باتوجه بهنتایج میتوان چنین استنباط نمود که معلمان معتقدند که تعداد مراجعات معلم راهنما به کلاس آنها میتواند در روند بهبود تدریس آنان موثر باشد و آنان بیشتر در زمینه ارائه روش تدریس مناسب تلاش میکنند. میتوان گفت به عقیده معلمان تعداد مراجعات بالای معلم راهنما توانسته تغییراتی هر چند در حد متوسط بر کارایی روش تدریس آنان داشته باشد. چنین برداشت میشود که معلمان راهنما در ارائه الگوهای تدریس جدید و روش های نوین تدریس و همچنین چگونگی استفاده از وسایل کمک آموزشی به معلمان یاری میدهند و تعداد مراجعات بیشتر آنان احتمالاً موثر بوده است. بهنظر میرسد گروههایی که تعداد مراجعات معلم راهنما بدانها بیش از دو بار در سال بوده وضعیت مناسبتری از نظر روش های تدریس داشتهاند و آنان معتقدند نقش معلم راهنما توانسته در اصلاح و بهبود شیوه تدریس آنان با تعداد مراجعات زیاد موثر باشد. دلیل این نتیجه میتواند ادراک معلمان نسبت به تعداد مراجعات و تغییر در روند تدریس آنان پس از مراجعات معلم راهنما باشد. یافته ها با نتایج پژوهش خدیوی (۱۳۸۹)، حسن پور (۱۳۸۵)، فرخی (۱۳۸۰)، سبحانی جو (۱۳۷۷) و بل مونت ما (۱۹۹۸) هم راستا و با نتایج پژوهش بلامبرگ (۱۹۷۴) نام راستا می باشد.
۵-۲-۲- آیا نقش معلمان راهنما در مرتفع شدن مشکلات خاص به وجود آمده برای معلمان موثر میباشد؟
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در بررسی تاثیر نقش معلم راهنما در مرتفع شدن مشکلات خاص به وجود آمده برای معلمان نتایج نشان داد که:
معلمانی که تعداد مراجعات معلمان راهنما به کلاس درس آنها بیش از دو بار در طول یک سال تحصیلی بوده است، میزان تأثیر معلمان راهنما را در مرتفع شدن مشکلات خاص به وجود آمده برای معلمان، بیشتر ارزیابی کردهاند. همچنین باتوجه به مقدار p-value بدست آمـده در آزمون t که از ۰٫۰۵ کمتر است، میتوان نتیجه گرفت که آزمون معنیدار میباشد. بنابراین بین دیدگاه دو گروه از معلمان مدارس ابتدایی شهر لامرد، از نظر میزان تأثیر معلمان راهنما در مرتفع شدن مشکلات خاص معلمان تفاوت معناداری وجود دارد. مضافاً رابطه معناداری میان تعداد مراجعات معلمین راهنما و تاثیر آن بر کارایی آموزشی معلمان مشاهده شد.
باتوجه بهنتایج میتوان چنین استنباط نمود که معلمان معتقدند که تعداد مراجعات معلم راهنما به کلاس آنها میتواند در مرتفع شدن مشکلات خاص به وجود آمده برای آنان موثر باشد. میتوان گفت به عقیده معلمان تعداد مراجعات بالای معلم راهنما توانسته در مرتفع شدن مشکلات خاص به وجود آمده برای آنان مثمرثمر باشد. چنین برداشت میشود که معلمان راهنما راهکارهای مناسبی را به معلمان برای مرتفع شدن مشکلات خاص آنان ارائه میدهند که در این راستا معلمان معتقدند توانسته است بر مرتفع شدن مشکلات خاص آنان موثر باشد. بهنظر میرسد گروههایی که تعداد مراجعات معلم راهنما بدانها بیش از دو بار در سال بوده وضعیت مناسبتری از نظر رفع مشکلات خاصشان داشتهاند و آنان معتقدند نقش معلم راهنما توانسته در آنان با تعداد مراجعات زیاد موثر باشد. دلیل این نتیجه میتواند ادراک معلمان نسبت به تعداد مراجعات و تغییر در روند رفع مشکلات خاص آنان پس از مراجعات معلم راهنما باشد. یافته ها با نتایج پژوهش خدیوی (۱۳۸۹)، حسن پور (۱۳۸۵)، فرخی (۱۳۸۰)، سبحانی جو (۱۳۷۷) و بل مونت ما (۱۹۹۸) هم راستا و با نتایج پژوهش بلامبرگ (۱۹۷۴) نام هم راستا می باشد.
۵-۲-۳ سؤال سوم تحقیق: آیا نقش معلمان راهنما در بهبود روابط انسانی حاکم بر فضای آموزشی موثر میباشد؟
در بررسی تاثیر نقش معلم راهنما در بهبود روابط انسانی حاکم بر فضای آموزشی نتایج نشان داد که:
با مقایسهی میانگینهای بدست آمده در جدول، ملاحظه میشود معلمانی که تعداد مراجعات معلمان راهنما به کلاس درس آنها بیش از دو بار در طول یک سال تحصیلی بوده است، میزان تأثیر معلمان راهنما را بهبود روابط انسانی حاکم بر فضای آموزشی، بیشتر ارزیابی کردهاند. با توجه به مقدار p-value بدست آمـده در آزمون t که از ۰٫۰۵ کمتر است، میتوان نتیجه گرفت که آزمون معنیدار میباشد. بنابراین بین دیدگاه دو گروه از معلمان مدارس ابتدایی شهر لامرد، از نظر میزان تأثیر معلمان راهنما در بهبود روابط انسانی حاکم بر فضای آموزشی تفاوت معناداری وجود دارد. مضافاً رابطه معناداری میان تعداد مراجعات معلمین راهنما و تاثیر آن بر بهبود روابط انسانی حاکم بر فضای آموزشی مشاهده شد.
باتوجه بهنتایج میتوان چنین استنباط نمود که معلمان معتقدند که تعداد مراجعات معلم راهنما به کلاس آنها میتواند در بهبود روابط انسانی حاکم بر فضای آموزشی موثر باشد. میتوان گفت به عقیده معلمان تعداد مراجعات بالای معلم راهنما توانسته در بهبود روابط انسانی حاکم بر فضای آموزشی مثمرثمر باشد. چنین برداشت میشود که معلمان راهنما راهکارهای مناسبی را به معلمان برای بهبود روابط انسانی حاکم بر فضای آموزشی ارائه میدهند که در این راستا معلمان معتقدند توانسته است بر بهبود روابط انسانی حاکم بر فضای آموزشی موثر باشد. بهنظر میرسد گروههایی که تعداد مراجعات معلم راهنما بدانها بیش از دو بار در سال بوده وضعیت مناسبتری از نظر روابط انسانی داشتهاند و آنان معتقدند نقش معلم راهنما توانسته در آنان با تعداد مراجعات زیاد موثر باشد. دلیل این نتیجه میتواند ادراک معلمان نسبت به تعداد مراجعات و تغییر در روند روابط انسانی پس از مراجعات معلم راهنما باشد. یافته ها با نتایج پژوهش خدیوی (۱۳۸۹)، حسن پور (۱۳۸۵)، فرخی (۱۳۸۰)، سبحانی جو (۱۳۷۷) و بل مونت ما (۱۹۹۸) هم راستا و با نتایج پژوهش بلامبرگ (۱۹۷۴) نام راستا می باشد.
۵-۲-۴ سؤال چهارم تحقیق: آیا نقش معلمـان راهنما بر بهبود شیوهی ارزشـیابی دانشآموزان موثر میباشد؟
در بررسی تاثیر نقش معلم راهنما در بهبود شیوهی ارزشـیابی دانشآموزان نتایج نشان داد که:
با مقایسهی میانگینهای بدست آمده در جدول، ملاحظه میشود معلمانی که تعداد مراجعات معلمان راهنما به کلاس درس آنها بیش از دو بار در طول یک سال تحصیلی بوده است، معلمان آن مدارس، میزان تأثیر معلمان راهنما را بر بهبود شیوهی ارزشیابی دانشآموزان بیشتر ارزیابی کردهاند. با توجه به مقدار p-value بدست آمـده در آزمون t که از ۰٫۰۵ کمتر است، میتوان نتیجه گرفت که آزمون معنیدار میباشد. بنابراین بین دیدگاه دو گروه از معلمان مدارس ابتدایی شهر لامرد، از نظر میزان تأثیر معلمان راهنما بر بهبود شیوهی ارزشیابی دانشآموزان تفاوت معناداری وجود داشت. مضافاً رابطه معناداری میان تعداد مراجعات معلمین راهنما و تاثیر آن بهبود شیوهی ارزشـیابی دانشآموزان مشاهده شد.
باتوجه بهنتایج میتوان چنین استنباط نمود که معلمان معتقدند که تعداد مراجعات معلم راهنما به کلاس آنها میتواند در بهبود شیوه ی ارزشـیابی دانش آموزان موثر باشد. میتوان گفت به عقیده معلمان تعداد مراجعات بالای معلم راهنما توانسته در بهبود شیوهی ارزشـیابی دانشآموزان مثمرثمر باشد. چنین برداشت میشود که معلمان راهنما راهکارهای مناسبی را به معلمان برای بهبود شیوهی ارزشـیابی دانشآموزان ارائه میدهند که در این راستا معلمان معتقدند تعداد مراجعات بالای معلمان راهنما توانسته است بر بهبود شیوهی ارزشـیابی دانشآموزان موثر باشد. بهنظر میرسد گروههایی که تعداد مراجعات معلم راهنما بدانها بیش از دو بار در سال بوده وضعیت مناسبتری از نظر روابط انسانی داشتهاند و آنان معتقدند نقش معلم راهنما توانسته در آنان با تعداد مراجعات زیاد موثر باشد. دلیل این نتیجه میتواند ادراک معلمان نسبت به تعداد مراجعات و تغییر در بهبود شیوهی ارزشـیابی دانشآموزان پس از مراجعات معلم راهنما باشد. یافته ها با نتایج پژوهش خدیوی (۱۳۸۹)، حسن پور (۱۳۸۵)، فرخی (۱۳۸۰)، سبحانی جو (۱۳۷۷) و بل مونت ما (۱۹۹۸) هم راستا و با نتایج پژوهش بلامبرگ (۱۹۷۴) نام راستا می باشد.
۵-۳- نتیجهگیری کلی
در نتیجه گیری کلی میتوان گفت که معلمان معتقدند معلمان راهنما و تعداد مراجعات آنان میتوانند بر کارایی آموزشی موثر باشد. چنانچه در یافتهها آمد تعداد مراجعات معلمان راهنما و نقش آن اثر معناداری بر کارایی آموزشی معلمان داشت و بیشترین میانگین کارایی اموزشی در اکثر ابعاد مربوط به معلمانی بود که تعداد مراجعات معلمان راهنما بدانها بیش از دوبار بود. میتوان نتیجه گرفت که حضور مکرر معلم راهنما به اعتقاد معلمان توانسته تغییراتی مثبت در کارایی آموزشی آنان داشته باشد و ابعاد کارایی را تحت تاثیر قرار دهد. در نتیجهگیری نهایی مربوط به رتبه بندی نیز مشاهده نمودید که رتبه بعد بهبود شیوه تدریس معلمان نسبت به دیگر ابعاد بیشتر بود و این می تواند نشان دهنده تاثیر تعداد مراجعات معلم راهنما به معلمان بر بهبود شیوه تدریسشان باشد هر چند بقیه ابعاد نیز تحت تاثیر قرار خواهند گرفت اما در این پژوهش معلمان معتقدند بیشترین تاثیر را بر شیوه تدریس انان داشته است. همچنین در تجزیه و تحلیل ابعاد نشان داده شده که نقش معلم راهنما بر این ابعاد چهارگانه موثر بوده و رابطه معناداری بین تعداد مراجعات معلم راهنما و کارایی آموزشی معلمان وجود دارد. این امر نشان دهنده همبستگی مثبت و معنادار این دو متغیر است. در نهایت و به طور کلی نقش موثر معلم راهنما بر کارایی آموزشی معلمان در پژوهش حاضر بررسی شد که نتایج حاکی از مثبت بودن این نقش بود.
۵-۴- محدودیتهای پژوهش
۵-۴-۱- محدودیت های خارج از اختیار محقق (محدودیتهای کاربردی)
۱– عدم دقت کافی برخی نمونه ها در تکمیل پرسشنامه به دلیل مشغله زیاد که اگر این دقت صورت می گرفت می توانست عواید بهتری برای پژوهش در نظر گرفت.
۲- پراکندگی زیاد نمونه وقت و هزینه زیادی را از پژوهش گر صرف نمود که این وقت می توانست بر روی مقوله های دیگر پژوهش به منظور کیفیت بهتر کار صرف شود.
۵-۴-۲- محدودیت های در اختیار محقق (محدودیتهای پژوهشی)
۱- این پژوهش در شهرستان لامرد انجام شده بنابراین در تعمیم نتایج می بایست جانب احتیاط رعایت شود که خود می تواند محدودیت باشد (اکثر مواقع مکان انجام پژوهش می تواند بر نتایج موثر باشد از جمله اینکه پژوهش حاضر یک پزوهش غیر آزمایشی است و کنترل جامعه در اختیار پژوهشگر نیست).
۲- این پژوهش با رویکرد توصیفی و پیمایشی انجام شده و با توجه به محدودیت این روش قابل مقایسه با پژوهش های شبه تجربی نمی باشد.
۳- این پژوهش به فقط بررسی دیدگاه معلمان مقاطع ابتدایی پرداخته و بررسی دیدگاه معلمان سایر مقاطع لحاظ نشده است که خود یک محدودیت پژوهشی می تواند باشد.
۴- از آنجا که کارایی آموزشی میتواند از سایر متغیرها نظیر ساختار، فرهنگ و جو سازمانی نیز تاثیر پذیرد پژوهش حاضر به دلیل محدودیت زمانی و هزینه بر بودن نتوانسته اثرات آنان را ارزیابی کند.
۵- استفاده از پرسشنامه به عنوان تنها منبع جمع آوری اطلاعات.
۶- نداشتن پرسشنامه استاندارد.
۵-۵- پیشنهادهای پژوهش
۵-۵-۱- پیشنهادهای کاربردی
۱- ارائه نتایج پژوهش پس از اجرای پژوهش و گزارش یافتهها به معلمان مدارس، معلمان راهنما، مدیران مدارس و برنامه ریزان آموزشی.
۲- انجام پژوهش های مشابه برای دیگر مقاطع تحصیلی.
۳- استقرار و تعیین گروه های تخصصی به منظور ارزیابی عملکرد ناظران.
۴- توجه متناسب به ابعاد چهارگانه کارایی آموزشی توسط برنامه ریزان، مجریان، ناظران و معلمان نظام آموزشی.
۵- برنامه ریزی لازم در جهت رفع موانع توسعه کارایی معلمان راهنما و معلمان قلمرو پژوهش.
۵-۵-۲- پینشهادهای پژوهشی
۱- تکرار پژوهش در دیگر شهرستانها و مقایسه آن با نتایج پژوهش حاضر.
۲- ارزیابی میزان و تحلیل انگیزه های کاری معلمان راهنما و معلمان.
۳- ارزیابی و مقایسه کارایی آموزشی معلمان مدارس مختلف.
۴- ارزیابی تأثیرپذیری کارایی آموزشی معلمان از متغیرهای مختلف مانند ساختار، فرهنگ و جو سازمانی.
۵- به پژوهشگران آینده توصیه می شود به غیر از پرسشنامه از مصاحبه در شیوه جمع آوری اطلاعات استفاده کنند
فهرست منابع و مآخذ
منابع فارسی:
اچسون و دامین گال، (۲۰۰۲)، نظارت در مدیریت و راهنمای تعلیماتی، ترجمه محمدرضا بهرنگی، تهران، انتشارات گلچین.
احمدی، محمدجواد، (۱۳۷۶)، بررسی عملکرد راهنما معلمان دوره ابتدایی بر مبنای دستورالعمل شرح وظایف از دید معلمان و مدیران نواحی و مناطق اصفهان، شورای تحقیقات اداره کل آموزش و پرورش استان اصفهان.
احمدیه، ملک سیما (۱۳۸۵). یادگیری به شیوه همیاری در دانش آموزان عادی و تیزهوش، تهران: ناشر شرکت سهامی انتشار.
اشرفی، سیامک و جهان سیر، خسرو، (۱۳۹۰)، تأثیر دو شیوه تدریس استقرایی و قیاسی بر نمرات ریاضی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه، پژوهش در برنامه ریزی درسی، سال هشتم، دوره دوم، شماره ۱و ۲، ص ۷۱-۶۲٫

