ارزیابی ارزش ویژه نام ونشان تجاری و عوامل موثر بر آن از دیدگاه مصرف کننده

. نتایج نشان داد که: عامل وفادارای به نام و نشان تجاری به صورت مستقیم بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری تاثیر دارد. عامل تداعی نام
و نشان تجاری بر ارزش ویژه تاثیر مستقیم دارد. عامل آگاهی از نام و نشان تجاری به صورت غیر مستقیم و از طریق وفاداری بر ارزش ویژه نام ونشان تجاری اثر می گذارد.

شهرام گیلانی نیا و جواد موسویان (۱۳۸۹)

با در نظر گرفتن مدل آکر ابتدا تاثیر وفاداری به برند بر ارزش ویژه برند را مورد بررسی قرار دادند و سپس سه بعد دیگر مدل .برای آزمون فرضیه ها و تجزیه و تحلیل داده ها از روش مدل سازی معادلات ساختاری مورد استفاده قرار دادند .

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

بررسی و توضیح مفهوم ارزش نام و نشان تجاری از دیدگاه مصرف کنندگان و معرفی شیوه های مختلف ایجاد ارزش نام و نشان تجاری

این نتیجه رسید که مطالعه ارزش نام و نشان تجاری از دیدگاه مصرف کنندگان به شرکتها کمک می کند تا تصمیم های راهبردی مناسبی درباره تعریف بازار هدف و موضع گذاری محصولات خود و تصمیم های تاکتیکی درباره اقدامات و اعمال مربوط به آمیخته بازاریابی اتخاذ نمایند

وظیفه دوست و حریری (۱۳۹۱)

. با بهره گرفتن از روش نمونه گیری تصادفی طبقه‌ای، ۳۹۱ مشاهده انجام شده و مدل با بهره گرفتن از روش تحلیل مسیر مورد آزمون قرار گرفته است

بررسی تاثیر استراتژی تعمیم برند بر تصویر آن در حوزه محصولات تند مصرف و خدمات»

انجام گرفت. نتایج تصدیق میکنند که نگرش توسعه بر تصویر برند اثرگذار است، در حالی که ارتباطات اولیه برند و تناسب ادراک شده میان محصول جدید و سایر محصولات (تناسب دسته) یا تصویر برند (تناسب تصویر) می‌توانند نگرش مصرف کننده را بهبود بخشند. به علاوه تصویر اولیه برند را مهمترین عامل تاثیرگذار بر تصویر نهایی آن پس از انجام تعمیم می‌داند.

تاج زاده نمین
و دیگران (۱۳۹۰)

این مطالعه از نظر روش تحقیق، توصیفی پیمایشی است و جامعه مورد نظر در آن، مصرف کنندگان محصولات تک ماکارون و پگاه در شهر قزوین است.در این پژوهش، از روش نمونه گیری خوشه ای استفاده شده و پرسشنامه ها بین مصرف کنندگان موجود در خواربار فروشی های ذی‌ربط شهر قزوین توزیع گردید و بترتیب تعداد ۸۹۲ و ۰۳۳ پرسشنامه از مصرف کنندگان محصولات پگاه و تک ماکارون جمع آوری شد

تأثیر توسعه نام تجاری بر تصویر ذهنی (پیمایشی در: شرکت های تک ماکارون و پگاه) »

این به تجزیه و تحلیل تأثیر توسعه نام تجاری بر تصویر ذهنی می پردازد. مدلی که برای این تجزیه و تحلیل به کار رفته شامل شش متغیر است که عبارتند از: تصویر ذهنی اولیه از نام تجاری، نگرش نسبت به نام تجاری، تطبیق طبقه کالا، تطبیق تصویر ذهنی، تصویر ذهنی نهایی از نام تجاری و میزان نوآوری مصرف کنندگان. نتایج به دست آمده نشان دهنده آن است که در هر دو شرکت پگاه و تک ماکارون تصویر ذهنی اولیه بیشترین تأثیر را بر نگرش نسبت به توسعه نام تجاری و هم چنین تصویر ذهنی ثانویه از ارائه محصولات جدید داشته است. اگر چه تأثیرات ذیربط در شرکت پگاه بیش از شرکت تک ماکارون است.

حمیدی زاده و دیگران (۱۳۸۹).

با هدف طراحی و تبیین مدل ارزیابی نگرش مصرف کنندگان از تعمیم برند و شناسایی عوامل موثر و غیر موثر بر موفقیت این راهبرد مهم، انجام شده است. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش پیمایشی-همبستگی می باشد که مبتنی بر معادلات ساختاری است

« الگوی ارزیابی نگرش مصرف کنندگان از گسترش نام تجاری

». در نهایت مدل جامع گسترش نام تجاری نشان داد که تناسب ادراک شده، کیفیت ادراک شده و قدرت برند مادر بر روی ارزیابی مصرف کنندگان تاثیر گذار است. همچنین تاثیر اشتیاق به عنوان متغیر تعدیل گر بر روی تعمیمو تعمیم نام تجاری مورد تایید قرار گرفت.

دیواندری و دیگران (۱۳۸۸)

با هدف رابطه علّی بین تصورات از مزیت های کارکردی و غیرکارکردی حاصل از تعاملات فعالیت های ایجاد برند، با شناخت برند به صورت مطالعه موردی در بانک ملّت را نمایان سازد. ن

بهبود ارزش ویژه برند مبتنی بر مشتری توسط ایجاد تصور از مزیت های کارکردی و غیرکارکردی (مطالعه موردی: بانک ملّت).

نتایج نشان داد که تصور از مزیت های کارکردی رابطه علی و همبستگی مثبت نسبتاً شدیدی با شناخت برند داشته و به عنوان علتی بر ذهنیت های شکل گرفته در رابطه با برند محسوب می شود

۲-۳-۲ پیشیته تحقیقات خارج از کشور

نویسندگان

روش تحقیق

موضوع

نتایج

ابعاد بازاریابی اجتماعی
برخی، بازاریابی اجتماعی را خیلی کارآمد نمی دانند اما از اصول و فنون بازاریابی عمومی برای نیل به اهداف غیرتجاری خود استفاده می کنند. بازاریابی اجتماعی تغییر به ظاهر رفتارهای تعاملی در مقابل شرایط محیط زیستی، اجتماعی، سیاسی و تکنولوژیکی با منابع محدود را در بر میگیرد. اگر هدف بازاریاب های بازرگانی رضایت سهامداران باشد، هدف بازاریاب های اجتماعی برآورده کردن نیاز جامعه برای بهبود کیفیت زندگی است. این امر نیازمند رویکرد درازمدت است که فراتر از کاربرد فردی است و یک گروه یا سازمان را در برمی گیرد. از این رو نتایج مطلوب بازاریابی اجتماعی معمولا در هاله ای از ابهام قرار دارد: محصولات پیچیده‌ترند و تقاضاها متفاوت (Kotler & Lee, 2007).

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

گروه های هدف در چالش با یکدیگرند و درگیری کاربران بیشتر و رقابت گسترده تر است. هر چند مانند بازاریابی عمومی، همواره تمرکز بر رفتار بوده است. بازاریابی اجتماعی بر اساس تبادل اختیاری هزینه ها و منافع مابین دو یا چند طرف است. به همین منظور، بازاریابی اجتماعی چهارچوب مفیدی را برای برنامه ریزی اعمال می کند، چهارچوبی که بازاریاب های اجتماعی می توانند با رویکردهای دیگر در زمانی که مسایل بومی، ملی، منطقه ای و جهانی به شدت بحرانی شده اند ادغام نمایند. سایر رویکردها شامل حمایت، تجهیز جوامع، ایجاد اتحاد استراتژیک با آژانس های بخش عمومی، سازمان های غیردولتی و بخش خصوصی و تاثیرگذاری بر رسانه هاست. علاوه بر سلامت عمومی، بازاریابی اجتماعی در زمینه های آموزشی، اقتصادی و محیط زیستی هم کاربرد دارد (ADB, 2010).
گروه آلان آندرسن در آمریکا، معیارهای شاخص بازاریابی اجتماعی را مشخص کرده اند. آنها قصد دارند درک اصول و تکنیکهای بازاریابی اجتماعی را آسان کرده و سیستم ثبات رویکرد مربوط به تأثیرگذاری، حفظ انعطاف و خلاقیت برای رفع نیازهای مختلف را ترغیب و امور مربوط به انتقال و کسب اطلاعات را تسهیل نموده و به نظارت و ارزیابی طرف های تجاری کمک کنند. شاخص های مهم دیگر شامل برنامه ریزی استراتژیک، شرکا و دخالت سهامدار، نظارت و ارزیابی و… است. با وجود این معیارهای ترویجی مرکز ملی بازاریابی اجتماعی در بازاریابی اجتماعی منحصر به فردند. این معیارهای عبارتند از:
جهت دهی: معیار جهت دهی بر جهت دهی قوی مشتریان با اهمیت درک اینکه مشتری از ارزش ها، تجارب، دانش، عقاید، نگرش و نیازهای او و همچنین بافت اجتماعی که در آن زندگی و کار می کند؛ آغاز می شود.
رفتار: رفتار به تمرکز آشکار بر درک موجود و تاثیر کلیدی بر آن و در عین حال توسعۀ اهداف آشکار رفتاری بر می گردد. این اهداف قابل تفکیک به مراحل عملی و قابل ارزیابی است.
نظریه: نظریه بر استفاده از نظریه های رفتاری برای درک رفتار انسانی و ایجاد برنامه هایی حول این محور دلالت می کند.
بینش: بینش درصدد دستیابی به درک و بینش عمیق انگیزه های افراد است.
تبادل: تبادل مبتنی بر استفاده از تبادل مفهوم است با درک آنچه از مردم انتظار می رود.
رقابت: رقابت منوط به استفاده از مفهوم رقابت است. رقابت یعنی درک عوامل تاثیرگذار بر مردم و رقابت آنها بر سر زمان خود.
تفکیک: مخاطب باید در استفاده از گروه های مختلف، به شکلی موثر روشن شود.
ترکیب روشها: این امر مستلزم استفاده از ترکیب روش های مختلف برای نیل به هدف رفتاری در سطح استراتژیک است. وقتی این روش به طور عملی مورد استفاده قرار گیرد به عنوان ترکیب بازاریابی شرح داده می‌شود (محمدسمسار، ۱۳۹۰).
مراحل انجام یک برنامه بازاریابی اجتماعی
پنج مرحله در اجرای یک برنامه بازاریابی اجتماعی مد نظر است:
۱) برنامه ریزی: شناسایی مشکل، گروه مخاطب و محیطی که قرار است برنامه در آن اجرا گردد.
۲) تولید مواد و پیام ها: پیام ها و مواد آموزشی که می توانند پیام مورد نظر را به گروه مخاطب انتقال دهند.
۳) پیش آزمون: با آزمون پیام ها و مواد تولید شده در گروه مخاطب، نقایص آن برطرف می شود.
۴) مداخله: برنامه به صورتی که طراحی شده، اجرا می شود.
۵) ارزشیابی و پس خوراند: تاثیرات اجرای برنامه بر گروه مخاطب سنجیده می شود. باید توجه داشت که این مرحله از برنامه در تمامی فرایند بازاریابی اجتماعی جاری است (Birkinshaw, 1998).
مدل عمومی استراتژی بازاریابی اجتماعی
تمرکز بیشتر بر عوامل راونشناختی و رفتاری، منجر به شکلگیری چارچوبهای خاصی از فرایند بازاریابی اجتماعی گشته است که تعدادی از شناخته شده ترین و مهمترین آنها در شکلهای (۲-۳) تا (۲-۵) ارائه شده است.

