همرفت^[۴۳] ۳۰ درصد
تشعشع^[۴۴] ۴۵ درصد
تبخیر^[۴۵] ۲۵ درصد
تنها جزء اندکی از حرارت به وسیله هدایت منتقل می شود. دفع حرارت از طریق همرفت و تشعشع زمانی صورت میگیرد که دمای محیط کمتر از دمای بدن انسان باشد. از دست دادن حرارت بدن به وسیله تبخیر نیز به میزان رطوبت نسبی و جریان هوا بستگی دارد. جریان طبیعی هوا وقتی باعث خنکتر بدن میشود که دمای آن کمتر از دمای سطح پوست بوده و رطوبت نسبی هوا خیلی زیاد نباشد.(قیابکلو ،۱۳۸۰،ص۱۰).
۳-۲-۷-۱-متغییرهای تاثیر گذار بر آسایش حرارتی
الف): متغییرهای اقلیمی:
درجه حرارت هوا:
مقدارانرژیخورشیدی تابیده شده از سطح زمین درطول سال، به شدت ودوام تابش آفتاب در آن منطقه بستگی دارد و میزان گرما و سرمای سطح زمین، عامل تعیین کننده درجه حرارت هوای بالای آن است. میانگین درجه حرارت هوا بالای خشکی در تابستان بیشتر و در زمستان کمتر از میانگین درجه حرارت هوای بالای دریا است.
ارتفاع نیز در درجه حرارت موثر است. در اینجا منظور همان دمای درون فضای مورد نظرکه در حقیقت همان دمای خشک است و به راحتی بوسیله دماسنج قابل اندازه گیری است. جذب یا دفع حرارت از بدن ارتباط مستقیم با دمای محیط دارد..
متوسط دمای تشعشعی :
دما متوسط تشعشعی عبارت است از متوسط سطوح مختلف در یک فضا نسبت به فاصله نقطه مورد نظر یا زاویه نفوذ آن از فضا. حتی اگر بدن تماس با اشیا و عناصر سرد یا گرم نداشته باشد، انتقال انرژی به واسطه پدیده تشعشع صورت میپذیرد. میزان انتقال انرژی بستگی مستقیم به اختلاف دمای دو عنصر دارد. طبق اصل ترمودینامیک انتقال حرارت هنگامی که اختلاف دما بین سطوح و بدن انسان باشد صورت میپذیرد.
۳-رطوبت نسبی هوا:
عبارت است از نسبت وزن بخار آب موجود در حجم مشخصی از هوا در یک درجه حرارت به حداکثر بخار آبی که در آن حجم از هوا در همان درجه حرارت میتواند در خود نگه دارد. زمانی که هوا حداکثر رطوبتی که می تواند را در خود نگه دارد جذب کند ،آن را هوای اشباع شده مینامند.
۴-فشار بخار :
عبارت است از فشاری که دراثر بخار آب در هوا به وجود میآید بر حسب میلی متر جیوه اندازیگیری می شود. فشار بخار در مناطق سرد و بیابانها به میزان چند میلی متر و در مناطق گرم و مرطوب تا حدود ۲۰ میلیمتر جیوه تغییر میکند.
۵-جریان هوا:
علت اصلی نقاط کمربندیهای فشار هوا تقسیم نامتعادل پرتوهایخورشیدی بر روی زمین استکه باعث ایجاد اختلاف دما در نقاط مختلف سطح زمین میشود،که باعث وزش باد میشود. حرکت هوا در سراسر بدن میتواند جریان حرارت از بدن را تغییر دهد و در نتیجه درجه حرارت بدن و همرفت و تبخیر را تغییر دهد. )کسمایی، ۱۳۷۸،ص۴)
ب): متغیرهای فیزیولوژی :
میزان فعالیت:
میزان سوختوساز دراستاندارد^[۴۶]ASHRAE بهاین صورت شرح داده شده است که”میزان انتقال انرژی شیمیایی به صورت گرما و کارمکانیکی، توسط فعالیت های متابولیکی درسازمان است که معمولاً درناحیه واحدی از سطح از کل بدن بیان میشود. برای حفظ تعادل حرارتی، بدن باید گرما را با همان نرخی از دست بدهد که سرعت سوخت و ساز آن را تولید میکند. این تولید گرما تا حدودی تابعی از دمای هوای بیرون است اما اغلب تابعی از نوع فعالیت نیز میباشد سرعت تولید گرما در یک فرد بسیار فعال بیش از شش برابر یک فرد خوابیده است.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-نوع پوشش:
معمولا لباس به عنوان یک لایه عایق عمل میکند و در به تاخیر انداختن تابش، همرفت و هدایت موثر است. خاصیت نارسایی لباس در واحد مقاوت حرارتی به نام کلو^[۴۷] اندازه گیری میشود. درجه حرارت هوا و سطح محیط زیست در پاییز پایینتر از دمای بدن میباشد به طوریکه لباس افزایش عایقی را فراهم میآورد. در فصل زمستان ارزش مقاومت حرارتی بالا میرود که توسط لباسهاییکه باعث ایجاد فضای هوایی بسیاری یا لایه های متعدد میشوند تعدیل میگردد. و در تابستان ارزش مقاوت حرارتی بسیار پایین است .
