1. 1. اختلال وسواس فکری – عملی

1. 1. اختلال بد ریخت انگاری بدن^[۱]

1. 1. اختلال احتکار^[۲]

1. 1. وسواسی موکنی^[۳]

1. وسواسی کندن پوست^[۴]

به علاوه چند اختلال دیگر نظیر اختلال وسواسی ناشی از مواد یا دارو ، اختلال وسواسی ناشی از شرایط پزشکی دیگر (طبی عمومی) و اختلال وسواسی نا مشخص نیز در این مقوله قرار دارند.

تاکنون شواهد پژوهشی زیادی تشابه میان اختلالات وسواسی و اختلالات مرتبط با آن را از لحاظ علائم و همچنین درجه بالایی از همایندی میان این اختلالات را تأیید ‌کرده‌است.

‌بنابرین‏ ویژگی های اصلی اختلالات وسواسی فکری-عملی و اختلالات مرتبط با آن عبارتند از:

افکار تکراری،هیجان های پریشان کننده و رفتارهای اجباری می‌باشد.اگر چه تشابه علائم و هم پوشی نیز وجود دارد ولی هر اختلال دارای ویژگی های منحصر به فردی نیز می‌باشد.این تفاوت ها بر تصمیم گیری ‌در مورد درمان نیز تاثیر می‌گذارد که شامل موارد زیر است:

۱)انتخاب نوع درمان

۲) ترتیب ارئه مؤلفه‌ های درمانی

۳)تعیین اهداف و انتظارات برای متخصین بالینی،بیماران و اعضای خانواده ‌در مورد پیشرفت درمانی.

نظریه های شناختی رفتاری ‌در مورد OCD ( برای مثال راکمن^[۵]۱۹۹۸، سالکوسکیس^[۶]۱۹۹۶) نیز پیشنهاد می‌کنند که افکار وسواسی بالینی از تفسیر ناسازگارانه افکار مزاحم و منفی نرمال به وجود می‌آید.تحقیقات حاکی از این است که تقریبا ۹۰% جمعیت مانند بیماران وسواسی افکار مزاحم یا شناخت های مزاحم را تجربه می‌کنند(راکمن و دی سیلوا^[۷]۱۹۷۸).در حالی که افراد فاقد اختلال وسواسی متوجه هستند که این افکار ناخواسته مزاحم غیر منطقی و بی معنی هستند،افراد دارای اختلال وسواسی این افکار مزاحم را به عنوان افکار مهم،تهدید کننده و افکاری که نیاز به کنترل دارند ارزیابی می‌کنند.‌بر اساس نظریه شناختی بک ‌در مورد هیجان ها تصور بر این است که این ارزیابی ها بر مبنای باورهای کژکار استوار است.این باورهای کژکار شامل تخمین بیش از حد تهدید، مسئولیت شخصی و اهمیت و نیاز برای کنترل و نیاز برای کمال گرایی یا اطمینان و قطعیت می‌باشد که این باورها به عنوان باورهای وسواسی^[۸] نامیده شده اند ( کار گروه شناسایی باورهای شناختی در وسواس فکری – عملی^[۹] ۲۰۰۵).سوء تعبیر افکار مزاحم به اضطراب وسواسی و همچنین به تلاشهایی برای کاهش چنین پریشانی از طریق اجتناب،خنثی سازی و تشریفات رفتار وسواسی منجر می شود.در نهایت این پاسخ ها به ضرر خود فرد می‌باشند،چون آن ها افکار مزاحم اضافی را به وجود می آورند و فرضیه هایی ‌در مورد اهمیت و خطرناک بودن افکار مزاحم را تقویت می‌کنند و در نتیجه به یک چرخه معیوب تداوم می بخشند.

سه نوع شواهد تجربی از مدل شناختی-رفتاری OCD حمایت می‌کنند:

اولا مطالعات عرضی با بهره گرفتن از نمونه های بالینی و غیر بالینی اشاره می‌کنند که نشانه های وسواسی با باورهای وسواسی و تفسیر افکار مزاحم به عنوان افکار مهم،تهدید کننده و برحسب مسئولیت برای آسیب ارتباط دارند.دوما آزمایش ها که در آن سوء تعبیر افکار مزاحم در شرایط آزمایشگاهی ایجاد شده بود نشان می‌دهد که وجود باورهای وسواسی پریشانی و رفتارهای خنثی سازی شبیه آنچه در بیماران دارای اختلال وسواسی مشاهده می شود را تحریک می‌کنند.سوما مطالعات آینده نگر حاکی از این است باورهای وسواسی به عنوان عوامل خطرساز برای پیدایش نشانه های وسواسی بعد از یک رویداد استرس زا عمل می‌کند.

هدف اصلی این پژوهش تعیین درصد افرادی است که نشانه های وسواسی- جبری، بدریخت انگاری بدن و احتکار را گزارش می‌کنند و همچنین تعیین ابعاد شناختی همچون باورهای وسواسی و عدم تحمل بلاتکلیفی و باورهای فراشناختی در این سه اختلال و تعیین مؤلفه‌ های پیش‌بینی کننده بدریخت انگاری بدن و احتکار می‌باشد.