شکل ۲-۳- چارچوب بازاریابی اجتماعی مبتنی بر جامعه (CBSM)
(منبع: McKenzie-Mohr & Smith , 1999; Pickens, 2002)

شکل ۲-۴- مدل یکپارچگی بازاریابی اجتماعی و مداخلات تغییر رفتار کاربردی (ABC)
(منبع: Geller, 1989)

شکل ۲-۵- چارچوب تغییر رفتار کاربردی (ABC)
(منبع: , ۱۹۹۶Day, & Smith)
اما، بر مبنای چارچوب های فوق و با بکارگیری رویکردی استراتژیک به جای رویکردهای رفتاری و روانشناختی، می توان الگویی را ارائه کرد که ضمن در برداشتن مضمونی استراتژیک، فرایند بازاریابی اجتماعی را با انجام تعدیلات لازم بر فرایند بازاریابی تجاری، تبیین نماید (شکل ۲-۶). بر مبنای این مدل، اهداف اصلی و خاص شرکت و استراتژی های متناسب در راستای تحقق این اهداف، بر مبنای تحلیل صورت گرفته از نقاط قوت و ضعف یک سازمان و همچنین، فرصت ها و تهدیدات محیطی و پس از بخش بندی و هدف گیری بازاریابی اجتماعی، ارزیابی و تدوین می گردند.

شکل ۲-۶- مدل عمومی استراتژی بازاریابی اجتماعی
جنبه های بازاریابی اجتماعی در صنعت بانکداریاین مفهوم ایجاب می کند که بازاریابان در تعیین سیاستگذاری های بازاریابی خود، بین ملاحظات سه گانهمنافع بانک، خواسته های سهامداران و منافع جامعه تعادل لازم را برقرار سازند. یکی از موضوعات مهم در حوزه بازاریابی اجتماعی، مشارکت در حفظ محیط زیست است. بانک ها از طرق مختلف مانند پیروی از استراتژی بانک سبز، می توانند نقش واجد اهمیتی را در ارتباط با این موضوع ایفا نمایند و از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره نمود:تعهد نسبت به اصول اخلاقی اجتماعی و انسانی. برای مثال، عدم اعطای تسهیلات به واحدهای صنعتی آلاینده.ارائه تسهیلات مناسب به آن دسته از واحدهای صنعتی که اصول زیست محیطی را رعایت میکنند.توسعه ابزارهای مبتنی بر بانکداری الکترونیک جهت کاهش سفرهای درون شهری.تشکیل کمیته توسعه پایدار در بانک ها در راستای توجه نظام مند به مسئولیت های اجتماعی خود در قبال حفظ محیط زیست و بکارگیری شیوه ها و فنون لازم برای کاهش آثار منفی زیست محیطی ناشی از فعالیت های بانک، اخلاق حرف های و مسئولیت های اجتماعی بانک (سلیمانی بشلی، ۱۳۹۱).علاوه بر موضوعات مطرح شده فوق، توجه به سایر ابعاد بازاریابی اجتماعی نیز باید در استراتژی های بازاریابی بانک ها مورد توجه قرار گیرد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره نمود:اعطای تسهیلات جهت گسترش بنگاه های اقتصادی کوچک و زودبازده و کارآفرین با هدف اشتغالزایی و تحقق برنامه های مربوط به کاهش بیکاری.گسترش اعطای تسهیلات قرضالحسنه با هدف عدالت محوری.جذب منابع و سرمایه گذاری آنها در زمینههایی که منجر به رفاه جامعه و آبادانی کل کشور گردند.مشارکت فعال در فعالیت های خیرخواهانه و بشردوستانه.مشارکت در طرحهای ارتقای امور اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه.اعطای وام کمک هزینه به دانشجویان.شناخت صحیح از ماهیت، جایگاه واهمیت قرض الحسنه و توجه به آن در طراحی و تولید پیام های تبلیغاتی و آگهی های تجاری.
اختصاص بخشی از جوایز به رفع محرومیت های اجتماعی و رفع مشکلات رفاهی جامعه.
مشارکت فعال در عرصه هایی همچون مدرسه سازی، بیمارستانسازی، راهسازی، آزادی زندانیان مالی و دیه و…

Efficacy

Explore , Hypothezize and clarify

Desing , Develop and test

Cycle of Research and Development
نمودار(۲ – ۵) : چرخه تحقیق و توسعه

۲-۴-۵- اعتبار شرکت
هر چه میزان دارایی بالاست، شرکت ها مالکیت کامل را ترجیح می دهند، زیرا مالکیت کامل نیازمند صرف منابع زیاد است و شرکت ها منابع مالی و مدیریتی کافی برای این کار در تحقیقات پیشین نیز نشان می دهند .( اسلنژن و ون تلدر، ^[۶۹]۲۰۰۹)هنگامی که سرمایه گذاری بزرگ است، شرکتها ترجیح می دهند سهم کمتری در آن داشته باشند تا در مقابل ریسک سرمایه با خطر کمتری مواجه شوند .

