مبحث چهارم: ممنوعیت شکنجه و سایر سوء رفتارها

همان‌ طور که ذکر شد شکنجه بیشتر به قصد تنبیه و مجازات متهم با تجاوز از حدود عرفی و قانونی و اخذ اقرار و کسب اطلاع از متهم انجام می‌گیرد.در طی قرون وسطی شکنجه در اروپا امری معمول بود اما به تدریج و با اوج گیری رنسانس مبارزه علیه شکنجه گسترش یافت و تلاش ها برای ممنوعیت شکنجه در اسناد جهانی متبلور شد.در واقع شکنجه رفتار غیرانسانی و وحشیانه ای است که هتک کرامت و شأن انسانی را در پی دارد و به استناد اسناد بین‌المللی ممنوع شده است.

ممنوعیت شکنجه یکی از مهم ترین ارزش های اساسی جوامع دموکراتیک به شمار می‌آید.‌به این امر در آرا مختلف تصریح شده است.[۲۱۷] مهم ترین واکنش بین‌المللی ‌در مورد شکنجه در اعلامیه جهانی حقوق بشر متبلور شده، این موضع ناشی از حیثیت و کرامتی است که این اعلامیه برای انسان به رسمیت شناخته است.

سوال: آیا شکنجه می‌تواند در موارد استثنائی توجیه شود؟

در پاسخ باید گفت که ممنوعیت شکنجه مطلق است و برای برقراری حداقل عدالت باید حق مصونیت از شکنجه را به طور مطلق به رسمیت شناخت.اساسا منع مطلق شکنجه مبنی بر قاعده عرفی بین‌المللی است لذا تبعیت از آن برای همه دولت ها الزامی می‌باشد.این ممنوعیت در هر شرایطی حتی در وضعیت های اضطراری نیز برقرار است و تحت هیچ شرایطی نمی تواند توجیه پذیر باشد، همچنین هیچ امری نمی تواند موجب مجاز شدن آن گردد.[۲۱۸] این ممنوعیت غیر قابل عدول است به گونه ای که حتی دستور مافوق و همچنین انجام آن به موجب قانون نمی تواند به عنوان توجیه برای هر شکلی از اشکال ممنوع شده به کار گرفته شود.[۲۱۹]

در واقع ممنوعیت شکنجه را حتی در زمان جنگ و بی ثباتی سیاسی داخلی هم نمی توان به صورت موقت محدود کرد.

اسناد حقوق بشری نیز حتی در بحرانی ترین شرایط استفاده از شکنجه و دیگر رفتارهای ظالمانه را به نحو مطلق منع می‌کنند.این موضوع به صورت یک قاعده آمره درآمده است و کمیسیون حقوق بین الملل نیز هرگاه مهم ترین مثال های قواعد آمره را نام می‌برد در کنار منع تجاوز، منع ژنوسید، منع برده گیری و یا

منع آپارتاید همواره از منع شکنجه نیز به عنوان یکی از قواعد دارای ویژگی آمره یاد می‌کند.[۲۲۰]

همچنین شکنجه خواه به تنهایی، یعنی به صورت یک فعل منفرد و خواه زمانی که بخشی از یک رویه گسترده و منظم بوده و به عنوان جرم علیه بشریت شناخته می شود، ممنوع است.در حالت اول هرگاه شکنجه در زمان جنگ به وقوع بپیوندد، جرم جنگی محسوب می‌گردد.در زمان جنگ یک فرد نظامی ممکن است در صورت شکنجه کردن یک نظامی یا غیرنظامی مسئول شناخته شود.[۲۲۱]

گفتار اول: حق آزادی از شکنجه و رفتارهای غیرانسانی

حق آزادی از شکنجه مشتمل بر ممنوعیت هفت شکل متمایز از رفتار می‌باشد:

    • شکنجه

    • رفتار ظالمانه یا بی رحمانه[۲۲۲]

    • رفتار غیرانسانی[۲۲۳]

    • رفتار تحقیرآمیز[۲۲۴]

    • مجازات ظالمانه[۲۲۵]

    • مجازات غیرانسانی[۲۲۶]

  • مجازات تحقیرآمیز[۲۲۷]

در ارتباط با هر شکلی از رفتارهای ذکر شده ممنوعیت این اعمال، ممنوعیت مطلق است و حق آزادی از شکنجه و سایر رفتارهای غیرانسانی در زمره حقوق غیرقابل تعلیق می‌باشد.

