امروز فرایند سرمایه گذاری مبتنی بر بازار و بخش انفرادی برای بسیاری از اقتصاددانان از اهمیت بیشتری برخوردار شده است . همزمان با افزایش اندازه شرکت ها و واسطه ها و همچنین رشد سرمایه گذاران نهادی حرکت سرمایه از بخش حقیقی به سمت نهادهای مالی گسترش یافته است . در همین حال وجود مسائلی همچون تنوع سرمایه گذاری ، آزادسازی مالی و اصلاحات ساختاری ، باعث گردیده است که میزان پیچیدگی فرایند تخصیص سرمایه نیز افزایش یافته و لزوم استفاده از ابزار حاکمیت مناسب فراهم گردد .

با توجه به موارد ذکر شده می توان نحوه اثر مکانیزم های حاکمیت شرکتی بر رشد و توسعه اقتصادی شرکت ها را به شرح زیر بیان نمود:

1. 1. گرایش به توسعه فعالیت های شرکت از طریق تامین مالی برو ن سازمانی که خود مستلزم شفاف بودن عملکرد شرکت و ارائه یک برنامه توجیه پذیر از منظر مالی و اقتصادی است .

1. 1. حاکمیت شرکتی موجب کاهش هزینه سرمایه شرکت شده و این موضوع منجر به جذب سرمایه گذاری بیشتر و اشتغال بیشتر که خود موجبات رشد اقتصادی را فراهم می‌کند

1. 1. حاکمیت شرکتی ،عملکرد عملیاتی شرکت را بهبود می بخشد علاوه بر زمینه سازی برای اعمال مدیریت کارا باعث تخصیص بهینه منابع در یک فضای رقابتی و شفاف می‌گردد.

1. 1. سازو کارهای حاکمیت شرکتی مناسب، با عث کاهش ریسک ناشی از ایجاد بحران های مالی می شود.

1. بر خوداری از مکانیزم های حاکمیت شرکتی مناسب به معنای ارتباط بهتر با ذی نفعان است که خود موجبات افزایش اعتماد در بازار سرمایه می‌گردد.

حاکمیت شرکتی پیش از هر چیز حیات سالم بنگاه اقتصادی را در دراز مدت هدف قرار می دهدو ‌به این خاطر درصدد است از منافع سهام‌داران در مقابل مدیریت شرکت ها محافظت کنند.همان گونه که نیاز به حاکمیت شرکتی از تضاد منافع بالقوه بین‌ افراد حاضر در ساختار شرکت ناشی می‌شود. این تضاد منافع که اغلب به آن مشکل نمایندگی اطلاق می‌شود. از دو منبع اصلی ناشی می‌شود.

اولا افراد مختلف حاضر در ساختار شرکت، دارای اهداف و خواسته‌های متفاوتی هستند. ثانیاًً اطلاعات افراد ، از اعمال، دانش و خواسته‌های دیگر افراد حاضر، کامل نمی‌باشد. این تضاد منافع را از طریق تفکیک مدیریت از مالکیت و یا به عبارت دیگر تفکیک کنترل از مالکیت بیان نمود. به عبارت دیگر در شرایط عدم وجود سایر مکانیسم‌های حاکمیت شرکتی، تفکیک مالکیت از کنترل، این امکان را به مدیران می‌دهد که در جهت منافع شخصی خود به جای منافع سهام‌داران اقدام نمایند.

با وجود این فعالیت‌ها، مدیران توسط تعدادی عوامل که در بر گیرنده و تأثیرگذار بر حاکمیت شرکتی هستند، محدود می‌شود. این عوامل مواردی از قبیل، هیات مدیره (که حق استخدام، اخراج و پاداش دادن به مدیران را دارند)، قراردادهای تأمین مالی، قوانین و مقررات، قراردادهای کارگری، بازار برای کنترل شرکت و حتی محیط رقابتی را در بر می‌گیرد. به طور کلی عوامل فوق را می‌توان در دو قالب مکانیسم‌های کنترل داخلی (همانند هیات مدیره) و مکانیسم‌های کنترل بیرونی (همانند کنترل بازار) در نظر گرفت.

یکی از مکانیسم‌های کنترلی بیرونی مؤثر بر حاکمیت شرکتی، ظهور سهام‌داران نهادی در ترکیب سهام‌داران شرکت می‌باشد. سهام‌داران نهادی به طور مستقیم از طریق مالکیت و به طور غیر مستقیم از طریق مبادله سهام خود، دارای توان بالقوه تأثیر گذار بر فعالیت‌های مدیران می‌باشند. تأثیر غیر مستقیم سهام‌داران نهادی می‌تواند خیلی قوی باشد. برای مثال سهام‌داران نهادی ممکن است از سرمایه‌گذاری در یک شرکت خاص خودداری نمایند و در نتیجه جذب سرمایه برای شرکت‌های مذبور سخت‌تر و گران‌تر شده و باعث افزایش سرمایه شرکت می‌شود. سوال مهمی که مطرح می شود این است که سهام‌داران چگونه می‌توانند مدیریت شرکت را کنترل کنند؟حاکمیت شرکتی دامنه ای از مکانیسم ها راجهت کاهش ریسک نمایندگی در بر می‌گیرد که به طور کلی شامل موارد زیر است:

1. 1. کاهش دادن ریسک نمایندگی از طریق افزایش شفافیت اعمال مدیران

1. 1. محدود نمودن رفتار فرصت طلبانه مدیریت

1. بهبود بخشیدن نشر و کیفیت جریان اطلاعات شرکت

با تغییر محیط شرکت‌ها، فعالیت‌های حاکمیت شرکتی نیز تغییر یافته‌اند. هرچند این تغییر در کشورهای مختلف متفاوت بوده است. لیکن در اقتصادهایی که بانکداری، بازار سرمایه و سیستم‌های حقوقی تغییرات چشم‌گیری داشته، این تغییرات معمول بوده است. تغییرات در کشورهایی که سرمایه‌گذاری سهام‌داران نهادی در آن‌ ها بیشتر است، گسترش زیادی داشته است. سهام‌داران نهادی نقش اصلی را در شکل‌گیری تغییرات در بسیاری از سیستم‌های حاکمیت شرکتی ‌داشته‌اند.(رشیدیان ، ۱۳۹۲)

۴-۲-معیارهای ارزیابی عملکرد مالی از دیدگاه های مختلف

در بعضی از متون (باسیدور؛ ۱۹۹۷) معیارهای اندازه‌گیری عملکرد را با توجه به نوع اطلاعات مورد استفاده برای محاسبه این معیارها طبقه‌بندی کرده‌اند. بر این اساس معیارهای اندازه‌گیری عملکرد را می‌توان به شرح زیر طبقه‌بندی کرد:

• رویکرد حسابداری

در ارزیابی عملکرد با بهره گرفتن از رویکرد حسابداری، معمولاً از اطلاعات مندرج ‌در ‌صورت‌های مالی مالی شرکت‌ها استفاده می‌شود. معیارهای ارزیابی در این رویکرد عبارتند از سود، نسبت جاری، نسبت آنی، نسبت گردش موجودی کالا، نسبت گردش دارایی‌ها، نسبت بهای تمام شده کالای فروش رفته به فروش، نسبت سود خالص به فروش، سود هر سهم

• رویکرد مدیریت مالی

در این رویکرد بیشتر از تئوری‌های مدیریت مالی و مفاهیم ریسک و بازده استفاده می‌شود متغیرهای ارزیابی در این رویکرد عبارتند از بازده هر سهم، بازده دارایی‌ها (ROA)^[25] و بازده حقوق صاحبان سهام (ROE)^[26] (بم و همکاران، ۲۰۰۴)^[۲۷].

• رویکرد اقتصادی

در این رویکرد بیشتر از مفاهیم اقتصادی استفاده می‌شود. عملکرد شرکت در این رویکرد با تأکید ‌بر قدرت سودآوری دارایی‌های شرکت و با عنایت به نرخ بازده و نرخ هزینه سرمایه به کار گرفته شده، ارزیابی می‌شود. معیارهای ارزیابی در این رویکرد عبارتند از ارزش افزوده اقتصادی (EVA)^[28]، ارزش افزوده بازار (MVA)^[29] و ارزش افزوده اقتصادی تعدیل شده (REVA)^[30] هستند( باسیدور، ۱۹۹۷).

• رویکرد تلفیقی

در این رویکرد سعی می‌شود افزون ‌بر استفاده از اطلاعات مندرج در صورت‌های مالی، از اطلاعات و ارزش‌های بازار نیز استفاده شود، تا ارزیابی‌های انجام شده مربوط‌تر باشند. معیارهای ارزیابی در این رویکرد عبارتند از نسبت قیمت به سود (P/E)، نسبت ارزش به بازار به ارزش دفتری هر سهم و نسبت Q توبین .

یک طبقه بندی دیگر معیارهای اندازه‌گیری عملکرد،طبقه بندی از دیدگاه استفاده کنندگان است و می توان این معیار ها را با توجه به افرادی که از این معیارها استفاده می‌کنند، طبقه‌بندی کرده‌اند. در این طبقه‌بندی مطلوبیت و رجحان معیار اندازه‌گیری عملکرد از دیدگاه استفاده کننده مورد تأکید قرار گرفته است.براین اساس معیارهای اندازه‌گیری عملکرد را می‌توان ‌بر اساس دیدگاه‌های زیر طبقه‌بندی کرد:

شورای وزیران پیش نویس قانون بودجه عمومی و تراز نهایی را برای تصویب به مجلس نمایندگان ارائه می‌کند. مجلس نمایندگان می‌تواند بین بخش‌ها و فصل های بودجه عمومی جابجایی انجام و میزان کلی آن را کاهش دهد و در صورت ضرورت به شورای وزیران افزایش کلی هزینه ها را پیشنهاد کند.

حقوق وامتیازات رئیس مجلس و معاونان او و نمایندگان ‌بر اساس قانون مشخص می‌شود. نمایندگان مجلس در طول زمان برگزاری جلسات از حق مصونیت برخوردارند و در برابر دادگاه ها در این خصوص بازخواست نمی شوند. بازداشت نمایندگان مجلس درطول دوران نمایندگی جایز نخواهد بود مگر اینکه به ارتکاب جنایتی متهم باشند و اگر نماینده ای جنایتی مشهود مرتکب شود با موافقت اکثریت مطلق نمایندگان حق مصونیت او لغو خواهد شد. بازداشت اعضا درخارج از دوران نمایندگی آن ها تنها در صورت متهم بودن به ارتکاب جنایت جایز خواهد بود و اگر ارتکاب جنایتی مشهود برای او محرز شود با موافقت رئیس مجلس مصونیت او لغو می‌کند. مجلس نمایندگان بنابه درخواست یک سوم اعضا یا درخواست نخست وزیر و موافقت رئیس جمهور و با رأی‌ اکثریت مطلق نمایندگان منحل می‌شود و انحلال مجلس در طول دوره استیضاح نخست وزیر جایز نیست. رئیس جمهور هنگام انحلال مجلس نمایندگان تامدت حداکثر شصت روز برگزاری انتخابات عمومی را خواستار می‌شود و شورای وزیران در این حالت برکنار شده یا منحل به شمار می‌آید اما امور روزمره را ادامه می‌دهد.