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

(تی سینگ ،^[۷۰] ۲۰۰۵)
بازاریابی بین المللی جدا از اینکه چه کسی آن را انجام دهد ( خود شرکت یا مثلا شرکت تجاری یا نماینده) هزینه بر است. انتخاب هر یک از استراتژیهای ورود به بازار بر میزان هزینه ای که شرکت باید تقبل کند، اثر می گذارد. به عنوان مثال صادرات غیر مستقیم کمترین هزینه را برای بازاریاب ایجاد می کند.
از آنجایی که دارایی های دانشی به سختی به بیرون از سازمان منتقل می شوند، در روش های مشارکتی، شرکت خارجی برای ارائه خدماتی که به مهارت های تخصصی نیروی انسانی نیازمند است با مشکل مواجه میشوند. در این وضعیت، روش های مالکیت کامل به شرکت اجازه می دهد بر این مشکلات غلبه کنند . (بوکت، ۲۰۰۴^[۷۱] ) شرکت هایی که دانش و تکنولوژی خاص خود را دارند تلاش می کنند از آن در بازارهای خارجی بهره برداری کنند. خصوصاً زمانی که نهادهای بازار مقصد نمی توانند از این دانش در مقابل رفتارهای سودجویانه شرکاء محافظت کنند، روش های مشارکتی مثل سرمایه گذاری مشترک و اتحادهای استراتژیک شانس انتخاب کمتری مییابند و شرکت تلاش میکند از استراتژی های دار ای کنترل کامل استفاده کند تا دانش خود را حفظ کرده و آن را در اختیار شرکاء قرار ندهد (اسلنژن و ونتلدر، ۲۰۰۹ ؛ لی و جانگ، ۲۰۰۷^[۷۲] )
۲-۴-۵-۱ – میزان سرمایه گذاری
از آنجائی که استراتژی ورود به بازار ارتباط مستقیم با میزان سرمایه گذاری دارد، بنابراین میزانی که یک شرکت می تواند سرمایه گذاری کند اهمیت زیادی در انتخاب استراتژی ورود به بازار دارد.از آنجائیکه احتمالا سود عمده ترین هدف یک شرکت است برآورد سود بالقوه هر یک از روش های ورود به بازار یعنی مشخص نمودن فروش در بلند مدت و هزینه مرتبط به آن، الزامی است. باید توجه
داشت که درصد سود نسبت به فروش اهمیتش کمتر از کل سود است. به عنوان مثال اگر یکی از روش های ورود به بازار ۲۵ درصد سود در ازای دو میلیون دلار فروش برای شرکتی ایجاد می کند و استراتژی دیگر ورود به بازار ۱۷ درصد سود در مقابل ده میلیون دلار فروش، روش دوم مناسب تر است چون کل سود بیشتر خواهد بود .
۲-۴-۵-۲ – سرمایه گذاری مشترک
زمانی ایجاد می شود که یک شرکت از یک شرکت خارجی می خواهد که در سهامش مشارکت به عمل آورد . این مشارکت میتواند از ۱۰ تا ۹۰ درصد متغیر باشد، اما معمولاً بین ۲۵ تا ۷۵ درصد میباشد. در این روش شرکت بین المللی نه آنقدر سهم دارد که در مدیریت شرکت حق رأی داشته باشد و نه آنقدر که بر شرکت تسلط داشته باشد یا بر آن کنترل کامل داشته باشد (کاتئورا و گراهام،^[۷۳] ۱۳۸۷)
۲-۴-۵-۳ – سرمایه گذاری مستقیم خارجیدر این روش شرکت بین المللی میتواند تمام عملیات تولید در یک کشور خارجی را به دست بگیرد و ۱۰۰ درصد شرکت را مالک شود. این مالکیت به دو روش قابل انجام است:۱- میتواند یک شرکت آماد ه خارجی را در کشور مقصد خریداری نماید
۲ – از ابتدا خود شروع به ساخت و برپایی شرکت جدید در خارج بکند.
( جاویدی زرگری ، ۱۳۸۴ ، کاتئورا و گراهام،^[۷۴] ۱۳۸۷)
تأسیس شرکت یعنی ساخت یک شعبه جدید از ابتدا در کشور مقصد. این شعبه میتواند تحت مالکیت کامل شرکت یا به صورت سرمایه – گذاری مشترک با مشارکت شرکای دیگر باشد.
در سوی دیگر، خرید به معنی خرید کل یا بخشی از سهام یک شرکت موجود در کشور مقصد است که این استراتژی نیز میتواند به شکل مالکیت کامل شرکت خارجی یا مالکیت بخشی از آن باشد (سلنژن و هنارت^[۷۵] ، ۲۰۰۷ :۴۱۹)
۲-۴-۵-۴ – درجه نفوذ سرمایه گذاری خارجی در کشور مقصد
برخی محققان معتقدند هر چه میزان سرمایه گذاری خارجی قبلی در کشور مقصد بیشتر باشد، عاملین محلی دارای تجربه مدیریتی بیشتری هستند و بنابراین برای شرکت های خارجی یافتن شرکای محلی مناسب راحت تر است. بنابراین میتوان فرض کرد هرچه درجه نفوذ سرمایه گذاری خارجی در کشور مقصد بیشتر باشد احتمال اینکه شرکتها روش های مشارکتی را برای ورود به بازار آن کشور انتخاب کنند بیشتر است ( رودریگوز^[۷۶]، ۲۰۰۲)
۲-۴-۵-۶ – اعتبار و شهرت بین المللی در کشور هدف
انواع بنگاه‌های اقتصادی، از شرکت‌های کوچک تازه تأسیس تا شرکت‌های فرا ملیتی، به اهمیت رضایت مشتری^[۷۷] پی برده‌اند. همگی آنها به خوبی درک کرده‌اند که حفظ مشتریان کنونی نسبت به جذب مشتریان جدید از سودآوری^[۷۸] بیشتری برخوردار می‌باشد، در نتیجه واحد‌های بازاریابی از صرف وقت و هزینه در تبلیغات بی‌هدف دست کشیده و به تکنیک‌های حفظ و رضایت مشتری در کشور هدف توجه خود را معطوف نموده‌اند. بر‌خلاف ادعای سازمان‌های بسیاری در قابل سنجش بودن برنامه‌های بازاریابی و فرایند‌های سنجش رضایت مشتریان، عموماً اطلاعات غیر‌دقیق و گاهاً اشتباه آنها نتیجه شکست‌های بزرگ می‌شود. ( هیل^[۷۹] ، ۲۰۰۰)
مهم‌ترین عامل سودآوری شرکت‌های موفق، مشتریانی هستند که ابتدا وفا‌داری و تعهد یک بنگاه اقتصادی را جهت ارضای نیاز‌هایشان و یا فراتر از آن حس و درک کرده باشند. این حس و درک مربوط به تمامی قمست‌های یک سازمان می‌باشد، بنابراین وفا‌داری سازمان‌ها و کارکنان آنها می‌تواند نقش اساسی در ایجاد وفا‌داری مشتریان ایفا نماید.
برخی سازمان‌ها امروزه به شناسایی اهمیت بهبود کارایی خود از طریق مدیریت ارزش‌های ورودی سازمان و تاثیر آن بر گروه‌های اساسی ذینفع سازمان خود، می‌پردازند. کاملاً روشن است که ذینفعان یک سازمان مهم‌تر از گروه‌های دیگر سازمان هستند، در حالی که اهمیت آنها از یک سازمان به سازمان دیگر متغیر است. اما به طور کلی آنها به سه گروه سهام‌داران، مشتریان  و کارکنان تقسیم می‌شوند که تلفیق ارزش‌های این سه گروه، سازنده ارزش‌های ریشه‌ای یک سازمان و معیار کارایی مدیریت آن سازمان را تعیین می‌کند. طبق نظریه‌ آقای فردریک ریچهلد^[۸۰] این سه گروه در واقع نیرو‌هایی هستند که وفا‌داری آنها به سازمان موجب موفقیت تجاری آن سازمان خواهد گشت. (آدریان پاینه^[۸۱] ،۲۰۰۶)
۲-۴-۶- ویژگی های ساختاری شرکت
ساختار سازمانی، راه یا شیوه های است که به وسیله آن فعالیت های سازمانی تقسیم،سازماندهی و هماهنگ می شوند. سازمان ها، ساختارهایی را به وجود می آورند تا فعالیت های عوامل انجام کار را هماهنگ کرده و کارهای اعضاء را کنترل کنند. ساختار سازمانی تعیین کننده روابط رسمی و نشان دهنده سطوحی است که در سلسله مراتب اداری وجود دارد و حیطه کنترل مدیران را مشخص می کند. همچنین ساختار سازمانی دربرگیرنده طرح سیستم هایی است که به وسیله آنها همه واحدها هماهنگ و یکپارچه می شوند و در نتیجه ارتباط مؤثر در سازمان تضمین خواهد شد.(استیفن رابینز^[۸۲] )
سازمان ها از جهتی شبیه به اثرات انگشتانند. هر سازمانی، ساختار منحصر به فرد خود را داراست. با این وجود هیچ ساختاری نمی توان یافت که به طور کامل منحصر به فرد باشد. برای داشتن یک سازمان بهره ور(کارایی+اثربخش) باید از ابتدا ساختار مناسب آن تدوین شده باشد،که نقش خشت اول را بازی میکند، چرا که اگر سازمانی بر مبنای مأموریت های خود دارای ساختار مناسبی نباشد ولی دارای نیروهای متخصص و کارآمد باشد باز هم در نمی تواند به موفقیت های مورد انتظار با توجه به منابع دردسترس برسد، به عبارتی امکان بهره ور بودن سازمان زیر سئوال خواهد رفت.
۲-۴-۶-۱- ساختار قانونی شرکت
تعرفه ها و سهمیه بندی محصولات وارداتی،ایجاد شرکت های تابعه، تولید و عملیات مونتاژ را مطلوب می کند. قوانین تجارت و تولید و استانداردها وهمچنین ترجیحات محلی بر انتخاب روش ورود به بازار خارجی تأثیر دارند. به عنوان مثال ترجیحات محصولات ملی و ساخت وطن، شرکت ها را تشویق به سرمایه گذاری مشترک یا سایر توافقات قراردادی با شرکت های محلی می کند. این شرکاء محلی می توانند اطلاعاتی در مورد قوانین و استانداردهای تولید و تجارت فراهم کنند و نیز مذاکرات فروش را انجام دهند، تماس ها و کانال های توزیع محلی را ایجاد کنند.و همچنین تصویر خارجی ^[۸۳] را پخش کنند. زمانی که قوانین و استانداردهای تولید، شرکت ها را ملزم به انطباق و تعدیل قابل توجه در محصولاتش می کنند، شرکت ها اغلب امکانات تولید، مونتاژ و پردازش نهایی در بازارهای محلی ایجاد می کنند.( دی بوکرا، براون و فلتچر^[۸۴] ، ۲۰۰۴ )
۲-۴-۶ – ۲- اندازه شرکت
در ادبیات، اندازه شرکت معمولاً با بهره گرفتن از درآمد یا تعداد کارکنان شرکت اندازه گیری شده است ( کوئر و همکاران ، ۲۰۰۷ : ۳۶۹)
با توجه به ریسک هزینه های ثابت، شرکتهای بزرگ علاقه بیشتری به سرمایه گذاری مستقیم خارجی دارند. تحقیقات متعددی نشان داده اند بین اندازه شرکت و میزان صرف منابع در ورود به بازار خارجی رابطه مثبتی وجود دارد( کوئر و همکاران ، ۲۰۰۷ : ۳۷۰) و شرکت های بزرگتر مالکیت کامل را ترجیح می دهند، زیرا به منابع بیشتری دسترسی دارند ( زای ، ۲۰۱۰) و شرکت های کوچکتر ترجیح می دهند کنترل شعب خارجی خود را با شرکای محلی، به اشتراک بگذارند­(رودریگوز، ۲۰۰۲ : ۶۰۰ ) اما لوپز و همکارانش رابطه ای میان این دو نیافتند.