رسالۀ مذکور، مشتمل بر دو بحث نظری عمده و یک تحقیق میدانی است: نظریه‌پردازی فضای سایبرنتیک و هویت، به علاوه پیمایش تأثیر ارتباط کامپیوتری بر هویت اجتماعی. پژوهش‌گر این رساله، پس از معرفی وجوه اجتماعیِ تکنولو‌ژی‌های نوپدید ارتباطی ـ اطلاعاتی، گسترش شتاب‌ناک اینترنت و شبکه‌ای شدۀ جوامع، موضوع هویت را در دو رویکرد مدرن و پسامدرن (در سه سطح خانواده، گروه همالان و جامعه) مورد بررسی قرار می‌دهد.
پرسشنامۀ این پژوهش توسط نمونه‌ای ۳۶۵ نفری از دانشجویان دانشگاه تهران ـ که به روش غیر احتمالی سهمیه‌ای انتخاب شده بوده‌اند ـ، تکمیل گردیده است و پاسخگویان بنا بر داشتن یا نداشتن تجربۀ استفاده از اینترنت، به دو گروه آزمون (۱۸۰ نفر) و شاهد (۱۸۵ نفر) تقسیم شده‌اند.
بررسی نتایج این تحقیق، رابطۀ معناداری را میان تجربۀ فضای سایبرنتیک و هیچ یک از سه سطح هویت اجتماعی (هویت خانوادگی، هویت همالان و هویت ملی) پاسخگویان آشکار نساخته است که این امر تفاوت فاحشی با یافته‌های پژوهش‌های مشابه در این حوزه دارد. به نظر می‌رسد انجام نمونه‌گیری غیر احتمالی و تعداد بسیار زیاد گویه‌های پرسشنامه (۱۴۸ سؤال) و ایجاد بی‌حوصلگی در بیان پاسخ‌ها از سوی پاسخگویان و همچنین گسترده نمودن بیش از حد مفهوم هویت اجتماعی در هویت‌های خانوادگی، همالان و ملی، باعث شده است که تناسب منطقی بین متغیر مستقل و وابسته ایجاد نشود. چرا که طبیعی است مفهوم کلانی مانند هویت اجتماعی با این گسترۀ وسیع (خانوادگی، همالان و ملی) و ابعاد بسیار جزئی که در پرسشنامه در این خصوص مورد سنجش قرار گرفته است، نمی‌تواند توسط یک متغیر نه چندان تأثیرگذار در این رابطه مثل حضور یا عدم حضور در فضای اینترنت تبیین شود، چرا که مطمئناً عوامل بسیار مهم و تأثیرگذارتری در این زمینه وجود دارند که به عنوان متغیرهای کنترل عمل کرده و تأثیرگذاری متغیر مستقل را کم‌رنگ می‌کنند. لذا به نظر می‌رسد اگر محقق مفهومی تخصصی‌تر (و نه به این حد کلی و کلان) را با این متغیر مستقل می‌سنجید، به نتایج متفاوتی دست می‌یافت که با نتایج دیگر تحقیقات نیز همخوانی بیشتری داشت.
۶ـ۱ـ۲ـ۲ـ « بررسی ویژگی‌های جامعه‌شناختی نمونه نوعی محصل علوم دینی در حوزه علمیه قم (طلاب سطح)»
در این پژوهش ـ که توسط مهدی سلیمانیه، به منظور اخذ مدرک کارشناسی ارشد رشتۀ جامعه‌شناسی در دانشگاه تهران انجام گرفته است ـ، بر اساس داده‌های گردآوری شده به صورت مصاحبۀ عمیق (گراندد تئوری) از میدان تحقیق، دو تیپ اجتماعی متمایز طلاب برساخت شده و با عناوین «تیپ نوگرا» و «تیپ سنتی» نام‌گذاری شدند؛ این دو تیپ، علیرغم نقاط شباهت فراوان، در هفت متغیر شامل نوع انگیزه‌های طلبه ‌شدن (شامل دو بُعد)، سن ازدواج، نوع ابزار تبلیغ دینی، نوع رابطه با تکنولوژی‌های ارتباطی نوین، نوع رابطه‌ اجتماعی با همسر و دیدگاه درباره‌ اشتغال همسر تمایز قابل توجهی داشتند.
طی صحبت‌هایی که با مؤلف این پایان‌نامه انجام گرفت و بر اساس مستنداتی که ایشان ارائه کردند، مشخص گردید که گرچه تمامی طلاب حاضر در نمونه تمایل جدی و کلی به استفاده از ابزارهای نوین ارتباطی (شامل اینترنت و ماهواره) داشتند، اما در نگاهی دقیق‌تر، تمایزی میان تیپ سنتی و تیپ نوگرای طلاب ظاهر می‌شد، بدین صورت که نتایج تحقیق نشان می‌داد طلاب تیپ سنتی تقریباً هیچ‌گونه استفاده‌ی مؤثر و نسبتاً مداومی از ایمیل، شبکه‌‌های اجتماعی مجازی (مانند فیس‌بوک، گودر، فرندفید و مانند آن‌ها)، سایت و وبلاگ انجام نمی‌دادند، اما در مقابل طلاب تیپ نوگرا استفادۀ کاملاً مؤثر و مداومی از آن‌ها داشتند.
۷ـ۱ـ۲ـ۲ـ «پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان»
این طرح پژوهشی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال‌های ۱۳۷۹ و ۱۳۸۲ (در دو نوبت) طراحی، و در راستای برنامۀ سنجش جهانی نگرش‌های فرهنگی و اجتماعی (www.worldvaluessurvey.org) با تیم اجرایی وسیع و گسترده‌ای با نمونه‌گیری علمی در ۲۸ استان کشور به اجرا درآمد.
هر چند این تحقیقات به طور مستقیم تأثیر وسایل ارتباط جمعی بر نگرش‌ها را مورد سنجش قرار نداده‌اند و طی صحبتی که با دکتر محسن گودرزی (مجری موج اوّل و دوم این پیمایش در ایران) انجام گرفت، مشخص شد که روحانیون، درصد بسیار پایینی از جامعۀ نمونۀ این پیمایش‌ها را به خود اختصاص داده‌اند (که به گفتۀ ایشان، جهت استناد در پژوهش حاضر، مناسب نبودند)، اما با این حال، سؤالات و گویه‌های مطرح شده در پرسشنامه‌های آنها، برای تهیۀ پرسشنامۀ اوّلیۀ پژوهش حاضر، بسیار راهگشا بوده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۸ـ۱ـ۲ـ۲ـ «اینترنت، جهانی شدن و هویت فرهنگی در ایران»
«اینترنت، جهانی شدن و هویت فرهنگی در ایران»، عنوان رساله دکتری اسدلله بابایی فرد در رشته جامعه شناسی نظری ـ فرهنگی است که در سال ۱۳۸۸در دانشگاه تهران دفاع شده است. در این پژوهش با پیش فرض قراردادن این که اینترنت با توجه به زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی افراد، گروه‌ها و جوامع انسانی، می‌تواند پیامدهای متفاوتی برای هویت فرهنگی آنان داشته باشد،انجام شده است. بابایی‌فرد با بهره گرفتن از نظریات استوارت هال و آنتونی گیدنز و با ترکیبی از روش اسنادی، پیمایش و مصاحبه فرضیه خود را آزمون کرده‌است. پرسش مهم این پژوهش، بررسی چگونگی نوع رویارویی جوانان ایرانی، به ویژه دانشجویان، با اینترنت و تأثیرات استفاده از اینترنت بر عناصر گوناگون هویت جوانان ایرانی، همچون هویت دینی، هویت ملی، هویت قومی، تعلق به ملیت و تعلق به شخصیت ها و مفاخر ملی است. حجم نمونه در پیمایش ۷۱۹ نفر از دانشجویان در ۲۱ دانشکده از مجموعه دانشکده‌های دانشگاه تهران به روش تصادفی است. نتایج حاکی از آن است که بین متغییر اصلی پژوهش یعنی گرایش دانشجویان به جهانی شدن با ۱۷ متغیر مستقل(تعلق به مفاخر ملی، مدیریت بهره‌برداری از اینترنت، استفاده از سایت‌های سیاسی، چت، تلعق به هویت و فرهنگی ملی، وبلاگ‌نویسی، تحصیلات و . . .) رابطه معنادار و مستقیمی وجود دارد اما بین متغیر اصلی پژوهش با شش متغییر قومیت، مذهب، پایگاه اقتصادی- اجتماعی والدین، جنسیت، محل سکونت، تعلق به دین رابطه معناداری وجود ندارد. در نهایت نتایج پیمایش و مصاحبه‌ها حاکی از آن است که دانشجویان معتقدند بین جهانی شدن و تعلق قومی و ملی منافاتی وجود ندارد و برای یک جامعه پویا و توسعه یافته نیازمند تبادل بین فرهنگی و ارتباطات جهانی هستیم.
شاید مهم‌ترین انتقاد به این تحقیق را بتوان متوجه عدم تناسب میان عنوان و جامعۀ آماری پژوهش دانست؛ به طوری که محقق در پی یافتن تأثیرات جهانی‌شدن بر هویت فرهنگی در ایران است و این امر را در یکی از پرسش‌های تحقیق خود به این شکل آورده است که « اثرپذیری از اینترنت در میان افراد یا گروه های اجتماعی مختلف به چه میزان است؟ به عبارت دیگر، لایه های هویتی گوناگون به چه میزان تحت تأثیر جهانی شدن قرار گرفته است؟»، و این در حالیست که جامعۀ آماری تحقیق خود را تنها از میان قشر دانشجو و آن هم فقط دانشجویان یک دانشگاه (دانشگاه تهران) انتخاب کرده است که معمولاً در یک سطح علمی هستند. لذا تعمیم دادن نتیجه این پژوهش به به هویت فرهنگی ایرانیان چندان درست به نظر نمی‌رسد، ضمن این که استفاده از طیف بسیار وسیعی از مفاهیم مختلف ارتباطاتی و جامعه‌شناختی و روان‌شناختی از قبیل مفاهیم و اصطلاحات کلیدی مانند هویت، فرهنگ، هویت فرهنگی، اینترنت، جهان گرایی، جهانی بودن، جهانی شدن، گرایش به جهانی شدن، مدیریت در بهره‌گیری از اینترنت، هویت‌سازی خانواده، تعلق دینی، تعلق به ملیت، تعلق به هویت و فرهنگ قومی، تعلق به هویت و فرهنگ ملی و تعلق به مفاخر ملی و… ضمن این که امکان بررسی دقیق روابط میان متغیرهای موجود را دشوار نموده است، در عین حال این اثر را بیشتر به یک اثر تألیفی و کتابخانه‌ای نزدیک کرده است تا یک اثر پژوهشی. در حالی که با انتخاب یک یا دو مورد از این عناوین، مطمئناً نتایج دقیق‌تری به دست می‌آمد.
۹ـ۱ـ۲ـ۲ـ «بررسی اثرات استفاده از اینترنت بر انزوای اجتماعی در میان کاربران کافی‌نت‌های تهران»
پژوهش فوق توسط محمدهادی سهرابی حقیقت به منظور اخذ مدرک کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی در دانشگاه تربیت مدرس انجام گرفته است. پژوهش‌گر در این تحقیق، به دنبال اثرات استفاده از اینترنت بر انزوای اجتماعی کاربران کافی‌نت‌های تهران است. وی که کار خود را با یک نمونۀ ۲۰۴ نفری (به روش سهمیه‌ای ـ اتفاقی) انجام داده است، نتیجه می‌گیرد که میان زمان استفاده از اینترنت در طول روز و انزوای اجتماعی کاربران، رابطۀ معنادار و معکوس وجود دارد. بدین ترتیب که استفادۀ اجتماعی از اینترنت، موجب کاهش انزوای اجتماعی کاربران می‌شود. به طور کلی نتایج این پژوهش، حاکی از اثرات مثبت (هر چند محدود) اینترنت بر روابط اجتماعی افراد بوده است.
۱۰ـ۱ـ۲ـ۲ـ «بررسی ارتباط بین نگرش‌های فرهنگی و خلاقیت کارکنان در وزارت رفاه و تأمین اجتماعی»
این تحقیق در سال ۱۳۸۸ توسط آقای توحید جعفری به عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد در رشتۀ مدیریت دولتی در دانشگاه تهران دفاع شده است. جامعۀ آماری این پژوهش شامل ۱۵۰ نفر از مدیران، کارشناسان و کارکنان وزارت‌خانۀ رفاه و تأمین اجتماعی می‌باشد که نگرش‌‌ فرهنگی و خلاقیت آن‌ها به وسیلۀ تکنیک پرسشنامه مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج این بررسی نشان داده است کارکنانی که نگرش زن‌سالارانه‌تری دارند، از خلاقیت سازمانی بالاتری برخوردارند. هم‌چنین نشان داده شده است که بین نگرش جمع‌گرایی و خلاقیت کارکنان، ارتباطی وجود ندارد.
۲ـ۲ـ۲ـ پژوهش‌های خارجی
۱ـ۲ـ۲ـ۲ـ « شکاف رقمی، تعهد مدنی، فقر اطلاعات و اینترنت در سراسر جهان»
شکاف رقمی عنوان کتاب خانم پیپا نوریس است که در سال ۲۰۰۱ توسط انتشارات دانشگاه کمبریج منتشر شده است. وی در این کتاب به تاثیرات اینترنت بر زندگی اجتماعی انسان عصر مدرن پرداخته است. وی در کتاب خود به چند فرضیه عمده در زمینه تاثیرات اینترنت بر درگیرشدگی مدنی و سیاسی اشاره می‌کند:

• • «اینترنت به آگاه سازی، سازماندهی، بسیج و درگیرشدگی مدنی و سیاسی افراد جوان و تحصیل‌کرده‌تر منجر می‌شود»(فصل ۱۱: ۱)

• • «اینترنت به مثابه تریبونی برای احزاب و گروه‌های سیاسی معترض و در اقلیت، به درگیرشدگی سیاسی آن‌ها کمک می‌کند. گروه‌های معترض و در حاشیه مانده از طریق اینترنت می‌توانند فساد سیاسی و اقتصادی، تبعیض‌ها وسرکوب‌های سیاسی و ناکارآمدی‌های حکومت و غیره را آشکار سازد و با برجسته سازی این موارد، حکومت و عملکردهای آن را به طور جدی به چالش فراخوانند.»(فصل ۵: ۴)

• • «اینترنت می‌تواند در اشاعه ارزش‌های دموکراتیک مثل مشارکت، آزادی بیان، تشاهل، عدالت و مانند آن تاثیر گذار باشد و با تغییر نگرش شهروندان، زمینه درگیری سیاسی آن‌ها را فراهم آورد» (فصل ۲: ۱۰) .

نوریس در کتابش به فضای باز اینترنت برای بیان هویت‌های سرکوب شده و رانده شده اشاره می‌کند که احزاب و گروه‌های سیاسی با بهره گرفتن از آن درصدد مقاومت در برابر هویت مسلط و عملکرد دولت برمی‌آیند و به همین دلیل در پژوهش حاضر مورد استفاده قرار گرفت.
۳ـ۲ـ مرور نظری
از آن جا که پژوهش حاضر، یک تحقیق میان‌رشته‌ای است و یافته‌های نظری خود را از ترکیب علمی و تجربی داده‌های دو رشتۀ علوم ارتباطات اجتماعی و روان‌شناسی اجتماعی گرد آورده است، طبیعی است که برای پی‌ریزی یک چارچوب نظری محکم و با ثبات، نمی‌توان تنها بر اساس نظریه‌های مطرح شده در یکی از این رشته‌ها دست به عمل زد و بایستی با رویکردی گسترده و همه‌جانبه، ترکیبی از نظریات مطرح شده در این دو رشته‌ را مدّ نظر قرار داد. بدین منظور، همان طور که از نام این تحقیق بر می‌آید، برای پرداختن به موضوع تأثیر استفاده از رسانۀ اینترنت بر نگرش فرهنگی روحانیون، ناچار به استفاده از از نظریه‌ها و فرضیه‌های مطرح شده در دو حوزۀ علوم ارتباطات اجتماعی (به منظور تبیین فرضیه‌های مربوط به تأثیرگذاری رسانۀ اینترنت) و روان‌شناسی اجتماعی (به منظور تبیین فرضیه‌های مربوط به تغییر نگرش روحانیون) سود خواهیم جست تا ابعاد مختلف بحث، بهتر و بیش‌تر مورد کنکاش و بررسی علمی قرار گیرد.
در حوزۀ علوم ارتباطات اجتماعی، تحقیقات بسیاری از سوی اندیشمندان این حوزه، در خصوص تأثیرگذاری رسانه‌های جمعی بر مخاطبان (در حوزه‌های مختلف) انجام شده است و بر مبنای آنها نظریه‌های بسیاری ارائه گردیده است. در این خصوص، با توجه به منابع موجود می‌توان دو رویکرد کلی را در حوزۀ تأثیرگذاری رسانه‌ها بر مخاطبان‌شان شناسایی کرد. رویکرد نخست، به رویکرد «رسانه‌های قدرتمند» موسوم است و نظریاتی که در این گروه جای می‌گیرند، بر این نکته تأکید دارند که رسانه‌ها به خودی خود (بدون در نظر گرفتن شرایط محیطی)، تأثیرات عمیق و ماندگاری بر نگرش‌ها، افکار و رفتار مخاطبان‌شان دارند. در واقع موافقان این رویکرد، رسانه‌ها را قدرت بلامنازعی در شکل‌دهی به افکار، عقاید، نگرش‌ها و رفتارهای مخاطبان‌شان تلقی می‌کنند.
رویکرد دوم «رسانه‌های با قدرت محدود» نام دارد و معتقدان به آن، با وجود این که نقش رسانه‌ها و وسایل ارتباط جمعی را در شکل‌دهی به نگرش‌ها و رفتارهای مخاطبان‌ پذیرفته‌اند، اما در عین حال، معتقدند که عوامل جانبی دیگری نیز در این تأثیرگذاری دخیل هستند که نباید از آن‌ها غافل شد، به طوری که در صورت تغییر هر یک از این عوامل جانبی، تأثیرگذاری رسانه‌ها نیز متفاوت خواهد بود. عمدۀ مطالعات انجام شده در حوزۀ مطالعات فرهنگی بر روی رسانه‌ها نیز به همین رویکرد باز می‌گردد.
در رویکرد روان‌شناسی اجتماعی نیز با پرداختن به نظریه‌هایی که به چگونگی شکل‌گیری و تغییر نگرش‌ها می‌پردازند، تلاش خواهیم کرد که موضوع پژوهش را از این منظر مورد بررسی قرار دهیم.
۱ـ۳ـ۲ـ نظریه‌های ارتباطاتی
در حوزۀ علوم ارتباطات اجتماعی، نظریه‌های متعددی را می‌توان مطرح کرد که به بحث تأثیر رسانه‌ها بر مخاطبان‌شان پرداخته‌اند. به منظور جلوگیری از بی‌نظمی و سازمان‌دهی، نظریه‌های موجود، در دو رویکرد کلی «رسانه‌های قدرتمند» و «رسانه‌های با قدرت محدود» مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
۱ـ۱ـ۳ـ۲ـ رویکرد رسانه‌های قدرتمند
این رویکرد ـ که در دو دورۀ زمانی منقطع (اوایل قرن بیستم تا اواخر دهۀ ۱۹۳۰ و از اوایل دهۀ ۱۹۵۰ تا به امروز) رواج داشته است ـ، معتقد است که رسانه‌ها دارای قدرت قابل ملاحظه‌ای برای شکل دادن به عقاید و باورها، دگرگون کردن عادات زندگی و ترویج رفتارهایی کمابیش مطابق میل کنترل‌کنندگان آن‌ها هستند. (بائر و بائر^[۱۱۷]، ۱۹۶۰، به نقل از: مک‌کوایل، ۱۹۸۸: ۳۵۵)
این دیدگاه، نه بر اساس کاوش‌های علمی، بلکه در اثر مشاهدۀ محبوبیت بسیار زیاد مطبوعات و رسانه‌های جدیدی همچون فیلم و رادیو و تلویزیون و نفوذ آن‌ها در ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی به وجود آمد. در سال‌های بین دو جنگ جهانی نیز، بهره‌برداری دولت‌های دیکتاتوری اروپا و همین طور رژیم جدید انقلابی روسیه از رسانه‌ها، آنچه که مردم از اوّل علاقه‌مند به باور کردن آن بودند، یعنی این که رسانه‌ها می‌توانند بسیار قدرت‌مند باشند در ذهن آن‌ها ثبت کرد.
البته در موج دوم این رویکرد (اوایل دهۀ پنجاه به بعد)، هر چند تأثیرات بالفعل و بالقوۀ رسانه‌ها مورد توجه است، اما این تأثیرات، مبتنی بر برداشت‌های اصلاح‌شده و جدید از فرایندهای اجتماعی و رسانه‌ای (از قبیل: دقت بیش‌تر در نقش متغیرهای میانجی مثل ساختار و انگیزه و پدیده‌های جمعی مثل حال و هوای عقاید، ساختار باورها، ایدئولوژی‌ها، الگوهای فرهنگی و اشکال نهادی تولیدات رسانه‌ای و…) هستند.
در این رویکرد، با دو دیدگاه عمده در حوزۀ نظریه‌های ارتباطی مواجهیم؛ دیدگاه اوّل ـ که به «نظریۀ رسانه‌ها»^[۱۱۸] شهرت دارد ـ، تحولات صورت گرفته در شکل ظاهری رسانه‌ها را مهم‌ترین عامل تأثیرگذار بر مخاطبان و تحولات اجتماعی قلمداد می‌کند، به همین دلیل از آن با عنوان دیدگاه «بوم‌شناسی رسانه‌ها»^[۱۱۹] نیز یاد می‌شود. دیدگاه دوم نیز هر چند بر نقش بلامنازع رسانه‌ها بر اقناع‌کنندگی مخاطبان تأکید دارد، اما تفاوت آن با دیدگاه نخست در این است که این تأثیرگذاری را به جای آن که در شکل رسانه‌ها دنبال کند، بیش‌تر در محتوای رسانه‌ها جستجو می‌کند. به منظور ایجاد تمایز میان این دیدگاه با دیدگاه نخست، در این پژوهش از آن، با عنوان «دیدگاه محتوای قدرتمند» یاد خواهیم کرد.
