بهبود رضایتمندی کارکنان
حاشیه سود بالاتر
شکل ۲-۱۴:چرخه خدمت مطلوب اشلسینگر و هسکیت(۱۹۹۱) (کاوسی، سقایی، ۱۳۸۴)

۲-۲-۱۰-۲-انگیزه های اقتصادی تعهد سازمان به رضایت مشتری

عملکرد هرکسب وکار به موفقیت درحفظ مشتریان (افزایش طول دوره بقای مشتری) بستگی دارد. طول دوره بقای مشتری به طول مدت زمان و یا تعداد چرخه های خرید اطلاق می شود که مشتری برای تأمین نیازمندی های خویش ، قبل ازرجوع به سایرعرضه کنندگان ، تنها به سازمان ما روی می آورد. به طورکلی هرچه طول دوره بقای مشتری بیشتر باشد، مشتری از ارزش بیشتری برخوردار است (کاوسی،سقایی،۱۳۸۴،۱۴-۱۳).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

افزایش سودآوری
تأمین رضایت مشتریان شرط اصلی حفظ مشتریان است ، اگرچه می توان با بذل توجه بیشتر در زمینه رضایت مشتری، حتی قدرت حفظ مشتریان ر انیز بهبود بخشید (کاوسی،سقایی،۱۳۸۴،۱۷).
کارو^[۷۳] و کوگینی^[۷۴](۲۰۰۰)، اندرسون^[۷۵] و میتال^[۷۶](۱۹۹۹) رضایت مشتری برای حفظ مشتری و سودآوری بسیار حائز اهمیت است . در نظرادوارسون ^[۷۷]ارتباط سودآوری و رضایت مشتری در خدمات قویتر از محصول است (Srijumra,2007). (شکل ۲-۱۵) درخدمات این وابستگی قوی در مواجهه خدمت ‐ از محصول است که می تواند اثر معنی دار بر سطحی از رضایت کل داشته باشد
کیفیت محصول یا خدمت
رضایت مشتری
سوددهی
شکل۲-۱۵: وابستگی بین کیفیت، رضایت مشتری و سود دهی(Fsikovs,2004,58)
تداوم حفظ مشتریان
رضایت مشتری موجب افزایش طول دوره بقای مشتریان می شود . علاوه برآن ، تمرکز بر اصل رضایت مشتری ،گسترش پیام منفی توسط مشتریان ناراضی سازمان رابه کمترین حد خود خواهد رساند. یافته ها نشان می دهند که ، بیش از ۹۰ % از مشتریان ناراضی یک شرکت،کوشش نمی کنند تا به منظور ارائه شکایت و یا انتقاد با سازمان مورد نظر ارتباط برقرار کنند . این مشتریان برای تأمین نیازهای خویش به رقبا مراجعه می کنند و عدم رضایت خویش را باعلاقمندی تمام برای سایرمشتریان بالقوه بازگو می کنند (کاوسی و سقایی،۱۳۸۴،۱۸).
افزایش سهم بازار
ادواردزدمینگ،سود در تجارت ، مستلزم مراجعه دوباره مشتری است، مشتریانی که به داشتن کالایا خدمات شمامباهات کرده ودوستان شان را هم به مصرف کالا یا خدمات شما تشویق می کند اگر مشتریان به وسیله خدمات خاصی رضایت مند شوند، به احتمال زیاد خرید خود را تکرار خواهندکرد.مشتریان رضایتمند همچنین احتمالا با دیگران درباره تجارب خود صحبت می کنند که در نبیجه تبلیغات دهان به دهان (شفاهی- کلامی) مثبت درگیرمی شوند (Jamal & Naser,2002,147).

۲-۲-۱۱- نیاز به دریافت گواهینامه و کسب اعتبار

در جایزه ملی کیفیت مالکم بالدریج چیزی حدود ۳۰ درصد از کل امتیازها را میزان رضایت مشتریان تعیین می کند. دراین میان مدیریت کیفیت فراگیر (TQM) نیز از این مهم غافل نبوده ، در
بطن خود نوعی نگرانی را در برآوردن هرچه بیشتر نیازها وانتظارات مشتریان تا سرحد رضایت کامل آنها به همراه دارد (جعفری و فهیمی،۱۳۷۹،۵۳).
به عنوان یکی از موارد سنجش درباره عملکرد سیستم مدیریت کیفیت ، سازمان باید اطلاعات مربوط به تلقی مشتری از برآورده شدن خواسته های وی توسط سازمان را مورد پایش قرار دهد. موهرو^[۷۸](۱۹۹۵) در ایزو ۲۰۰۰ کیفیت از طریق درک آرمان اهداف و رسالت شرکت به دست می آید (لوانی و ریاحی،۱۳۸۲).
پیروی ازدستورالعمل های جدید استاندارد جهانی ایزو، یکی از مهم ترین علاقمندی سازمانها برای اندازه گیری رضایت مشتری است. سیانفرانی، تسیاکالس، وست (۲۰۰۱) دستیابی به رضایت مشتری از اساسی ترین علل ایجاد استاندارد ایزو ۹۰۰۰ (استاندارد تجدید نظر شده) می باشد و سازمان ها باید به ایجاد فرایندهای مداوم ارزیابی و پایش سطح رضایت مشتریان خویش اقدام کنند (سقایی و کاوسی،۱۳۸۴، ۳۲-۳۱). در این استاندارد مشتری کلید بقا و موفقیت در بنگاه های کسب
کار به شمار می رود. بر این اساس بر موارد زیر تأکید می شود :
درک و شناسایی نیازها و نیازمندی های مشتریان ؛
اندازه گیری میزان رضایت مشتری و تلاش جهت بهبود آن ؛
بکارگیری تمام اطلاعات گردآوری شده در جهت گیری به سوی بهبود مستمر در فرایندهای
کسب و کار، شکل ۲-۱۶ نشان دهنده مدل فرایندی در استاندارد ایزو ۹۰۰۰ سال ۲۰۰۰ است

شکل ۲-۱۶: فرآیندگرایی در استاندارد ایزو ۹۰۰۰ سال ۲۰۰۰ (کاوسی و سقایی،۱۳۸۴، ۳۴)