این آیات زمانی نازل شده‌اند که شاعران هدایت فکری جامعه را چه در مجالس عیش و عشرت و فساد و چه در میادین جنگ‌های غیر انسانی عهده دار بودند. به این ترتیب، این آیات، هم شعر و شاعری رایج در آن دوران که عاری از ذکر خدا بوده‌اند را نفی می‌نمایند و هم ساحت مقدّس پیامبر خدا و کلام الهی را از شاعر و شعر بودن تنزیه می‌کنند، ولی در ادامه دشمنی و عناد خود، دریافتند که سخنان رسول خدا صرفاً خواب‌ها و اوهام پریشان نبوده بلکه مایه‌هایی از واقعیت را دارد، به همین جهت از ادعای خود تنزّل کرده و مدعی شدند که گفته‌های محمد واقعیت‌هایی دارد ولیکن ساخته و پرداخته‌ی خود او بوده و از ناحیه خدا نیست. اما در ادامه مواجهه پیامبر با کفار، مقاومت آنها یک پایه دیگر شکسته و به واقع کفار، در این مقام تسلیم شده و پذیرفته‌اند که گفته‌های پیامبر، می‌تواند ارتباطاتی با خدا پیدا کند ولی در تبلیغات خود معتقد بودند که ظاهراً سخنانِ محمد به خدا ارتباط دارد، ولیکن گفته‌های وی برآمده از استعداد شعر و شاعری اوست، زیرا کافران خود نیز در اتهام شعر و شاعری، متوجه این حقیقت بودند که شعر و شاعری بهره‌ای از واقعیت دارد ولی در عین حال به لحاظ مبنایی از آمیختگی ذاتی شعر با خیال نیز، اطلاع کافی داشتند در نتیجه این دوگانگی خیال و واقعیت بود که به عنوان اتهام شعر و شاعری، دست مایه‌ی کافران جهت وهنِ سخنان پیامبر و قرآن کریم، قرار گرفته بود (طباطبایی ۱۳۷۴، ۲۸-۱۹).رفع اتهام شعر از قرآن: الف: «وما عَلَّمْناهُ الشِّعْرَ وَما یَنْبَغِی لَهُ إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ وَ قُرْآنٌ مُبِینٌ -لِیُنْذِرَ مَنْ کانَ حَیًّا وَ یَحِقَّ الْقَوْلُ عَلَى الْکافِرِینَ»؛ و نه ما او را شعرآموختیم و نه شاعری شایسته مقام اوست بلکه این کتاب ذکر (الهی)و قرآن روشن است تا هرکه زنده است او را با آیاتش پند دهد و بر کافران وعده عذاب حتم ولازم گردد (یس‌/ ۷۰-۶۹).البته این نگاهِ قرآن به شعر، به طور اخص، به شعر رایج دوره جاهلی که اخلاق و معنویات در آن تا حد زیادی مهجور بوده می‌باشد. جمله مزبور مى‌‏خواهد زمینه یک احتمالى را که ممکن است کسى بدهد، منتفی سازد و حاصل آن این است که؛ خیال نکنید این که ما به وى شعر نیاموخته‏ایم نقصى براى اوست، بلکه براى او کمال و مایه بلندى درجه، و نزاهت ساحت اوست، نزاهت از ننگى که متخصصین این فن دارند، که با الفاظ، معانى را آرایش داده و با تخیلات شعرى معانى را تزیین مى‌‏کنند، آن هم تخیلات کاذب، که هر چه دروغش دقیق‌‏تر باشد، شعرش ملیح‌‏تر و دل‌‏پسندتر مى‏‌شود. و نیز کلام خود را برطبق آهنگ‌‏هاى موسیقى در مى‌‏آورند تا در گوش خوش‌تر آید و چنین کارى شایسته مقام رسول خدا (ص) نیست و چگونه می‌تواند شایسته او باشد، با اینکه او فرستاده خداست، و آیت رسالت و متن دعوتش قرآن است که کلامى است در بیان خود معجزه و نیز ذکر است و قرآن مبین… قرآن شعر نیست، و قرآن چیزى جز ذکر و خواندنى آشکارا نیست.با توجه به نظر علامه طباطبایی در می‌یابیم که قرآن شعر نبوده و اساساً، با شعر ناسازگار می‌باشد بلکه قرآن به تعبیر خود آیات ذکر و مبین است. قرآن مایه‌ی یاد آوری بوده و حاوی آیات متعددی است که یک شبکه منسجم، مستحکم و به هم پیوسته‌ای از محکمات و متشابهات را فراهم آورده که برخی بیانگر و آشکار کننده برخی دیگر است ولی در مقابل، در جوهر و ذات شعر «یادکرد» وجود نداشته و از همین نقطه، ما درمی‌یابیم که شعر، شأن ذاکرانه ندارد و به علاوه اینکه؛ شعر، شأن به هم پیوستگی نیز ندارد. زیرا هیچگاه بنا نبوده شعر حتماً یک مجموعه‌ی به هم پیوسته‌ای باشد که کامل‌ با یکدیگر سازگاری داشته باشد بلکه همواره احتمال تناقض در آن وجود دارد (طباطبایی ۱۳۷۴، ۱۶۲-۱۶۱).ب: لفظ شاعر و شعرا هم در قرآن کریم به شکل منفی آمده است: «انَّه لَقَولُ رَسُول ٍ کَریمٍ وَ ما هُوَ بِقَولِ شَاعِر ٍ قَلِیلاً مَّا تومِنُونَ. وَلا بِقولِ کاهِن قَلِیلاً مَّا تَذَکَّرُونَ» (الحاقّه/ ۴۲-۴۰). در این آیه شعر بودن قرآن را نفى مى‏کند، چون آورنده آن که رسول خدا است تا به آخر عمر حتى یک شعر نسرود، تا چه رسد به اینکه شاعر باشد. شعر ممکن است غایت ذکری داشته باشد ولی بنا نیست ذاکر باشد و ممکن است شعر واجد زیبایی باشد ولی در عین حال هیچگاه در پی تذکر عدالت، پاکی، رستگاری، شقاوت و… نباشد. ولی در سوی دیگر بنای قرآن بر ذکر خلاصه شده و در حقیقت؛ این ذکراست که، جوهره قرآن و کلام الهی را بنیان می‌دهد.به دلیل اینکه شعر متضمن خیال بوده و کلام خدا در قرآن حاکی از این است که قرآن از خیال و آثار و لوازم آن متمایز بوده و بر همین مبنا و طبق آیات، قرآن خود را از خیال و آنچه که از خیال انگیزی بهره می‌برد یعنی شعر دور می‌سازد. داور نهایی در دستیابی به نظر قرآن و به تبع علامه در رابطه با شاعری هنرمند آیات ۲۲۴ تا ۲۲۷ سوره شعراء خواهد بود.قرآن کریم در اینجا سخن شاعر را در کنار سخن کاهن و پیش گو قرار می‌دهد؛ اما قطعاً شعری که همراه با اخلاقیات و معنویات باشد، از این قاعده مستثنی می‌شود و شعری که به امور باطل و گمراه کننده می‌پردازد، پیروان و طرفداران این نوع شعر و شاعران جزء گمراهان و سرگردانان محسوب می‌شوند: «وَ الشُّعَراءُ یَتَّبِعُهُمُ الْغاوُونَ أَ لَمْ‌تر أَنَّهُمْ فِی کُلِّ وادٍ یَهِیمُونَ وَ أَنَّهُمْ یَقُولُونَ ما لا یَفْعَلُونَ إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ ذَکَرُوا اللَّهَ کَثِیراً وَ انْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا‌ای مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ» (الشعراء/ ۲۲۷-۲۲۴).(آیه ۲۲۴) در این آیه به پاسخ یکى دیگر از تهمت هاى کفار به پیامبر اسلام (ص) که او را شاعر مى‏خواندند، مى‏پردازد که مى‏گوید: خط مشى پیامبر از خط شعرا جداست، شعرا در عالم خیال و پندار حرکت مى‏کنند و او در عالمى مملو از واقع بینى براى نظام بخشیدن به جهان انسانى (شیرازی ۱۳۷۴، ۴۰۵). شعراء غالباً طالب عیش و نوشند و در بند زلف و خال یار، مخصوصاً شاعرانى که در آن عصر و در محیط حجاز مى‏زیستند چنانکه از نمونه اشعارشان پیداست و به همین دلیل «شعرا (کسانى هستند که) گمراهان از آنها پیروى مى‏کنند» (وَ الشُّعَراءُ یَتَّبِعُهُمُ الْغاوُونَ) (آیه ۲۲۵). سپس به دنبال آن این جمله را اضافه مى‏کند: «آیا ندیدى که آنها در هر وادى سر گردانند»؟! (أَ لَمْ‌تر أَنَّهُمْ فِی کُلِّ وادٍ یَهِیمُونَ) آنها غرق پندارها و تشبیهات شاعرانه خویشتند، حتى هنگامى که قافیه‏ها آنها را به این سمت و آن سمت بکشاند، در هر وادى سر گردان مى‏شوند.هنگامى که از کسى راضى و خشنود شوند او را با مدایح خود به اوج آسمان‌ها مى‏برند، هر چند شیطان لعینى باشد! و هنگامى که از کسى برنجند چنان به هجو او مى‏پردازند که گویى مى‏خواهند او را به اسفل السافلین بکشانند، هر چند موجودى آسمانى و پاک باشد (آیه ۲۲۶). به علاوه شاعران معمولاً مردان بزمند نه جنگاوران رزم، اهل سخنند نه عمل، لذا در این آیه اضافه مى‏کند: «و (آیا نمى‏بینى که) آنها سخنانى مى‏گویند که عمل نمى‏کنند» (وَ أَنَّهُمْ یَقُولُونَ ما لا یَفْعَلُونَ). اما پیامبر اسلام (صلّى اللّه علیه و آله) سر تا پا عمل است، و حتى دشمنان او وى را به عزم راسخ و استقامت عجیبش و اهمیت دادن به جنبه‏هاى عملى مسائل مى‏ستایند شاعر کجا و پیامبر اسلام کجا؟(آیه ۲۲۷). ولى از آنجا که در میان شاعران افراد پاک و هدفدارى پیدا مى‏شوند که اهل عمل و حقیقتند و دعوت کننده به راستى و پاکى هر چند از این جور شاعران در آن محیط کمتر یافت مى‏شد قرآن براى این که حق این هنرمندان با ایمان و تلاشگران صادق، ضایع نگردد، با یک استثنا صف آنها را از دیگران جدا کرده، مى‏گوید: «مگر کسانى که ایمان آورده و عمل صالح انجام داده ‏اند» (إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ).شاعرانى که هدف آنها تنها شعر نیست، بلکه در شعر، هدفهاى الهى انسانى مى‏جویند، شاعرانى که غرق در اشعار نمى‏شوند و غافل از خدا، بلکه «خدا را بسیار یاد مى‏کنند» و اشعارشان مردم را به یاد خدا وا مى‏دارد (وَ ذَکَرُوا اللَّهَ کَثِیراً). «و به هنگامى که مورد ستم قرار مى‏گیرند (از این ذوق خویش) براى دفاع از خویشتن (و مؤمنان) به پا مى‏خیزند» (وَ انْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا).و به این ترتیب چهار صفت براى این شاعران با هدف بیان کرده: «ایمان»، «عمل صالح» «بسیار به یاد خدا بودن» و «در برابر ستم‌ها به پا خواستن و از نیروى شعر براى دفع آن کمک گرفتن» (شیرازی ۱۳۷۴، ۴۰۶).و از آنجا که بیشتر آیات این سوره دلدارى به پیامبر (صلّى اللّه علیه و آله) و مؤمنان اندک آن روز در برابر انبوه دشمنان است و نیز از آنجا که بسیارى از آیات این سوره در مقام دفاع از پیامبر صلّى اللّه علیه و آله در برابر تهمت‌هاى ناروا نازل شده، سوره را با یک جمله پر معنى و تهدیدآمیز به این دشمنان لجوج پایان داده، مى‏گوید: «آنها که ستم کردند به زودى مى‏دانند که بازگشتشان به کجاست» و سرنوشتشان چگونه است‌! (وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا‌ای مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ).امام جعفر صادق (ص) در تفسیر چهار آیه آخر سوره‌ی شعراء، مصداق آن را شاعرانی از کفار دانسته‌اند مثل: «عبدالله ابن الزبعری – هبیره ابن ابی وهب – مسافع بن عبد مناف – عمروبن عبدالله الجمعی – امیه ابن ابی الصلت» که همگی پیامبر را هجو کرده بودند و مردم نادان به وقت انشای اشعار هجو آمیز از آنان پیروی می‌کرد (علوی نژاد ۱۳۸۲، ۴۵).دکتر طه حسین (۱۳۰۷ – ۳۹۱ هـ) روشنفکر برجسته‌ی معاصر جهان عرب، از شاگردان الاستاد الامام محمد عبده و امیل دورکهیم فرانسوی ملقب به «عمید الادب العربی» در دو کتاب خود درباره‌ی نثر ویژه و منحصر به فرد قرآن می‌گوید: شما می‌دانید که قرآن نثر نیست کما اینکه شعر هم نیست بلکه آن قرآن است و ممکن نیست که به اسمی غیر از این نامیده شود. شعر نیست و این واضح است زیرا که قرآن مقید به قیود شعری نیست، و نثر نیست زیرا که قرآن مقید به قیود خاصی است که در غیر آن یافت نمی‌شود و این قیودی است که متصل می‌شود. بعضی از آن به اواخر آیات و بعضی دیگر مخصوص به آن نغمه‌ی موسیقی خاص قرآنست. پس نه شعر است و نه نثر. اما آن (کتابی است که استوار شده است، سپس آشکار شده از حانب حکیم آگاه) پس ما نمی‌توانیم بگوییم که قرآن نثر است همانگونه که نمی‌توانیم بگوییم که شعر است (ابوزید ۱۳۸۰، ۲۴۴).و در موضعی دیگر از کتاب خود از ویژگی‌های نثر قرآن این گونه یاد می‌کند:
عرب قبلاً هیچ سخنی مانند قرآن نشنیده بود. این کتاب دارای نظم و اسلوب منحصر به فرد و اعجازی بی‌همتا و مخصوص است که عرب هرگز نتوانسته مثل آن را بیاورد. قرآن نه شعر است و نه نثر، بند به بند، آیاتی است که ویژگی خاص خود را دارد. زیبایی لفظ و شیوایی سبک و اسلوب و انسجام و همایش نظام گفتاری آن در حدی است که انسان را از خود بی خود می‌کند و بر اندیشه و روح آدمی فائق می‌آید، به گونه‌ای که خواننده و شنونده در برابرش خشوع می‌کند. این همه از زبان مردی است که هرگز خواندن و نوشتن نیاموخت! (طه حسین ۱۹۶۶، ۱۵۱‌– ۱۴۴). عجیب است که رابطه‌ی قرآن با شعر از یک سو رابطه‌ای بر اساس شباهت است به لحاظ اشتراک در زبان و از سوی دیگر رابطه‌ای بر اساس تفاوت و اینگونه برخورد و تعامل دو سویه [نفی و اثبات] رابطه‌ای دیالکتیکی را بین آن دو سبب شده است که دقیقاً ریشه در مفاهیم و تصورات اساسی فرهنگ و بالاخص فرهنگ عربی دارد (ابوزید ۱۳۸۰، ۲۴۵).
“ادونیس‌” نیز معتقد است که اسلام ابتدا شعر را رد می‌کرد (ادونیس ۱۹۷۴، ۱۵۸). اما وقتی که شعر با بهره گرفتن از جایگاهی که داشت توانست در شرایط مختلف به خدمت دین در بیاید و اهداف آن را نشر و توسعه دهد، دین نیز شعر را به موضوعات ارزشمند سوق داد و بسیاری از موارد به آن رنگ و لعاب دینی و اسلامی بخشید. نتیجه کلی آن که از نگاه قرآن چنانچه شعر و شاعری، در خدمت فساد و تباهی نباشد و سبب گمراهی مردمان نشود، مشروع و پذیرفتنی است و اگر محتوای آن، پند و اندرز و امور سازنده دیگر، مانند ذکر فضایل و مناقب اهل بیت (ع) و بیان مصایب ایشان باشد، مورد تشویق و ترغیب است.