۱-۲- بیان مسئله

وارد کردن فصلی درباره اختلال وسواس فکری-عملی و اختلالات مربوط به آن در DSM-5، شواهد روز افزون را ‌در مورد ارتباط اختلالات وسواس فکری- عملی، بدریخت انگاری بدن، اختلال احتکار، اختلال وسواس کندن مو و اختلال وسواس کندن پوست را با یکدیگر از لحاظ دامنه تاییدکننده های تشخیصی، به علاوه فایده بالینی دسته بندی این اختلالات در فصلی واحد را منعکس می‌کند. متخصصان بالینی ترغیب شده اند که این اختلالات را در افرادی که یکی از آن ها را نشان می‌دهند بررسی کنند و از همپوشی بین آن ها آگاه باشند. در عین حال، تفاوت های مهمی در تاییدکننده های تشخیصی و روش های درمان در این اختلالات وجود دارند. از این گذشته بین اختلالات اضطرابی و برخی از وسواس های فکری- عملی و اختلالات مربوط روابط نزدیکی وجود دارد که در توالی فصل های DSM-5 انعکاس یافته است، به طوری که وسواس فکری- عملی و اختلالات مربوط بعد از اختلالات اضطرابی منظور شده است.

مدل های شناختی ‌در مورد OCD،باورهای ناسازگارانه را در سبب شناسی و حفظ این اختلال شناسایی کرده‌اند.یک باور دیگری که تصور می شود در اختلال وسواسی- فکری عملی اساسی باشد عدم تحمل بلا تکلیفی^[۱۰] است.عدم تحمل بلاتکلیفی یک ویژگی است که به وسیله باورهای منفی ‌در مورد عدم اطمینان و پی آمدهای آن و باورها ‌در مورد توانایی برای مقابله کردن با عدم اطمینان تعریف می شود.کارگروه تخصصی شناخت های اختلال وسواسی فکری- عملی عدم تحمل بلا تکلیفی را به عنوان باورها ‌در مورد ضرورت مطمئن شدن ‌در مورد توانایی برای مقابله با تغییر غیر قابل پیش‌بینی و ‌در مورد عملکرد مناسب در موقعیت هایی که ذاتاً مبهم هستند تعریف ‌کرده‌است.افرادی که عدم تحمل بلاتکلیفی را تجربه می‌کنند.ممکن است به شرایط عدم اطمینان با اجتناب از آن یا با مشکل در عملکرد پاسخ دهند.کرون^[۱۱](۱۹۸۹)مدلی برای توجیه عدم تحمل بلاتکلیفی در بیماران وسواسی را پیشنهاد ‌کرده‌است.در این مدل بیان شده است که عدم تحمل بلاتکلیفی به گوش به زنگی برای اطمینان و قطعیت منجر می شود که به نوبه خود به برانگیختگی هیجانی منفی منجر می شود.‌بنابرین‏ افراد سعی می‌کنند از شرایط مبهم و بلاتکلیفی اجتناب بکنند تا اینکه برانگیختگی هیجانی انزجاری و احساسات منفی که عدم اطمینان و بلاتکلیفی به وجود می آورد را تجربه نکنند و در نتیجه ممکن است از عملکرد مناسبی برخوردار نباشند.به طور خلاصه مدل کرون فرض می‌کند که گوش به زنگی به بلاتکلیفی و پردازش بلاتکلیفی علاوه بر واکنش هیجانی به بلاتکلیفی اضطراب را تولید می‌کند زمانی که باورهای منفی ‌در مورد پیامدهای بلاتکلیفی وجود دارند.هر دو گوش به زنگی برای محرک های تحریک آمیز و اجتناب به عنوان عوامل نگهدارنده اضطراب و اختلالات وسواسی فکری-عملی اثبات شده اند(موگ و براگلی^[۱۲]۱۹۹۸).

عدم تحمل بلا تکلیفی از جمله عواملی هست که در اختلالات دیگر نیز نظیر اختلالات اضطرابی و افسردگی نیز مشاهده شده است .(کرون ،۱۹۹۶).

‌بنابرین‏، فلسفه نظارت بر قانون‏گذاری و ضرورت آن، پیشگیری از تخلفات احتمالی قوه مقننه و دیگر نهادهای صالح برای وضع مقررات، نسبت‏ به اصول قانون اساسی و موازین اسلامی‏ است.

ب) نظارت شرعی و قانونی بر مصوبات گذشته:

یکی دیگر از وظایف مهم شورای نگهبان نظارت و کنترل بر مصوبات گذشته مجلس شورای ملی است که هم‌اکنون نسخ و ابطال نگشته‌اند هر چند که در اصل ۴ ‌به این مهم به طور صریح تصریح شده است ولی ‌بر اساس تفسیرشورای نگهبان مبنی بر محدود نبودن نظارت شرعی و قانونی بر تصویب قوانین و مقرراتی که در اصل ۹۱ و ۹۹ قانون اسای به آن ها اشاره شده است شورای نگهبان می‌تواند قوانین قبلی را که مخالف شرع و قانون اساسی باشد مورد بررسی قرار داده، ابطال نماید یا برای اصلاح به مجلس شورای اسلامی اعاده نماید.

ج) نظارت شرعی و قانونی به مصوبات قوه مجریه:

هیئت دولت یا کمیسیون‌های آن و هم چنین هر یک از وزراء در اجرای قوانین مصوب حق وضع آئین نامه اجرایی و یا صدور بخشنامه و تصویب نامه دارند اما بر اساس اصل ۱۳۸ ق. ا. ج. ا مفاد این مصوبات با متن و روح قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی مغایر و ناسازگار باشد این موارد پس از تصویب که برای اجرا ابلاغ می‌گردد هم زمان باید به اطلاع رئیس مجلس شورای اسلامی رسانده شود تا در صورت مغایرت با قوانین مصوب مجلس برای تجدید نظر به هیئت وزیران فرستاده شود. افزون بر این چنین مصوباتی نباید با اصول و مبانی شرعی و مذهبی مغایرت داشته باشد که تشخیص این مهم در حیطه وظایف شورای نگهبان می‌باشد.