۱ـ۱ـ۱ـ۳ـ۲ ـ دیدگاه بوم‌شناسی رسانه‌ها (شکل قدرتمند رسانه)
همان طور که اشاره شد، این دیدگاه، به طور کلی، بر روی ساختار فنی رسانه‌ها تأکید دارد و تغییر شکل و ماهیت وسایل ارتباطی را شرط اصلی و عامل تحوّلات زندگی اجتماعی و گذار از یک مرحله به مرحلۀ دیگر جوامع در طول تاریخ معرفی می‌‌کند که بر این اساس، می‌توان گفت بر دیدگاهی کم و بیش جبرگرا مبتنی است، به گونه‌ای که عده‌‌ای نام «جبرگرایی رسانه‌ای»^[۱۲۰] را بر آن نهاده‌اند (سورین و تانکارد، ۱۳۸۴: ۳۹۳).
طرفداران این رویکرد، معتقد به برتری وسیلۀ ارتباطی بر پیام ارتباطی هستند. به عقیدۀ اینان، اگر چه تکنولوژی، منبعث از ذهن و عمل انسان است، ولی انسان هر عصر و دوره‌ای، خود، زاییدۀ شکل غالب تکنولوژی زمان خویش است؛ به عبارت دیگر، هر تکنولوژی جدید، بشر را به تدریج در فضای تازه‌ای قرار می‌دهد و هر فضای تازه، عاملی تعیین‌کننده در سرنوشت و زندگی بشر به شمار می‌آید.
با وجود تفاوت و تنوع در زمینه‌های تحقیق و رویکردهای علمی متفکران مذکور، همگی آنان به طور شگفت‌انگیزی به ارائۀ تصاویر مشابهی از تعامل وسایل ارتباطی و فرهنگ می‌پردازند، به این ترتیب که هر کدام چشم‌انداز تقریباً نزدیکی از سه مرحلۀ تاریخی تحول تمدن انسانی، همراه با سه شکل عمدۀ ارتباط‌گری، در گذر از «جوامع شفاهی سنتی» به «جوامع چاپی مدرن» و به «فرهنگ الکترونی جهانی» به دست می‌دهند.
مطابق این دیدگاه، در دوران ارتباطات شفاهی، از آن جا که فراگیری و حفظ اندیشه‌ها و هنجارهای جامعه، از طریق حافظۀ انسان‌ها انجام می‌شد، به منظور تسهیل در حافظه‌سازی، اطلاعات به صورت اشعار آهنگین و داستان‌های اسطوره‌ای ساده و قابل یادآوری و نقل سریع، عرضه می‌گردید، به همین دلیل برای برقراری ارتباط، اوّلاً حضور فیزیکی طرفین ارتباط لازم بود ـ که این امر از گسترش فردگرایی در جوامع نخستین جلوگیری می‌کرد ـ و ثانیاً به دلیل اتکای بیش از حد به دانسته‌های ذهنی و تکیه بر میراث شفاهی گذشتگان، آفرینندگی و نوآوری، کم‌تر مورد ترغیب و تشویق جامعۀ بستۀ آن زمان قرار می‌گرفت. به همین دلیل است که اندیشمندان، از فرهنگ‌های شفاهی، به عنوان «فرهنگ‌های بسته»^[۱۲۱] یاد می‌کنند.
طرفداران نظریۀ رسانه‌ای معتقدند با پیدایش خط و توسعۀ دست‌نوشته‌های خطی و به دلیل کاهش نقش حافظه در انتقال اطلاعات، نه تنها شکل انتقال اطلاعات، بلکه محتوای آن‌ها نیز با تغییرات اساسی روبه‌رو شد. تحوّل صورت‌گرفته در شیوۀ انتقال اطلاعات به حدی تأثیرگذار بود که توانست با در نوردیدن نسبی محدودیت‌های زمان و مکان، مجموعۀ تجربیات و دانش انباشته تا آن زمان را بین انسان‌هایی که (چه از نظر زمانی و چه از نظر مکانی) در فواصلی دور از هم می‌زیستند، به اشتراک بگذارد و به تدریج، با تقویت قدرت اندیشه و خردگرایی افراد، امکان بالقوۀ دستیابی به «ادبیات»، «علوم» و «فلسفه» (به معنای واقعی آنها) را فراهم آورد.
با پیشرفت تکنولوژی و اختراع چاپ، افراد، دیگر برای برقراری ارتباط، محکوم به تعاملات حضوری و چهره‌به‌چهره نبودند و همین امر، بستری را برای گسترش فردگرایی و شکل‌گیری خانواده‌های هسته‌ای فراهم کرد. گردش وسیع‌تر اطلاعات، سطح اندیشۀ افراد را از فرهنگ‌های بسته‌ای که تا پیش از آن به واسطۀ ارتباطات شفاهی و رو در رو در آن می‌زیستند، ارتقاء داد و آن‌ها را با دیدگاه‌ها و چشم‌اندازهای مختلف و گاه مخالف با آنچه قبلاً بدان اعتقاد داشتند، آشنا نمود. فراهم آمدن زمینۀ اشتراک افکار و عقاید در سطح وسیع، زمینۀ وحدت هر چه بیش‌تر و گرد هم آمدن افراد هم‌زبان و هم‌فکر را فراهم نمود و در نهایت به شکل‌گیری جوامع دارای نظام دولت ـ ملت انجامید. مجموعۀ این تحولات ایجاد شده در اثر صنعت چاپ، چیزی است که مک‌لوهان از آن به عنوان «کهکشان گوتنبرگ» یاد می‌کند. به عقیدۀ او، انسان این عصر، تحت تأثیر مطالعۀ حروف مکرر و یکنواخت متن‌های چاپی، به تدریج به کار مداوم، آموزش منظم، سنجش اوقات، اطلاع‌یابی، حساب‌گری و سودجویی زندگی فردگرایی خو می‌کند و روحیۀ عاطفی و طرز تفکر معنوی را از دست می‌دهد. به این صورت، انسان فردگرای مک‌لوهان با «انسان درون‌راهبر» دیوید رایزمن^[۱۲۲]، شباهت فراوانی پیدا می‌کند^[۱۲۳] (محسنیان راد، ۱۳۹۰: چهل و پنج).
جک گودی^[۱۲۴] معتقد است زبان نوشتاری با عینیت بخشیدن به کلمات و با در دسترس قرار دادن بلندمدت‌تر معانی و دقتی بیش‌تر از زبان شفاهی، می‌تواند اندیشۀ شخص را برانگیزد (خیری، ۱۳۸۹: ۳۳).
پاستر نیز دقیقاً همین نظر را در مورد تکنیک چاپ دارد و معتقد است چاپ، با بسط دادن فاصلۀ خود در مناسبات با سلطه، گوینده و شنونده را جدا و دور از یکدیگر نگاه می‌دارد و این فاصله به فرد مجال اندیشیدن می‌دهد. مجال آن که دربارۀ کلمات شخص دیگر، بدون حضور آمرانۀ او با خونسردی داوری کند. او معتقد است «فرهنگ چاپی، فرد را به مثابه یک ذهنیت، تثبیت می‌کند، ذهنیتی که برتر از عینیات است، هویتی پایدار و معیّن دارد» (پاستر، ۱۳۷۷: ۱۱۳).
از قرن نوزدهم به بعد و بر اثر توسعۀ وسایل ارتباطی الکترونی از قبیل تلگراف، تلفن، بی‌سیم و رادیو و تلویزیون، یک فرهنگ الکترونی جهانی پدید آمد که هر چند مهم‌ترین ویژگی‌های جوامع شفاهی سنتی را احیا کرد، اما این شفاهی‌گری ناشی از ارتباطات الکترونی، با شفاهی‌گری سنتی، تفاوت‌های اساسی داشت؛ از جمله این که محدودیت‌های فیزیکی زمانی و مکانی گذشته را نداشت و نیز امکان ضبط و نگه‌داری نسخه‌های فراوان از ارتباطات انجام شده و استفادۀ مجدد نامحدود از آن‌ها در آینده را برای ارتباط‌گران به ارمغان آورده بود. ضمن این که گسترۀ وسیع امواج الکترونی، دامنۀ کنش‌های ارتباطی را از سطوح قبیلگی و محلی، به سطوح جهانی و بین‌المللی گسترش داده و با فراهم آوردن شیوه‌های نوین تجربه‌اندوزی مشترک، امکان شکل‌گیری دیدگاه‌های جهانی نوینی را پدید آورده بود.