۳-۲-۷-۲-تعادل حرارتی بین بدن انسان و محیط پیرامون
ایجاد تعادل حرارتی بین بدن و محیط اطراف، از جمله نیازهای اولیه برای سلامتی و آسایش انسان است. دمای پوست باید ثابت بماند.
*تاثیر دمای هوا بر انسان
در حالت طبیعی دمای درونی بدن ۳۷درجه و دمای پوست ۳۲ درجه سانتی گراد است. اگر بدن در محیط گرم تر از پوست قرار گیرد شروع به جذب حرارت میکند. اگر در محیطی سردتر از پوست قرار گیرد حرارت خود را از دست خواهد داد.
*تاثیر رطوبت هوا بر بر انسان
رطوبت هوا به طور مستقیم بر دمای بدن تاثیر نمیگذارد ولی ظرفیت تبخیر و در نتیجه میزان خنک شدن بدن از طریق تعریق و میزان تبخیر را تعیین میکند.
رطوبت نسبی به تنهایی نمیتواند ظرفیت تبخیر هوا را تعیینکند و باید درجه حرارت هوا را نسبت به آن مورد توجه قرار داد.
در دمای ۲۰تا ۲۵ درجه سانتیگراد، میزان رطوبت هوا تقریباً تاثیری بر روی انسان ندارد و رطوبت۳۰ تا ۸۵ درصد عملاً احساس نمیشود و در دمای بیش از ۲۵ درجه سانتیگراد، تاثیر رطوبت بر انسان به مرور افزایش می یابد. هوای گرم و مرطوب به دلیل اینکه از تعریق و تبخیر بر روی پوست جلوگیری میکند باعث ناراحتی می شود. هوای گرم و خشک نیز باعث خشکی لبها و مخاط تنفسی شده و ایجاد ناراحتی میکند.
۳-۲-۷-۳- انسان و تنشهای حرارتی
یکی از مشکلات بهداشتی در محیط کار نامساعد بودن شرایط جوی محیط کار استکه ضمن تاثیر بر سلامتی پرسنل شاغل، میتواند برکارایی و میزان تولید نیز تاثیر بسزایی بگذارد. تنش های حرارتی یکی از آلاینده های زیان آور محیطکار است که بخشی از دارای منشا انرژی (حرارت) و بخشی دیگر مادی (رطوبت) است. منظور از تنشهای حرارتی^[۴۸]، فشارهای حرارتی وارد شده از سوی محیط به انسان است. اختلالات و بیماریهای ناشی از تنش های حرارتی، یکی از مشکلات عمده بهداشتی در بسیاری از محیطهای کار و جوامع گرمسیری است. برای اهمیت موضوع، از سه دیدگاه شرایط حوی محیط کار مورد بررسی قرار میگیرد.
الف ) دیدگاه ایمنی: برای مشاغل سنگین یا فیزیکی شرایط جوی نامناسب حالت فشار انگیز دارد که باعث افزایش ضریب خطا و در نتیجه حادثه می شود در تحقیقی که در سال۱۹۹۲ در رابطه با تماس مزمن با گرما در صنایع فلزی و آهنگری انجام شد نشان داد که گرما باعث افزایش مخاطرات میگردد. در تحقیقی که هم چنین در سال ۱۹۹۰ انجام شد نشان داد که ایجاد عدم تعادل و دست زدن به اعمال غیر ایمن به صورت نا آگاهانه در شرایط استرس گرمایی بسیار افزایش مییابد.