فصل چهارم:

نقد در قرآن کریم

۴-۱- تأثیر قرآن بر جامعه جزیره العرب

بررسی تأثیر قرآن در میان مردم از جهات مختلفی قابل بررسی است؛ توجه به جهت‏گیری نخستین آیاتی که نازل شده، می‏تواند گوشه‌ای از تأثیرگذاری قرآن را بر مردم نشان دهد. می‏دانیم که بسیاری از مردم تنها با شنیدن شماری از آیات، اسلام را می‏پذیرفتند.
جامعه جاهلی جزیره ‏العرب، جامعه‌ای بسته و گرفتار رکود و جمود بود. جامعه‌ای بود که نشان از فرهنگ و اندیشه نداشته و جز آداب و عادات، هیچ نوع ابزار تربیتی فکری از قبیل مدرسه و کتابخانه نداشت. جامعه جاهلی حیات خود را مدیون تقلید از گذشتگان بود. از پل تقلید بود که همه ارزش‌های نسل گذشته به نسل جدید می‏رسید و همین تعلق آنها به گذشته، دلیل بر حقانیت آنها بود. این جمود بر گذشته، مانع عمد‌ه‌ای بر سر راه رشد و تعالی آنان به حساب می‌‏آمد. آنان دگرگونی را نمی‌‏پذیرفتند و این عین جمود بود. یکی از سد‌های موجود در جامعه جاهلی جزیره ‏العرب که مانع بزرگی برای رشد فکری آنان محسوب می‏شد «حس نگری» اعراب و فقدان «اندیشه عقلی» در میان آنان بود. اعراب تنها آنچه را به چشم سر می‏دیدند، می‌‏پذیرفتند و از حقایقی که با دیده عقل قابل درک ودیدن است، محروم بودند. به همین دلیل بود که عقاید توحیدی پدرشان ابراهیم (ع) را به کناری نهاده و بندگی مشتی چوب و سنگ را که خود ساخته بودند، پذیرفتند. دکتر جواد علی با توجه به این نگرش مادی در میان آنان، تحول آنان را از اعتقاد به توحید به عبودیت و بندگی، بت‌های ملموس و محسوس توجیه می‏کند. قرآن کوشید تا بینش حسی آنها را در سطحی فراتر برده زمینه‏‌های تعقّل و تفکر را در میانشان ایجاد کند و بدین ترتیب آنان را با آیات آفاقی و انفسی آشنا سازد. قرآن اعتقاد به «غیب» را در کنار اعتقاد به «شهادت» مطرح کرده و پایه دین را که همان اعتقاد به غیب است، تقویت نمود. البته قرآن اندیشه حسّی را به کناری ننهاد بلکه آن را به گونه ‌های هدایت کرد تا از راه تأمل در آن، عقل تقویت شود و از آن طریق راه به سوی خدا و غیب برد. آیات زیادی را در قرآن می‏شناسیم که مردم را دعوت به شناخت آیات آفاقی کرده است. نفس اینکه قرآن یک «معجزه فکری» بوده در تقویت ابعاد اندیشه و تعقل تأثیر چشمگیری داشت. زمانی‏که مشرکان معجزات حسی می‏خواستند، خداوند از آنان می‏خواست تا در همین قرآن تأمل کنند و حقانیت اسلام را دریابند. تمجید قرآن از علم و آگاهی و بکار بردن مفاهیم گسترد‌های که در حول و حوش فهم و درایت است، نشانی است بر حرکت تبلیغی گسترده قرآن در باز کردن راه اندیشه و تعقل، راهی که در نهایت تمدن عظیم اسلامی را پدید آورد (علی۱۹۷۰، ۲۶۸).

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

قرآن کریم فقط کتاب تاریخی نیست، قرآن به عنوان یک کتاب جامع و متقن برای تمام ابعاد زندگی انسان نازل شده است، و بعد از نزول قرآن تمام علوم تحت تأثیر قرآن قرار گرفته‌اند، زندگی انسان (مسلمان) بعد از نزول قرآن تحت تأثیر عمیق قرآن قرار گرفته است، در جزیره العرب به برکت نزول قرآن و دین اسلام یک انقلاب عظیم اجتماعی با تمام ابعادش روی داد، ‌از مردم جزیره العرب که زندگی فصاحت ‌باری داشته و غرق در جهالت و تاریکی محض بودند و سقوط ارزشها بر تمامی جزیره العرب چنان سیطره داشت که عواطف انسانی و رحم و مروت به انحطاط رسیده بود که پدران با دست خود خاک بر روی دختران خود می‌ریختند. جنگ و خونریزی از رسوم و هنجارهای اجتماعی شده بود، تمام ابعاد زندگی عرب از آداب فردی مثل غذا خوردن و لباس پوشیدن تا بهداشت و نظافت همه در پایین‌‌ترین حدّ آن تنزل یافته بود، اساس کار پیامبر اسلام قرآن بود که به تدریج بر آن حضرت نازل می‌شد و بر اساس آن پیامبر (صلّی الله علیه و آله) امور مردم عربستان را سامان می‌داد و هنجارهای ناپسند را با حرکتی آرام و تدریجی و ابتدائاً از خود و خاندان خود آغاز کرد و عده‌ای را جذب نمود. «وَ َانذِر عَشِیرَتَکَ الاقرَبِین» (شعراء / ۲۱۴). در روند این جریان برخوردهای اجتماعی تندی نیز با پیامبر به خاطر پا فشاری بر سنن گذشته جاهلی نمودند، ولی شیوه رفتار پیامبر به قدری حساب شده و منطقی و حکیمانه بود که در نهایت فراتر از جامعه خویش از او استقبال نمودند و پیامبر از استقبال آنها بهره جست و در برابر تمام حوادث و تلخی‌ها منطق هدایت و بردباری را از دست نداد. سرانجام پیروزی با او بود که توانست بر اساس همین قرآن انقلاب بزرگ و همه جانبه را ابتدا در عربستان و بعد در تمام دنیا توسط استمرار دهندگان راه او و تفسیرکنندگان واقعی قرآن انجام دهد و یک دگرگونی عظیم و فراگیر را بر تمام دنیا گسترش دهد. بعد از آن در جهان اسلام همه از قرآن تأثیر گرفتند و رحم و مروت به انحطاط رسیده بود. قوم عرب فطرتاً معتقد به خدای یگانه و آفریننده‌ی جهان هستی بودند چنانکه خداوند به پیامبر می‌فرماید:«وَ لَئِن سَألتَهُم من خَلَقَهُم لَیَقُولُنَّ اللهُ»؛. اگر از آنها سؤال کند که چه کسی خالق ایشان است، آنها در پاسخ خواهند گفت: خدای یکتا (زخرف/ ۸۷).اما بر اثر ضعف فکری و دور افتادن از عهد نبوت، واسطه‌‌هایی موهومی و بی‌ اساس را میان خود و خدا پذیرفتند که ساخته و پرداخته‌ دست خودشان بود و آنها را منشأ سود و زیان خود می‌دانستند، از این رو آنها را در تدبیر امور کائنات با خداوند سبحان شریک می‌دانستند. کار اعراب جاهلی به آنجا رسیده بود که سنگ را به طور کلی مقدس و برخوردار از الوهیت می‌دانستند.این تصور کلی از بت‌پرستی و شرک در عصر جاهلیت کافی است تا تصور کنیم کار انسان آن عصر در پستی و فرومایگی به کجا کشیده بود، و تا چه اندازه از کرامت انسانی تنزل کرده بودند. بدون شک، بت‌پرستی و شرک، در ژرفای روح و اندیشه‌ آدمی رسوخ کرده و کرامت انسانی را از او دور می‌سازد. البته اعتقاد و گرایش به بت ‌پرستی و پرستش پادشاهان و پیشوایان قومی و دینی در دیگر نقاط جهان نیز رواج داشت و تنها به جزیره العرب منتهی نمی‌شد.در این فضای بت‌زده‌ی جهنمی، قرآن کریم آمد تا انسان را از حضیض ذلت و زبونی به اندیشه‌ی بندگی خالص و عزت و انسانیت بازگرداند. قرآن توانست بر بت‌پرستی با اشکال گوناگون آن پیروز شود و ایمان به خدا را نه فقط در محدوده‌ نظر و شعار بلکه در تمامی ابعاد زندگی انسان جاری سازد (مطهری ۱۳۷۸، ۷۱-۷۰).جماعت عرب جاهلی از سطح بسیار پایینی از سواد و فکر برخوردار بودند و به همین جهت، اساطیر و خرافات فراوانی میان آنها رواج داشت. با نزول قرآن کریم، دوره‌ی آن عقاید و خرافات به سر رسید و آن موهومات و اساطیر باطل، جای خود را به خردورزی و تفکر راستین و ناب اسلامی داد. قرآن کریم در آیه‌ ۱۷۰ از سوره بقره به این فراخوانی اعراب به سوی تفکر و ایمان راستین اشاره می‌کند. قرآن به گونه‌ای خاص، همگان را به اندیشیدن در زوایای گوناگون آفرینش و تأمل در رمز و راز جهان تشویق نمود و انسان را به جای آن سرگرمی‌های خرافی و اساطیر بی‌پایه، در راستای این جهت‌گیری شایسته قرار داد.خداوند در قرآن مجید دورنماى عهد جاهلیت و زندگى فلاکت بار ملت عرب را پیش از بعثت پیغمبر خاتم و نزول قرآن خطاب به اعراب مسلمانى که آن ایام را به خاطر داشتند بدین گونه یادآور مى‏شود:«وَ اعتَصِموُا بِحَبلِ الله جمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا، وَ اذکُرُوا نِعَمتَ الله عَلَیکُم اذ کُنتُم أعدَاء فَالَّف بَینَ قُلُوبِکُم فَاصبَحتُم بِنِعمَتِهِ اخوانًا، وَ کُنتُم عَلَى شَفَا حُفرَهٍ مِنَ النَّارِ فَانقَذَ کُم مِنهَا کَذَلِکَ یُبَیِنُ الله لَکُم ءَایَتِهِ لَعَلَّکُم تَهتَدُونَ»؛ همه با هم چنگ زنید به ریسمان محکم خداوند (دین اسلام) و به یاد آورید نعمت ‏خداوند را برخود، در زمانى که با هم دشمن بودید، و خدا دلهاى شما را به هم پیوند داد و با هم برادر شدید. زمانى که بر لب پرتگاه نادانى و گودالى از آتش فساد اخلاق قرار داشتید، و با فرستادن پیامبر خاتم شما را از آن ورطه نجات داد. (آل عمران/ ۱۰۳).و مى‏فرماید: «هُوَ الَّذى بَعَثَ فِى الأُمِّیّنَ رَسُولًا مِنهُم یَتلُوا عَلَیهِم ءَ ایَاتِهِ وَ یُزَکِّیهِم وَ یُعَلِّمُهُمُ الکِتابَ وَ الحِکمَهَ وَ إِن کَانُوا مِن قَبلُ لَفِى ضَلالٍ مُبِینٍ»؛ خدائى که موجودات آسمانها و زمین، او را به عظمت ‏یاد مى‏کنند کسى است که پیغمبرى در میان مردم قریش برانگیخت تا آیات الهى را بر آنها تلاوت کند و از رذائل اخلاقى پاک گرداند و دانش کتاب آسمانى و حکمت را به آنان بیاموزد، زیرا آنها قبلاً در گمراهى آشکارى به سر مى‏بردند (جمعه/ ۲).
امیرالمؤمنین على (علیه السلام) که دوران جاهلیت را دیده بود، و بیش از هرکس پیغمبر را مى‏شناخت و از تأثیر بعثت آن حضرت چنان که باید آگاهى داشت، مى‏فرماید: «خداوند محمد را فرستاد تا جهانیان را از راه و رسمى که پیش گرفته بودند بر حذر دارد، و امین وحى خود قرار دهد و شما اى ملت عرب‌! بر بدترین آیین‏ها دل خوش داشتید و در بدترین نقطه روى زمین به سر مى‏بردید، و در میان صخره‏هاى خشن و مارهاى خطرناک زندگى مى‏کردید. آب‌های آلوده مى‏نوشیدید و غذاى ناگوار مى‏خوردید. خون یکدیگر را مى‏ریختید و پیوند خود را از نزدیکان مى‏بریدید. بت‏ها در میان شما برپا، و گناهان، شما را فراگرفته بود (نهج البلاغه/ ۲۶).
و باز امیرالمؤمنین (علیه السلام) مى‏فرماید: «خداوند پیغمبر خاتم را هنگامى مبعوث کرد که مردم سخت گمراه گشته و در حیرت و سرگردانى به سر مى‏بردند، و در فتنه و فساد فرو رفته بودند، هوا و هوس از هر سو آنها را فرا گرفته و خود پرستى و تکبر دچار لغزش و انحطاط کرده، و نادانى عهد جاهلیت آنها را پریشان و خوار نموده بود. به طورى که در کار خویش حیران و سرگردان و مبتلا به جهل و نادانى شده بودند» (نهج البلاغه/ ۹۴).