فصل اول: کلیات تحقیق

۱-۱) مقدمه

با ورود به اقتصاد دانش محور، دانش در مقایسه با سایر عوامل تولید مانند زمین، سرمایه، ماشین آلات و… از ارجحیت بیشتری برخوردار شده است به طوری که در این اقتصاد، دانش به عنوان مهمترین عامل تولید محسوب می­ شود و از آن به عنوان مهمترین مزیت رقابتی سازمان­ها نام برده می­ شود(سیتارامان و همکاران،۲۰۰۲).^[۱] یکی از ویژگی­های دانش این است که نامشهود است، یعنی غیرقابل لمس و غیرمحسوس می­باشد و ارزشگذاری و اندازه ­گیری آن بسیار سخت و مشکل است. در صورتی­که در گذشته سازمان­ها با بهره گرفتن از روش های حسابداری قادر بودند تا ارزش و اندازه عوامل تولید خود را بطور کامل محاسبه کنند ولی امروزه این روش های حسابداری دیگر دارای کارایی لازم نیستند(سالیوان و همکاران،۲۰۰۰)^[۲]. دانش به عنوان یکی از مهمترین اجزای دارایی­ های نامشهود محسوب می­ شود. اگر در گذشته بیشتر دارایی­ های سازمان­ها، مشهود بوده ­اند ولی امروزه قسمت اعظم دارایی­ های سازمان­ها نامشهود هستند.(منبع قبلی) در این اقتصاد دانش محور، موفقیت سازمان­ها به توانایی مدیریت این دارایی­ های نامشهود بستگی دارد و برای اینکه بتوانیم این دارایی­ ها را مدیریت کنیم ابتدا می­بایستی آنها را شناسایی و اندازه ­گیری کرده تا در نهایت بتوانیم آنها را مدیریت کنیم (سانچز و همکاران،۲۰۰۰)^[۳].