ایجاد شورای قانونگذاری موسوم به “شورای فدرالی” متشکل از نمایندگان مناطق و استان‌های سازمان نیافته دریک منطقه که تشکیل این شورا و شروط عضویت در آن و وظایفش درقانونی که به تصویب دو سوم نمایندگان مجلس می‌رسد مشخص می‌شود.

بند سوم: ساختار و ویژگی های مجلس نمایندگان(پارلمان) تونس^[۱۱۰]

تونِس نام کشوری در شمال آفریقا و جنوب دریای مدیترانه است که از غرب با الجزایر و از شرق و جنوب با لیبی هم‌مرز است. پایتخت این کشور شهر تونس است.

پیشینهٔ زیستن انسان در تونس به عصر سنگ در حدود دویست هزار سال پیش باز می‌گردد.

در حدود هشت هزار سال پیش، مردمانی از سوی شرق به سرزمین تونس کوچ کردند که شناخته شده‌ترین آنان کاپسی‌ها بودند. شیمی-کربن استخوان‌ها و ابزارهایی که در کندوکاوهای باستان‌شناسی شهر قفصه (کاپسای باستانی) یافته شده‌اند، نشان می‌دهند که این مردم تا هزارِهٔ پنجم پیش از میلاد مسیح در جنوب تونس زیسته‌اند.

تا هزاره سوم پیش از میلاد، اقوامی از تیره‌های گوناگون، از جنوب اروپا ‌به این سرزمین کوچیدند. گمان می‌رود بربر (آمازیغ)ها از نوادگان ایشان باشند.

تا قبل از انقلاب اخیر مردم تونس(معروف به بیداری اسلامی یا بهار عربی) کشور تونس دارای یک قانون اساسی بود که در سال ۱۹۵۹ (مصادف با سال ۱۳۳۸ شمسی) توسط مجلس موسسان به تصویب رسیده بود. و قوه مقننه طبق اصول ۱۸ تا ۳۶ قانون اساسی این کشور دارای ویژگی‌های ذیل بود:^[۱۱۱]

اصل هیجدهم:

امور مربوط به قوه مقننه به وسیلهٔ مجلسى به‌نام مجلس شوراى ملى اعمال مى‌گردد.

اصل نوزدهم:

انتخابات مجلس شوراى ملى به صورت عام، آزاد، مستقیم، مخفى و به‌موجب قانون مربوط معین مى‌گردد.

اصل بیستم:

آحاد ملت که تابعیت تونس را حداقل ۵ سال پیش کسب کرده باشند و بیست سال تمام داشته باشند مى‌توانند در انتخابات شرکت کنند.

اصل بیست و یکم:

هموطنانى که از پدر تونسى متولد شده باشند و به سن سى سال تمام رسیده‌اند حق عضویت در مجلس شوراى ملى را دارند.

اصل بیست و دوم:

انتخابات مجلس شوراى ملى و ریاست‌جمهورى هم‌زمان و براى مدت ۵ سال و در خلال ۳۰ روز قبل از خاتمهٔ دوره قبلى صورت مى‌گیرد.

اصل بیست و سوم:

چنانچه اجراء انتخابات در تاریخ مقرر به لحاظ جنگ یا خطر تهدیدکننده‌اى متعذر گشت دوره مجلس در حال فعالیت به دستور ریاست‌جمهورى به‌موجب قانون تمدید مى‌گردد تا فرصت انتخابات جدید فراهم شود.

اصل بیست و چهارم:

محل تشکیل مجلس شوراى ملى در پایتخت تونس و حومه آن مى‌باشد ممکن است در شرایط فوق‌العاده جلسات آن در محل دیگرى تشکیل گردد.

اصل بیست و پنجم:

هر نماینده مجلس شوراى ملى به منزلهٔ نمایندهٔ همگى افراد ملت است.

اصل بیست و ششم:

تعقیب و بازداشت و محاکمهٔ نماینده به‌دلیل اظهارات و پیشنهادها و یا اعمالى که در ارتباط با وظیفهٔ نمایندگى او در مجلس مى‌باشد ممنوع است.

اصل بیست و هفتم:

تعقیب یا بازداشت نمایندگان در طول نمایندگى به اتهام جنایت یا جنحه ممنوع است؛ مگر اینکه مصنویت پارلمانى وى رفع گردد. اما چنانچه نماینده در حین ارتکاب جرم باشد بازداشت وى با اطلاع مجلس ممکن است تا اینکه رفع بازداشت با خواست مجلس پایان گیرد.

اصل بیست و هشتم:

مجلس شوراى ملى وظیفه قانون‌گذارى را به‌عهده دارد و رئیس‌جمهور و هر نماینده مجلس حق پیشنهاد قوانین را دارا است. البته در این خصوص پیشنهادهاى ریاست‌جمهورى از اولویت برخوردار است. مجلس شوراى ملى مى‌تواند براى یک مدت محدود و براى یک امر معین اتخاذ تصمیمات قانونى را به ریاست‌جمهورى تفویض کند تا اینکه مراتب مذکور پس از انقضا مهلت مقرر به‌تصویب مجلس نیز برسد.