۲-۲-۱۲-فرایند ایجاد رضایت در مشتری

بررسی های پژوهشگران نشان می دهد که مشتریان ناراضی در انتقال برداشت و احساس خود به دیگران، فعالتر، عمل می کنندو نرخ انتقال پیام مشتریان ناراضی به دیگران تقریبًا دو برابر مشتریان راضی است. نارضایتی مشتریان اثرگذارتر از رضایت آنهاست. اکنون برای برقراری رضایت مشتری چه تدبیری باید اندیشید؛ در پاسخ به این سوال سه گام زیر پیشنهاد می شود (پورشمس و دیگران، ۱۳۸۵).
شناسایی توقعات مشتری
مهمترین و کلیدی ترین گام در فرایند جلب رضایت مشتری، شناسایی انتظارات و الزامات مصرف کننده است و این مهم از روی حدس و گمان به دست نمی آید. تنها با نزدیک شدن به مشتری و دریافت دیدگاه های او می توان به این هدف دست یافت. در این راستا، سازمانها
و تولیدکنندگان با بهره گیری از تکنیک ها و فنون آماری به نظرسنجی از مشتریان می پردازند و روش های گوناگون پستی، تلفنی و یا حضوری را به کار می گیرند. از عواملی که در رضایت مشتری سهیم است، می توان موارد گوناگونی را نام برد، مانند:
نیازها و خواستگاه های مشتری
باورهای مشتری
پیامهایی که مصرف کننده از راه ارتباط دوسویه و تبلیغات سازمان دریافت میکند
تجربیات گذشته در ارتباط با همان تولیدکننده یا عرضه کننده
تجربه های گذشته ای مشتریان در رابطه با دیگر عرضه کنندگان همان کالا یا خدمت
دیدگاه و نظریات دوستان و آشنایان در رابطه با کالا یا خدمت
عوامل وضعیتی و موقعیتی مربوط به شرایط مشتری، مانند اندازه ی پول، شیوه ی پرداخت و مدت زمان آن
زمان موجود برای دریافت کالا یا خدمت
برنامه ی شناسایی توقعات مشتری با بهره گیری از اطلاعات به دست آمده از موارد یاد شده تهیه و تنظیم شده و به مرحله اجرا در می آید (پورشمس و دیگران، ۱۳۸۵)
طراحی محصول بر پایه ی توقعات و نیاز مشتری
اگر یک سازمان تولیدکننده یا بنگاه خدمت رسان از انتظارات و توقعات مصرف کننده ی خود آگاه باشد، می تواند با به کارگیری کارکنان کارآمد و دانش فنی موجود، نظرات خریدار را به بهترین روش تامین نموده و رضایت او را برآورده کند. در اینجا بیان دو نکته اهمیت فراوانی دارد. اول این که مشخصات و ویژگی های محصول باید با ابعاد گوناگون گرایش و سلیقه ی مشتری تناسب داشته و طراحی بر پایه ی آن انجام شود. دوم اینکه در مورد برخی از خدمات یا کالاهای تخصصی، آگاهی رسانی به مصرف کننده دارای نقش کلیدی است. زیرا برخی از باورهای نادرست و ناسازگار با اصول علمی و فناوری در خریداران هست که برای پاسخ به این آنها باید کیفیت فنی کالا فدا شود؛ همچنین در مواردی، نداشتن آگاهی کافی از ویژگیهای محصول و ( الگوی مصرف درست آن، سبب عدم کارآیی کالا شده و نارضایتی مشتری را به دنبال دارد (پور شمس و دیگران،۱۳۸۵).
ارائه ی خدمت بر پایه ی طراحی
در این گام، فعالیتهای انجام گرفته در دو گام پیشین آشکار شده و تولید کالا یا خدمت بر پایه ی ویژگیهای طراحی شده انجام می شود. گاهی اوقات با وجود کامیابی در گامهای اول و دوم، بنا به دلایلی مانند کمبود امکانات، عدم توجه کافی به مشخصات تعریف شده و یا کمبود توانایی های لازم در اجرای طرح(چه از نظر تجهیزات و چه از نظر نفرات) موفقیتی در ساخت یا خدمت رسانی به دست نمی آید، بنابراین انتظارات مشتری نیز برآورده نشده و رضایت او جلب نمی شود. این عدم هماهنگی ها بیشتر در رساندن کالا به خریدار نیز دیده می شود. فرایند تحویل کالا بخش مهمی از فرایند رضایت مشتری است.
تحویل به موقع، به اندازه، در جای مورد نظر مشتری و نیز حفظ کیفیت کالا از مهمترین کارهای این مرحله است. اگر سازمانی بخواهد فرایند رضایت مشتری را برآورده کند، باید همه ی پیش نیازهای آن را فراهم نماید و تامین منابع مالی، پرسنلی، تجهیزات و سیستمها و روش های مناسب را می بایست در دستور کار خود جای دهد (همان منبع)

۲-۲-۱۳-اهمیت رضایتمندی مشتری

دغدغه مشتری را داشتن، مهمترین عامل در موفقیت هر موسسه ای است. اولویت اصلی در هر شرکتی باید جلب و حفظ مشتری باشد. ناکامی در تحقق بخشیدن به این امر به معنی سود نبردن، رشد نکردن، شعل نداشتن و سرانجام، از دست دادن کسب و کار است. موفقیت از آن کسانی خواهد بود که تشخیص دهند.
مشتری بزرگترین سرمایه هر موسسه ای است؛ مشتری همه حقوق، دستمزد ومزایای ما را می پردازند؛ مشتری به جایی می رود که به بهترین وجه به خواسته های او توجه شود.
در هر کسب وکاری شما باید نخستین انتخاب مشتری باشد(ایران نژاد پاریزی،۱۳۸۱، ۳)

شاخص استخدام نیروی کار

مشکلات و سختیهایی که کارفرمایان در استخدام و یا اخراج کارگران با آن مواجهاند در این شاخص مستتر است. دامنه هر شاخص ارقام از صفر تا صد است. رقم بالاتر مبین سختی و غیرمنعطفتر بودن مقررات است. هدف از تدوین این شاخص محاسبه میزان سختی قوانین کار، استخدام و اخراج در شرایط نیروی مازاد و همچنین انعطافناپذیری ساعات کار براساس شرایط واقعی میباشد. شاخصهای استخدام نیروی کار براساس پاسخهایی که به پرسشهای مطرح شده در فرمهای پرسشنامه داده شده است، تهیه میشود. سوالات مورد نظر بر پایه بررسی میزان آزادی عمل کارگر و کارفرما در تنظیم قرارداد، میزان ساعت کار، کار در ایام تعطیل و کارشبانه، نحوه استخدام و اخراج نیروی کار، هزینه های استخدام و اخراج نیروی کار برای کارفرما و سوالاتی از این قبیل تنظیم گردیده است. به منظور ایجاد همسانی میان شرایط در کشورهای مختلف برخی مفروضات در قبال نیروی کار و محیط کار در نظرگرفته شده است .

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

مفروضات مربوط به کارگر:
کارگر مرد، ۴۲ ساله، تمام وقت و دارای پست غیر اداری
با ٢٠ سال سابقه کاری در همان شرکت.
در کل دوران استخدام خود حقوق و مزایایی معادل متوسط دستمزد کشور دریافت نموده است.
شهروند قانونی و از نژاد و مذهب اکثریت جمعیت کشور.
در بزرگترین شهر تجاری کشور ساکن است.
عضو اتحادیه کارگران نمیباشد مگر آنکه عضویت دراتحادیه اجباری باشد
مفروضات در مورد شرکت:
واقع شدن شرکت در بزرگترین شهر تجاری کشور.
شرکت با مسئولیت محدود.
مالکیت آن صددرصد داخلی است .
در بخش تولیدی فعالیت میکند.
دارای ۲۰۱ نفرکارمند است.
چنانچه بیش از ۵٠ درصد از قراردادهای کار از طریق توافقات سندیکایی تنظیم میگردد، شرکتهای فوق را در برگیرد. حتی اگر شرکتهای موصوف تحت پوشش سندیکا نباشند.
از کلیه قوانین و مقررات تبعیت میکند، اما مزایایی بیش از آنچه در قوانین و مقررات معین شده و یا در توافق جمعی حاصل شده است به کارگران پرداخت نمیکند.
لازم به توضیح است اعمال محدودیت بر کار شبانه، کار در ایام تعطیل، در جریان قرارگرفتن یک نهاد ثالث به هنگام اخراج نیروی کار نکات منفی تلقی شده و برای محاسبه شاخص امتیاز منفی منظور می-گیرد.
برای محاسبه شاخص استخدام کارگران دو زیرشاخص کلی معرفی کردهاند که عبارت است از:
شاخص انعطافناپذیری اشتغال
هزینه های اخراج
شاخص انعطافناپذیری اشتغال با محاسبه سه شاخص فرعی زیر بدست میآید:
شاخص دشواری استخدام
شاخص انعطافناپذیری ساعات کار
شاخص دشواری اخراج
هریک از این سه شاخص به قرار زیر محاسبه میگردد.
شاخص دشواری استخدام
آیا انعقاد قراردادهای با دوره زمانی معین در خصوص وظایف دائم ممنوع است؟
حداکثر مدت قراردادهای با دوره زمانی معین چقدر است؟
نسبت حداقل دستمزد کاراموز یا مستخدم در شغل اول خود به طور متوسط ارزش افزوده هر کارگر چقدر است؟
انعطافناپذیری ساعات کار
آیا کار شبانه بدون محدودیت است؟
آیا کار در تعطیلات آخر هفته بدون محدودیت است؟
آیا هفته کاری می تواند ۵.۵ روز باشد؟
آیا هفته کاری را می توان به ۵۰ ساعت یا بیشتر (شامل اضافه کار) به مدت دو ماه در سال افزایش داد تا پاسخگوی افزایش تولید فصلی باشد؟
آیا تعطیلات با حقوق در طی سال ۲۱ روز یا کمتر از آن است؟
شاخص دشواری اخراج
آیا اخراج کارگران مازاد، مجاز است؟
آیا به منظور اخراج یک کارگر مازاد، کارفرما بایستی به شخص ثالثی (مثل یک اداره دولتی) اطلاع دهد؟
آیا به منظور اخراج یک گروه ۲۵ نفره از کارگران مازاد لازم است کارفرما شخص ثالثی را مطلع نماید؟
آیا به منظور اخراج یک کارگر مازاد، کارفرما نیاز به اخذ تاییدیه شخص ثالثی دارد؟
آیا به منظور اخراج یک گروه ۲۵ نفره از کارگران مازاد، کارفرما نیاز به اخذ تاییدیه شخص ثالثی دارد؟
آیا طبق قانون، کارفرما مکلف به انتصاب مجدد یا آموزش مجدد، قبل از اخراج کارگران مازاد میباشد؟
آیا در مورد کارگران مازاد، در قوانین اولویتی وجود دارد؟
آیا در خصوص استخدام مجدد در قوانین اولویتی وجود دارد؟
هر یک از این شاخصهای فرعی عددی بین یک تا ۱۰۰ میباشد و هر چه به ۱۰۰ نزدیکتر باشد نشان دهنده اینست که قوانین اشتغال سختتر میباشد.
هزینه های اخراج
شامل هزینه های زیر بر مبنای دستمزد هفتگی میباشد:

هزینه الزامات اعلام قبلی برای اخراج کارگر
حق سنوات

۲-۳-۳-۶- نظریه­ های یادگیری

بنا به گفته­های فرانکن و حسن­زاده،۱۳۹۰: نظریه­ های یادگیری از این عقیده سرچشمه می­گیرند که با بهره گرفتن از اصول یادگیری بهتر از غرایز می­توان رفتار را تببین کرد. جان واتسون، که بعدها مکتب رفتارگرایی را بنیان نهاد، نتیجه گرفت که فقط سه هیجان ذاتی وجود دارد: ترس، خشم و عشق( واتسون و مورگان^[۵۳]، ۱۹۱۷). یکی از استدلال­های این گروه آن است که افراد متعلق به فرهنگ­های مختلف رفتار کاملا متفاوتی دارند. وجود تفاوت­های فرهنگی نشان می­دهد که محیط به الگوهای رفتاری شکل داده است (بورینگ^[۵۴] ، ۱۹۵۰).

۲-۳-۳-۷- نظریه­ های انگیزشی رشد و تسلط:

نظریه­ های انگیزشی رشد از این فکر ناشی می­شوند که نیاز حیوانات و انسان­ها به تعامل موفق با محیط است که آن­ها را برانگیخته می­ کند ( ایرل^[۵۵]، ۱۹۵۷، پیاژه^[۵۶]، ۱۹۷۰، وایت^[۵۷]، ۱۹۵۹)، فرض بنیادی نظریه­ رشد آن است که انسان­ها با توانایی­های کاملا رشد یافته متولد نمی­شوند. آن­ها برای سازگار شدن و کسب موفقیت، باید توانایی­های خود را رشد دهند. در مرکز تمامی نظریه­ های رشد این اندیشه قرار دارد که انسان­ها نیاز به پردازش اطلاعات و کسب مهارت – یعنی نیاز به تسلط یافتن- دارند. موجودات زنده در تعامل با محیط خود باید تا آن جا که می­توانند درباره آن چیز یاد بگیرند و مهارت­هایشان را به حداکثر برسانند (حسن­زاده، ۱۳۹۰).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۳-۴-رویکردهای مختلف انگیزشی:
برای انگیزش نظریه ­ها و رویکردهای مختلفی ارائه شده است. که معروف­ترین آن­ها عبارتند­از:

• • • • • • 1. 1. رویکرد رفتاری:

پیروان رویکرد رفتارگرایی انگیزش را وابسته به کسب تقویت و اجتناب از تنبیه می­دانند. این برداشت از انگیزش بر اندیشه­ های اصلی رفتارگرایان استوار است که می­گویند پیامدهای اعمال و رفتارها هدایت کننده و کنترل کننده­ آن­ها هستند. بنا به گفته­ی لفرانسوا^[۵۸] (۱۹۹۷)، “لذت جویی روانشناختی – اصل لذت/ درد- خلاصه­ی آسانی از اساسی ترین اصل انگیزشی رفتارگرایان است” (ص ۳۵۷).
در رویکرد رفتاری انگیزش، انگیزه­ ها (مشوقها) منبع انگیزش دانش آموزان و دانشجویان به حساب می­آیند. بنا بر تعریف،” انگیزه یک شئی یا رویداد [محرک] است که رفتار را بر می­انگیزاند یا باز می­دارد” (وولفلک^[۵۹]، ۲۰۰۴، ص ۳۵۳). براساس این رویکرد، معلمانی که به کمک نمره، جایزه، تشویق کلامی، و برخورد محبت آمیز دانش آموزان را به درس خواندن و انجام رفتارهای پسندیده وا می­دارند و با سرزنش، توبیخ، ترشرویی، و بی­مهری آنان را از تنبلی و انجام رفتارهای ناپسند باز می­دارند سطح انگیزش آنان را بالا می­برد (سیف، ۱۳۹۰، ص ۲۳۱).
۲-۳-۴-۲- رویکرد شناختی:
در رویکرد شناختی انگیزش، باور بر این است که اندیشه­ های فرد سرچشمه­ی انگیزش او هستند. همچنین، شناخت­گرایان معتقدند که رفتارها توسط هدف­ها، نقشه­ها، انتظارات، و نسبت دادن­های فرد ایجاد و هدایت می­ شود، و لذا انگیزش درونی بیشتر از انگیزش بیرونی مورد تاکید آنان است. آیرونس (۲۰۰۸) می­گوید: “یکی از انگیزش­های اصلی وابسته به یادگیری بر شکل­ گیری هدف­ها و کوشش برای تحقق بخشیدن آن­ها تاکید می­ کند” (وولفک،۲۰۰۷،ص،۳۶ به نقل از سیف، ۱۳۹۰).
نظریه­ های شناختی انگیزشی ریشه در کارهای نظریه­پردازان یادگیری نظیر تولمن (۱۹۳۲)، نظریه­پردازان شخصیت نظیر لوین (۱۹۳۸)، و نظریه­پردازان رشد پیاژه (۱۹۷۰) دارد. این نظریه­پردازان معتقدند که بازنمایی ذهنی شکل یافته در انسان­ها و حیوانات نقش اصلی را در هدایت رفتار آن­ها دارد (فرانکن،۱۹۳۹، ترجمه ی شمس اسفندآباد و همکاران،۱۳۸۴).
به عقیده­ی روان­شناسان، انگیزه عبارت است از حالتی از ذهن، یا حالت ذهنی که از تنش موجود میان واقعیت ناکافی حاضر و حالت بسیار رضایت بخش فرضی بعدی ناشی می­ شود. مثلا دانش­آموزی متوجه می­ شود که تکلیف درسی را کامل نکرده است زیرا با آن چه معلم تعیین کرده است هماهنگی یا همسانی ندارد و همین، انگیزه­ او می­ شود که تکلیف درسی خود را کامل گرداند. در این گونه موارد، دانش ­آموز می­داند چه کار باید بکند اگر چه ممکن است نتواند آن را انجام دهد (شعاری­نژاد، ۱۳۸۰).

• • • • • • 1. 1. رویکرد انسان­گرایی:

در رویکرد انسان­گرایی، به جای تاکید بر تقویت و تنبیه به عنوان منبع اصلی انگیزش، به “توانایی دانش ­آموزان برای رشد شخصی، آزادی انتخاب هدف­های زندگی و ویژگی­های مثبت (مانند حساس بودن نسبت به دیگران) تاکید می­ شود”. بنابراین از دیدگاه روان­شناسان انسان­گرا، برای ایجاد انگیزش باید احساس شایستگی، خودمختاری، و عزت نفس را در افراد افزایش داد (وولفلک، ۲۰۰۷^[۶۰](.
نظریه­پردازانی مانند مازلو (۱۹۶۳)، مفهوم انگیزش را به عنوان ارضای نیازها ترجیح می­ دهند. نیازها مستلزم کمبودهای روان شناختی یا فیزیولوژیکی خاصی هستند که موجود زنده جهت ارضای آن­ها کوشش می­ کند. نیاز به غذا، سائق گرسنگی یک نیاز روانشناختی است. نظریه­پردازان نیاز در انگیزش معتقدند که انگیزش و فرایند برخورد متقابل بین نیازهای مختلف، کشش­هایی برای ارضای آن ها نیاز است (همان منبع،۲۰۰۷).