نتیجه‌ای که از اصول فوق به دست می‌آید آن است که شورای نگهبان بر تمام مقررات، مصوبات و … به انحاء مختلف جهت تطابق نظارت شرعی و قانونی، استیلاء کامل دارد خواه این مصوبات، مصوبات مجلس باشد یا مصوبات قوه مجریه.

۲- تفسیر قانون اساسی:

از ویژگی‌های مهم قانون اساسی صراحت آن است تا مجریان بتوانند در کمال آرامش مقصود موسس رابه اجرا در آورند اما با گذشت زمان و در حین اجرا با توجّه به ویژگی‌های زمانی – مکانی و غیره مسایل و مشکلاتی پیش می‌آید که از برداشت‌های مختلف از برخی اصول قانون اساسی را به دنبال دارد.

لذا در یک چنین مواقعی اصل ۹۸ ق. ا اقدام به حل مرجع تفسیر نموده و تفسیر شورای نگهبان را قاطع دعوی دانسته است.

۳- نظارت بر انتخابات و همه پرسی‌ها:

نظارت بر انتخابات (به استثناء انتخابات شورای شهر که زیر نظر مجلس شورای اسلامی است و همه پرسی‌هائی که در جمهوری اسلامی انجام می‌شود بر عهده شورای نگهبان و جزء وظایف و اختیارات ثلاثه این نهاد می‌باشد.

اما آنچه که در همین جا قابل ذکر است به نظر نگارنده این است که با توجّه به اهمیت نقش و جایگاه و وظایف شورای نگهبان، موسس قانون اساسی باید فصل جداگانه‌ای را برای نهاد دادرسی اساسی پیش‌بینی می‌نمود تا مشکلات کنونی که درباب نوع نظارت و کنترل و سایر موارد کارکرد و عملکرد آن وجود دارد به وجود نمی‌آمد.

در اصل ۹۹ قانون اساسی ج. ا. ا نظارت و کنترل بر تمامی مراحل انتخابات از جمله مراحل اجرایی، تأیید و رد صلاحیت کاندیداها را از آن تصمیم گیری (نظارت استصوابی) خود می‌داند و چون بر انتخابات مجلس شورای اسلامی، ریاست جمهوری، مجلس خبرگان رهبری و همه پرسی‌ها نظارت دارد خود این نهاد گستره نظارت خود را برتمامی مراحل انتخاباتی گسترش داده و تفسیر نموده که در آینده به شرح و بسط آن خواهیم پرداخت.

درست است که وظایف و اختیارات شورای نگهبان را در سه وظیفه و اختیار خلاصه نمودم. اما قبل از بحث اساسی پیرامون شکل و نوع نظارت شورای نگهبان باید بگویم که بعبارتی دیگر وظیفه و اختیارات شورای نگهبان را در وظایف مشترک فقها و حقوق ‌دانان و وظایف اختصاصی حقوق ‌دانان می‌توان خلاصه نمود که نظارت بر عدم مغایرت مصوبات مجلس با قانون اساسی، نظارت بر انتخابات و همه پرسی‌ها، تفسیر قانون اساسی، مراسم تحلیف رئیس جمهور، حضور در مجلس در خصوص طرح‌ها و لوایح فوری، حضور در شورای بازنگری قانون اساسی، تأیید صلاحیت داوطلبان ریاست جمهوری از جمله وظایف و اختیارات مشترک فقها و حقوق ‌دانان شورای نگهبان می‌باشد و نظارت شرعی بر قوانین و مقررات حضور در شورای موقت رهبری، تهیه و تصویب قانون خبرگان از جمله وظایف و اختیارات خاص فقهای شورای نگهبان می‌باشد.

حال با توجّه به شرحی که در باب اختیارات و وظایف شورای نگهبان در جمهوری اسلامی گفته شد و مطالب معترضه‌ای که بر نوع نظارت و کنترل شورای نگبهان گذشت به بیان وظایف و اختیارات دادگاه قانون اساسی جمهوری ترکیه و در نهایت تطبیق و مقایسه حوزه اختیارات و وظایف این دو نهاد می‌پردازیم.

بخش ششم:حدود اختیارات و وظایف دادگاه قانون اساسی ترکیه

لوگوی دادگاه قانون اساسی ترکیه

اصلی ترین وظیفه دادگاه قانون اساسی، مطابقت مصوبات مجلس و قرارنامه‌های در حکم قانون مجلس و دولت می‌باشد، لذا در یک خلاصه نویسی مطلوب میتوان بر اساس ماده ۱۴۸ قانون اساسی جمهوری ترکیه این وظایف و اختیارات را چنین بیان نمود:

الف) نظارت و کنترل بر قانون و قرار نامه‌های مصوب دولت.^[۲۸]

ب) نظارت شکلی بر تغییر قانون اساسی که مطابق با مواد مربوط به تغییر قانون اساسی صورت پذیرد.^[۲۹]

ج) رسیدگی به دعاوی و ادعاهای احزاب رسمی فعال در کشور که علیه ‌یک‌دیگر مطرح می‌نمایند.^[۳۰]

