانی ، روانی و رفتاری می شود. این نوع استرس خود دو نوع است : استرس حاد و استرس مزمن. استرس حاد بسیار شدید بوده و سریع از بین نمی رود بلکه به مدت طولانی تداوم دارد (سی وارد، ۱۹۹۷).
در دوران معاصر با توجه به دیدگاه های مختلف ، معانی مختلفی برای کلمه استرس ارائه شده است. در فلسفه شرقی، استرس به معنای نبودن آرامش درون است.در فرهنگ غربی، استرس را می توان از دست دادن کنترل معنی کرد (سی وارد ، ترجمه قراچی داغی ، ۱۳۸۱).

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

استرس بخش طبیعی عملکرد انسان است که باید اختلاف بین استرس منطقی و استرس مخرب را آموخت و حساسیت خود را تجربه کرد تا توانایی مقاومت در ما ایجاد شود ( هانس سلیه ، ۱۹۸۳).
فشارزاهای عمومی ( استرس زا ها) فشارهای محیطی ، فشار زا های سازمانی ، فشار زا های اجتماعی ، فشار زا های فردی. این فشار زا ها موجب بروز فشار عصبی و یا استرس شده و نتایج بسیار منفی را ایجاد می کند که عبارتند از:
اثرات فیزیولوژیکی
اثرات روانی
اثرات شناختی
اثرات رفتاری
اثرات رفتاری از طریق سیستم مقاومت طبیعی انسان و تجربیات به دست آمده به عنوان تعدیل کننده استرس همواره در جهت حفظ تعادل انسان به صورت خودکار عمل می کنند ( لوری ای بلینو^۱ ، ترجمه جزایری و اشکانیان ، ۱۹۷۹)
پژوهشگران در مورد فشار روانی بر سلامتی انسان هم عقیده اند و فشار روانی را یکی از مفاهیم در مطالعات روانشناسی و بهداشت روانی می دانند که همواره از مهمترین جنبه های زندگی انسان بوده است ، زیرا باعث بروز
^[۱۱]
تغییراتی در سلامت جسمی و روانی افراد می شود در زمینه روانشناسی دامنه ای از تعاریف وجود دارد که نشانگر
ناهمگرایی دیدگاه های مولفان است. فشار های عصبی طبقه دانشجو و دانش آموز که به صورت مقطعی است. اگر چه در پاره ای موارد همان گونه که اشاره شد با استرس عمومی جامعه دارای وجه مشترک است ولی به دلیل محدود بودن به بخش های خاصی از جامعه و همچنین مقطعی بودن ماهیت ویژه و منحصر به فرد را دارد که به دلیل ارتباط ارگانیک با این گروه اجتماعی با مسائل عمومی جامعه از آزارهای استرس عمومی کاملاَ در امان نیستند.
نمونه ای از این فشار های عصبی عبارتند از دل مشغولی تحصیل ، نگرانی از آینده ،تشکیل خانواده ، وقایع زندگی ، مشاجرات خانوادگی ، مجادله با دوستان ، مشکلات مادی و… طبقه دانشجو و دانش آموز اگر چه دچار فشار های عصبی و قطعی در دوران امتحانات می شوند ولی مقابله با آن هنگامی سهل و آسان می شود که دانشجویان اولاَ در ارتباط با فشارهای عصبی سطح جامعه به تعادل رسیده باشند و ثانیاَ با تهیه برنامه های کوتاه مدت یا تاکتیکی برای برخورد با فشارهای عصبی مقطعی که در زمان امتحانات برای دانشجو ضروری است و روش بلند مدت و استراتژیکی که به نحوه رسیدن به آرامش،حفظ تعادل ، عدم شتابزدگی ، تمرکز و اتخاذ حالات رفتاری مناسب و در نهایت مقابله با فشارهای عصبی می پردازد اشاره می شود.اقدامات کوتاه مدت در مقابله با فشار عصبی(استرس)، این اقدامات شامل برخورد قطعی با مسائل و فشارهای ناشی از امتحانات می باشد.