«از تو می‌پرسم ای اهورامزدا کیست پدر راستی؟ کیست نخستین کسی که راه سیر خورشید و ستاره بنمود؟ از کیست که ماه گهی تهی است و گهی پر؟ کیست که به باد و ابر تندروی آموخت؟ کیست آفرینندهٔ روشنایی سودبخش و تاریکی؟ که خواب و بیداری آورد؟ کیست که بامداد و نیمروز و شب قرار داد و دینداران را به ادای فریضه گماشت؟ کیست آفرینندهٔ فرشتهٔ مهر و محبت؟ کیست که از روی دانش و خرد احترام پدر در دل پسر نهاد.» ( پورداوود: ۷۱)
پس از این پرسش‌ها زرتشت خود در پاسخ گوید:
«من می‌کوشم ای اهورامزدا تو را که به توسط خرد مقدس، آفریدگار کلی، به درستی بشناسم.» (پورداوود: ۷۰)
اساس دین زرتشت
پندار نیک، گفتار نیک، کردار نیک از خصایص آئین زرتشتی است. در سراسر گات‌ها این سه کلمه بارها تکرار شده‌است. در هات ۵۱ گات‌ها بند ۲۱ آمده‌است:
« از پرتو پارسائی به مقام تقدس رسند چنین کسی از پندار و گفتار و کردار نیک و ایمان خویش به راستی ملحق گردد. اهورامزدا به میانجی وهومن (مظهر اندیشه نیک و خرد و دانایی خداوند) به چنین کسی کشور جاودانی ارزانی دارد. مرا نیز چنین پاداش نیکی آرزوست.»( پورداوود: ۱۳۷)
همچنین انسان باید در فتح راستی و شکست دروغ بکوشد.( پورداوود: ۷۶)
در هات ۳۰ گات‌ها بند ۸ آمده‌است:
«کشور جاودانی (بهشت) از آن کسی است خواهد بود که در زندگانی خویش با دروغ بجنگد و آن را در بند نموده، به دست راستی بسپرد.»( پورداوود: ۷۳)
۲-۲-۲. زندگی اجتماعی
الف) اخلاق
زرتشت‌ آزادی‌ و اختیار را گزینشی‌ برای‌ مردم‌ می داند. بهره‌ کار هر کس‌ همان است‌ که‌ انجام‌ می‌دهد، جبری‌ برای‌ اشخاص‌ نیست؛‌ نیکی‌ اشخاص‌ جز بهره‌ئی‌ از نیکوئی‌ و شر اشخاص‌ جز شری‌ برای‌ وی‌ نخواهد بود. کمک به دیگران، ازدواج و همچنین قبح رفتارهای بد اجتماعی مانند اهانت و عهدشکنی در آموزه هایش مورد بحث قرار گرفته اند. توجه به پاکی روح، رهایی از منیت یا همان ایگو، لزوم خردمندی و درون نگری از طریق مشاهده اشتباهات خود و اصلاح آن‌ها از دیگر آموزه های او هستند. در نظر زرتشت عناصر طبیعت از اهمیت خاصی برخوردار بودند، به خصوص عنصر آتش که پاک کننده تمامی منفی ها محسوب می شد. بی گمان شعله آتشی که افروخت، همواره روشنگر راه جستجوگران حقیقت خواهد بود.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