اصل بیست و نهم:

این اصل در تاریخ ۹ مارس ۱۹۶۵ و براى دومین بار در تاریخ ۱۶ ژوئن ۱۹۶۵ تنفید گردیده است. مجلس شوراى ملى داراى یک دورهٔ عادى سالیانه مى‌باشد که آغاز آن از نیمهٔ دوم اکتبر و پایان آن در خلال نیمه اول ژوئیه است. بدین ترتیب ابتداى شروع دوره اول نمایندگى در نیمه اول نوامبر مى‌باشد. چنانچه مجلس در زمان تعطیلى باشد اجلاسیه فوق‌العاده بنابه درخواست ریاست‌جمهورى یا اکثریت نمایندگان مجلس صورت مى‌پذیرد. چنانچه موضوع در ارتباط با موجودیت و امنیت و استقلال نظام جمهورى باشد و مسیر امور مملکتى به صورت طبیعی، متعذر گردد در این صورت براى رفع وضع نابسامان موجود و اتخاذ تدابیر لازم ریاست‌جمهورى پیامى به مجلس شوراى ملى تقدیم خواهد داشت.^[۱۱۲]

اصل سى‌ام:

مجلس شوراى ملى از بین اعضاء، کمیسیون‌هاى دائمى را که فعالیت آن ها در طول مدت دوره مجلس ادامه دارد انتخاب مى‌نماید.

اصل سى و یکم:

ریاست‌جمهورى مى‌تواند در فواصل دوره‌هاى تعطیلى سالانه مجلس با تأئید کمیسیون دائمى مربوط تصمیماتى اتخاذ نماید. تصمیمات مذکور مى‌یابد پس از فعالیت عادى مجلس به تصویب نیز برسد.

اصل سى و دوم:

چنانچه موضوع در ارتباط با موجودیت و امنیت و استقلال نظام جمهورى باشد و سیر امور مملکتى به صورت طبیعى معتذر گردد در این صورت براى رفع وضع نابسامان موجود و اتخاذ تدابیر لازم ریاست‌جمهورى پیامى به مجلس شوراى ملى تقدیم خواهد داشت.

اصل سى و سوم:

پیشنهاد بودجه دولت جهت تأیید تقدیم مجلس شوراى ملى مى‌گردد.

اصلى سى و چهارم.

قانون، روش تهیه و تقدیم بودجه را به مجلس شوراى ملى مقرر مى‌دارد و همچنین تحدید سال مالى به‌موجب قانون معین مى‌گردد.

اصل سى و پنجم:

مجلس شوراى ملى حسابرسى پایانى بودجه دولت را تأئید و تصویب مى‌نماید.

اصل سى و ششم:

مالیات‌هاى دولتی، دیون عمومى و سایر تعهدات ملى به‌موجب قانون معین مى‌گردد.

از دید شواهد مبتنی بر وجود جایگاه عصبی- زیستی برای مفاهیم معنوی ‌می‌توان به نوسانات مغزی اشاره کرد. نوسان­های مغزی در هنگام آگاهی و هوشیاری فرد در ۴۰ هرتزی حرکت نموده و فعالیت­های مغزی را هماهنگ ‌می‌کنند. در این بخش (نوسانات ۴۰ هرتزی) انواع حس­ها با یکدیگر پیوند می­یابند تا وارد موضع ادراکی شوند و فرد در پیرامون خود احساس یگانگی کند. این خود همان معنویت است، همان منطقه خدا (زوهر و مارشال، ۲۰۰۱).

۲-۳-۳-۶- هوش معنوی و خصیصه­ های روانشناختی آن

۲-۳-۳-۶-۱- هوش معنوی و خودآگاهی

.کاربرد هوش معنوی در زندگی فرد می ­تواند ارتباط شخص را با خود، دیگران و خدا و به خصوص پرورش خودآگاهی فرد تسهیل کند. با تکیه بر اعتقادات فرد، هوش معنوی قادر به تسهیل و ارتقاء آگاهی و احساس ارتباط با خدا و حضور خدا می­ شود (نازل، ۲۰۰۴). ولمن (۲۰۰۱)، هوش معنوى را به عنوان ظرفیت جستجوى معنایى عمیق براى زندگى و بالا بردن کیفیت انسانیت و زندگى وجودى مى­داند. هوش معنوى باعث مى­شود که انسان نسبت به ابعاد وجودى خود، حساس شود. در نتیجه فرد مى­تواند خود را فراتر از جسم خود ببیند و از لایه­هاى وجودى خود آگاه شود. در این سطح از آگاهى که خودآگاهى خوانده مى­شود، فرد نسبت به نقشى که جسم، ذهن و روحش در زندگى او بازى مى­کنند، بینش پیدا مى­کند (سیسک و تورنس، ۲۰۰۱).

واگان (۲۰۰۲) این گفته را این گونه تفسیر مى­کند که هوشمندى توانایى تمیز دادن میان حقیقت از غیر حقیقت است و چیزى فراتر از زیرکى و معنویت است. او بیان مى­کند که هوش معنوى راهى براى ایجاد ارتباط میان دنیاى درون یعنى لایه معنوى زندگى و دنیاى بیرونى ما انسان­هاست. در نتیجه گوش دادن به صداهاى ذهنى و درونى، تفکرات و همچنین برخى از رفتارها مانند همدردى کردن با دیگران، نشان­دهنده رشد آگاهى در زندگى معنوى است. ‌بنابرین‏، هوش معنوى با ایجاد چنین درک عمیقى از زندگى مى­تواند براى غلبه بر تنش­هاى روزمره و دنیایى که در آن زندگى مى­کنیم، مؤثر واقع شود (الکینز^[۲۷۷]، هدستروم^[۲۷۸]، هاگز^[۲۷۹]، لیف^[۲۸۰] و سندرز^[۲۸۱]، ۱۹۸۸).