د) رسیدگی به دعاوی تعطیلی احزاب.^[۳۱]

ذ) رفع مصونیت سیاسی از مقامات عالی اداری و کشوری که در مظّان انجام تخلف تشکیلاتی قرار دارند چه آنکه مقامات با توجّه به اصل تحزب در این کشور دارای مصونیت تشکیلاتی – سیاسی می‌باشند، به اعتبار نقشی که در حزب خود ایفاء می‌نمایند. ^[۳۲]

ر) نظارت و کنترل بر مصارف، درآمدهای مالی احزاب و نهادهای تاثیر گذار بر حکومت و حاکمیت . ^[۳۳]

ز) رسیدگی به خروج از حدود اختیارات رئیس جمهور، اعضاء کابینه، دادستان کل کشور، دادستان کل نظامی و رئیس دیوان عالی اداری. ^[۳۴]

س) رسیدگی به ورود یا عدم ورود در دعاوی کلیه مقامات عالی رسمی کشور،‌رئیس جمهور، اعضای هیئت دولت، دادستان کل کشور، رئیس دیوان عالی نظامی، نمایندگان مجلس، رئیس دیوان عالی اداری.^[۳۵]

ساختمان دادگاه قانون اساسی

۲ –۲۳ – شناسایی مسئله

مشکلات در مرحله اول با اعلام خودشان که آن ها یک مسئله هستند، خود را به ما نمی شناسانند. از طرف دیگر، ممکن است یک موضوع برای یک مدیر یک مسئله باشد، در حالی که همان موضع برای مدیر دیگر در حالت فعلی آن، قابل قبول باشد. مسائلی که عینی تر هستند، به صورت طبیعی بیشتر توجه را جلب می نمایند، در حالی که ممکن است که مسائل و مشکلات مهمتری نیز وجود داشته باشد. نکته دیگر منافع خود تصمیم گیر است. اگر تصمیم گیر روبرو شود با تضادی مابین انتخاب یک مسئله که برای سازمان اهمیت دارد با مسئله ای که برای خود او اهمیت دارد. در این حالت، منافع خود او پیروز خواهد شد. این مسئله طبیعی است، زیرا مشکلی که به منافع او باز می‌گردد، برای تصمیم گیر عینی تر است. همان‌ طور که در گذشته گفته شد، فاز اطلاعات در جریان تصمیم گیری به صورت مفهومی می‌تواند این چنین تعریف شود که به دنبال یافتن تفاوت مابین وضعیت حاضر و وضعیت ایده آل می باشیم.

مدلهایی وجود دارد که وضعیت ایده آل انتخاب شده توسط تصمیم گیر را نشان می‌دهد. انتظارات با واقعیت مقایسه شده، تفاوت ها مشخص گشته و سپس ارزیابی می‌گردند و این تفاوت ها هستند که مسئله را می‌سازند. پوندز چهار مدل را مطرح می کند که انتظارات را در برابر واقعیات می نشاند :

۱-مدل‌های تاریخی که انتظار مورد نظر را با استنتاج از حوادث گذشته بنا می نمایند.

۲-مدل‌های برنامه ریزی که برنامه همان وضعیت مورد انتظار است.

۳-مدل‌های مبتنی بر بقیه افراد در سازمان نظیر روسا، زیردست ها، ادارات دیگر و…

۴-مدل‌های فراسازمانی که انتظارات از رقابت، مشتریان و سازمان‌های تخصصی ناشی می شود.

۲ –۲۴ – تاثیرات چارچوب

وقتی که مسئله ای شناسایی شد، در همان حال او چارچوب دار می شود. تاثیرات چارچوب، ناظر به چگونگی تعریف نمودن مسئله ایست که مایل به تصمیم گیری راجع به آن هستیم. زیرا در زمان انتخاب راه حل، نیاز به مطلوب تعریف نمودن مسئله روشن می شود. علت آنکه افراد ‌انتخاب های متفاوتی در دو مجموعه دارند، آن است که شما مسئله را در هر کدام از مجموعه ها جدا ومتفاوت با مجموعه دیگر تعریف نموده و یا در چارچوب نشانده اید.

همچنین مطالعه نشان می‌دهد که عموما تصمیم گیران در برابر مسائلی که از جنبه مثبت (دیدن نیمه پر لیوان) تعریف می‌شوند، ریسک گریز هستند و همچنین آنان ریسک پذیر هستند در مسائلی که به صورت منفی برای آنان تعریف می شود . به صورت خلاصه، اگر مسائل را در چارچوب به دست آوردن یک امتیاز اضافی مطرح کنید، تصمیم گیر را تشویق می نمائید تا به تصمیم محافظه کارانه رو آورد و اگر مسئله به نوعی طرح شود که تأکید بر از دست دادن چیزی در آن نهفته باشد، تصمیم گیر تشویق به تصمیم گیری ریسک پذیر می‌گردد. (Hoy& Miskel, 2008, 21)

۲ –۲۵ – باز تعریف مسئله

یکی از موانع عمده در جریان تصمیم گیری آن است که گاه مسئله به صورت تاریخی و منطقی آنچنان تعریف می شود که هیچگونه راه کاری برای رسیدن به حل مشکل متصور نیست. در یک شکل ساده تصمیم‌ گیری در مذاکرات دوجانبه مابین دو کشور، گاه وضعیتی پیش می‌آید که دو طرف حتی در تعریف مسئله یا مشکل فیما بین دارای اشتراک نظر نیستند و به همین دلیل تعیین دستور جلسه برای شروع و یا ادامه مذاکرات گاه ناممکن و گاه کاملا دشوار خواهد بود. یکی از راه های برون رفت از چنین بن بستی، “باز تعریف مسئله” است. در این حالت، مشکل و یا مسئله مجددا تبیین و تعریف می‌گردد که هر دوطرف حداقل در وجود مسئله و تعریف مشکل دارای اشتراک نظر می‌گردند و سپس برای رسیدن به یک مصالحه تلاش می نمایند. در این صورت راه حلهایی که در وضعیت قبل از باز تعریف مسئله ‌در مورد آن ها تصمیم گیری کرده بودیم مجددا مورد تردید قرار می گیرند. ( امیدیان ، ۱۳۸۰ ، ۶ -۱۸).