ب) یاران نزدیک زرتشت
شاه گشتاسب کیانی بزرگ ترین یاور و گسترش دهنده دینی بهی بوده است که آئین وی را پذیرفت. زمان پادشاهی کیانیان نیز به بیش از سه هزار سال می‌رسد. فرشوشتر و جاماسب که از نامداران خاندان هوگو بودند از نزدیک ترین یاران زرتشت بوده اند. گویا پس از درگذشت زرتشت جاماسب رهبر پیروان او می‌گردد. خاندان فریان نیز که ریشه تورانی داشته اند (در ترکستان کنونی) از یاران نزدیک زرتشت بودند. یاران زرتشت در تاریخ به سه گروه نامیده شده‌اند:
گروه نخست خیتو که در معنی خودمانی می‌باشد. اینان کسانی هستند که لقب آزادگان به آنان داده شده است و تمامی‌گفتار او را با جان و دل پذیرفته بودند و در گسترش آن کوشش می‌کردند.
گروه دوم ورزن می‌باشد که به کسانی گفته می‌شود که در حلقه قرار دارند. آنان اندکی از زرتشت دور بودند و در درک درست واژه ها و سخنان زرتشت کمی‌ دورتر از گروه دوم بودند. به آنان انجمنیان نیز گفته‌اند.
گروه سوم اریمن نام دارد که امروزه آریامنش نامیده می‌شود. که در آن روزگار دوستان زرتشت در گسترده فلات بزرگ ایران خطاب می‌شدند. آنان از دور و از کشورهای دیگر به سخنان او ایمان آورده بودند.
پ)بدخواهان زرتشت
زرتشت در برابر پندار بافی و پندار پرستی ایستاد و این کار وی بازار این افراد را تضعیف نمود. بسیاری از بزرگان و شاهان برای خود معابدی برای پرستش ایجاد کرده بودند که ریشه آنها از آئین کهن مهر پرستی نیز می‌باشد. آئین میترا یکی دیگر از نخستین آئینهای برتر جهان است که با ورود زرتشت رو به زوال رفت ولی بعدها به اروپا گسترش یافت و هنوز در برخی کلیسا‌ها اروپا نقاشی مهر در کنار گاو وجود دارد. این پندار پرستان به نام کوی یا کرین نامیده می‌شدند. کوی از همان کی پارسی است (مانند کی آرش – کی گشتاسب) که شاه معنی می‌داده است. آنان شاهان بودند که در امور دینی نیز رهبری مردم را بر عهده داشتند.
کرپانان پیشوایان مذهبی روزگار زرتشت بودند که مراسم‌های پیچیده ای برای خدا ایجاد کرده بودند. از این خاندان سرداری به نام بندو یکی از بزرگ ترین دشمنان زرتشت بوده است که نامش بارها آمده است. زرتشت در سروده‌هایش برای آنان از درگاه خداوند درخواست رهنمایی می‌کند. جایی دیگر از خاندان اسیج نام می‌برد که خونهای بسیاری را بی گناه ریخته اند.
ت)لهجه وگویش زرتشت
دکتر علی اکبر جعفری خاورشناس و محقق دین زرتشتی معتقد است: گاتها به لهجه خوراسانی سروده شده است و هجای گاتها هجای رگ ویدی است. این لهجه در باختر رود سند رایج بوده است. زرتشت از خاندان‌هایی نام می‌برد که متعلق به خراسان بزرگ و سرزمینهای سند و پنجاب در شرق ایران است. در تمامی‌سروده‌های او از مردمان آریایی نژاد سخنهایی دیده می‌شود. وی به کشور هفتم اشاره می‌کند که همان ایرانویچ – ائیرانه ویچه – یا ایران بزرگ (شامل افغانستان – تاجیکستان – مرو – سمرقند – بخارا و آسیای مرکزی…) بوده است. گفتگو‌های اوستا بیشتر از خراسان بزرگ است. شاه گشتاسب نیز از بلخ بود و بیشتر شواهد حاکی از آن است که زرتشت از شرق ایران بوده است.
اما در این میان گروهی با استناد به متن اوستا که از رغه یاد شده است وی را از آذربایجان می‌دانند. من جمله ارباب کیخسرو شاهرخ. رغه به احتمالی همان مراغه کنونی در آذربایجان است. در فصل بیستم بندهش زرتشت را از حوالی رود ارس (شمال آذربایجان) و مادرش را از رغه یا مراغه معرفی می‌کند. این دسته، پدر زرتشت را پورشاسب می‌دانند و مادرش را دغدو می‌خوانند. دغدو واژه ای اوستایی (دغدوا) است که به معنی دختر پاک و نجیب است. زرتشت در سن سی سالگی در بالای کوه سبلان در آذربایجان به پیامبری برگزیده شد و سپس شهرها را یکی پس از دیگری برای گسترش دینش طی کرد. زاد روز اشو زرتشت در ششم فروردین ماه می‌باشد که امروزه بسیاری از ایرانیان آن را احترام و جشن می‌گیرند. در همان روز به گفته اوستا پدرش پوشاسب به شادی و جاودانگی فرزندش درختی کاشت. این سنت از دیرباز در نزد ایرانیان بوده و امروزه نیز در برخی نقاط ایران پابرجاست. نوع درخت معمولا گردو یا بادام یا سرو یا کاج می‌باشد احترام به طبیعت برای آن است که با افزودن یک فرزند ممکن است طبیعت نیز آلوده شود. پدر و مادر ایرانی همیشه برای حفظ منابع طبیعی درختی را با به دنیا آوردن فرزندشان می‌کاشتند.
فردوسی بزرگ،زاده شدن زرتشت را چنان مهم دانسته است که زادروز وی را همچون پدیدار شدن درختی می‌داند که شاخه و برگ آن را خرد و دانش و اندرز فرا گرفته است. وی را نابود کننده اهریمن و بنیان گذار یکتاپرستی جهان می‌داند و می‌گوید پس از وی آتش پرستی از میان می‌رود و آتش تنها نور اهورامزدا و روشنایی مقدس قدرت او می‌گردد.
ث)زمان ظهور اشو زرتشت
زمان ظهور پیامبر آریایی تا کنون بر هیچ کس روشن نیست و هر مورخ و خاورشناسی دیدگاهی برای خود دارد . آنچه بیش از همه مورد تاکید است بین سه هزار و پانصد سال تا پنج هزار و پانصد سال می باشد . تقویم دینی زرتشتیان نیز به هزار و هفتصد و سی و هشت سال پیش از میلاد تهیه شده است . روز تولد ایشان ششم فرودین است که این روز هزاران سال است که در ایران گرامی داشته می شود .
ج)مرگ زرتشت
زرتشت در سن ۷۷ سالگی در روز خور یا یازدهم اردیبهشت ماه (به نقل از متن پهلوی زادسپرم) در نیایشگاه بلخ بدست یک تورانی به نام توربراتور کشته شد.( پورداوود: ۷۳)
فحوای کلام شاهنامه فردوسی دلالت بر مرگ توأم با خشونت زرتشت، در هنگام حملهٔ ارجاسب به بلخ، در این شهر می‌کند: (پورداوود: ۷۳)
از آنجـا بــه بلـخ آمــد سپــاه جهان شد ز تاراج و کشتن سیاه
نهــادنـد سـر سـوی آتـشکـده بـر آن کــاخ و ایــوان زرآژده
همه زند و اّستا همـی سـوختنـد چه پر مایه تر بود بر تـوختنـد
ورا هیـربـد بـود هشتــاد مــرد زبانشان ز یزدان پر از یاد کرد
همـه پیـش آتـش بـکشتندشـان ره بنـدگی بسر نـوشنـدشـان
ز خونشان بمرد آتش زردهشت ندانم چرا هیربـد را بکشـت
زرتشت در هنگام یورش ناگهانی قبایل تور در بلخ به دست یک تورانی کشته شد. (پورداوود: ۷۴۳) در کتاب‌های پهلوی نام قاتل وی توربرادروش یادشده‌است. (پورداوود: ۱۳۷)
۲-۲-۳. از تولد تا برانگیخته شدن زرتشت به پیامبری یا رسالت زرتشت
روایات چنین است که از هفت سالگی تا پانزده سالگی، زرتشت نزد پارسای بزرگ زمان به نام برزین به فراگرفتن اصول دین و روش کشاورزی و درمان بخشی و شفا ی بیماران پرداخت . چون پس از تحصیل علم و دانش نزد قوم خود وارد شد، در جرگه مردان بالغ او را پذیرفتند و کمر آویزی را که نشان این مقام بود به کمرش بستند.سالی نگذشت که تورانیان به ایران زمین تاختند . زرتشت جوان نیز برای دفاع از میهن، جنگ افزار برگرفت و به نبرد رفت. در این جنگ ها اثرات نامیمون آن را دید و از صف جنگاوران خارج شد و به درمان زخم دیدگان پرداخت. جنگ پایان یافت ،اما آثار بد آن باقی ماند. زرتشت پس از مدتی دوری از زادگاه و کسانش ،در حالی که هسته اساسی تفکر و اندیشه اش نقش می یافت ،به میان خانواده بازگشت،بیشتر متفکر بود و تلاش می کرد تا راهی شایسته برای زندگی آدمیان پیدا نمایدکه به توصیه پدر ازدواج کرد ، اما اندیشه اش به اموری بس بزرگ تر و انسانی تر مشغول بود. اندیشه اش آن بود تا راهی بیابد که رنج را تخفیف دهد. مردمان را به جای انهدام و ویرانی، به سازندگی و آبادانی ترغیب سازد. زشتی را فرو افکند و نیکی را رایج کند. نیرویی وی را بر می انگیخت و شوق تفکر برای اصلاح امور داشت. خان و مان را رها کرد و در کوه برای تفکر انزوا گزید. عزم کرد تا آن قدر در آن جا به تفکر پردازد تا راه رستگاری و نجات را بیابد. در این هنگام بیست سال داشت و مدت ده سال به تفکر پرداخت. جز غذایی اندک صرف نمی کرد، کمتر می خوابید و بیشتر می اندیشید. خوراکش پنیر بود و میوه ها و ساقه های نباتی. روزی هنگامی که بر فراز کوه به آسمان نظر دوخته بود، ناگهان به حقیقت آگاهی یافت و جانش آکنده از شادی شد. او دریافت که همان سان که زمان از روز و شب و تاریکی و روشنایی آمیخته شده، در گیتی نیز، هم چنین بدی هست و خوبی وجود دارد. زرتشت دریافت که بر جهان دو نیرو حکومت می کنند، که یکی خیر و دیگری شر است. او اندیشه ، منش و روش مقدس و نیک را سپنتامینو و اندیشه ،منش و روش بد را انگره مینو (اهریمن) نامید. و می اندیشید که چرا این دو نیرو در جهان پدید آمده اند و مردمان چه باید پیشه سازند تا از زشتی برهند، و رستگاری چیست؟ زمان های بسیار نیز به این اندیشه بود و دریافت هایی بسیار می کرد. سرانجام زمان دعوت فرا رسید و از کوه به زیر آمد و میان مردم رفت.
الف) معجزات زرتشت
معجزات قبل اززاده شدن زرتشت:
۱- سه روزمانده به زایش زرتشت ده راگ مانند خورشید روشن بود.
۲- به طور معجزه آسایی سه عنصر تشکیل دهنده زرتشت(فره، روان وتن) از شرارت های دیوان و اهریمن نجات پیدا می کنند و بازبه شکل خارق العاده ای این عناصر به هم می پیوندند.
۳- خبر زایش زرتشت و پیامبری او ازجم و فریدون و مردم فرزانه بسیار اعلام شده بود.
معجزات زرتشت بعد از زاده شدن:
۱- هنگام زادن زرتشت بخندید.
۲- پورشسپ یکی از جادوگران را برای دیدن زرتشت و تولد معجزه آمیزش به خانه آورد آن جادوگر از دیدن زرتشت ناراحت شد خواست سر نرم او را با دست بفشارد که بر اثر معجزه دست جادوگر خشک شد.
۳- برای نابودی زرتشت جادوگران هیزم فراوان گرد آوردند و آتش روشن کردند تا زرتشت را در آتش بسوزانند اما آتش در هیزم نگرفت و بنابر زادسپرم آتش او را نسوخت.
۴- جادوگران زرتشت را برای نابودی در جلوی گله گاوان و اسبان انداختند اما به طور معجزه آسایی نجات یافت و برای بار چهارم او را به لانه ماده گرگی که بچه های او کشته شده بود ند نهادند تا زرتشت را بدرد اما به خواست ایزدان پوزه گرگ خشک شد.
۵- عبور زرتشت به همراه مردان و زنان، پیر و جوان کودکان ،از رودخانه ای پرآب، بی آن که پلی در میان باشد این معجزه در سنین ۱۵تا۳۰سالگی او رخ داده است.