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

با ورود به اقتصاد دانش محور، ما به مدل جدیدی از دارایی­ های سازمانی نیاز داریم. بطور کلی دارایی­ های سازمانی را می­توان به ۲ دسته کلی تقسیم کرد :
۱- دارایی­ های مشهود : این دارایی­ ها شامل دارایی­ های فیزیکی و مالی هستند که بطور تقریباً کامل در ترازنامه شرکت­ها منعکس می­ شود. این دارایی­ ها تحت اصول اقتصاد کمیابی عمل می­ کنند یعنی با استفاده بیشتر از آنها، از ارزش آنها کاسته می­ شود.
۲- دارایی­ های نامشهود : این دارایی­ ها هم به دو دسته کلی تقسیم می­شوند :
۲-۱ : دارایی­ های نامشهودی که به وسیله قانون حمایت شده ­اند و به آنها عنوان مالکیت معنوی را داده­اند که شامل حق امتیازها، کپی رایت­ها، فرانشیز، علایم و مارک­های تجاری و غیره است. برخی از موارد آن در ترازنامه منعکس می­شوند.
۲-۲ : سایر دارایی­ های نامشهود که شامل سرمایه های فکری است که تحت اصول اقتصاد فراوانی عمل می­ کنند یعنی با استفاده بیشتر از آنها، از ارزش آنها کاسته نمی­ شود و معمولاً در ترازنامه منعکس نمی­شوند.(تایلز و همکاران،۲۰۰۲ ) ^[۴]
با توجه به مطالب ارائه شده در بالا هدف این پژوهش بررسی ارتباط بین سرمایه فکری و مدیریت سود در شرکتهای سهامی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد و سعی می شود به این سوال که آیا سرمایه فکری در شرکتهای سهامی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیری بر مدیریت سود در این شرکتها دارد یا خیر؟ و در صورت تاثیر مثبت رابطه چگونه خواهد بود. در ادامه این فصل با توجه به موضوع تحقیق به بیان مسأله اصلی پژوهش، ضرورت انجام تحقیق، اهداف پژوهش، قلمرو تحقیق، متغیرهای مورد مطالعه، فرضیه ­های تحقیق و در پایان اصطلاحات و واژه­ های تخصصی پرداخته خواهد شد.

۱-۲) بیان مسأله تحقیق

در حسابداری سرمایه فکری، دارایی­ هایی هستند که فاقد خاصیت فیزیکی هستند، اما این دارایی­ ها، منافع قابل توجهی برای جریان نقدی آتی شرکت­ها دارند. ناتوانی در گزارشگری سرمایه فکری، نشان­دهنده ضعف حسابداری متداول یا سنتی است. البته، ارزشگذاری آنها در معاملات تجاری مشکل بوده و با روش­های موجود به سادگی امکان­ پذیر نیست. همچنین هیچ تئوری یا مدل اقتصادی واقعی برای سرمایه ­های فکری وجود ندارد. تفاوت و شکاف بین ارزش دفتری و ارزش بازار شرکت­ها و افزایش و شدت این شکاف در دهه­های اخیر بیانگر نقش قابل توجه اقلام سرمایه فکری در واحدهای اقتصادی است که در حسابداری مالی متداول گزارش نمی­ شود، چرا که فراسوی حدود و دامنه شناسایی و اندازه ­گیری در حسابداری است و ارزش یا قیمت سهام شرکت به نوعی وابسته به درک و شناخت از آینده است که در حسابداری مالی رایج قابل شناسایی و گزارشگری نمی ­باشد. شرکت­ها بدرستی آگاه هستند که سرمایه ­های فکری تنها مزیت رقابتی آنها می­باشد. اما گزارشات مالی فاقد اطلاعات مرتبط با منابع سرمایه فکری می­باشد.(روزلندر و فینچام،۲۰۰۱)^[۵]
مروری بر ادبیات سرمایه فکری مؤید توجه قابل ملاحظه به سنجش، ارزشگذاری و گزارشگری آن می­باشد. شرکت­ها برای بقاء استراتژیکی باید مزیت رقابتی را مد نظر قرار دهند و از آنجایی­که بازارها، تولیدات، تکنولوژی، رقبا و مقررات به طور سریع در جامعه در حال تغییر هستند، بهبود دانش و نوآوری مستمر، آنها را قادر به حفظ مزیت رقابتی پایدار خواهد نمود.(نوناکا، ۱۹۹۵)^[۶] از این رو، امروزه مدیران، دانش و توانایی ایجاد و بکارگیری دانش را به عنوان مهمترین منبع مزیت رقابتی پایدار به شمار می­آورند. چراکه دانش به عنوان یک دارایی تلقی شده و تلاش در جهت مدیریت دانش و بکارگیری دارایی­ های فکری با موفقیت قابل ملاحظه­ای در راستای هدایت سازمان­ها همراه بوده است. در عصر حاضر با رشد اقتصاد دانش محور، دارایی­ های نامشهود شرکت­ها و سرمایه فکری آنها، کلیدی برای دستیابی به مزیت رقابتی پایدار هستند( تی سی^[۷]، ۲۰۰۰) و به همین دلیل توجه به اقلام نامشهود در زمینه ­های متعددی از جمله اقتصاد، حسابداری و مدیریت استراتژیک به طور سریعی رشد یافته است. دانش یک مزیت رقابتی است که در استراتژی تجاری سازمان­ها مورد توجه قرار می­گیرد (کرو و روز^[۸]، ۱۹۹۶) به گونه ­ای که ایجاد دانش موجب نوآوری مستمر و نوآوری مستمر منجر به ایجاد مزیت رقابتی خواهد شد. (نوناکا،۱۹۹۵) امروزه سازمان­ها به منظور بهبود عملکرد و اطمینان از موفقیت و پایداری تجاری به ناچار باید مدیریت دانش را مورد توجه قرار دهند (سوئیبی^[۹]، ۱۹۹۷) و این امر مستلزم تقویت و توجه به پتانسیل­ها و ظرفیت­های منابع انسانی است تا سازمان­ها بتوانند برای دستیابی به مزیت رقابتی از طریق عملکرد و بهبود مستمر، عکس العمل سریع به تغییرات محیط تجاری و شرایط اقتصادی نشان دهند.(مکدونالد،۲۰۰۰)^[۱۰]. در حال حاضر در اقتصاد دانش محور به دلیل اهمیت چشمگیر بازده حاصل از سرمایه ­های فکری در مقایسه با سرمایه ­های مالی در تعیین سودآوری، تلاش در جهت اندازه ­گیری این نوع سرمایه­ها در شرکت­ها افزایش یافته است و سنجش ارزش واقعی سرمایه فکری بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. به دلیل ناتوانی سیستم­های حسابداری سنتی در برآورد این مهم، شرکت­ها، سرمایه ­گذاران و سایر ذینفعان در پی یافتن ابزار مناسبی جهت اندازه ­گیری سرمایه فکری و یافتن ارتباط آن با شاخص­ های سازمانی می­باشند.
سود از جمله مهمترین شاخص­ های اندازه ­گیری فعالیت­های یک واحد اقتصادی است و اندیشه شناخت رفتار سود حسابداری مقوله­ای است که بر اثر گسترش فنون کمی مدیریت و ضرورت توجه به نیاز استفاده کنندگان صورت­های مالی شکل گرفته است و صرفاً از محدوده اندازه ­گیری نتیجه فعالیت­های گذشته فراتر رفته و حسابداری را برای یاری رساندن به تصمیم­گیرندگان توانا­تر ساخته است. (ثقفی و آقایی،۱۳۷۳، ص۵) بنابراین علیرغم اینکه تئوری فراگیری در زمینه سودحسابداری وجود ندارد که مورد توافق همگان باشد و حتی با وجود استانداردهای پذیرفته شده حسابداری، گزارشگری سود در عمل نیز با چالشهایی مواجه است، سودهای گزارش شده همواره به عنوان یکی از معیارهای تصمیم ­گیری مالی از اعتبار ویژه­ای برخوردار بوده و تحلیل­گران مالی عموماً سود را به عنوان یک عامل برجسته در بررسی­­ها و قضاوت­های خود مد نظر قرار داده­اند. لذا در این راستا هر جریانی که سود را به طریقی دستخوش تغییر نماید نیز اهمیت می­یابد، زیرا پیامدهای اقتصادی بر آن مترتب می­گردد و این مسئله بخصوص ممکن است در بازارهای غیرکارای سرمایه از درجه اهمیت بیشتری برخوردار باشد .(ایراندوست، ۱۳۷۹، ص ۴) . در علم اقتصادی با فرض منطقی بودن رفتار افراد فرض می­ شود همه افراد به دنبال حداکثر کردن ثروت خود باشند و مدیران نیز از این قاعده مستثنی نخواهند بود. مدیران با توجه به آزادی عمل خود، بخصوص در بکارگیری رویه­های حسابداری خواهان آگاهی از چگونگی تأثیر عوامل مذکور از جمله رویه­های حسابداری بر روی ثروت خود خواهند بود. تا با بکارگیری آنها در جهت منافع خود ثروت خود را تا حد ممکن افزایش دهند تفکیک مالکیت از مدیریت در شرکت­های سهامی عام این امکان بالقوه را برای مدیران به وجود آورده تا حداقل بخشی از ثروت درون سازمانی را به سمت خود منتقل نمایند. برخورد مدیران در ارتباط با رویه­ ها و گزارشگری مالی در قالب مفهوم مدیریت سود بیان می­ شود .(خانی، ۱۳۸۲، ص۶)
مدیریت سود اقدام آگاهانه و تلاش عامدانه­ای است که مدیران به منظور کاهش نوسان­های دوره­ای سود به آن دست می­زنند. به گونه ­ای که سود شرکت عادی به نظر برسد.
طبق نظر هب ورث مدیریت سود عملی سفته آمیز و رندانه است که در محدوده اصول و استانداردهای حسابداری صورت می­گیرد و سودهای مدیریت شده به دو صورت زیر می­باشد:
۱) سودهایی که به طور طبیعی مدیریت شده است.
۲) سودهایی که به طور طبیعی مدیریت نشده است و به عمد مدیریت شده ­اند و به دو صورت زیر هستند:
۱-۲) مدیریت سود واقعی که این نوع مدیریت سود توسط مدیریت صورت می­پذیرد و مدیریت برخی از رویدادها و وقایع اقتصادی را کنترل می­ کند و روی آنها تأثیر می­ گذارد.
۲-۲) مدیریت سود مصنوعی که این نوع مدیریت ناشی از رویداد اقتصادی نمی ­باشد، بلکه از اقدام هایی است که به اصطلاح «دستکاری­های حسابداری» نامیده می­ شود و تأثیری بر جریان­های نقدی ندارند.
مدیران به دلایل مختلف سود را مدیریت می­ کنند یکی از اهداف اصلی در مدیریت سود ایجاد یک جریان با ثبات­تر به منظور پشتیبانی از سطح سود پرداختی بالاتر می­باشد و جریان سود با ثبات تر می ­تواند به عنوان ریسک پایین­تر درک شود که منجر به قیمت سهام بالاتر و هزینه­ های استقراض پایین­تر می­گردد. اهداف دیگر مدیریت سود تمایل مدیریت واحد تجاری برای افزایش قدرت پیش بینی سرمایه ­گذاران و کاهش ریسک شرکت می­باشد که به دلیل افزایش ثبات سود و کاهش نوسانات آن سرمایه گذاران می­توانند پیش‌بینی دقیق­تری از سودهای آتی داشته باشند و در نهایت می­توان به ملاحظات هزینه­ های سیاسی، مالیات و قراردادهای بدهی اشاره نمود.
بنابراین در صورت مشاهده رفتار مدیریت سود در یک محیط اقتصادی یکی از پرسش­های مطرح این است که آیا بین سرمایه فکری و مدیریت سود رابطه وجود دارد؟