۲ –۲۶ – ایجاد انتخاب ها

در تصمیم گیری شهودی تعدادی از آفات وجود دارد که باید از آن ها دوری نمود. یکی از آن ها وجود اطلاعات بیش از اندازه است. به طور خلاصه می توان گفت که تصمیم گیری کلاً یک پروسه ای است که نیاز مفرط به اطلاعات دارد. اما باید اضافه نمود که هر اطلاعاتی برای شخص تصمیم گیر در چنین پروسه ای مناسب نیست. بسته به طبیعت و اهمیت اهداف تصمیم گیری، تصمیم گیرنده ممکن است به صورت منظم به دنبال تحقیق برای یک دسته از اطلاعات باشد، در حالی که همزمان برخی دیگر از اطلاعات را سعی می کند که نادیده انگارد. نکته دیگر، اتکای ما در تصمیم گیری شهودی به میانبرهای هنجاری و یا قضاوتی است. در این ارتباط دو آفت تصمیم گیری شهودی، قضاوت در دسترس و قضاوت نمایندگی است. یکی دیگر از منافع روش های شهودی در مواقعی است که در سازمان با تنازع اهداف روبروئیم. به ‌عنوان مثال، یک مدیر در عین حال که می‌خواهد سود خود را بالا ببرد، در همان زمان مایل نیست که بخاطر گران فروختن، مشتریان خود را از دست بدهد و یا یک مدیر با بودجه مشخص در عین حال که مایل است در بخش تحقیق و توسعه سرمایه گذاری نماید، در همان زمان مایل است که مواد اولیه برای ماه آینده خریداری نماید. برنامه ریزی هدف با چنین مشکلاتی مواجه می شود. در برنامه ریزی هدف بخش اعظم به وسیله روش های شهودی و نزدیک به آن انجام می شود. (امیدیان ، ۱۳۸۰ ، ۶- ۱۸).

۲ –۲۷ – قضاوت در دسترس

قضاوت در دسترس به موضوع ساده ای اشاره دارد. اکثر مردم از ترس سوار شدن بر هواپیما بیشتر از ترس سوار شدن خودرو رنج می‌برند. دلیل آن این است که خیلی از افراد فکر می‌کنند که پرواز با هواپیما خطرناکتر از رانندگی با خودرو است.

اگر خطر پرواز با هواپیما به اندازه خطرات ناشی از رانندگی بود، در ارتباط با محاسبه ریسک یکسان آن ها می باید . ‌بنابرین‏ نوع حوادثی که بر روی احساسات بیشتر تاثیر دارند، آنهایی که مشخصا در یک موضوع خاص احساسات را جریحه دار می نمایند، آن ها که ما بدانها آشنایی بیشتر داریم، و یا حتی آنهایی که از لحاظ زمانی نزدیکتر به لحظه تصمیم اتفاق افتاده اند، همگی در حافظه ما مهمترین مکان ها را اشغال می نمایند. قضاوت در دسترس همچنین می‌تواند این موضوع را توجیه نماید که چرا مدیران در زمانی که می خواهند ارزیابی عملکرد کارکنان را انجام دهند، به فعالیت کارمند در روزهای قبل بیشتر توجه می نمایند تا فعالیت های او در ۹ ماه قبل.

۲ –۲۸ – تئوری تعهد

1. جستجوی سرگرمی( BAS-FS، چهار آیتم).

آیتم ها روی یک مقیاس چهار درجه ای توسط آزمودنی رتبه بندی می شود که امتیاز مربوط به هر گزینه در جدول ۳-۱ ارائه گردیده است، همچنین مقیاس­ها و شماره سؤالات مربوط به هر زیر مقیاس در جدول شماره ۳-۲ توصیف شده اند.

جدول ۳-۱ امتیاز آیتم های مقیاس سیستم بازداری- فعال سازی رفتاری

گزینه
کاملاَ موافقم
تاحدی

موافقم

تاحدی

مخالفم

کاملاَ مخالفم
امتیاز

۴

۳

۲

۱

جدول ۳-۲ مقیاس­ها و شماره سوالات مربوط به هر زیر مقیاس سیستم بازداری- فعال سازی رفتاری

زیر مقیاس
شماره سوالات
زیر مقیاس BIS

۲-۸-۱۳-۱۶-۱۹-۲۲-۲۴

زیر مقیاس BAS
سائق (BAS-DR)

۳-۹-۱۲-۲۱

پاسخدهی به پاداش^[۷۳](BAS-RR)

۴-۷-۱۴-۱۸-۲۳

جستجوی سرگرمی (BAS-FS)

۵-۱۰-۱۵-۲۰

برای به دست آوردن امتیاز هر بعد، مجموع امتیازات سوالات مربوط به آن بعد را با هم جمع نمائید. البته باید دقت نمود که گزینه های ۱،۶،۱۱،۱۷ در نمره گذاری هیچ تاثیری ندارند و صرفا جهت هماهنگی با سایر آیتم ها به پرسشنامه اضافه شده اند.

