الف)فیزیکی: شامل انطباق فرد با محیط فیزیکی خود مانند محل کار، خانه، مدرسه و غیره است، مانند کیفیت خانه و آپارتمانی که در آن زندگی میکند.
ب) اجتماعی: این بعد منعکس کننده ارتباط فرد با محیط اجتماعی خود مثل حس پذیرش افراد خانواده، دوستان، همکاران و همسایگان است، مانند برگزیدن همسر.
ج) تعلقات اجتماعی: این بعد به بررسی نحوه دستیابی به منابع قابل دسترسی مانند درآمد کافی، اشتغال، خدمات اجتماعی و بهداشتی، تعلیم و تربیت و برنامههای خلاقیت و فعالیتهای اجتماعی مربوط میشود.

1. 1. 1. شدن^[۴۸]: این قلمرو در برگیرنده فعالیتهای هدفمندی است که برای برآوردن اهداف شخصی، آمال و آروزها انجام میشود. این قلمرو نیز شامل سه زیر مجموعه است:

      ( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

الف) جنبه عملی: به فعالیتهایی مربوط میشود که در روز انجام میگیرد، مثل فعالیتهایی که در خانه، مدرسه، محل کار و فعالیتهای داوطلبانهای که برای نیازهای اجتماعی و بهداشتی انجام میشود.
ب) اوقات فراغت: شامل فعالیتهایی است که میزان استراحت را افزایش و استرس را کاهش میدهد،مانند قدم زدن، دیدن اقوام، دوچرخه سواری و یا فعالیتهای طولانیتر مثل رفتن به مرخصی و تعطیلات.
ج) رشد و توسعه: فعالیتهایی که بهبودی( سلامت جسمانی)، مهارتها و دانش را افزایش میدهد. کیفیت زندگی به سلامت کلی اشخاص و اطرافیان او و شرایطی که جامعه برای افراد ایجاد می‌کند و همینطور واکنش درونی افراد به محیطشان مربوط می‌شود. البته شرایط ساختاری جامعه، زمانی بر کیفیت زندگی فرد اثر میگذارند که به مدت طولانی بر زندگی فرد حاکم باشند. کیفیت زندگی به طور نسبی در سالهای اخیر برای توجه به این که مردم چطور فکر میکنند؟ چه چیزی می‌خواهند؟ و به چه چیزی نیاز دارند؟ مطرح شده است. تعریف مردم از محیطی که درآن زندگی میکنند زمانی اهمیت پیدا میکند که آنها اطلاعاتی درباره شرایط موجود، ارزشها، انتظارات و آرزوها داشته باشند(مهرابی دلجو، ۱۳۹۰).
اصول اساسی در ارتباط با کیفیت زندگی
کیفیت زندگی یک ارزشیابی ذهنی است و بیماران خود بهترین قضاوت کنندگان راجع به کیفیت زندگی خود هستند اما گاهی شرایطی وجود دارد که این قضاوت را برای بیمار مشکل می‌سازد که در این موارد خاص افراد مراقبت کننده از جمله پزشک و پرستار قادر خواهد بود این ارزیابی را انجام دهد.
کیفیت زندگی یک ماهیت پویا و دینامیک است نه یک ماهیت ایستا به این معنا که یک فرایند وابسته به زمان بوده و تغییرات درونی و بیرونی در آن دخیل هستند.
کیفیت زندگی یک مفهوم چندی می‌باشد و باید از زوایا و ابعاد مختلفی سنجیده شود که این ابعاد اجزاء مرکزی چارچوب پنداشتی تحقیقات کیفیت زندگی را تشکیل می‌دهند.
برخورداری از کیفیت زندگی ضعیف می‌تواند بر روی ارتباطات خانوادگی نیز اثر گذارد کیفیت زندگی ضعیف می‌تواند موجب بکارگیری مکانیسم‌های مقابله و سازگاری ناموثر در افراد شده و متعاقبا” موجب افزایش تنش در آنان گردد و افزایش تنش در ارتباط مستقیم با عوامل فیزیکی و جسمی بوده و می‌تواند شدت بیماری در افراد را افزایش دهد.
بسیاری از محققین رابطه بین صفات فردی و کیفیت زندگی را مورد بررسی قرار داده و عواملی را شناسایی کرده‌اند این عوامل شامل میزان شناخت از خود، تنش‌های متحمل شده، دستیابی به اهداف زندگی، روش‌های مقابله و میزان سازگاری می‌باشند.