تعاریف مفهومی و عملیاتی واژهها
توجه بیرونی: توجه به اثراتی که حرکت برمحیط می گذارد یا به عبارتی توجه بر نتیجه حرکت متمرکز میشود. در تحقیق حاضر توجه بیرونی توجه بر مسیر پرتاب و نقطه هدف می باشد (۵).
مسافت: مقدار کلی مسیری است که جسم از آغاز تا پایان حرکت خود طی می کند (۳۲).
کانون توجه بیرونی به عنوان تابعی از فاصله پیامد حرکات بدن (مسافت) به دو دسته توجه دور از بدن^[۶] و توجه نزدیک بدن^[۷] تقسیم می شود. توجه دور از بدن نقطه هدف یا نتیجه حرکت مربوط و توجه نزدیک بدن وضعیت فضایی نزدیک به بدن می باشد (۵). در تحقیق حاضر توجه دور از بدن، مرکز صفحه دارت و توجه نزدیک بدن، کانون توجه به مسیر پرواز دارت می باشد.
الکترو میوگرافی:EMG مطالعه عملکرد عضله از راه آشکارسازی فعالیت الکتریکی ناشی از دپولاریزاسیون غشاهای اعصاب و عضله است که با انقباض عضلانی همراه است. فعالیت الکتریکی با قرار دادن یک یا چند الکترود بر روی عضله یا عضلات در حال انقباض مورد نظر مشخص می شود (۳۳). در این تحقیق فعالیت الکتریکی عضلات دو سربازو و سه سر بازو را به وسیله دستگاه EMG ثبت شد.
دقت: دقت به انطباق یا نزدیکی کمیت اندازه گیری شده به مقدار واقعی یا هدف گفته می شود. میزان دقت فرد در این تحقیق از طریق خطای شعایی میانگین و خطای متغیر دو بعدی محاسبه شد (۳۴).
فصل دوم:
مبانی نظری و
پیشینه تحقیق
مقدمه
تمرکز توجه فرد می تواند اثر معنی دار و چشمگیری روی اجرای مهارت های حرکتی داشته باشد. هنگامی که فردی مهارتی را اجرا می کند تمام چیزهایی که توجه وی را معطوف می کند تعیین کننده همسانی حرکت، دقت پاسخ و در نهایت نحوه ی اجرای مهارت می باشد. تقریبا هر کاری که انجام می دهیم حد اقل به مقداری توجه نیاز دارد. این امر اجرای مهارت های حرکتی را نیز شامل می شود. در حقیقت، آن چه توجه مان را به آن معطوف می کنیم تا حد وسیعی تعیین کننده این است که چگونه (چطور) مهارت های حرکتی را اجرا و یاد می گیریم.
این فصل بر آن است تا با ارائه دو بخش مبانی نظری و پیشینه تحقیق، به بررسی مباحث و تحقیقات انجام شده در زمینه توجه بپردازد. در بخش مبانی نظری، مباحثی از قبیل مفهوم توجه، نظریه های مربوط به توجه و همچنین فرضیه های مربوط به توجه مطرح می گردند. در بخش ادبیات پیشینه هم، تحقیقات انجام شده در زمینه توجه بیرونی مورد بررسی قرار می گیرند.
بخش اول: مبانی نظری
مبانی نظری تحقیق
مفهوم توجه و کانون توجه (تمرکز توجه)
از یکصد سال پیش ویلیام جیمز (۱۹۸۰) در ادامه تحقیقات ویلیام همیلتون (۱۸۹۵) مفهوم توجه را تمرکز ذهن بر یک شی از میان اشیا یا رشته ای از اندیشه های همبسته به شکلی روشن و زنده دانست و اساس توجه را تمرکز، تراکم و آگاهی بیان نمود او معتقد بود تمرکز توجه مستلزم چشم پوشی از برخی اشیا برای برخورد موثر با اشیا دیگر است (۳۵). تعریف فوق بدین معنی نیست که ما همه چیزهایی که در باب توجه است می دانیم و از آنها آگاهیم؛ بلکه هنوز بسیاری از چیزها را در باب توجه نمی دانیم. آزمایش های گوناگون مربوط به توجه این امکان را فراهم آورده است تا ما بتوانیم مسائل مربوط به توجه را بهتر درک کنیم و تعریف جامع تری از توجه داشته باشیم. تعریف کلی تر توجه، تمرکز تلاش ذهنی بر رویدادهای حسی و ذهنی است (اتکینسون، ۱۸۹۰). تمرکز توجه را اتکینسون توجه انتخابی نام گذاری می کند و معتقد است دستگاه های حسی و مغز روشی برای غربال کردن اطلاعات وارد شده دارند که اجازه می دهند تا اطلاعات مرتبط با وظیفه در دست اجرا وارد شوند و اطلاعات نامربوط کنار گذاشته شوند. اگر چنین فرایند غربال کردن وجود نداشت، اطلاعات بی ربط مجالی به اطلاعات مرتبط نمی دادند و ما هیچ وقت هیچ کاری را نمی توانستیم به پایان برسانیمو در مجموع باید گفت غربالگری اطلاعات یا انتخاب نشانه های مرتبط و تاثیرگذار جهت اجرای بهینه، توجه انتخابی است (۳۶). استایلس (۲۰۰۵) معتقد است توجه انتخابی مجموعه ای از اطلاعات برای پردازش بیشتر توسط بخش های دیگری از سیستم پرداش اطلاعات است که این مجموعه از اطلاعات حسی یا درونداد حسی برای پردازش ادراکی مورد نیاز است. او این نوع از توجه را توجه برای ادراک می نامد. گاهی انتخاب برای انجام پاسخ است و این انتخاب نیاز به توجه برای عمل دارد. پس توجه انتخابی برای عمل است. از نظر وی توجه انتخابی به دوگونه است: ۱- توجه برای ادراک ۲- توجه برای عمل. برای مثال زمانی که مشغول گرفتن شماره تلفنی هستیم توجه برای انتخاب عمل است و هنگامی که شماره ای را اشتباه می گیریم، توجه به پردازش اطلاعات مربوط به شماره معطوف می شود و در این لحظه توجه ادراکی درگیر است، او معتقد است زمانی که علامتی را که روی صفحه مانیتور درحال حرکت است دنبال می کنیم ما نیاز به ماندگاری توجه داریم و ماندگاری توجه نیاز به انتخاب توجه دارد. پس بخش انتخاب توجه در تکلیفی که به طور مداوم در حال انجام آن هستیم درگیر است (۳۷). در مهارت های ورزشی نیز توجه به اطلاعات درون داد و برون داد از اهمیت بسیاری برخوردار است اگر ورزشکاران و نوآموزان در یادگیری مهارت های حرکتی به نشانه های مهم توجه نکنند، احتمال موفقیت آن ها بسیار کم می شود، بنابراین محققان تلاش دارند تا نشانه های مهم و مفیدی را که افراد در حین اجرا یادگیری مهارت ها، باید به آن توجه کنند شناسایی کرده و در جهت سرعت بخشیدن و ارتقا هرچه بیشتر یادگیری گام بردارند. نتایج این تحقیقات منجر به نظریه های گوناگونی در باب توجه گردیده است که در بحث های بعدی این فصل به آن ها پرداخته خواهد شد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