بر اساس نظرات سیندى ویگلزورث (۲۰۰۴) زمانى که انسان به گونه­اى رفتار مى­کند که شناختى عمیق از خود و جایگاه خود در جهان به دست آورد، در واقع بخش مغزى مربوط به هوش معنوى او فعال است. هوش معنوى باعث می­ شود که بتوانیم خود را به چیزى فراتر از مادیات ارتباط دهیم. بى­گمان، تصور موقت بودن مسائل فیزیکى و مادى، باعث مى­شود که نتوانیم با اطمینان به آن ها دل ببندیم و در نتیجه احساسى از یاس و سردرگمى ما را فرا مى­گیرد. بر این اساس، کسى که بتواند دلیلى مهم، پایدار و ارزشمند و معنایى واقعى براى زندگى خود بیابد، با مشکلات و بحرا­ن­هاى زندگى صبورانه­تر برخورد و احساس مثبتى نسبت به زندگى پیدا مى­کند. هوش معنوى به ما این توانایى را مى­دهد که به وجود نیرویى برتر در زندگى اعتقاد داشته باشیم و به آرامشى درونى برسیم. ‌بنابرین‏، هوش معنوی به پدید آمدن حسی از آگاهی و معنا در ارتباط با موقعیت فرد در جهان و روابطش با دیگران کمک می­ کند (سیسک و تورنس ، ۲۰۰۱). در حقیقت، هوش معنوی مجموعه ­ای از فعالیت­ها است که علاوه بر طاقت و انعطاف­پذیری در رفتار، سبب خودآگاهی و بینش عمیق فرد نسبت به زندگی و هدفدار نمودن آن می­ شود، به گونه ­ای که اهداف، فراتر از دنیای مادی ترسیم می­ شود (عابدی و سرخی، ۲۰۰۹).

۲-۳-۳-۶-۲- هوش معنوی و سلامتی

پژوهش­ها و بررسی­ های مختلف نشان داده ­اند که میان معنویت و هدف زندگی، رضایت از زندگی و سلامت، همبستگی وجود دارد. در بررسی تحقیقات انجام گرفته ‌در مورد اثرات معنویت بر سلامت فرد دریافتند که معنویت با بیماری کمتر و طول عمر بیشتر همراه است. افرادی که دارای جهت­گیری معنوی هستند، هنگام مواجهه با جراحت، به درمان، بهتر پاسخ می­ دهند و به شکل مناسب­تری با آسیب­دیدگی و بیماری کنار می­آیند (ایمونز، ۲۰۰۰)، و میزان افسردگی در آن ها کمتر است. افراد دارای هوش معنوی بالا، افرادی انعطاف­پذیر، دارای درجه بالایی از هوشیاری نسبت به خویشتن و توانمند در رویارویی با مشکلات و دردها و چیره شدن بر آن ها هستند (هالما^[۲۸۲] و اسرینسیک^[۲۸۳]، ۲۰۰۴).

کوئنیگ^[۲۸۴] (۲۰۰۴) بیان می­ کند که افراد معنوی دارای کارکرد ایمنی و غدد درون­ریز بهتر و منظم­تری هستند. او بر اساس تحقیقاتی که انجام داده، بر این باور است که افراد معنوی کمتر به واسطه سرطان می­میرند. از طرفی بیان می­ کند که شیوع بیماری­های کرونری قلب در افراد با گرایش­های معنوی قوی­تر، کمتر است و این امر با رفتارهای سالم در این افراد مثل پایین بودن مصرف سیگار، ورزش کردن، مصرف کلسترول کمتر و ارتباط دارد. او گزارش می­دهد که ١٢ مطالعه از ١۴ مطالعه نشان داده ­اند که بین معنویت و فشار خون طبیعی ارتباط وجود دارد.کوئنیگ در تبیین وجود ارتباط بین معنویت و سلامت جسمانی می­گوید معنویت، هیجانات و کارکردهای اجتماعی فرد را تحت تأثیر قرار داده، این امر نیز به نوبه خود سیستم ایمنی و غدد درون ریز را متأثر می­سازد. ‌بنابرین‏، باورها و اعمال معنوی با رفتارهای سالم، کارکرد ایمنی قوی­تر و شرایط قلبی عروقی بهتر و عمر طولانی­تر همراه است.

۲-۳-۳-۶-۳- هوش معنوی و حل مسئله

باید توجه کرد که هوش عبارت است از قابلیت تفکر، برنامه­ ریزی، خلق، تطبیق، حل مسأله، عکس العمل، تصمیم ­گیری،و یادگیری (نوبل، ۲۰۰۰). ‌بنابرین‏ برای تعریف هوش معنوی نیز موارد بالا و بویژه قابلیت حل مسأله باید درنظرگرفته شود. در واقع هوش معنوی که ‌می‌توان آن را یکی از جنبه­ های کاربردی مفهوم معنویت دانست، استفاده از توانایی­ ها و منابع معنوی ‌می‌باشد، طوری­که افراد بتوانند تصمیمات معنادار اتخاذ کنند، درباره موضوعات وجودی تعمق کنند و نیز برای حل مشکلات روزمره خود تلاش کنند. ‌بنابرین‏ هوش معنوی جنبه­ های ذهنی و ناملموس معنویت را با اقدامات و مسائل افراد در دنیای عینی و ملموس ترکیب می­ کند (نازل، ۲۰۰۴).

در حالی که رادیو وسیله‌ای برای ارتباط از راه دور است، رسانه‌ای درونی و شخصی است و تا آنجا که به رمزگشایی عملی تمامی پیام‌های آن(چه واقعی و چه تخیلی) مربوط باشد، کل تصویرسازی کامل انجام می‌شود رادیو رسانه‌ای انعطاف‌پذیر است. در حال حاظر رادیو فرد را خطاب قرار می‌دهد و شیوه پخش برنامه، غیررسمی‌تر و صمیمانه‌تر شده است. برای شنونده رادیو، آنچه در همسایگی اتفاق می افتد به مراتب مهم‌تر است و با آگاهی از این واقعیت است که بزرگ‌ترین موفقیت نصیب رادیوی محلی شده است(کرایسل، ۱۳۸۱، ص ۱۸).