ب)دیدگاه بهداشتی: که می توان به بیماریها و اختلالات ناشی از گرما و سرما اشاره کرد. کرامپهای عضلانی ، خستگی مفرط ناشی از گرما، شوک گرمایی، هیپوترمی، سرمازدگی و یخ زدگی نمونه هایی از این اختلالات میباشند.در تحقیقی که در سال۱۹۹۰بر روی فعلیت سیستم سیاهرگی و نقش آن در مکانیزمهای فیزیولوژیکی انجام شد نشان داد که نوشیدن مایعات خنک و رطوبت پایین هوا باعث ایجاد یک حالت بهینه بین تنظیم درجه حرارت و سیستم جریان خون می شود. همچنین در تحقیقی که در سال۱۹۹۰ بر روی فشار خون کارگرانیکه در محیطهای گرم کار میکردند نشان داد که با بالا رفتن سابقه کار، فشار خون نیز بالا میرود.
ج دیدگاه آسایشی: عدم تناسب فاکتورهای جوی با فعالیت کارکنان موجب افزایش تاثیر فشار، افزایش استرس ها متفاوت، خستگی زودرس و کاهش راندمان میگردد.
در تحقیقی که در سال ۱۳۷۷ برروی کارگران شرکت نورد و لوله اهواز در رابطه با استرس گرمایی انجام شد نشان داد که علاوه بر کاهش بیماریهای پوستی، کارگران با محدود فرایندهای مرطوب،که نیازی به تماس با آنها نبود رضایت شغلی داشتند.
مستندات حقوقی:
طبق تبصره ۱ ماده ۹۶ قانون کار : وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور مسئول برنامه ریزی، کنترل و ارزشیابی و بازرسی در زمینه بهداشت کار و درمان کارگری بوده و موظف است اقدامات لازم را دراین زمینه بعمل آورد .
به موجب ماده ۱۳ ایین نامه کارهای سخت وزیان آور حفاظت فنی وبهداشت کار، کارهای سخت وزیان آور و کار مستمر در محیطهایی که باعث بیماریها و اختلالات می شودساعت کار نباید از۶ ساعت در روز و۳۶ ساعت در هفته تجاوز نماید.
راحتی و سلامت انسان در محیط طبیعی رابطه مستقیمی با وضعیت آب و هوا از قبیل دما، نور خورشید و رطوبت نسبی دارد. دمای ظاهری شاخصی است که برای بررسی توام دما و رطوبت نسبی برراحتی انسان معرفی شده است در بین عناصر اقلیمی چهار عامل عمده شامل دمای هوا، جریان هوا، امواج مستقیم و غیر مستقیم ناشی از تابش خورشید و در نهایت رطوبت نسبی بیشترین تاثیر را بر بدن انسان دارند گردش خون، تنفس و همچنین عملکرد سیستم های عصبی تا حد زیادی تحت تاثیر این عوامل محیطی است.
السورث هانگتینتن ^[۴۹]جغرافیدان آمریکایی، از معتقدان جبر آب و هوایی بود و عامل آب و هوا را یک عامل تعیین کننده در سلامتی، کارایی جسمی، ذهنی و روانی میدانست. او پیشرفت تمدن را نتیجه این انرژی، کارایی و هوشمندی و نبوغ جمعیتی میشناسد که در بهترین شرایط آب و هوایی زندگی میکنند. بدینسان که عامل آب و هوا، عامل اصلی در پیشرفت و یا سیر قهقرایی و عقبماندگی تمدنها میباشد.(شکوئی، ۱۳۷۸:۲۵۰)
هانتینگتن با مطالعات و مسافرتهای پیگیر و خستگی ناپذیر خود به نواحی عراق، ترکیه، روس، چین و آمریکای مرکزی از نوآوران افکار خاص جغرافیایی و از پیشروان مومن و متعصب مکتب جبر آب و هوا شد و همواره این پدیده طبیعی را در اشکال ناهمواری ها، حوادث تاریخی،فعالیتهای انسانی، ظهور و تکوین تمدنها و عامل مشخص و قاطع به شمار آورد.
وی در۲۷ کشور جهان با مطالعه نوشته ها و تحقیقات بیش از ۲۱۴ تن از جغرافیدانان، تاریخ نگاران، سیاست مداران، سفرنامه نویسان نظریه خود را مطرح ساخته است.