• • 1. مقیاس خودکنترلی ^[۷۴]

۱) معرفی مقیاس خودکنترلی و روایی و پایایی آن

این آزمون در سال ۲۰۰۴ توسط تانجنی و همکاران، تهیه شده است و دارای ۳۶ ماده است. این آزمون با الهام از ابزارهای قبلی و برای برطرف کردن نواقص پرسشنامه‌هایی که برای خودکنترلی ساخته شده بود، تهیه شده است. برای بررسی اعتبار و روایی پرسشنامه در دو مطالعه، بر روی دو گروه دانشجوی دوره‌ کارشناسی اجرا شده است. نتایج به دست آمده در جدول ۳-۳ ارائه گردیده است (تانجنی و همکاران، ۲۰۰۴).

جدول ۳-۳ میانگین و انحراف معیار نتایج به دست آمده از ۲ مطالعه برای اعتباریابی مقیاس خودکنترلی

نوبت مطالعه
میانگین
انحراف معیار
آلفا
مطالعه اول

۴۷/۱۱۴

۸۱/۱۸

۸۹/۰

مطالعه دوم

۶۶/۱۰۲

۱۹/۱۸

۸۹/۰

۲) روش نمره‌گذاری مقیاس خودکنترلی

پاسخ‌های ۳۶ عبارت مقیاس در یک طیف لیکرت ۵ درجه‌ای از “اصلاً شباهت ندارد = ۱”، “کمی شباهت دارد = ۲”، “بی‌نظر = ۳”، “شباهت زیاد = ۴”، “شباهت خیلی زیاد = ۵” در نظر گرفته شده است. نمره کل افراد در آزمون، در کمترین حالت ۳۶ و بیشترین ۱۸۰ خواهد بود. عبارات ۱، ۲، ۳، ۵، ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۳، ۱۵، ۱۶، ۱۸، ۱۹، ۲۰، ۲۲، ۲۴، ۲۷، ۲۸، ۳۰، ۳۱، ۳۲، ۳۳ و ۳۴ به طور معکوس نمره‌گذاری می‌شود.

۳-۵ تجزیه و تحلیل آماری داده ­ها

تجزیه و تحلیل داده ­ها با بهره گرفتن از نرم افزار ۱۹ SPSS صورت پذیرفت.

به منظور بررسی سؤال اول پژوهش مبنی بر اینکه آیا خودکنترکی افراد نابینا و عادی متفاوت است؟ از آزمون آماری t مستقل استفاده گردید.

به منظور بررسی سؤال دوم پژوهش مبنی بر اینکه آیا سیستم بازداری- فعال ساز رفتاری در افراد نابینا و عادی متفاوت است؟ از آزمون آماری t مستقل استفاده گردید.

به منظور بررسی سؤال سوم پژوهش مبنی بر اینکه آیا متغیرهای دموگرافیک(جنسیت،تحصیلات و ترتیب تولد) بر خودکنترلی و سیستم بازداری- فعالسازی رفتاری از افراد نابینا و عادی مؤثر است؟ از آزمون آماری تحلیل واریانس دو عاملی استفاده گردید.

فصل چهارم:

یافته ­های پژوهش

۴-۱ تجزیه و تحلیل داده ها

هدف کلی این پژوهش تبیین خودکنترلی و سیستم بازداری- فعال ساز رفتاری در افراد نابینا و عادی بود. تجزیه و تحلیل داده ­ها در دو قسمت آماره­ های توصیفی و استنباطی تنظیم شده است. در بخش توصیفی از توزیع فراوانی، درصد فراوانی میانگین استفاده گردید. در بخش استنباطی از آزمون مقایسه t مستقل و آزمون تحلیل واریانس دو عاملی استفاده گردید.

۴-۲ آماره های توصیفی

در این بخش اطلاعات جمعیت شناختی و آماره های توصیفی ارائه شده اند. جدول ۴-۱ توزیع فراوانی آزمودنی‌ها بر حسب جنسیت را نشان می‌دهد.

جدول ۴-۱ توزیع فراوانی افراد نمونه بر حسب جنسیت

فراوانی
درصد
شاخص

جنسیت

۳۴

۵/۴۲

زن

۴۶

۵/۵۷

مرد

۸۰

۱۰۰

جمع

نتایج جدول ۴-۱ در خصوص جنسیت حاکی از آن است که ۵/۵۷ درصد از شرکت کننده گان در مطالعه را مردان و ۵/۴۲ درصد از شرکت کننده گان را زنان تشکیل داده‌اند. جدول ۴-۲ توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب تحصیلات را نشان می‌دهد.

جدول ۴-۲ توزیع فراوانی افراد نمونه بر حسب تحصیلات

فراوانی
درصد
شاخص

سطح تحصیلات

۱۰

۵/۱۲

زیر دیپلم

۲۸

۳۵

دیپلم

۲۲

۵/۲۷

فوق دیپلم

۱۶

۲۰

لیسانس

۴

۵

فوق لیسانس و بالاتر

۸۰

۱۰۰

جمع

همان طور که یافته های جدول ۴-۲ نشان می‌دهد اکثریت شرکت کنندگان، ۳۵ درصد از نمونه مورد مطالعه دارای تحصیلات دیپلم بوده اند. همچنین کمترین رتبه تحصیلات در بین شرکت کننده گان به لیسانس با ۵ درصد اختصاص یافته است. جدول ۴-۳ توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب ترتیب تولد را نشان می‌دهد.