خبررسانی در رادیو سریع‌تر از تلویزیون انجام می‌گیرد ‌بنابرین‏ در مواقع بحرانی رادیو زودتر می‌توانند اخبار و اطلاعات لازم را در اختیار مخاطبان قرار دهد همچنین وسعت حوزه خش رادیو بسیار بیشتر از تلویزیون است و امواج رادیو به راحتی از پستی و بلندی‌های زمین عبور می‌کند. رادیو مانند تلویزیون چندان وابسته به مکان خاصی مثلاً اتاق نشیمن نیست بلکه در مکان‌های مختلف و در موقعیت‌های مختلف می توان از رادیو استفاده کرد.

۴-۲-۲- تعریف و تاریخچه مخاطب

در هر ارتباطی حداقل سه جزء اصلی ۱)­ فرستنده، ۲) ­پیام و­ ۳) ­مخاطب وجود دارد.

واژه مخاطب می‌تواند شنونده، بیننده، خواننده و یا ترکیبی از این‌آموزش‌ها باشد در کل هر فرد یا گروهی که رسانه ها را مورد استفاده قرار می‌دهند به نوعی مخاطب رسانه ها به حساب می‌آیند. ریشه‌های اولیه مخاطب رسانه‌ای امروز «در اجراهای تئاتری و موسیقیایی عمومی و نیز در مسابقات و نمایش‌های دوران باستان نهفته است» و مهم‌ترین ویژگی‌شان این بود که در بند زمان و مکان و قابل رؤیت بودند اما مخاطب جدید در بند زمان و مکان نیست و بسیار بزرگ‌تر،
پراکنده‌تر، فردی‌تر و خصوصی‌تر شده است ( مک کوایل،۱۳۸۰، صص۶-۵).

شناسایی و تعریف دقیق مخاطبان رسانه های جمعی کار دشواری است چرا که اصطلاح مخاطب ماهیتی انتزاعی دارد و به طور مستمر درحال دگرگونی است و معمولا جز به صورت پراکنده و غیر‌مستقیم قابل مشاهده نیست در نتیجه مخاطبان را به شیوه های متفاوت و متداخلی مثلاً بر اساس مکان، مردم، نوع خاص رسانه، با بهره گرفتن از نوع محتوا، بر اساس زمان، موقعیت‌های زیستی اجتماعی افراد، و بر اساس گرایش‌ها و عقاید تعریف کرده‌اند (مارتینز،۱۳۵۴؛کازنو،۱۳۷۷؛ مک کوایل،۱۳۸۰). همچنین در تعریف مخاطب توجه به دو دیالکتیک مرتبط مهم است: اول، تنش بین مخاطب به عنوان توده مردم و مخاطب به عنوان تجمع و جامعه‌ای کوچک است. دوم، تنش بین عقیده مخاطب فعال و مخاطب منفعل است (لیتل جان،۱۳۸۴ص۷۴۰) و بسیاری از پژو‌هشگران رسانه ها معتقدند که مخاطب در شرایط مختلف ترکیبی از هر چهار موضوع را در بر‌می‌گیرد اما در تعریف مخاطب آنچه بیش از همه اهمیت دارد این است که مخاطبان، هم محصول زمینه‌های اجتماعی هستند… و هم واکنشی به الگوی خاص شرایط رسانه‌ای است(مک کوایل،۱۳۸۰ص۴).

۵-۲-۲- مخاطب و تحول‌های آن

مخاطب مفهومی متغیر است وبه ویژه در دهه های اخیر پیشرفت‌های تکنولوژیکی و تغییرات اجتماعی منجر به تحول مفهوم مخاطب شده‌اند.

نقش تکنولوژی: پیشرفت و گسترش تکنولوژی‌های ارتباطی و اطلاعی نقش مهم در
شکل‌گیری و تحول مفهوم مخاطب داشته است و به طورکلی بخشی از پیشرفت دانش ارتباطات تحت تاثیر گسترش و اختراع تکنولوژی‌های پیشرفته‌تر، سبک‌تر و کوچک‌تر، ارزان‌تر و قابل دسترس‌تر بوده است.

ظهور مخاطبان رسانه های جمعی عمدتاًً با رواج کتاب‌های چاپی آغاز شد و اختراع فیلم و سینما به عنوان شکل جدید توزیع محتوا، اولین مخاطب جمعی واقعی را ایجاد کرد و با رواج دستگاه‌های گیرنده رادیویی برای اولین بار مخاطبان دارندگان تجهیزات دریافت رسانه‌ای شدند. پس از آن، با رواج تلویزیون تجربه مصرف رسانه‌ای بیشتر خصوصی شد و مخاطبان تلویزیون بیشتر به عنوان پدیده‌ای توده‌وار به نظر آمدند: گسترده، گمنام، معتاد و منفعل(مک کوایل،۱۳۸۰،صص۷-۱۰).

در حال حاضر تکنولوژی‌های ارتباطی و رسانه‌ای جدید چهار تغییر عمده را در مخاطبان رسانه‌ای ایجاد کرده‌اند:

اول، فراهم شدن امکانات جدید برای پخش برنامه های تلویزیونی از طریق ماهواره و کابل است. دوم، گسترش سریع شیوه های جدید ضبط، نگهداری و بازیابی صدا و تصویر است. سوم، به فراملی شدن بیشتر جریان برنامه های تلویزیونی و نیز، امکان و ظرفیت زیاد پخش ماهواره‍‌ای برنامه ها به ورای مرزهای ملی، و حجم بیشتر صادرات و واردات برنامه های تلویزیونی مربوط است. چهارم، امکان فزاینده استفاده دوسویه از بسیاری از رسانه ها به واسطه سیستم‌های کامپیوتری است ( مهرداد،۱۳۸۰، مک کوایل، ۱۳۸۰،صص۱۵-۱۶).