۴-۲- اسلوب نقد قرآنی

واژه نقد و انتقاد در قرآن مجید چه به صورت اسمی و چه به شکل فعلی نیامده است؛ ولی می‌توان به آیاتی ارجاع داد و استشهاد کرد که حاوی بار و مضمون نقد و انتقادند؛ به ‌عبارت دیگر گرچه آیات به صورت مطابقی دلالت بر نقد و انتقاد ندارند، ولی به ‌صورت غیر مطابقی می‌توانند در بحث نقد مورد توجه قرار گیرند؛ به ‌عنوان شاهد در سوره زمر/ ۱۸‌ـ ۱۷ می‌خوانیم: «فَبَشِر عِبَادِ الَّذِینَ یَستَمِعوُنَ القَولَ فَیَتَّبِعُونَ أَحسَنَهُ، أُولَئِکَ الَّذِینَ هَدَیهُمُ اللهِ وَ أُولئکَ هُم أُولُوالألبابِ».(ای رسول) تو هم آن بندگان را به لطف و رحمت من بشارت آر، آن بندگانی که چون سخن حق بشنوند، نیکوتر آن را عمل کنند. آنان هستند که خدا آن‌ها را به لطف خاص خود هدایت فرموده و هم آنان به حقیقت، خردمندان عالم هستند.نکته قابل تأمل آن است که برای این‌که از بین چند سخن، بهترین آن‌ها برگزیده شود، آیا نیاز نیست که سخنان موجود مورد ارزیابی قرار گرفته و صحت و سقم و قوت و ضعف آن‌ها مورد توجه واقع گردیده و در نهایت بهترین آن‌ها برگزیده شود؟ اگر چنین است، تفکیک و تمیز قوت و ضعف و سره از ناسره، همان چیزی است که ما از آن به نقد و انتقاد یاد کردیم.منظور ما از اسلوب قرآن شیوه‌ای است که قرآن در تألیف سخن و گزینش واژگان در پیش گرفته است، و از آنجا که هر شخص شیوه خاصی در عرضه سخن خود دارد، شیوه‌ها با نگاه به افراد مختلفی که آن را بر می‌گیرند، گوناگون‌اند.شیوه و اسلوب قرآن به گونه‌ای است که آن را از همه اسلوب‌ها متمایز و بر همه آنها برتری بخشیده است تا جایی که مخالفان را در آوردن مثل آن به مبارزه طلبیده است: «قُل لَّئِنِ اجتَمَعَتِ الاِنسُ وَ الجِنُّ عَلَی أَن یَأتُوا بِمِثلِ هَذَا القُرانِ لَا یَأتُونَ بِمِثلهِ وَ لَو کانَ بَعضُهُم لِبَعضٍ ظَهِیرًا» (اسراء/۸۸) و بدون شک یکی از علل معجزه بودن قرآن در شیوه نظم آن نهفته است.قرآن به هنگام نقد از شیوه‌های متعددی استفاده کرده است که از جمله این شیوه‌ها اسلوب نهی و امر است و همچنین دیگر اسلوب‌های قرآنی، اسلوب «تکرار» است؛ به این معنی که هر قدر یک عادت ناپسند در جامعه مستحکم‌تر و شایع‌تر باشد، در شیوه قرآن برای محکوم نمودن تکرار به شکل‌های مختلفش را می‌بینیم، قرآن در اسلوب نقدی اش گاه زبان مهربانی و اندرز و گاه زبان تهدید و ترساندن را به کار می‌گیرد (ایمانیان و ایروانی زاده ۱۳۸۷، ۷۷).اما بى طرفى کامل در نقد از مهم‌ترین شیوه‌هاى قرآنى است که حتى در دعوت انبیا (علیهم السلام) نیز ملحوظ است؛ چنان که در ضمن آیه ۲۴ سوره مبارکه سبأ آمده: «وَ إِنَّا أَو إِیّاکُم لَعَلَى هُدًى أَو فِی ضَلالٍ مُبِینٍ» این معلوم مى‌دارد که اولاً، هدایت و ضلالت دو امر کاملاً متمایز است. ثانیاً اگر چه امکان دارد هر انسانى داراى درجاتى از مراتب هدایت و یا ضلالت باشد که باید با سعه صدر تا حدّ ممکن تحمّل گردد، ولى این تا وقتى است که اصل حقّانیت مطلق را که دایر مدار اصالت واقعى انسانیت است، مخدوش نسازد؛ همان گونه که در آیه ۴۹ سوره مبارکه قصص آمده است: «قُل فَأتُوا بِکِتابٍ مِّن عِندِاللَّهِ هُوَ أَهدَى مِنهُمَا أَتَّبِعهُ إِن کُنتُم صَادِقِینَ» البته ارائه سند مکتوب از نزد آفریدگار مطلق حکیم، منوط به آوردن برهان متقن خرد پذیری است که حضرت حق جل وعلی در نهاد ذاتی و فطری بشر قرار داده و آن عبارت است از این که تا انسان اطلاع درست و استدلال دقیقى از آنچه مى‌خواهد درباره اش به نقد و داورى بنشیند، نداشته باشد، نباید وارد آن شود: «‌ها اَنتُم هوُلاءِ حاجَجتُم فِیمَا لَکُم بِه عِلمٌ فَلِمَ تُحاجُّونَ فِیما لَیسَ لَکم بِه عِلمٌ وَاللّهُ یَعلَمُ وَ اَنتُم لا تَعلَمونَ» (آل عمران/ ۶۶).پس شایسته نیست انسان به چیزى که وقوف علمى کامل ندارد، بپردازد تا دچار ناهنجاری‌های بى‌رویّه نگردد که چنین چیزى نزد خردمندان حاکى از تکّبرى است، مذموم که شایسته آمرزش خواهى است، چون بى سبب آبروى انسان تلاشگرى را بردن، در حکم مجادله بى دلیل و خود بزرگ بینى در برابر آفریده‌هاى الهى است.بدین روى، نباید فریب و سوسه‌هاى فتنه انگیز را خورد و به پیروى از روش ناشایستى که از گذشته براى خودنمایى‌ها سابقه پیدا کرده است، از استدلال‌هاى متین و متقن روى برتافت: مانندآیه ۱۷۰درسوره بقره «وَ اِذا قِیلَ لَهُم اتَّبِعُوا مَا اَنزلَ اللّهُ قالوا بَل نَتَّبِعُ مَا اَلفَینَا عَلیهِ ءَابَآءَنا أوَلَو کانَ ءَآبآوُهُم لا یَعقِلُونَ شَیئاً وَ لا یَهتدونَ».در آیه (۵۴ سوره مبارکه کهف) به این حقیقت (مجادله جویى و تکبّرورزى به قیمت آبروى هم نوعان و انسان‌هاى مهّذب) که گویاى هرزه گى نفس امّاره خودخواه بشرى است، اشاره شده: «و کانَ الاِنسانُ اکثَرَ شىء جَدَلا» و این چاره اش همان گوش دادن به نداى فطرت و وجدان انسانى است «و لقد صَرّفنا فی هذا القرآنِ للنّاسِ مِن کُلِّ مَثَل» قرآن مجید در جاى‌ جاى پیام‌هاى آزادى و آرامش بخش خود، به این نکات لطیف پرصفا و انس آفرین اشاره‌ها دارد و درصدد ایجاد فضایى صمیمى و صلح‌آمیز به دور از جنجال آفرینى‌هاى مذموم برمى آید تا بدین وسیله، فرهیختگى فرهنگى و زمینه تمدن مصفّا و به دور از عناد و حبّ و بغض‌هاى بیجا و زیانمند براى بشریت فراهم آید: «قُل اِنّما أعِظُکُم بِواحِده اَن تَقومُوا لِلّهِ مَثنى وَ فُرادى ثُم تَتفکّروا…» (سبا/ ۴۶).قرآن شریف نقد اندیشه‌ها و انتقاد کردن از کردار و رفتارهای اقوام‌ گوناگون را با زبان‌ و شیوه‌های مختلفی تأیید نموده است در یکجا می‌فرماید: «الَّذِینَ یَستَمِعُونَ القَولَ فَیَتَّبِعُونَ أَحسَنَهُ أُولَئِکَ الَّذِینَ هَدَئهُمُ اللهُ و َأُولئِکَ هُم أُولُوا الاَلبابِ»؛ بندگان مرا بشارت ده، همان کسانی که سخنان را می‌شنوند و از نیکوترین آنها پیروی می‌کنند، آنان کسانی هستند که خدا هدایت‌شان نموده و آنها خردمندانند (زمر/ ۱۸).
انتخاب نیکوترین، یعنی نقد سخن و انتخاب احسن و در آیات عد ‌ه‌ای دستور به تفکر داده. «کَذَلِکَ یُبَیِنُ اللهُ لَکُمُ الاَیاتِ لَعَلَّکُم تَتَفَکَّرُونَ» (بقره/ ۲۱۹).
و همچنین تأکید نموده که در هستی، در تاریخ گذشتگان، در گفتار و کردار پیشینیان و… اندیشه کنید، و دقت نظر بخرج دهید، و منتقدانه به آن‌ها بنگرید و دستور داد که خبرها و سخنانی که از طریق افراد غیرمطمئن و خلاف گو به شما می‌رسد، پی‌گیری کنید، بدون بررسی نپذیرید. «یَأَ ایُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا إِن جَاءَ کُم فَاسِقُ بِنَبَاٍ فَتَبَیَّنُوا أَن تُصِیبُوا قَوما بِجَهَلَهٍ فَتُصبِحُوا عَلَی مَا فَعَلتُم نَادِمینَ» (حجرات /۶) اینها همه نشان می‌دهد که به سخن به دید نقادی نگاه شود.