۱-۳) اهمیت موضوع تحقیق

همانطور که قبلاً اشاره شد امروزه قسمت اعظم دارایی­ های سازمان­ها را دارایی­ های نامشهود تشکیل می­ دهند و روش­های حسابداری قادر به اندازه ­گیری آنها نیستند(سالیوان و همکاران،۲۰۰۰). از طرفی در این اقتصاد دانش محور، موفقیت سازمان­ها به توانایی مدیریت این دارایی­ های نامشهود بستگی دارد. مر^[۱۱]۱ و همکارانش دلایلی را برای توجه و اندازه ­گیری سرمایه ­های فکری برشمرده­اند که عبارتند از:
۱- کمک به سازمان­ها برای تنظیم استراتژی­ های آنها.
۲- ارزیابی اجرای استراتژی­ها.
۳- کمک به تصمیمات گسترش و تنوع.
۴- استفاده از نتایج اندازه ­گیری سرمایه ­های فکری به عنوان مبنایی برای جبران خدمات.
۵- ابلاغ این دارایی­ ها به ذینفعان خارجی سازمان­ها(مر و همکاران،۲۰۰۳) .
و دلیل دیگر برای انجام این کار این است که اندازه ­گیری سرمایه فکری بطور کامل و دقیق، می ­تواند ارزش و عملکرد شرکت­ها را اندازه ­گیری کند چون در یک جامعه مبتنی بر دانش، دانش بخش مهمی از ارزش یک کالا و نیز بخش مهمی از ثروت یک شرکت را تشکیل می­دهد(کنان و دیگران،۲۰۰۴)^[۱۲]۲
همانطور که اشاره شد سیستم حسابداری سنتی در ارزشگذاری سرمایه فکری که ارزشمندترین دارایی برای بسیاری از سازمان­ها است ناکارا می­باشد.(سالیوان،۲۰۰۰) در مقایسه با حسابداری مالی سنتی، سرمایه فکری بر موضوعاتی چون سرمایه انسانی، رضایت مشتری و نوآوری تمرکز دارد. بنابراین ارزیابی مدیریت سود سازمان­ها با بهره گرفتن از رویکرد سرمایه فکری مناسب­ به نظر می رسد
در حال حاضر هیچ رهنمودی برای گزارش­های سرمایه فکری پذیرفته شده در سطح ملی و بین ­المللی وجود ندارد. برخی از شرکت های پیشرو، اقدام به انتشار این گزارش­ها کرده ­اند، بسیاری از آنها با درصدی از خطا، با ایجاد شاخص­ های جدید، سرمایه فکری شان را اندازه ­گیری می­ کنند. شرکت­های اروپایی به طور مشخص در بحث اندازه ­گیری و گزارش­دهی سرمایه فکری رهبر هستند. این روند در شرکت­های سوئدی و دانمارکی شروع شد، سپس به جنوب اروپا گسترش یافت. با توجه به مطالب فوق الذکر و درک اهمیت سرمایه فکری و مدیریت سود و سنجش آن برای گروه ­های ذینفع، این تحقیق در جهت متقاعد نمودن شرکت­ها و بویژه سرمایه ­گذاران (سهامداران) در استفاده از این مدل برای تصمیمات سرمایه ­گذاری آتی شان (در خرید سهام شرکت­ها)، بر اساس میزان سرمایه فکری شرکت­های مختلف و تاثیر آن بر مدیریت سود، برای کسب عملکرد بالاتر در آینده، صورت خواهد گرفت.

۱-۴) اهداف تحقیق

اهداف کلی تحقیق به صورت زیر مطرح می شوند:
تبیین رابطه بین سرمایه فکری و مدیریت سود.
اهداف فرعی تحقیق :
تبیین رابطه بین ضریب سرمایه انسانی با مدیریت سود
تبببن رابطه بین ضریب سرمایه ارتباطی با مدیریت سود
تبیین رابطه بین ضریب سرمایه ساختاری با مدیریت سود
سئوالات تحقیق
سئوال اصلی تحقیق :
آیا بین سرمایه فکریو مدیریت سود رابطه معناداری وجود دارد؟
سئوالات فرعی تحقیق:
آیا بین ضریب سرمایه انسانی و مدیریت سود رابطه معناداری وجود دارد؟
آیا بین ضریب سرمایه ارتباطی و مدیریت سود رابطه معناداری وجود دارد؟
آیا بین ضریب سرمایه ساختاری و مدیریت سود رابطه معناداری وجود دارد؟

۱-۶) فرضیه های تحقیق

فرضیه اصلی: بین سرمایه فکری و مدیریت سود رابطه معنی داری وجود دارد.
این فرضیه از طریق چند فرضیه فرعی به صورت ذیل تدوین و مورد آزمون قرار خواهد گرفت:
فرضیه فرعی اول: بین ضریب سرمایه انسانی و مدیریت سود رابطه معناداری وجود دارد.

۲۰-۱

۲۰

پس از تدوین طرح مقدماتی پرسشنامه تلاش گردید تا میزان روایی و پایایی پرسشنامه تعیین شود.
۳-۶ روایی و پایایی پرسشنامه
۳-۶-۱ تعیین پایایی (قابلیت اعتماد) پرسشنامه
در این تحقیق به منظور تعیین پایایی آزمون از روش آلفای کرونباخ و با بهره گرفتن از نرم‌افزار Spss انجام گردیده است. بدین منظور یک نمونه اولیه شامل ۲۵ نفر آزمون گردید و سپس با بهره گرفتن از داده‌های به دست آمده از این پرسشنامه‌ها و به کمک نرم‌افزار آماری Spss میزان ضریب اعتماد با روش آلفای کرونباخ محاسبه شد که برای کل سئوالات عدد ۰٫۸۷ درصد بدست آمد و برای تک تک جو سازمانی، منابع قدرت، تصمیم گیری به ترتیب اعداد ۰٫۸۹ و ۰٫۸۶و ۰٫۹۲ درصد بدست آمد. این اعداد نشان دهنده آن است که پرسشنامه مورد استفاده، از قابلیت اعتماد و یا به عبارت دیگر از پایایی بالای برخوردار می‌باشد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳-۶-۲ تعیین اعتبار (روایی) پرسشنامه
مفهوم اعتبار به این پرسش پاسخ می‌دهد که ابزار اندازه‌گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می‌سنجد بدون آگاهی از اعتبار ابزار اندازه‌گیری نمی‌توان به دقت داده‌های حاصل از آن اطمینان داشت.
برای تعیین اعتبار پرسشنامه روش های متعددی وجود دارد که یکی از این روشها اعتبار محتوا می‌باشد.
اعتبار محتوا نوعی اعتبار است که برای بررسی اجزای تشکیل دهنده یک ابزار اندازه‌گیری به کاربرده می‌شود. اعتبار محتوای یک ابزار اندازه‌گیری به سوالهای تشکیل دهنده آن بستگی دارد. اگر سوالهای پرسشنامه معرف ویژگی‌ها و مهارتهای ویژه‌ای باشد که محقق قصد اندازه‌گیری آنها را داشته باشد، آزمون دارای اعتبار محتوا است. برای اطمینان از اعتبار محتوا، باید در موقع ساختن ابزار چنان عمل کرد که سوالهای تشکیل دهنده ابزار اندازه‌گیری معرف قسمتهای محتوای انتخاب شده باشد. بنابراین اعتبار محتوا، ویژگی ساختاری ابزار اندازه‌گیری است که همزمان با تدوین آزمون در آن تنیده می‌شود. اعتبار محتوای یک آزمون معمولاً توسط افرادی متخصص در موضوع مورد مطالعه تعیین می‌شود. اعتبار محتوای این پرسشنامه توسط اساتید راهنما و مشاور و چند نفر از افراد مطلع مورد تأیید قرار گرفته است و از اعتبار لازم برخوردار می‌باشد. چون این پرسشنامه ترجمه شده است نیاز بود روایی پرسشنامه دوباره از نظر نگارشی و محتوا بررسی گردد.
۳-۷ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
در این تحقیق، برای تجزیه و تحلیل داده‌های بدست آمده از نمونه‌ها هم از روش های آمار توصیفی و هم از روش های آمار استنباطی استفاده شده است. در واقع ابتدا متغیرهای تحقیق را به کمک روش های آمار توصیفی مورد آزمون قرار داده‌ایم.
روش های آماری مورد استفاده در این تحقیق عبارتند از :
۳-۷-۱ اعتبار عاملی
نتایج حاصل از تحلیل عاملی سه عامل جو سازمانی، منابع قدرت ،سبک تصمیم گیری مورد بررسی قرار می‌گیرند.
به طور کلی برای پرسشنامه تحقیق حاضر ماتریس چرخش یافته با بهره گرفتن از روش چرخش واریماکس حاصل شده که برای تفسیر و شناسایی عامل‌ها به کار می‌رود.
۳-۷-۲ ضریب همبستگی
ضریب همبستگی، شدت و نوع رابطه (مستقیم یا معکوس) بین دو متغیر را نشان می‌دهد. از آنجا که داده‌های تحقیق، از نوع کمی هستند، از ضریب همبستگی پیرسون برای آزمون ارتباط بین آنها استفاده شده است. فرمول ضریب همبستگی پیرسون در رابطه زیر نشان داده شده است.