اینک به بخشی از مطالعات او تحت عنوان ((درجه حرارت و فعالیت های انسانی ))اشاره میکنیم:
۱- بین عوامل طبیعی، آب و هوا تاثیر ژرف و عمیق خود را درپراکندگی جماعات انسانی، اشغال فضاهای جغرافیایی و نوع زندگی در همه نواحی سیاره زمین اعمال میکند.
۲- اثرات عوامل آبوهوا در سلامت، نیرو و قدرت انسان ساکن سیاره زمین بیش از سایر عوامل فیزیکی میباشد.
۳- تغییرات پدیده های آب و هوایی از مکانی به مکان دیگر و از دورهای به دوره دیگر بیش از سایر پدیده های طبیعی است.
۴-بینعوامل طبیعی شرایط آب و هوا در رشد وشکوفایی انواع تمدنها نقش عمدهای ایفا کرده است.بین عوامل آب و هوا، حساسیت انسان به درجه حرارت به اندازهای است که گاهی بعضی از افراد تنها با یکی دو درجه اختلاف در حرارت محل مسکونی، مجبور هستند از اتاقی به اتاق دیگر بروند.
آمارهای روزانه مربوط به ساعات مختلف نشان میدهد که کارهای دستی در کارخانه های پارچه بافی نیوزلند، پنسیلوانیا و انگلستان زمانی دقیقتر و با سرعت بیشتری انجامگرفته است که حد متوسط درجه حرارت بیرون از کارخانه بین۵/۱۵ تا۱۷ درجه سانتیگراد در شبانه روزگزارشگردیده است در این صورت لازم میآید که درجه حرارت ظهر یا نیمروز این نقاط بین۲۰تا ۲۱ درجه سانتیگراد نوسان داشته باشد. با توجه به عملکرد گردبادها میزان رطوبت در افزایش یا کاهش درجه حرارت، یادآور میشویم که ممکن است یک روز گرم با آسمان صاف و بدون رطوبت روز بسیار راحتی برای انسان به شمار آید درحالیکه همین روز گرم اگر با روزبت بیشتری همراهگردد ناراحتی انسان را فراهم میآورد.
یکی از محققین به نام استن ناحیه راحت و شرایط کمال مطلوب جهت آمریکائیان را این چنین بیان می دارد: ((هوای آرام با رطوبت نسبی ۵۰ درصد،میزان حرارت در فصل زمستان ۲۱ درجه و درفصل تابستان ۲۳درجه باشد.)) در شرایطی که ذکر شد حتی بومیان ساکن مناطق آب و هواهای مختلف نیز احساس آرامش و راحتی بیشتری میکنند از این رو مثل این است که در برابر حساسیت به عامل درجه حرارت در میان نژادها و تیره های گوناگون انسانی هماهنگی خاصی در نواحی مختلف جغرافیایی دیده میشود.
هانتینگتن جهت نمایش ارزش و اهمیت هرچه بیشتر آب و هوا به رابطه موجود بین درجه حرارت و میزان مرگ و میر اشاره کرده و در این زمینه به ذکر بعضی آزمایشات به شرح زیر میپردازد:
در نیواورلئان گرم و مرطوب موقعیکه حد متوسط درجه حرارت ۲۳ درجه سانتیگراد گزارش میشد حداقل میزان مرگ و میر در درجه حرارت۷/۲۲ درجه مشاهده میشود که رطوبتی کمتر از نیواورلئان دارد و در بخش های شمالی آمریکا نظیر شیکاگو و میناپلیس این وضع درحد متوسط ۲۱ درجه سانتیگراد دیده شده است.
از طرفی درجه حرارتهای کمتر از((بهترین درجه حرارت برای زیست)) نیز با افزایش مرگ و میر همراه است چنانکه در اغلب نقاط ایالات متحده میزان مرگ و میر در اواخر زمستان((فوریه- مارس)) بیش از اواخر تابستان ((آگوست-سپتامبر)) می باشد و این نسبت گاهی فوق العاده بالا میرود. درسایر ممالک دنیا نیز نقصان بیشتر درجه حرارت از ((بهتریندرجه حرارت برای زیست)) به بالا رفتن میزان مرگ و میر در ارتباط است. (شکوئی،۱۳۷۸،ص۱۷۴)