نقش عوامل اجتماعی: شاید بتوان گفت که تحول‌های تکنولوژیکی به طور نسبتاً یکسانی در همه جوامع بر روی مخاطبان تاثیر می‌گذارد اما ‌در مورد تحول‌ها و مسائل اجتماعی و انسانی وضعیت به گونه‌ای دیگر است. در اینجا به طور مختصر به موضوع‌های مهمی که در رابطه با نوع، اندازه، ترکیب، نگرش و رفتار استفاده مخاطبان از رسانه ها در یک سطح وسیع تاثیر می‌گذارد اشاره شود.

کاهش تعداد افراد خانواده ها و افزایش سطح درآمد خانواده ها منجر به دسترسی بیشتر و
متنوع‌تر مخاطبان به رسانه ها می‌شود همچنین نوع روابط و ساخت موجود در خانواده و بویژه فعالیت زنان در بیرون از خانه و کسب درآمد در تعیین مخاطب رسانه ها تغییر به وجود آورده است. اگر قبلاً زنان بیشتر در فضای خانه بودند و بیشتر به تلویزیون دسترسی داشتند امروزه زنان زیادی در فضاهای بیرون از خانه به فعالیت می‌پردازند(دفلور،۱۳۸۳صص۵۲۸-۵۳۱). همچنین سبک‌های جدید زندگی و علایق و منافع فردی مخاطبان (بخشی از آن ها را رسانه ها به وجود آورده) در تعریف مخاطب و شناسایی آن مؤثر است. یکی از مسایل مهم دیگر که در تحول مفهوم مخاطب تأثیری اساسی داشته است موضوع عام جهانی شدن از یک سو و موضوع خاص محلی گرایی و توجه به قومیت ها از سوی دیگر است که منجر به اهمیت و برجسته شدن موضوع «هویت» مخاطبان شده است و در نتیجه مخاطبان به واسطه هویت خاص خودشان به روی‌آوری به بعضی منابع رسانه‌ای و رویگردانی از منابع دیگر می‌پردازند، تا جایی که این هویت‌های مجزا به ایجاد رسانه های دلخواه برای انعکاس مسایل و افکار و بازنمایی خودشان می‌پردازند. پس مسایل عامی چون زبان، قومیت، و گرایش‌های سیاسی و مذهبی در استفاده و اعتماد به رسانه ­ها اهمیت پیدا می‌کند(,۲۰۰۱ مور؛ مک کوایل،۱۳۸۰).

واتسون گفت ،هشیاری را نمی توان دید یا روی آن آزمایش کرد . ‌بنابرین‏ هشیاری مانند مفهوم روح فیلسوفان برای علم بی معنی است . روان شناسان فقط باید به چیزی که می‌تواند ببیند ،دستکاری کنند ،وارزیابی نمایند بپردازند –یعنی ،محرک‌های بیرونی وپاسخهای رفتاری آزمودنی به آن ها به عقیده واتسون ،هر چیز ی را که درن انسان بعد از ارائه محرک وقبل از اینکه پاسخ داده شود اتفاق بیفتد نمی توان دید . چون فقط می‌توانیم درباره آن حدس بزنیم ،پس برای علم ارزشی ندارد . رفتار گرایی تصویری ماشینی از انسانهابه صورت ماشین های منظمی که به طور خودکار به محرک‌های بیرونی پاسخ می‌دهند ترسیم می‌کند . گفته شده است که رفتار گرایان افراد را به صرت نوعی دستگاه سکه ای در نظر می گیرند .محرک‌های وارد می‌شوند وپاسخ های مناسب که از تجربه گذشته‌آموخته شده اند بیرون می ریزند . در این دیدگاه ،شخصیت چیزی بجز انباشت پاسخهای آموخته شده یا نظامهای عادت نیست ،تعریفی که بعد مابی .اف اسکینر ارائه داد. ‌بنابرین‏ رفتار گرایان شخصیت را به‌آنچه که نتوان دید وبه صورت عینی مشاهده کرد تنزل دادند و در برداشت آن ها جایی برای نیروهای هشیار وناهشیار وجود نداشت . با این حال ،نظریه پردازان جدیدتر یادگیری اجتماعی که توجیهات به دست ‌آمده از مدل‌های رفتارگرایی واتسون واسیکنر ارائه می دهندمقداری هوشیاری را به شخصیت بازگردانده اند .

اگر واتسون وروان شناسان رفتاری نخستین عقاید ،احساسها وپیچیدگی هایی را کنار گذاشتند ،در این صورت این مفاهیم کجا بودند ؟برای هوشیاری که در هر لحظه که بیدارید آن را تجربه می کنید ،چه اتفاقی افتاد ؟آن نیروهای ناهشیاری که گاهی به نظر می‌رسد ما را طوری واردار به عمل می‌کنند که احساس می‌کنیم کنترلی بر آن ها نداریم کجا بودند ؟

بررسی ناهوشیار:

سومین طرح تحقیق ،طرحی که مستقل از کار وونت وواتسون پدیدار شد ،به آن جنبه‌های ماهیت انسان پرداخت . زیگموند فروید در آغاز دهه ۱۸۹۰درباره آن جنبه ها تحقیق کرد . فروید ،پزشکی در شهر وین ،کشور اتریش نظام خود را روانکاوی نامید . روانکاوی وروان شناسی اصطلاحات مترادف یا قابل جانشینی نیستند . فروید آموزش روان شناسی ندیده بلکه پزشکی بود که با افراد مبتلا به آشفتگی های هیجانی کار می کرد .