در این رابطه:
: Xمتغیر مستقل
: Yمتغیر وابسته
: Nحجم نمونه می باشند.
۳-۸ معادلات ساختاری^[۱۷]
۳-۸-۱ ضرورت مدل معادلات ساختاری در پژوهش حاضر
یکی از قویترین و مناسب‌ترین روش های تجزیه و تحلیل در تحقیقات علوم رفتاری و علوم اجتماعی تجزیه و تحلیل چند متغیره است. زیرا ماهیت این گونه موضوعات، چند متغیره بوده و نمی‌توان آنها را با شیوه دو متغیری (که هر بار تنها یک متغیر مستقل با یک متغیر وابسته در نظر گرفته می‌شود) حل نمود.
تجزیه و تحلیل چند متغیره به یک سری روش های تجزیه و تحلیل اطلاق می‌شود که ویژگی اصلی آنها، تجزیه و تحلیل همزمان K متغیر مستقل و N متغیر وابسته است.
تجزیه و تحلیل ساختارهای کوواریانس^[۱۸] یا مدل سازی علّی یا مدل معادلات ساختاری یکی از اصلی‌ترین روش های تجزیه و تحلیل ساختارهای داده‌های پیچیده است.
بنابراین از آنجایی که در تحقیق حاضر چند متغیر مستقل وجود دارد که می‌بایستی اثر آنها بر روی متغیر وابسته مورد بررسی قرار گیرد استفاده از مدل معادلات ساختاری ضرورت می‌یابد.
۳-۸-۲مراحل مدل معادلات ساختاری
فرآیندهای تجزیه وتحلیل ساختارهای کوواریانس شامل یک سری گامهایی است که به محقق توصیه می‌شود که حتماً به صورت متوالی این گامها را انجام دهد. این گامها عبارتند از :
جدول (۳‑۲) مراحل مدل معادلات ساختاری

۱- بیان مدل

۲- تخمین مدل

۳- اصلاح مدل

فردلو تانز^[۱۳۸] شش ویژگی با شرح زیر برای فرهنگ عنوان می‌کند:

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

– قابل یادگیری است؛
– اشتراکی است؛
– از یک نسل به نسل دیگر قابل انتقال است؛
– نمادی است. (استفاده از یک چیز برای نشان دادن چیز دیگری)؛
– دارای الگو است. (تغییر در یک بخش به تغییرات در بخش دیگر منجر می‌شود)؛
– قابل تعدیل است.
با توجه به مفهوم فرهنگ و ویژگی­های آن می‌توان نتیجه گرفت که رفتار انسان اصولاً بر باورهای فرهنگی متکی است. باورهایی را فرهنگی می‌گوییم که به‌صورت نسبی در جامعه پذیرش زیادی دارند. منشأ این باورها متفاوت است، گاهی ریشه در شرایط تاریخی، جغرافیایی، مذهبی، حوادث ویژه یا در علم دارد. ولی مسلم است که بخش اعظمی از باورهای فرهنگی در قالب اصول اعتقادی ظاهر می‌شوند یا همچنین می‌تواند از تعاملات سازمانی ناشی شود.
۲-۴-۴٫ مفهوم فرهنگ سازمان
فرهنگ سازمانی موضوعی است که به‌تازگی به دانش مدیریت و قلمرو رفتار سازمانی راه یافته است. فرهنگ از دیرباز برای شرح کیفیت زندگی جامعه انسانی به کار برده می‌شود، ولی درباره فرهنگ سازمانی آنچه مربوط به کار و رفتار مردمان در سازمان است، کمتر سخن گفته شده است.
از ترکیب دو واژه فرهنگ و سازمان اندیشه‌ای تازه پدید آمده است که هیچ‌یک از آن دو واژه این اندیشه را در برندارد. سازمان یک استعاره برای نظم و تربیت است، در حالی که عناصر فرهنگ منظم نیستند. فرهنگ کمک می‌کند تا درباره چیزی جدای از مسائل فنی در سازمان سخن گفته شود و باعث می‌شود نوعی روان همراه با نوعی رمز و راز پدید آید. بنابراین می‌توان گفت فرهنگ در یک سازمان مانند شخصیت در یک انسان است.
فرهنگ سازمانی پدیده‌ای است که در سازمان هست و همه اعضا اتفاق نظر دارند که یک دست ناپیدا افراد را در جهت نوعی رفتار نامرئی هدایت می‌کند. شناخت و درک چیزی که فرهنگ سازمان را می‌سازد و شیوه ایجاد و دوام آن به ما کمک می‌کند تا بهتر بتوانیم رفتار افراد در سازمان را توجیه کنیم. (آیروینگ^[۱۳۹]، ۲۰۰۵)
مقصود از فرهنگ سازمانی، سیستمی از استنباط مشترک است که اعضا نسبت به یک سازمان دارند و همین ویژگی موجب تفکیک دو سازمان از یکدیگر می‌شود. کریس آرجریس^[۱۴۰]، فرهنگ سازمانی را نظامی زنده می‌خواند و آن را در قالب رفتاری که مردم در عمل از خود آشکار می‌سازند، این‌گونه تعریف می‌کند: «راهی که مردم بر آن پایه به‌طور واقعی می‌اندیشند و احساس می‌کنند و نیز شیوه‌ای که به‌طور واقعی با هم رفتار می‌کنند.»
ادگار شاین نیز فرهنگ سازمانی را این‌گونه تعریف می‌کند: « الگویی از مفروضات بنیادی است که اعضای گروه برای حل مسائل مربوط به تطابق با محیط خارجی و تکامل داخلی آن را یاد می‌گیرند و چنان خوب عمل می‌کند که معتبر شناخته شده، سپس به‌صورت یک روش صحیح برای درک، اندیشه و احساس کردن در رابطه با حل مسائل سازمان به اعضای جدید آموخته می‌شود.» جیمز پرسی معتقد است که افراد یک سازمان دارای ارزش­های مشترک، عقاید، معیارهای مناسب برای رفتار، زبان مخصوص، رمزها و سایر الگوی‌های فکری و رفتاری هستند و به‌طور خلاصه، فرهنگ سازمان را الگویی از مقاصد مشترک افراد سازمان تعریف می‌کند.
به عقیده پژوهشگر دیگری، فرهنگ سازمانی عبارت است از اندیشه مشترک اعضای یک سازمان که آن‌ها را از سازمان دیگر متمایز می‌کند. این پژوهشگر می‌نویس: «با وجود اینکه تعریف واحدی از فرهنگ سازمانی وجود ندارد، ولی می‌توان گفت که همه افرادی که در این زمینه مطالعه نموده‌اند، همگی توافق دارند که فرهنگ:
– کلی است که از مجموع اجزای آن بیشتر است؛
– تاریخچه سازمان را منعکس می‌کند؛
– به مطالعه انسان‌شناسی مانند رسوم و نهادها مربوط می‌شود؛
– توسط گروهی از افراد شکل گرفته است که یک سازمان را تشکیل داده‌اند؛
– حرکت آن کند و سخت است؛
– تغییر آن به‌سختی صورت می‌گیرد.
با توجه به تعریف عنوان‌شده، به این نتیجه می‌رسیم که تقریباً تمامی پژوهشگران از فرهنگ سازمانی به‌عنوان مجموعه‌ای از ارزش­ها، باورها، عقاید، فرضیات و هنجارهای مشترک حاکم بر سازمان یاد می‌کنند. در واقع، فرهنگ سازمانی همان چیزی است که به‌عنوان یک پدیده درست به اعضای تازه‌وارد آموزش داده می‌شود و آن بیانگر بخش نانوشته و محسوس سازمان است.

۲-۴-۵٫ ویــــژگی­های فــــرهنگ سازمانـــی
در صورتی‌که فرهنگ را سیستمی از استنباط مشترک اعضا نسبت به یک سازمان بدانیم، یک سیستم از مجموعه‌ای از ویژگی­های اصلی تشکیل شده است که سازمان به آن‌ها ارج می‌نهد یا برای آن‌ها ارزش قائل است. این ده ویژگی اصلی عبارتند از:

1. 1. خلاقیت فردی: میزان مسئولیت، آزادی عمل و استقلالی که افراد دارند.

1. 1. خطر‌پذیری: میزانی که افراد تشویق می‌شوند تا ابتکار عمل به خرج دهند، دست به کارهای مخاطره‌آمیز بزنند و بلندپروازی کنند.

1. 1. رهبری: میزانی که سازمان هدف­ها و عملکردهایی را مشخص می‌کند که انتظار می‌رود انجام شود.

1. 1. یکپارچگی: میزان یا درجه‌ای که واحدهای درون سازمان به روش هماهنگ عمل می‌کنند.

1. 1. حمایت مدیریت: میزان یا درجه‌ای که مدیران با زیردستان خود ارتباط برقرار می‌کنند، آن‌ها را یاری می‌دهند یا از آن‌ها حمایت می‌کنند.

1. 1. کنترل: تعداد قوانین، مقررات و میزان سرپرستی مستقیم که مدیران بر رفتار افراد اعمال می‌کنند.

1. 1. هویت: میزان یا درجه‌ای که افراد، کل سازمان (و نه گروه خاص یا رشته‌ای که فرد در آن تخصص دارد) را معرف خود می‌دانند.

1. 1. سیستم پاداش: میزان یا درجه‌ای که شیوه تخصیص پاداش (یعنی افزایش حقوق و ارتقای مقام) بر اساس شاخص­ های عملکرد کارکنان قرار دارد، نه بر اساس سابقه، پارتی‌بازی و از این قبیل شاخص ­ها.

1. 1. سازش با پدیده تعارض: میزان یا درجه‌ای که افراد تشویق می‌شوند با تعارض بسازند و پذیرای انتقادهای آشکار باشند.

1. 1. الگوی ارتباطی: میزان یا درجه‌ای که ارتباطات سازمانی به سلسله‌مراتب احتیاجات رسمی محدود می‌شود.(کلی و همکاران^[۱۴۱]، ۲۰۰۵)

جیمز پرسی همین ویژگی­ها را با اندکی تفاوت به شرح زیر بیان می‌کند:

1. 1. هویت یا شخصیت افراد؛

1. 1. اهمیت کار گروهی؛

1. 1. نگرش کارکنان؛

1. 1. یکپارچگی؛

1. 1. کنترل و سرپرستی؛

1. 1. خطر‌پذیری؛

1. میزان پاداش؛