هرگاه از حق آزادی از شکنجه سخن گفته می شود مقصود، مفهوم «حق داشتن» است.برخورداری از حق آزادی از شکنجه که به عنوان یکی از حق های بنیادین بشری در بسیاری از اسناد به رسمیت شناخته شده است و دیگران از تعرض ‌به این حق منع شده اند، به مفهوم حق مصونیت از شکنجه خواهد بود.یعنی هر فردی مصون از شکنجه شدن است و حق دارد که مورد شکنجه قرار نگیرد و دیگران هم ناتوان از آن اند که او را مورد شکنجه یا تحت رفتار غیرانسانی قرار دهند.در حال حاضر ‌در مورد احترام به ممنوعیت شکنجه اجماع بین‌المللی وجود دارد و حق آزادی از شکنجه به یک وضعیتی رسیده است که جامعه بین‌المللی آن را یک هنجار آمره حقوق بین الملل محسوب می کند.[۲۲۸]

گفتار دوم: ممنوعیت شکنجه و سایر سوء رفتارها در اسناد

ممنوعیت شکنجه و سایر رفتارهای غیرانسانی در اسناد حقوق بشری و اسناد حقوق بشردوستانه تصریح شده است.از این رو در راستای منع شکنجه می توان از پیمان های بین‌المللی و منطقه ای، کارگزاران ویژه کار در سازمان ملل متحد موسوم به گزارشگران موضوعی حقوق بشر و همچنین سازمان های مردم نهاد غیردولتی یاد کرد که به شیوه های گوناگون در راه دفاع از حقوق بشر می کوشند و مقابله با شکنجه و شکنجه گران همواره یکی از میدان های مهم فعالیتشان را تشکیل می‌دهد.ذکر تمامی اسناد در این خصوص کار دشواری است ‌بنابرین‏ در این جا به مهم ترین آن ها اشاره می شود.

بند اول: اسناد حقوق بشری

اسناد حقوق بشری خود به دو دسته اسناد جهانی و منطقه ای الزام آور و غیرالزام آور تقسیم می‌شوند.

الف: اسناد جهانی الزام آور و غیرالزام آور

ممنوعیت شکنجه و رفتارهای غیرانسانی در تعدادی از اسناد جهانی الزام آور و غیرالزام آور تصریح شده است.اسناد الزام آور در قالب اصول معاهداتی تبیین شده اند که مراعات آن ها بر دولت های عضو الزامی می‌باشد.با این حال تعداد اسناد غیرالزام آور از اسناد الزام آور بسیار بیشتر است.

از جمله مهم ترین اسناد جهانی الزام آور

    • ماده ۷ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی

    • کنوانسیون منع شکنجه و دیگر رفتارها یا مجازات های بی رحمانه، غیرانسانی یا تحقیرآمیز و پروتکل الحاقی آن

  • بند (۱) ماده ۳۷[۲۲۹] و ماده ۳۳۹ کنوانسیون حقوق کودک

و اسناد جهانی غیرالزام آور

    • ماده ۵ اعلامیه جهانی حقوق بشر[۲۳۰]

    • قواعد ۳۴-۳۱ از قواعد حداقل استاندارد رفتار با زندانیان[۲۳۱]

    • ماده ۵ نظامنامه رفتار مأموران اجرای قانون[۲۳۲]

    • اصول ۱ و ۶ مجموعه اصول حمایت از تمامی افراد تحت هر شکل از بازداشت یا حبس[۲۳۳]

    • ماده ۲[۲۳۴] اعلامیه حمایت از همه افراد در مقابل شکنجه و دیگر رفتارهای بی رحمانه

  • قواعد ۶۸-۶۳ قواعد سازمان ملل برای حمایت از نوجوانان محروم از آزادی[۲۳۵]

می‌باشند.

ب: اسناد منطقه ای الزام آور و غیر الزام آور

اسناد منطقه ای همچنان که از نام آن ها پیدا‌ است از حیث دایره شمول محدودتر از اسناد جهانی هستند.این اسناد از حیث قلمرو جغرافیایی محدود به منطقه ای خاص می‌باشند.

از جمله مهم ترین اسناد منطقه ای الزام آور

    • ماده ۳ کنوانسیون اروپایی حمایت از حقوق بشر و آزادی های اساسی

    • کنوانسیون اروپایی منع شکنجه و رفتار یا مجازات غیرانسانی یا ترذیلی

    • بند (۱) و (۳) ماده ۵[۲۳۶] کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر

  • ماده ۵[۲۳۷] منشور آفریقایی حقوق بشر و مردم

و اسناد منطقه ای غیرالزام آور

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...