با اینکه فروید به عنوان یک دانشمند آموزش دیده بود ،ولی از روش آزمایشی استفاده نکرد که نظریه شخصیت خود را بر مبنای مشاهده –بالینی بیمارانش ساخت فروید از طریق یک رشته جلسات روان کاوی طولانی ،آنچه را که بیمارانش درباره احساسها وتجربیات گذشته واقعی وخیالی خود به او گفتند به طور خلاق تعبیر کرد . روش او با تحقیق آزمایشگاهی دقیق عناصر تجربه هشیار یا رفتار کاملاًمتفاوت داشت . گروهی از نظریه پردازان شخصیت با الهام گرفتن از رویکردروان کاوی فروید ،برداشت‌های منحصر به فردی را خارج از جریان غالب روان شناسی آزمایشی شکل دادند . این نظریه پردازان یا نوروان کاوان روی انسان کامل به صورتی که در دنیای عملی فعالیت می‌کند تمرکز کردند ،نه روی عناصر رفتار یا واحدهای محرک –پاسخ ،به صورتی که آزمایشگاه روان شناسی بررسی می شدند . این نو روان کاوان وجود نیروهای هشیار وناهوشیار را پذیرفتند در حالی که رفتار گرایان فقط وجود چیزی را که می توانستند ببینند قبول کردند . در نتیجه نخستین نظریه پردازان شخصیت در کار خود حدسی بود وبیشتر به استنباطهایی اتکا می‌کردند که بر مشاهدات رفتار بیمارانشان استوار بودند .

بررسی علمی شخصیت :

‌بنابرین‏ می بینیم که روان شناسی تجربی وبررسی رسمی شخصیت که دو سنت جداگانه شروع شدند ،از روش های متفاوتی استفاده می‌کنند وهدفهای مختلفی دارند باید اشاره کنیم که روان شناسی تجربی در سال‌های شک گیری آن کاملاًشخصیت را نادیده نگرفت –چند جنبه محدود شخصیت بررسی شدند –ولی زمینه تخصصی مجزایی که به شخصیت معروف باشد وجود نداشت .

در اواخر دهه ۱۹۳۰بررسی شخصیت عمدتاًًاز طریق مطالعات گوردون آلپورت در دانشگاه هاروارد در روان شناسی آمریکا رسمیت یافت . به دنبال تلاش‌های مقدماتی او کتاب‌های حرفه ای پدیدار شدند ،نشریه هایی دایر شدند .دانشگاههادرسهایی را ارائه دادند وپژوهشهایی به اجرا در آمدند . این فعالیت‌ها خبر از آن می‌دادند که برخی از زمینه‌های مورد علاقه روان کاوان ونرروان کاان می‌توانند وارد روان شناسی شوند . روان شناسان دانشگاهی ‌به این باور رسیدند که امکان برسیعلمی شخصیت وجود دارد . از دهه ۱۹۳۰تا به امروز رویکردهای متعددی برای بررسی شخصیت پدیدار شده اند ما در این کتاب علاوه بر دیدگاه های روان کاوی ورفتاری که در فرق به آن ها اشاره شد ،درباره چند دیدگاه دیگر بحث می‌کنیم . این دیدگاه ها عبارتند از رویکرد عمده که معتقداست شخصیت به رشد خود در طول دوران زندگی ما ادامه می‌دهد ،رویکرد صفت ،که باور دارد قشمت عمده شخصیت ما مورثی است ،رویکرد انسان گرا که بر توانمندیها ،مزیت ها ،آرزوها انسان وتحقق یافتن استعدادما تأکید دارد ‌و رویکرد شناختن که به فعالیت‌های ذهنی هشیاری می پردازد .

سرانجام اینکه ،ما کار نظریه پردازانی را بررسی می‌کنیم که روی موضوعات محدودتر در شخصیت مانند نیاز به پیشرفت ،منبع کنترل ،رفتارهیجان خواهی ،درماندگی آموخته شده در خوش بینی /بدبینی تمرکز کرده‌اند .

تعریفهای شخصیت :

غالباً وقتی که دیگران وخود را توصیف می‌کنیم از واژه استفاده نموده ‌و همگی معتقدیم که می‌دانیم معنی آن چیست . شاید حق با ما باشد یک روان شناس اظهار داشت که اگر هر وقت که کلمه من را به کار می بریم مقاصد خود را بررسی کنیم می‌توانیم برداشت خوبی از معنی شخصیت داشته باشیم (آدامز ۱۹۵۴)وقتی که می گویید من در واقع همه چیز را درباره خود جمع بندی می کنید –تمایلات ونفرتها ،ترسها وامتیازات ،توانمندیها وضعفهای خود . واژه من همان چیزی است که شما را به عنوان فرد مجزا از دیگران توصیف می‌کند .

آن گونه که دیگران ما را در نظر می گیرند :

برای اینکه این واژه را دقیق تر تعریف کنیم می‌توانیم به منبع آن توجه داشته باشیم . شخصیت از واژه لاتین گرفته شده وبه نقابی اشاره دارد که هنرپیشه ها در نمایش استفاده می‌کردند . به راحتی می‌توانیم درک کنیم که چگونه پرسونا (نقاب )به ظاهر بیرونی علنی که به افراد دور وبر خود نشان می‌دهیم اشاره داشت .

‌بنابرین‏ ‌بر اساس ریشه شخصیت ،ممکن است نتیجه بگیریم که شخصیت به ویژگی‌های بیرونی وقابل رؤیت ما اشاره دارد،یعنی آن جنبه هایی از ما که دیگران می‌توانند ببینند در این صورت شخصیت برحسب تأثیری که بر دیگران می گذاریم تعریف خواهد شد –یعنی ،آنچه به نظر می‌رسد باشیم . یک تعریف شخصیت در واژه نامه ای استاندارد با این استدلال موافق است . طبق تعریف ،شخصیت جنبه قابل رؤیت منش فرد به گونه ای که بر دیگران تأثیر می گذارده است .