این روش برای حفر سوراخهای با قطر زیاد(تا۱۰سانتی متر)برای کسب نمونه های دست خورده وبررسی لایه ها درخاکهای دارای چسبندگی که گمانه نیاز به حایل ندارد،مورد استفاده قرار می گیرد.دراین حفاری با چرخاندن اوگردارای قطرزیاد خاک بریده شده وگمانه حفر می شودو روشی سریع بوده وبررسی شرایط خاک درزیر زمین از نزدیک را امکان پذیر می سازد.عمق حفاری توسط سطح ایستابی وشرایط سنگ محدود می شود.برای خاکهای بدون چسبندگی،رس های نرم وخاکهای آلی مناسب نیست.نمونه ها دست خورده است(۱۲).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۳-۲-۷-حفاری ضربه ای
تنها درحفاری چاه های آب بکار می رود.نمونه های شسته شده توسط گل کش خارج می شود،عمق تاسنگ بستر را مشخص می کند.دستگاه های حفاری ضربه ای دستگاه های ساده ای هستندکه برای پژوهش های آب یابی بسیارمناسب هستند.ازاین دستگاه ها بیشتربرای چاههایی که درداخل سنگهای مقاوم حفر می شود،استفاده می کنند.اصول کار حفاری ضربه ای خورد کردن سنگ هاست که این عمل به وسیله مته ای به نام مته حفاری یا ترپان انجام می گیرد.مته ها بطورمنظم ازارتفاع ثابتی روی سنگ فرود می آیند.دستگاه مجهز به یک خرک چهار قطبی ویا یک دکل است که مته های حفاری بوسیله یک قرقره برگشت روی آن آویزان می گردند.این مته ها دارای حرکت رفت وآمدی می باشندوبه منظوراجرای مانورهای پایین وبالا رفتن،ازدستگاه رفت وبرگشت جدا گردیده وبه یک وسیله ای به نام چرخ قرقره که برای جاگذاری لوله ها نیز بکار می رود،مربوط می باشند.خرک های جداشونده،چوبی ویا فلزی هستند.پایه ها روی دالهای سیمانی که قبل ازمونتاژ دستگاه تهیه می شوند،قرارمی گیرند.روش حفاری به این صورت است که سرمته سنگین بالا آورده شده ورها می شود تا مواد شکسته شده ویک مخلوطی ازخورده هاوآب ایجاد شودکه توسط گل کش باپمپ های ماسه کش خارج می شود.دیواره چاه توسط لوله جدار،پابرجا نگاه داشته می شود،این روش روشی نسبتا اقتصادی جهت تعبیه گمانه های باقطر زیاد (تا۶۰سانتی متر)درانواع مواد است.درخاکهای قوی وسنگ به کندی انجام می شود.اغتشاشات اطراف سرمته که ناشی از ضربات پر انرژی سرمته است،به شدت بر مقادیرSPT تاثیر می گذارد،مغزه گیری ونمونه UD سنگ امکان پذیر نیست(۱۲).
۳-۲-۸-مته چکشی
برای حفر چاه آّب وچاه های اکتشافی در داخل قطعه سنگ ها مناسب است.این روش مشابه حفاری ضربه ای است.مزیت این روش نفوذ نسبتا سریع درقطع سنگ ها وقلوه سنگ ها است.پیشروی به مراتب سریعتر از روش حفاری ضربه ای است(۱۲).
۳-۲-۹-مته ضربه ای بادی
این روش برای حفر گمانه برای آتشباری،دوغاب زنی ومهارسنگ است.روش سریع برای حفرچال های باقطرکم درسنگ سخت است.بهترین کاربرد را درسنگ های سخت توده ای دارد.نمونه ها منحصر به ذرات وترانشه های کوچک است.برای نمونه گیری به کار نمی رود.درسنگ های سست دارای شکستگی با لایه های رس یا شیل مرطوب ممکن است تمام لوله حفاری درسوراخ باقی بماند.روش حفاری به این صورت است که ضربات وچرخیدن سرمته،سنگ را خورد می کندوترانشه ها توسط فشار هوا خارج می شود(۱۲).
۳-۳-تأثیر عوامل زمین‌شناسی و تکتونیکی در حفاری
شناخت مشخصات ساختمان ظاهری لایه‌ها و سنگها می‌تواند کمک بزرگی در موفقیت اجرا پروژه‌های باشد. در اینجا به آن دسته از خصوصیات ساختمانی و زمین‌شناسی مرتبط با حفاری اشاره می‌گردد(۹).
– شیب و امتداد لایه‌ها
اکثر مواد رسوبی در محیط‌های آبی و یا خشکی دارای لایه‌بندی بوده که بعداً تحت تاثیر نیروهای تکتونیکی وارده دچار چین‌خوردگی می‌گردند. سطوح لایه‌ها بخش ضعیف آن می‌باشد و لایه‌های کم ضخامت به علت خردشدگی، راحت‌تر حفاری می‌گردند. لایه‌های ضخیم دارای یکنواختی بیشتری بوده و خردشدگی کمتری دارند بهمین دلیل حفاری آنها در مدت زمان بیشتری صورت می‌گیرد. تغییر وضعیت لایه‌ها ممکن است سبب انحراف چاه خصوصاً در روش‌های حفاری ضربه‌ای کابلی گردد. استفاده از استابلیزر در حفاری‌های دورانی از انحراف چاه جلوگیری می کند. حفاری در لایه‌های متناوب ضخیم و کم ضخامت چین خورده به علت امکان وجود شکستگی، خطر انحراف چاه و گیرافتادن مته ولوازم حفاری را افزایش می‌دهد.شیب بزرگترین زاویه بین سطح لایه با افق است و امتداد عمود بر شیب می‌باشد،شیب وامتدادلایه هادرپی سد حوضیان دارای زاویه کمتراز۴۵درجه وبه سمت بالادست است.(۹و۲).
– چین‌خوردگی
در نواحی چین‌خورده و در محل طاقدیس‌ها خصوصاً در محدوده محور آنهابه علت وجود بازشدگی و شکستگی و در نتیجه خردشدگی، عملیات حفاری مشکل آفرین است.همچنین در محل ناودیس‌ها نیز به علت تمایل لایه‌ها به لغزش روی یکدیگر و وجود قطعات خرد شده، حفاری مشکلات خاص خود را دارد. بطور کلی در مناطق چین خورده می‌باید اصول فنی و دقت در حفاری برای جلوگیری از انحراف چاه، ریزش و گیرافتادن ابزار و فرار سیال حفاری رعایت گردد(۹).
– گسل‌ها
گسل‌ها محل جدا شدن لایه‌ها و جابه‌جایی آنها در امتداد یک سطح می‌باشد. سنگها در مجاورت سطح گسل معمولاً خردشده و ضعیف می‌باشند و بعضاً ممکن است محل جریان آب بوده و خرده سنگهای اطراف را بتدریج وارد چاه نماید که در اینصورت باید مراقب ریزش و گیرافتادن لوازم بود.گاهی ممکن است در اثر گسل و جابجائی، دو لایه با جنس و سختی متفاوت روی هم قرار گرفته باشند. بطور کلی برای حفاری در سازندهای گسله و یا دارای درز و شکاف، روش حفاری دورانی با بهره گرفتن از گل بنتونیت برای جلوگیری از ریزش سنگها و فرار گل اولویت دارد. حفاری با سیستم ضربه‌ای – دورانی در این قبیل مناطق خطر گیرافتادن چکش و مته مربوطه را به دنبال خواهد داشت(۹).
– هوازدگی و فرسایشتغییرات درجه حرارت و میزان رطوبت و بطور کلی عوامل جوی باعث فرسایش سنگها و کاهش مقاومت فشاری و سختی آنها می‌گردد. البته عمق نفوذی این پدیده چندان زیاد نمی‌تواند باشد. در زمان تصمیم گیری برای عقد قرارداد در مناطق کوهستانی و ناهموار، مطالعه وضعیت سلامت سنگها و تشخیص تاثیرات تکتونیکی بر آنها برای ارائه پیشنهاد قیمت بسیار مهم است. گاه ممکن است سنگهای بظاهر خرد شده و فرسایش یافته سطحی در عمق به سنگهای سالم و سخت با حفاری مشکل تبدیل شوند. این مسئله در مورد سنگهای آذرین بشدت صدق می‌کند.بطور کلی در انتخاب سیستم حفاری عوامل ذیل را باید در نظر گرفت:
نوع و جنس زمین، قطر و عمق چاه، برآورد اقتصادی، نوع و مدت زمان اجرا پروژه(۹).
۳-۴- عملیات تزریق درسدمخزنی حوضیان
هدف ازتزریق پرنمودن درزه هاوشکاف هاوحفره های ایجاد شده در روباره ها وسنگ ها ازطریق حفاری وتزریق بافشار جهت آب بندی پی است.چون حدودعملیات تزریق پرده آب بند تقریبی بوده،بنابراین هرقسمت ازعملیات حفاری وتزریق رابرحسب شرایط طرح،افزایش یا کاهش می دهند.عملیات آب بندی پی شامل حفاری وتزریق به منظور اجرای پرده آب بنددرروبارهاوسنگ ها است.پرده آب بندنفوذپذیری رابطورقابل ملاحظه ای کاهش می دهدوبرای اینکه بتواندروی شبکه خطوط پتانسیل وجریان،زه موثرباشدبایدبه اندازه کافی عریض طراحی شود.انتهای آن ترجیحا بایدبه لایه های بانفوذپذیری کمتربرسدتابتواندجریان وشیب زه خروجی را شدیداکاهش دهد.دیواره آب بند درسنگهای ضعیف یا رسوبات آبرفتی اجرا می شود(۲۰و۵).
۳-۴-۱- تعاریف و اصلاحات
-آزمایش آب تحت فشار: این آزمایش شامل تزریق آب تحت فشار در یک قطعه از گمانه و به منظور تعیین آب خوری سنگ است.
-آزمایش لوژن: آزمایش اندازه‌گیری آب خوری در سنگ است. میزان آب خوری در سنگ با واحد لوژن (lu) بیان می‌شود.
-آزمایش لوفران: آزمایش تعیین نفوذپذیری در روباره‌ها و مصالح آبرفتی است. نفوذپذیری خاک‌ها و رسوبات آبرفتی به وسیله ضریب دارسی برحسب سانتی‌متر برثانیه بیان می‌شود.
-تزریق آب‌بندی: نوعی از تزریق است که به منظور بستن درز و شکاف سنگ و حفره‌های درون روباره‌ها و مصالح آبرفتی برای ایجاد یک پرده‌آب بند مناسب پیشنهاد می‌شود.