مکانیسم های عصبی توجه
یکی از عجایب عالم خلقت، دستگاه عصبی انسان است. چگونه وظیفه بی نهایت پیچیده شناسایی میلیون ها محرک را که روزانه با سرعت و دقتی خیره کننده به این اندام وارد می شوند، انجام می دهد. دانشمندان اعصاب برای شناخت کارکرد این سیستم تلاش کرده اند ولی فقط توانسته اند طرحی موقتی از دستگاه های عصبی ارائه دهند، که فرایند توجه را مورد استفاده قرار می دهد (۳۱).
توجه از دو جز عام و خاص تشکیل گردیده است که هر کدام بنیاد عصبی خاص خود را دارند. بخش عام آن که سبب افزایش انگیختگی و جهت یابی می شود، تحت کنترل دستگاه فعال سازی شبکه صعودی^[۸] (ARAS) ساخت شبکه ای است. جز خاص آن که با تحلیل و تعمیم درباره محرکاتی که باید توجه شود و یا نادیده گرفته شود، سر و کار دارد، احتمالا شامل پردازش حسی در همه سطوح از گیرنده تا قشر مخ است.
در نوشته های روانشناسی فیزیولوژیک یکی از موضوعاتی که مورد بحث قرار دارد، این است که آیا هنگام توجه، درون دادهای حسی در مجرای ورودی یا پیرامونی تصفیه می شود و یا اینکه عمل فوق با مکانیسم های دستگاه عصبی مرکزی^[۹] انجام می شود. یافته های موجود، حاکی از آن است که قدرت تکانه هایی که از طریق گذرگاه های صعودی آوران انتقال می یابند، از گیرنده های موجود در اندام حسی تا هنگام ورود به قشر مخ ثابت نیست. شواهدی حاکم از تنظیم درون داد آوران در سطوح مختلف دستگاه عصبی وجود دارد. از این رو تداخل در تکانه های آوران آشکارا ممکن است. تداخل فوق می تواند هر جا در طول گذرگاه های حسی از گیرنده ها تا مناطق فرافکنی حسی روی دهد. همچنین ممکن است در مسیرهای عرضی که در ساخت شبکه ای یافت می شوند، این موضوع رخ دهد. تحقیقات انجام شده در این زمینه، این نظر را ارائه می دهند که مکانیسم های توجه انتخابی از دو جز برخوردار است، یک جز که ممکن است قشر مخ را مورد استفاده قرار ندهند و بخش دوم که با قشر مخ درگیر است. تحقیقات هرناندز- پوئن و همکارانش در اواسط دهه ۱۹۵۰ به این موضوع ختم شد که تکانه های آوران می تواند در گذرگاه های پایین تر مسدود شوند و از این رو مکانیسمی را ایجاد می کند که بر اساس آن بعضی از پیغام های حسی به صورت انتخابی از رسیدن مکانیسم های توجه و ادراک هوشیار کنار گذاشته می شوند (۳۱).
تحقیقات اخیر سایه تردیدی در مورد شواهد اولیه افکنده است. این شواهد حاکی از آن است که درون دادهایی که مورد توجه واقع نمی شوند، در پیرامون یا سطوح مراکز زیر قشری مسدود می شوند. مدارک الکترو فیزیولوژیک این نظر را ارائه می دهد که همه درون دادهای حسی از طریق گذرگاه های خاص به مناطق فرافکنی مخ می رسد. در این نقطه است که درون داد مورد توجه، یا بی توجهی قرار می گیرد. این یافته ها از طریق ثبت فعالیت الکتریکی مغز بدست آمده است.
در چند سال گذشته در فهم بنیاد عصبی توجه به ویژه توجه بصری پیشرفت های چشمگیری صورت گرفته است. در این پژوهش ها دو سوال عمده مطرح بوده است. اول اینکه واسطه عمل روانی انتخاب یک شی برای توجه کردن کدام ساختار مغز است؟ دوم اینکه پردازش عصبی محرک توجه شده و توجه نشده چه تفاوتی با هم دارد؟
به نظر می رسد دو دستگاه ویژه در مغز وجود دارد که واسطه گزینش و انتخاب درون دادهاست. یکی از این دو دستگاه به موقعیت های مکانی مربوط است یعنی مسئول انتخاب مکانی از میان مکان های مختلف و نیز تغییر توجه از یکی به دیگری است. به این دستگاه، دستگاه خلفی می گویند. دستگاه دیگر به صفاتی غیر از موقعیت مکانی، نظیر رنگ یا شکل شی نظر دارد که دستگاه قدامی نام دارد. به طور خلاصه می توان گفت انتخاب هر شی برای مورد توجه قرار گرفتن آن یا از طریق تمرکز بر موقعیت مکانی آن شی است یا تمرکز توجه به سایر صفات. بنابراین در مغز دو ناحیه متفاوت در کار تحقق بخشیدن به این انتخاب هستند. این یافته در آزمایش های PET^[10] پیمایی مغز انسان در حین انجام تکالیف مربوط به توجه انتخابی بدست آمده است (کوربتا، میزین، شولمن و پیترسون، ۱۹۹۳) (۳۸).
برخی از بهترین شواهدی که در بررسی با PET به دست آمده حاکی از آن است که چنین تشدید فعالیتی بر اثر «توجه» به صفتی خاص در ناحیه مربوط به آن است. به عبارت دیگر باید گفت هر ناحیه از مغز با توجه کردن با صفتی خاص رابطه دارد (رنگ، شکل، حرکت و یا هر چیز دیگر)، در صورتی که فرد به آن صفت خاص توجه کند فعالیت بیشتری می یابد (پوسنرودیهین، ۱۹۹۴)و ناحیه هایی که مربوط به صفاتی است که مورد توجه واقع نشده است، مهار می شود (۳۹). در آزمایشی دیگر، (کوربتا و همکاران، ۱۹۹۳) آزمودنیها در حالی که مغزشان در پیمایش (اسکن) شدن بود، اشیایی با شکل ها و رنگ های مختلف و در حال حرکت را نگاه می کردند. در یک حالت به آزمودنیها می گفتند که تفاوت حرکت شی را با شی قبلی تشخیص دهند و در وضعیتی دیگر از آنها می خواستند که این تفاوت را از نظر رنگ ذکر کنند، یعنی صفت مورد توجه واقع شده در حالت اول حرکت و در حالت دوم رنگ بود. با اینکه در هر دو حالت محرک های فیزیکی را تغییر نمی دادند، در حالت اول آن ناحیه از قشر مخ فعال می شد که در حرکت دخالت داشت و در حالت دوم این افزایش فعالیت در نواحی مربوط به پردازش رنگ پدید می آمد. یعنی توجه هم از نظر روانی و هم از نظر زیستی موجب تشدید فعالیت در قسمتی می شود که مربوط به آن است (۳۸).
کنترل و توجه
محور اصلی روانشناسی شناختی و پردازش اطلاعات، مدل های مربوط به حافظه ی انسان است یکی از مدل های برجسته در این زمینه توسط اتکینسون و شفرینمی باشد. در این مدل حافظه و پردازش اطلاعات به مثابه امری که هم مولفه های ساختاری و هم فرایندهای کنترل را نشان می دهد ارائه گردیده است. منبعث از مدل فوق، اشنایدرو شفرین مدل جدیدتری را ارائه دادند. ان ها در مدل خود بیان داشتند که وقتی یک محرک (مثلاً یک حرف) ارائه می شود، پردازش خودکار آغاز می گردد یعنی هر محرک به طور خودکار در مجموعه ای از مراحل رمزگذاری می شود و مجموعه ای از خصوصیات در فرایند را فعال می سازد. در طول پردازش خودکار اطلاعات، آزمودنی ها بر رمزگذاری نظارت می کنند. مثلاً آن ها می توانند توجه خود را به بعضی از اطلاعات معطوف دارند و از برخی دیگر برگیرند. برخی از ویژگی ها که به صورت خودکار فعال می شوند ممکن است آغازگر پاسخی باشد که پردازش بعدی را جهت می دهد (۳۶).
پردازش خودکار و کنترل شده
لابرگ و ساموئل (۱۹۷۴) و لابرگ (۱۹۷۵، ۱۹۷۶) از مفاهیم تخصیص توجه و پردازش به منظور توجیه آثار توجه استفاده کردند. آن ها معتقدند که فعالیت هایی که بسیار تمرین و تکرار شده اند خودکار می شوند به همین دلیل اجرای آن ها نسبت به فعالیت های کمتر تمرین شده یا جدید مستلزم توجه کمتری است. در حالی که بعضی از پردازش های اولیه (رمزگذاری محرک، تشخیص الگو و امثال آن) به نظر می رسد که می توانند به صورت موازی و بدون نیاز به توجه انجام شوند. برای مثال اگر از شما سوال شود نام خانوادگی شما شامل چند حرف است شما نیاز به اعمال ذهنی جهت پاسخگویی دارید اگر هم زمان شماره تلفنی از شما سوال شود که آن هم نیاز به اعمال ذهنی دارد، تداخل رخ داده و یکی برای انجام دیگری پس زده می شود این گونه فعالیت ها نیاز به پردازش کنترل دارد و همان چیزی است که اشنایدر و شفرین آن را پردازش کنترل شده می نامند (۴۰).
توجه و سطح مهارت