مدیریت زمان : در این رابطه ، باید گفت که انسان به طور کلی دارای محدودیت زمان است . بدون تردید اگر برنامه ریزی زمانی درستی وجود داشته باشد هر چیزی درر جای خود انجام می شود و اختلالات در تداخل مسائل در اداره یا امور زندگی و تحصیلی به وجود نخواهد آمد (ورا پیفر ترجمه افروز و نقیبی راد ، ۱۳۸۷).
تغذیه صحیح و ورزش : افرادی که برنامه تغذیه ای مناسب دارند و ورزش می کنند در بالا بردن تحمل فشار عصبی موفق هستند و این کار باید طبق برنامه و به طور مرتب انجام شود تا بتوان با دفع سموم بدن به تعادل و آرامش رسید.
آرامیدگی و آرام بخشی عضلانی : مراقبه و تمرکز تکنیک های بسیار مفیدی برای جایگزین کردن هیجانات عصبی و تنشی ، احساسات که باید توسط متخصصان و شیوه های اصولی و صحیح به کار گرفته شود تا اثرات خود را ظاهر سازند. تغییر تدریجی عکس العمل های رفتاری-شناختی .^[۱۲]
فشار عصبی : این روش بر این نکته تکیه دارد که وقتی نمی توانیم دنیای اطراف خود را عوض کنیم، لااقل می توانیم عکس العمل های خود را تغییر داده و آنها را اصلاح کنیم و توانایی خود را در برخورد با فشار عصبی افزایش دهیم (وراپیفر ترجمه افروز و نقیبی راد ، ۱۳۸۷).
اقدامات بلند مدت در مقابله با فشار عصبی ، رعایت اقدامات کوتاه مدت اگر چه برای دانشجویان و دانش آموزان به ویژه هنگام فصل امتحانات ضروری و لازم است ولی کافی نیست،زیرا تاثیر ان موقتی است و جنبه مسکن دارد.برای برخورد ریشه ای با معضل استرس، راه های مختلفی توصیه شده است.
تقویت مبانی دینی : دورکیم^۱ می گوید انسان موجودی دین ورز است و انسان دین ورز قدمتی بیش از انسان هوش ورز دارد. تحقیقات ثابت کرده که ایمان راسخ و داشتن اعتقادات دینی در حفاظت فرد در مقابل تنش ها و وسوسه ها ی شیطانی و …. بیشترین تاثیر را دارد ( موسوی، ۱۳۷۹).
امروزه پزشکان برای معالجه بیماران روان نژند و روان پریش ، تلاش در استحکام استوانه های دینی فرد را در مرحله اول اهمیت قرار می دهند و به کار بردن دارو را به عنوان روشی مکمل می دانند که به بیمار کمکی سطحی و موقتی می کند ( مدنی ، ۱۳۷۷).اجرا کردن دستورات الهی و سنت های نبوی در رفع فشار عصبی اهمیتی به سزا
دارد، به طوریکه فرد در برابر شدیدترین ضربات عصبی چون درخت تناوری استوار می ایستد.
خدامحوری که به جای خود محوری تقویت ایمان و تلقین این موضوع که انسان خسران پذیر است مگر اینکه
ایمان،عمل صالح و کشف سنت های الهی و در نهایت صبر چون سپری او را از گزند نوسانات روحی حفظ نماید…. (سوره والعصر). ^[۱۳]
معتدل بودن : انسان با احساس ایمنی در لحظه هستی زندگی می کند و در می یابد که تنها واقعیت همین لحظه است و نیاز به نگریستن به پس و پیش ندارد. انسان معتدل زندانی رویدادها و اوهام نیست بلکه نقاط ضعف و قوتش رامی شناسد و می پذیرد (فردریک پرلز).
خروج از محدودیت : نفی همبستگی استرس امکان نداردمگر اینکه فرد از محدودیت های خود بیرون آید.این محدودیت ها می توانند شامل محدوده خودخواهی، رقابت های مادی بی مورد ستیز مدام با خود و اطرافیان باشد. با خروج از محدودیت فرد در مدار دیگری قرار می گیرد و عرفان و مسائل عرفانی را مورد توجه قرار می دهد ( فخیمی، فرزاد، ۱۳۸۱).