-تزریق آزمایشی: هدف از این آزمایش تعیین روش حفاری، تعیین نفوذپذیری، بررسی تجهیزات در ارتباط با انجام تزریق پرده آب‌بند، بررسی روش‌های مختلف تزریق، انتخاب فشار و کیفیت مخلوط تزریق است. محل آزمایش تزریق می‌تواند بر روی خط پرده تزریق یا در قسمتی از محل سازه‌های دیگر و یا محلی کاملاً جدا از محل سازه‌ها باشد.
-حفاری با نمونه‌گیری: شامل حفاری دورانی توأم با نمونه‌گیری توسط نمونه‌گیر یک جداره یا دوجداره است.
-حفاری مجدد: شامل حفاری مجدد قطعه‌ای از گمانه است که قبلاً تزریق شده باشد.
-دوغاب تزریق: ترکیبی از آب و موادی چون سیمان، سیمان و خاک، ماسه یا مواد شیمیایی است که با نسبت‌های کنترل شده به درون درز و شکاف سنگ‌ها و یا به درون حفره‌های روباره آبرفتی از طریق گمانه‌های حفاری پمپ می‌شود(۵و۲).
-شستشو: شامل عملیاتی است که مصالح باقیمانده در انتهای گمانه و یا مصالحی که از دیواره‌های گمانه به داخل آن ریزش نموده را با تزریق آب خارج می کند(۵و۲).
-شستشو برای تزریق: شامل شستشو و تمیز کردن گمانه قبل از شروع تزریق است(۵و۲).
-قطعه: قسمتی از طول کلی یک گمانه است که در آن آزمایش فشار آب انجام گرفته و یا در آن عمل تزریق انجام می‌شود.طول مقطع حداکثر ۵ متر است(۵و۲).
-گمانه‌های اولیه: شامل اولین سری گمانه‌های تزریق است که بیشترین فاصله را از یکدیگر دارند (در امتداد خط پرده تزریق)(۵و۲).
-گمانه‌های سری دوم و سوم … : شامل گمانه‌هایی است که بین هر دو گمانه سری‌های قبلی حفر و تزریق می‌شود. این روش به نام روش نیمه کردن معروف است(۵و۲).
-لوژن: واحدی است قراردادی و عبارت است از عبور یک لیتر آب در یک دقیقه از طول یک متر گمانه (با قطر بین ۶۶ تا ۱۳۳ میلیمتر) در فشار یک مگا پاسکال، پی با آب‌خوری یک لوژن تقریباً آب‌بند است و به تزریق و پرده آب بند نیاز ندارد. پی با آب خوری بیش از ۳ واحد مستلزم تزریق سیمان برای آب‌بندی است(۵).
۳-۴-۲- تزریق تماسی و تحکیمی
«تزریق تماسی » عبارت است از فرایند پر نمودن شکاف بین سازه و شالوده آن . این شکاف می‌تواند در سطح شالوده یک سد بتنی وزنی یا یک سد قوسی و یا بین پوشش بتنی تونل و سنگهای در برگیرنده آن باشد . هدف از انجام این تزریق برداشتن فاصله بین سازه بتنی و سنگها ی اطراف آن می باشد . به نحوی که این دو بتوانند به صورت یک واحد ساختمانی عمل نمایند . در تزریق تماسی تنها درزه ها مد نظر هستند که در ضخامتی از سنگ بین۵ /۰ تا یک متر وجود دارند(۳).
در« تزریق تحکیمی » ضخامت بیشتری از منطقه سنگی نسبت به تزریق تماسی مورد توجه می باشد که این منطقه سنگی در زیر شالوده سازه های بتنی بزرگ یا اطراف پوشش تونل و یا گود برداریهای وسیع زیرزمینی واقع باشد . هدف از تزریق تحکیمی بهبود بخشیدن و یکنواخت نمودن خواص دگر‌شکلی سنگهایی است که در زیر شالوده واقع بوده و بر اثر انفجارهایی که به منظور گود برداری انجام شده سست گردیده است . عمق تزریق تحکیمی به خواص سنگ ، ابعاد سازه و فشاری که به وسیله سازه به آن وارد می‌شود ، بستگی دارد(۴).
– تزریق تماسی
محدوده عرض درز و شکافهایی که در تزریق تماسی مورد تزریق واقع می شود در حدود چند دهم میلیمتر تا ۱۰ سانتیمتر و یا بیشتر است . از این رو می توان برای تزریق از سوسپانسیون غلیظ سیمان استفاده نمود که ترجیحاً به صورت مخلوط پایدار بوده و هنگام گیرش آب خود را از دست نداد و به این ترتیب آب و سیمان از هم تفکیک نمی شود. گمانه‌های تزریق را به عمق ۵ / ۰ تا یک متر در سنگ در شبکه ای با فاصله های مساوی ۵ /۱ تا ۳ متر حفر می‌نمایند(۳) . فاصله صحیح گمانه‌ها را می توان با انجام تزریقهای آزمایشی تعیین نمود‌. برای تزریق در محل تماس پوشش بتنی تونل با دیواره ، همان الگوی فاصله های مساوی در شبکه گمانه‌ها مناسب می‌باشد‌. بهتر است که سازماندهی کار به صورت پیوسته و ۲۴ ساعته باشد . فشار تزریق در تزریق تماسی به نوع سنگ و فشار روبار شالوده دارد فشار تزریق را باید در شروع کار با انجام تزریق آزمایشی سنجید، فشار بین ۲ تا ۱۰ اتمسفر کافی خواهد بود . فشار بیشتر سبب تحکیم بیشتر و مقاومت زیادتر ماده تزریق می‌شود(۵).
– تزریق تحکیمی
چون هدف اصلی از تزریق تحکیمی ، کاهش تغییرشکل پذیری سنگ است‌، باید کلیه درزه‌ها، شکافها و حفره های موجود با ماده تزریق دارای مقاومت و فشار بالا، پر شود . در اکثر موارد ضروری است که مواد داخل درزه ها تخلیه و تمیز گردد . هنگامی که تزریق تحکیمی در زیر شالوده ها انجام میشود، فشار تزریق با فشار کم روبار محدود می‌شود‌. بنابراین برای افزایش روانی و نفوذپذیری یک سوسپانسیون سیمان با درصد آب کم ، به مواد مضاف احتیاج می باشد . برای این منظور می توان از مواد افزودنی مورد استفاده در بتن حجیم بهره گرفت. گمانه های تزریق در شبکه ای با فواصل مساوی و به صورتی که در مورد تزریق تماسی ذکر گردید حفر می‌شود. معمولاً عمق گمانه ها را بیشتر در نظر می‌گیرند. هنگام تزریق مقاطع عمیقتر با اعمال فشار بیشتر، بهتر است که گمانه ها از بالا به پایین تزریق شود تا لایه های بالایی را آب بند نموده و مانع نشت ماده تزریق به سطح زمین گردد .فشار تزریق به سیستم درز و شکاف سنگ بستگی دارد . فشار تزریق باید حتی‌الامکان زیاد باشد تا سوسپانسیون تزریقی به خوبی تحکیم یابد . از طرف دیگر فشار تزریق توسط عواملی مانند فشار روبار، امکان نشت سطحی و بالا آمدن سطح گودبرداری شده به علت شکست هیدرولیکی ، محدود می گردد‌. برای کنترل بالا آمدن سطح زمین، نقاط نشانه ً انگپایه َ برای پیمایش ژئودتیک نصب می‌شود و یا از دیگر سیستمهای هشدار دهنده نوری و صوتی می توان استفاده نمود . هنگامی که بالا آمدن سطحی شروع شد، باید فشار را کاهش داد .
برای تزریق منطقه بالاتر سنگها که در اثر انفجار سست شده اند باید از سوسپانسیونهای تزریق و فشار تزریق نسبتاً کم استفاده نمود . برای انجام تحکیم در چینه های سنگی عمیقتر و دست نخورده، استفاده از سوسپانسیونهای با نفوذپذیری زیاد و همچنین فشار تزریق بالا ضروری می باشد قبل از انجام عملیات تزریق باید درز و شکافها ی پر شده با مواد سست را شستشو نموده و تمیز نمایند، زیرا سوسپانسیون سیمان نمی تواند در پر شدگی سست درزه ها نفوذ نماید و تأ ثیر آن روی تغییر‌شکل‌پذیری به صورت موضعی است . قبل از عملیات باید مواد سست پرکننده را شستشو داده و تمیز نمود و این کار با تزریق متناوب دومین گمانه از یک سری و شستشوی دیگر گمانه‌ها با هوا یا آب تحت فشار انجام پذیر است‌. ابتدا یک سری از گمانه‌ها، مورد تزریق واقع می شوند و این کار ادامه می یابد تا آب زلال به گمانه‌های مجاور رسوخ نماید سپس توالی شستشو معکوس می شود . تلاطم زیاد آب موجب خالی شدن درز و شکافها از مواد سست می گردد . در صورت ضرورت می توان پس از گذشت زمانی اندک، این روش را تکرار نمود . هنگامی که کار شستشوی یک قطعه ۳ تا ۵ متری گمانه‌های یک سری خاتمه پذیرفت، گمانه‌های دوم به خط تزریق متصل شده و عملیات ادامه داده می شود تا آمیزه به تدریج در دیگر گمانه ها ظاهر شود، سپس این گمانه ها به خط تزریق متصل و عملیات ادامه می یابد . تزریق در هر چاه موقعی تلقی می گردد که معیار اشباع پیش بینی شده در طراحی ( فشار و دبی ) حاصل شده باشد . این فرایند در قطعه بعدی و عمیقتر گمانه‌ها با شستشو و تزریق تکرار می شود تا اینکه در عمق مورد نظر کلیه گمانه‌ها عملیات انجام گردد . پس از آن یک دسته چاه دیگر به همین روش تزریق می گردد تا تمامی حجم سنگ پیش بینی شده در طرح، تحکیم یابد.سیستم تزریق مشابه روشی است که قبلاً و در مورد تزریق تحکیمی شالوده سازه ها شرح آن گذشت. تزریق در قطعات ۳ تا ۵ متری و به صورت پیوسته مانند آنچه در تزریق تماسی ذکر شد انجام می گردد.درسدحوضیان ازاین روش درقطعات۵متری استفاده شده است(۵) .
۳-۴-۳- روش های تزریق
-روش بالابه پایین: زمانی که عمق گمانه های حفاری شده تاحدود۳مترباشدازاین روش استفاده می شود(۵).