با در نظر گرفتن اینکه ظرفیت توجه محدود است بنابراین اگر دو وظیفه همزمان با هم به رقابت بپردازند آنگاه بخش معینی از کل ظرفیت به کار گرفته می شود، یک عامل که می تواند در ظرفیت مورد نیاز برای انجام وظیفه ای خاص تعدیل به وجود آورد و مقدار تمرین آن وظیفه و یا سطح مهارت بازیکن می باشد، هم چنان که فیتز و پوسنر (۱۹۶۷) بیان داشتند، مراحل یادگیری مهارت به سه بخش طبقه بندی می شود: شناختی، تداعی و خودکاری. در مرحله ی شناختی گفتگوی درونی تا حد زیادی رخ می دهد و به توجه زیادی نیاز است ولی با تمرین، یادگیرنده به مرحله تداعی وارد می شود که در این مرحله خطاها کاهش یافته و اجرای مهارت ظاهر روان تری به خود می گیرند. با ارائه و تکرار بیشتر تمرین، مرحله خودکاری فرا می رسد که نیاز به توجه در حداقل قرار می گیرد و ناچیز است و تمرکز در این حالت می تواند به سایر جنبه های مهارت مثل استراتژی معطوف گردد (۱). کانونی نمودن توجه و ابعاد آن به معنای نظم بخشیدن به منابع موجود برای معطوف نمودن آن ها به منابع اطلاعاتی خاص است. از آنجا که افراد نیازمند تقسیم توجه میان چند فعالیت در حال اجرا هستند توجه را به ویژگی های خاص محیطی و عوامل آماده سازی حرکت نیز معطوف می کنند، این فرایند کانونی نمودن توجه نامیده می شود (۲).
سبک های توجه
با توجه به نظریه ی نایدفر (۱۹۷۶ و ۱۹۸۱) کانونی نمودن توجه می تواند در طول دو بعد و وسعت (وسیع در برابر محدود) و جهت (بیرونی در برابر درونی) تغییر نماید(۴۱، ۲). مثلاً هنگامی که این جملات را می خوانید، احتمالاً از تمرکز محدود بیرونی برخوردارید. اما اگر لحظه ای از خواندن باز ایستید و یک بازی پرتحرک مثل بسکتبال را در ذهن خود مجسم سازید، آن گاه توجه شما به یک تمرکز درونی وسیع انتقال می یابد. نایدفر بعد وسعت را در دامنه ای از مقدار گسترده تا باریک و بعد جهت را از درونی به بیرونی متغیر می داند. وی چهار موقعیت را در به کارگیری اثر متقابل وسعت و جهت ارائه داده است الف) درونی باریک ب) درونی گسترده ج) بیرونی باریک د) بیرونی گسترده (تصویر ۱-۲)
تمرکز درونی
متمرکز هوشیار
تمرکزباریک تمرکزگسترده
منظم راهبردی
تمرکز درونی
تصویر ۱-۲. چهار سبک مختلف توجه (نایدفر، ۱۹۹۳)
شکی نیست که تمرکز توجه مطلوب می تواند موفقیت افراد را در یادگیری مهارت تضمین نماید و هر دو بعد ذکر شده در یادگیری مهارت ها نقش مهم و تعیین کننده ای دارند. این ابعاد مختلف توجه در تحقیقات مختلف به اشکال گوناگون مورد توجه و بررسی قرار گرفته اند. تحقیق حاضر نیز اثرات تمرکز توجه را از حیث جهت و اشکال مختلف آن مورد بررسی و مطالعه قرار داده است.
کانون توجه درونی در مقابل بیرونی
از آنجا که تمرکز توجه یکی از مهمترین مهارت های ذهنی برای عملکرد بهتر به شمار می آید، محققان و دانشمندان در حوزه رفتار حرکتی توجه خاص به این موضوع مبذول داشته و حجم وسیع تحقیقات در این زمینه تأکیدی بر اهمیت آن می باشد. شواهدی در رابطه با ضرورت توجه نوآموزان روی وضعیت بدن و هماهنگی حرکات برای اجرا مهارت وجود دارد، در مقابل شواهد دیگری، این نوع تمرکز توجه را برای یادگیری خیلی مفید ندانسته اند و حتی تا حدودی مضر می دانند. شواهد مرتبط به تکالیف مختلف به اتفاق نظری کلی در مورد تأثیرات مثبت و کارآمد تمرکز بیرونی توجه در یادگیری و حفظ تعادل بهتر دارند (۵).
دستورالعمل های آموزشی
ماهونی، گابریل، پرکنیز (۱۹۸۷) بیان داشتند تمرکز توجه یکی از مهم ترین مهارت های روانی برای عملکرد بهینه است. به عقیده دانشمندان رفتار حرکتی زمانیکه آموزش های اولیه به منظور ایجاد یادگیری و پیشرفت در اجرای مهارت ارائه می شوند، تمرکز فراگیر بر اجزاء اساسی مهارت حرکتی امری ضروری است (سینگر، ۱۹۸۸، ولف و همکاران، ۱۹۹۸، رینگ، ۱۹۹۸). فراگیران مبتدی به سختی بین محرک های مربوط و نامربوط به اجرای مهارت، تمایز قائل می شوند. چنانچه فراگیران از راه کوشش و خطا به تمرین مهارت موردنظر بپردازند و مربیان آموزش های لازم را در مورد تمرکز توجه به عناصر کلیدی مهارت به فراگیران ندهند، ممکن است بدلیل نداشتن تجربه و اطلاعات کافی به علائم مهم توجه نکنند و زمان خود را صرف تمرکز بر نشانه هایی نمایند که مربوط به یادگیری و اجرای مهارت نباشد از این رو هدایت توجه فراگیران، به ویژه افراد مبتدی به سمت منابع و نشانه های مفید و مربوطه باعث می شود تا خطای آن ها کاهش یافته و به نتایج بهتری دست یابند بنابراین مربیان از دستورالعمل های آموزشی برای رسیدن به هدف فوق استفاده می کنند (۵). نتایج تحقیقات در مورد اثربخشی دستورالعمل های تمرکزی بیرونی در برابر درونی در افراد مبتدی هنوز به پاسخی روشن و دقیق دست نیافته است و همچنان که ولف (۲۰۰۷) بیان می دارد، این وضعیت در مهارت های ورزشی نیاز به تحقیق و مطالعه بیشتر دارد. اگرچه برای توجیه اثربخشی بیشتر تمرکز بیرونی توجه، فرضیات متعددی مطرح گردیده است (۲۴).
پیچیدگی دستورالعمل های آموزشی
دستورالعمل های آموزشی، از جمله عوامل مهم و تأثیر گذار بر اجرا و یادگیری مهارت حرکتی است. ساده یا پیچیده بودن دستورالعمل ها نیز موضوع دیگری است که شایسته توجه ویژه می باشد. پولتون و همکاران (۲۰۰۶) و کاستاندا و گری (۲۰۰۷) بیان داشتند که در تعداد کمی از آزمایش ها، میان گروه های مبتدی که دستورالعمل های تمرکز توجه بیرونی را در مقابل درونی دریافت کرده بودند، تفاوتی در اجرا دیده نشد (۱۹ ،۴۲). مارچنت، کلاگ و کرادشا (۲۰۰۷) نیز بیان می دارند که هر چند تمرکز بیرونی موثرتر از تمرکز درونی است ولی در آزمایش آنها گروه بدون دستورالعمل در مقایسه با گروه تمرکز بیرونی و درونی تفاوتی را نشان نداد. این موضوع نشان می دهد که پیچیدگی دستورالعمل ها ممکن است مانع اثرات متمایز روی یادگیری شود (۴۳). این امر به خوبی شناخته شده است که اگر به افراد مبتدی در یک زمان بیش از یک یا دو دستورالعمل داده شود، آنها به راحتی در اجرای آن شکست می خورند (اشمیت و ریسرگ، ۲۰۰۴) (۴۴). بنابراین ممکن است خیلی تعجب برانگیز نباشد که اگر به جای یک زمینه، چهار زمینه از دستورالعمل های تمرکز توجه در زمان مشابهی به افراد داده شود، موجب حذف مزایای دستورالعمل های تمرکز بیرونی گردد که ممکن است وجود داشته باشد. بنابراین در این مطالعه سعی شد تا دستورالعمل های ارائه شده برای افراد مبتدی، ساده و قابل فهم باشد تا از این گونه مشکلات احتمالی جلوگیری شود.
فرضیه های توجه
محققان در سالهای اخیر فرضیه های مختلفی را در زمینه مکانیسم های کنترل در توجه ارائه داده اند که در ذیل به طور خلاصه به آنها اشاره شده است.
فرضیه کنترل خودکار (عمل محدود شده) در مقابل فرضیه یادگیری آشکار
محققان ارائه دهنده فرضیه کنترل خودکار معتقدند که زمانی که افراد روی حرکات خود تمرکز توجه دارند (یعنی تمرکز توجه درونی را انتخاب می کنند) تمایل دارند تا به طور آگاهانه در فرآیندهای کنترلی که هماهنگی حرکات را تنظیم می کنند، مداخله نمایند. در این وضعیت با تلاش در کنترل هوشیارانه حرکات آنها ناخواسته به فرآیندهای خودکاری که می توانند به طور موثرتری حرکات را کنترل نمایند، لطمه می زنند و در مقابل تمرکز توجه روی پیامد حرکت (تمرکز توجه بیرونی) باعث ارتقاء یک نوع کنترل خودکار می شود که این نوع پردازش خودکار، فرآیندهای غیرآگاهانه سریع و غیر اختیاری کنترل حرکات را به دنبال دارد و سبب نتیجه مطلوبی می شود که هدف فعالیت بوده است. به عبارتی اتخاذ تمرکز بیرونی توجه، مداخله ی آگاهانه ی کنترل حرکات را کاهش می دهد و در نتیجه اجرا و یادگیری را افزایش می دهد. این ایده با عقیده مراحل یادگیری فیتز (۱۹۶۴)، پوسنر (۱۹۶۷) و اندرسون (۱۹۸۲ و ۱۹۹۵) که معتقدند در مراحل اولیه یادگیری مهارت که افراد هیچ گونه تجربه ای ندارند و تلاش می کنند تا از طریق فرآیندآگاهانه مطلع شوند که حرکت را درست اجرا می کنند، مغایر است (۵).
فرضیه منابع توجه در دسترس