حال آنکه به برخی از عوامل زیستی و روان شناختی استرس آشنا شدیم در این پژوهش ،به دنبال راهبردهای مقابله با آن هستیم تا بتوانیم با بهره گرفتن از آن راهبردها به نحو مطلوبی از میزان استرس وارده جلوگیری کنیم و آرامش را در زندگی خود به وجود آوریم.
۲-۳-۱نظریات مرتبط با استرس
دیدگاه اول، فشار روانی را به عنوان محرک می داند که در این فشار روانی، یک واکنش مخرب تصور می شود (بیر^۱،۱۹۹۰). در این دیدگاه فشار روانی چیزی است که از خارج بر فرد تحمیل می شود و باعث ناراحتی جسمانی و روانی می شود (استورا، ۱۹۹۱ ترجمه دادستان، ۱۳۷۷).
دیدگاه دوم، فشار روانی را به عنوان یک پاسخ فیزیولوژیکی در نظر می گیرد و مبتنی بر نشانگان سازگاری عمومی «سلیه» می باشد ( لوولو^۲، ۱۹۸۶).
دیدگاه سوم،فشار روانی را به عنوان یک محرک یا به عنوان پاسخ فیزیولوژیکی در نظر نمی گیرد، بلکه در آن دیدگاه فشار روانی به شبکه وسیعی از عوامل چون محرک-پاسخ ، ویژگی های فردی ، ارزیابی ها و سبک های سازشی گفته می شود که با یکدیگر تعامل دارند( استورا، ۱۹۹۹).
تمایز این دیدگاه ها از یکدیگر، در توجه آن به تفاوت های فردی می باشد، بنابراین اساس فشار روانی به عنوان عامل بیرونی است که توسط فرد در فضا و زمان معینی ادراک می شود و فرد دفاع های روان شناختی خود را برای مقابله با آن به کار می اندازد و عین حال نظام های خودکار زیست شناختی نیز با این دفاع های روان شناختی پیوند می یابند (استورا ، ۱۹۹۱).
۲-۳-۲مدل سه مرحله ای
مدل سه مرحله ای هانس سلیه حوزه مقابله با فشار روانی در سال های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است
^[۱۴]
با آنکه در جامعه ، مشکل فشار روانی کاملاَ شناخته شده است. روان شناسان بالینی و سایرین، پژوهش دقیقی درباره رابطه فشار روانی بهداشت روانی را شروع کرده اند.در نتیجه این پژوهش ها دامنه وسیعی از روش های درمانی برای مقابله با اضطراب و فشار روانی فراهم آمد که هم اکنون در سراسر حوزه خدمات بهداشتی و زمینه های دیگر به کار بسته می شوند . هانس سلیه (۱۹۳۶) مدلی سه مرحله ای برای فشار روانی پیشنهاد کرده است.
اوایل مدل را نشانگان سازگاری عمومی می خواندند. نخستین مرحله ، واکنش هشدار یا پاسخ «ستیزیا گریز » است. دومین مرحله، مقاومت است که بدن تلاش می کند جهت بازگشت به مرحله تعادل انجام دهد و سومین مرحله، مرحله افسردگی و یا فرو ریختن است. سلیه متذکر می شود که فشار روانی جزئی طبیعی از زندگی روزمره است و تمامی موجودات زنده از آن اثر می پذیرند.
سلیه بین دو نوع فشار روانی یعنی فشار و آشفتگی فرق قائل است.فشار، سطحی از فشار روانی است که ما را در جهت عمل مناسب بر می انگیزد و باعث می شود مشکلات را حل کنیم.آشفتگی در جایی مطرح است که عملکرد رو به زوال است و کارکرد سازگارانه بدن دچار گسستگی می شود و پاسخ ها اعم از فیزیولوژیکی ، شناختی، عاطفی یا رفتاری سازگارانه می گردد.
سلیه اظهار می دارد که فشار روانی وقتی خطرناک می شود که بطور غیر معمولی طولانی می شود و در اکثر موارد رخ می دهد و یا بر یک عضو خاص از بدن متمرکز می گردد (بخشی پور، ۱۳۷۷).
جدول ۲-۱ : عامل پاسخ های جسمانی، شناختی و رفتاری به استرس مارتین شفر (۱۹۹۱).

جسمانی

شناختی

رفتاری