جدول ۴-۳ توزیع فراوانی افراد نمونه بر حسب ترتیب تولد

فراوانی
درصد
شاخص

رتبه تولد

۱۶

۲۰

اول

۲۸

۳۵

دوم

۲۴

۳۰

سوم

۶

۵/۷

چهارم

۶

۵/۷

پنجم و بالاتر

۸۰

۱۰۰

جمع

نتایج جدول ۴-۳ در خصوص ترتیب تولد حاکی از آن است که اکثر آزمودنی ها با ۳۵ درصد فرزند دوم و ۳۰ درصد آنان فرزند سوم خانواده بوده اند. جدول ۴-۴ توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب سن را نشان می‌دهد.

جدول ۴-۴ توزیع فراوانی افراد نمونه بر حسب سن

فراوانی
درصد
میانگین سنی
شاخص

سن

۴۲

۵/۵۲

۷۰/۲۶

۲۰ تا ۲۵ سال

۲۲

۵/۲۷

۲۶ تا ۳۰ سال

۱۲

۱۵

۳۱ تا ۳۵ سال

۴

۵

۳۶ تا ۴۰ سال

۸۰

۱۰۰

جمع

همان طور که در جدول شماره ۴-۴ نشان داده شد، اکثریت شرکت کننده گان ۵/۵۲ درصد نمونه مورد مطالعه در دامنه سنی ۲۰ تا ۲۵ سال قرار دارند. همچنین میانگین سنی نمونه مورد مطالعه ۷۰/۲۶ گزارش شد.

۴-۳ آماره­ های استنباطی

سوال اول پژوهش: آیا خودکنترلی در افراد نابینا و عادی متفاوت است؟

با توجه به اینکه متغیر خودکنترلی در سطح فاصله ای و از توزیع بهنجاری برخوردار است از آزمون تی مستقل برای آزمون پرسش اول پژوهش استفاده گردید. جدول ۴- ۵ نتایج آزمون t مستقل برای مقایسه تفاوت میانگین و انحراف معیار خودکنترلی در افراد نابینا و عادی را نشان می‌دهد.

سرمایه مشتری – که به ‌عنوان پل و کاتالیزوری در فعالیت‌های سرمایه فکری محسوب می‌شود از ملزومات اصلی و تعیین کننده تبدیل سرمایه فکری به ارزش بازار و در نتیجه عملکرد تجاری شرکت است سرمایه مشتری یک جزء اصلی و اساسی سرمایه فکری به شمار می‌رود که ارزش را در کانال‌های بازاریابی و ارتباطاتی که شرکت با رهبران آن صنعت و تجارت دارد جای داده است

محققان مختلف این مفهوم را به اشکال مختلف تعریف کرده‌اند برخی از تعاریف به شرح زیر است:

پابلوس^[۱۸] (۲۰۰۴) سرمایه فکری را شامل تمام منابع دانش محوری می‌داند که برای سازمان ارزش تولید می‌کنند ولی در صورت‌های مالی وارد نمی‌شوند.

ماوریدس^[۱۹] (۲۰۰۵) سرمایه فکری را یک دارایی ناملموس با پتانسیل خلق ارزش برای سازمان و کل جامعه می‌داند.

مارتینز^[۲۰] (۲۰۰۵) سرمایه فکری را دانش اطلاعات دارایی فکری و تجربه‌ای که می‌تواند در خلق ثروت مورد استفاده قرار گیردادوینسون و مالون (۱۹۹۷) داشتن دانش به کارگیری تجربه تکنولو ژی سازمانی ارتباط با مشتری و عرضه کننده و نیز توانایی‌های حرفه‌ای که یک مزیت رقابتی در بازار را از آنِ شرکت می‌کند.

۲-۷-۱- مدل­های سرمایه فکری

بونتیس در سال ۱۹۹۸ ابتدا به سه نوع سرمایه انسانی، ساختاری و مشتری اشاره نمود و در سال ۲۰۰۰ طبقه ­بندی خود را به صورت سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه ارتباطی و دارایی یا مالکیت معنوی تغییر داد. منظور از سرمایه انسانی سطح دانش فردی است که کارکنان یک سازمان دارای آن می‌باشند که این دانش معمولاً به صورت ضمنی می‌باشد. منظور از سرمایه ساختاری تمام دارایی‌های غیرانسانی یا قابلیت‌های سازمانی است که برای برآورده کردن نیازهای بازار مورد استفاده قرار می‌گیرد و منظور از سرمایه ارتباطی تمام دانش قرار گرفته شده در روابط یک سازمان با محیط خود شامل مشتریان، عرضه کنندگان، مجامع علمی و غیره است که به عقیده ایشان مهم‌ترین جزء یک سرمایه ارتباطی، سرمایه مشتری است. ‌به این دلیل، موفقیت یک سازمان در گرو سرمایه مشتری آن است و منظور از مالکیت معنوی آن بخش از دارایی‌های نامشهود است که بر اساس قانون مورد حمایت و شناسایی قرار گرفته است مانند کپی رایت، حق اختراع و حق امتیاز.

به عقیده بونتیس بین این سرمایه های فکری، سرمایه انسانی مهم است ‌به این دلیل که منبع نوآوری و بازسازی (نوسازی) استراتژیک است که از یک جلسه طوفانی فکری یا یک رویاپردازی در اداره یا کنار گذاشتن فایل­های قدیمی توسط کارکنان یا از طریق بهبود مهارت­ های شخصی و غیره حاصل می­ شود.

بونتیس به وجود روابط متقابل میان اجزای سرمایه های فکری معتقد است، ‌به این صورت که حتی اگر یک سازمان دارای سرمایه انسانی مناسبی باشد و یک سرمایه ساختاری مناسبی نداشته باشد، نمی­تواند از دانش قرار گر فته شده در افراد خود استفاده کند و به تبع نیز نمی­تواند به سرمایه مشتری خود پاسخ مناسبی دهد.

استوارت در سال ۱۹۹۷ طبقه ­بندی خود را به صورت سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری، سرمایه مشتری ارائه نمود. در این طبقه بندی سرمایه انسانی کارکنان یک سازمان است که مهم ترین دارایی یک سازمان است و منظور از سرمایه ساختاری دانش قرار گرفته شده در فناوری اطلاعات و تمام حق امتیازها و طرح و مارک‌های تجاری است و منظور از سرمایه مشتری اطلاعات مربوط به بازار است که برای جذب و حفظ مشتریان به کار گرفته می‌شود. این طبقه بندی تا حدودی به طبقه بندی اولیه بوتیس مشابه است.

روس و همکاران در سال ۱۹۹۷ نیز سرمایه فکری را به سه سرمایه انسانی شامل شایستگی، دیدگاه و چابکی یا زیرکی فکری و سرمایه ساختاری شامل تمام ساختارها و فرایندها و مالکیت معنوی سازمانی و دارایی‌ها فرهنگی و سرمایه ارتباطی شامل روابط با ذینفعان داخلی و خارجی یک شرکت تقسیم می‌کند، اما بعدها روش یک جزء سرمایه دیگری را بنام سرمایه بهبود و بازسازی را به طبقه بندی خود افزودند که این سرمایه آخر شامل حق اختراع‌های جدید و تلاش‌های آموزشی است.

بروکینگ در طبقه بندی خود به دارایی‌های انسان محور و دارایی‌های زیرساختاری و مالکیت معنوی و دارایی‌های بازار اشاره نموده است. منظور از دارایی‌های انسان محور، مهارت‌ها، توانایی‌ها و تخصص و توانایی‌های حل مشکل و سبک‌های رهبری است و منظور از دارایی‌های زیرساختاری تمام تکنولوژی‌ها و فرایندها و متدولوژی‌هایی است که یک سازمان را قادر به فعالیت می‌سازد و منظور از مالکیت معنوی حق امتیاز و علایم یا مارک‌های تجاری و دانش فنی است و منظور از دارایی‌های بازار، برندها، مشتریان، وفاداری مشتریان و کانال‌های توزیع است (احمدیان و قربانی ۱۳۹۲).

جدول۲-۴- مقایسه مفهوم­سازی­های سرمایه­ فکری

بروکینگ

روس و همکاران

استوارت

بونتیس

دارایی‌های انسانی

مهارت ها، توانایی ها و تخصص توانایی‌های حل مسئله و سبک‌های رهبری

سرمایه انسانی

شایستگی طرز تلقی و چالاکی فکری

سرمایه انسانی

کارکنان به مثابه مهم ترین دارایی سازمان

سرمایه انسانی

دانش کارکنان

دارایی‌های زیر ساختاری

فن آوری فرایندها و روش‌های کاری

سرمایه سازمانی

دارایی فکری نوآوری، فرایندها و دارایی فرهنگی

سرمایه انسانی

کارکنان به مثانه مهم ترین دارایی سازمان

سرمایه انسانی

دانش کارکنان

دارایی فکری

دانش فنی ؛ مارک‌های تجاری حق ثبت محصولات

سرمایه نوسازی و توسعه:

حق ثبت محصولات و تلاش‌های آموزشی

سرمایه ساختاری :

حق ثبت محصولات طرح ها و مارک‌های تجاری

دارایی فکری :برخلاف سرمایه فکری , دارایی فکری یک دارایی به ثبت رسیده با تعریف قانونی است

دارایی‌های بازار :

نام‌های تجاری مشتریان وفاداری مشتریان وکانال‌های توزیع

سرمایه رابطه :

روابط با ذی نفعان درون و بیرون سازمان

سرمایه مشتری :

اطلاعات بازار برای استفاده در جذب و حفظ مشتریان

سرمایه رابطه

سرمایه مشتری تنها یک بخش دانش موجود در روابط سازمانی است

۲-۷-۲- مدیریت موفق سرمایه فکری

برای تأثیرگذاری مثبت بر ارزش آینده بنگاه لازم است درک بهتری از سرمایه فکری و آخرین ابزار موجود برای شناسایی اندازه گیری و مدیریت این عامل مهم ایجاد ارزش را آخرین ابزار موجود برای شناسایی اندازه گیری و مدیریت این عامل مهم ایجاد ارزش را داشته باشیم رهنمود حسابداری مدیریت منتشر شده به وسیله انجمن حسابداران رسمی آمریکا (AICPA) پنج گام اساسی را برای مدیریت موفق سرمایه فکری تعیین می‌کند.

۱٫شناسایی سرمایه فکری بنگاه