تلقی یا شناخت فرد از خود که شامل عواملی مانند مفید بودن، مولد بودن، تصور ذهنی از خود، ذوق و علاقه، نحوه نگرش نسبت به زندگی، درمان و آینده نگری تاثیر زیادی بر کیفیت زندگی دارند.
پژوهش‌های انجام شده اهمیت وضعیت اقتصادی بر کیفیت زندگی را نشان داده است در این زمینه از عوامل خاص و مرتبط با کیفیت زندگی می‌توان هزیته، درمان، میزان درآمد و وضعیت اشتغال را نام برد.
عوامل فوق الذکر را می‌توان مرتبط با میزان مفید بودن دانست که دارای تاثیر مثبت بر کیفیت زندگی هستند.
تطابق شغلی می‌تواند بر کیفیت زندگی تاثیر بسزایی داشته باشد به این معنی که تطابق مشخصه توان فرد جهت تغییر حرفه در صورت لزوم می‌باشد و می‌توان انتظار داشت که هر چه فرد از قابلیت انعطاف پذیری بیشتری در تغییر حرفه برخوردار باشد امکان کسب کیفیت مطلوب زندگی برای او افزایش می‌یابد.
سنجش کیفیت زندگی
اگر چه مفهوم کیفیت زندگی جنبه شخصی دارد ولی در افراد مختلف از عوامل یکسانی برخوردار است به طور کلی برای سنجش و تعریف مفهوم کیفیت زندگی دو معیار ذهنی و عینی در نظر گرفته می‌شود.
عامل ذهنی کیفیت زندگی غالباً با اصلاحاتی چون احساس رضایتمندی، رفاه و آسایش و خوشحالی توصیف می‌گردد و به طور کلی منظور از شاخص‌های ذهنی، برداشت ذهنی و ارزشیابی قضاوت فردی از وضعیت زندگی شخصی است و مرتبط با فرایندهای درونی است.
سنجش بر پایه معیارهای عینی ابتدایی و ناقص می‌باشد چرا که معیارهای بیولوژیکی و فیزیکی برای مدت طولانی‌تر نمی‌توانند بیانگر وضعیت زندگی فرد باشند.
اسپیکر^[۴۹] ارزیابی کیفیت زندگی را از سه سطح متقابل و پیوسته توصیف می‌کند:
الف – ارزیابی کلی سلامتی
ب- ابعاد وسیع مانند ابعاد جسمی، بیولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی
ج – اجزاء هر بعد
در ساختار مراقبت‌های بهداشتی امروزی، استفاده از کیفیت زندگی به عنوان یک معیاری به منظور اختصاص دادن منابع مراقبت‌های بهداشتی بیان شده است. توزیع این منابع بر پایه پیش بینی کیفیت زندگی گمراه کننده است لذا به دلیل اینکه استفاده از متدهای علمی برای ارزیابی کیفیت زندگی در مراحل اولیه آن می‌باشد و معیار استاندارد خوبی برای ارزیابی وجود ندارد احتیاط در بکارگیری معیارهای کیفیت زندگی به منظور منظور اختصاص دادن منابع مراقبت‌های بهداشتی ضروری است. در ارزیابی محققان باید به سوالات زیر پاسخ دهند:
-چه کسی ارزیابی کیفیت زندگی را انجام می‌دهد ؟
-کجا و چه زمانی باید کیفیت زندگی ارزیابی گردد ؟
-با چه هدفی اطلاعات جمع آوری شده‌اند ؟
-آیا ابزار ارزیابی قابل اعتماد، معتبر و حساس است ؟
در علوم پزشکی اندازه گیری کیفیت زندگی کاربردهای زیر را داراست:
-تعیین کارایی درمان‌های مختلف
-ارزیابی خدمات بهداشتی و اولویت بندی آنها
-سیاست گذاری و تخصیص منابع
-بهبود روابط پزشک و بیمار با افزایش درک متقابل از بیماری و درمان آن
-پژوهش آنچه اخیرا” در علوم پزشکی مورد استقبال واقع شده است بررسی کیفیت زندگی در گروه‌های خاصی از بیماران می‌باشد.
نحوه اندازه گیری کیفیت زندگی در علوم مختلف متفاوت است به عنوان مثال روان شناسان از شاخصی به نام مقیاس رضایت از زندگی^[۵۰] به وفور استفاده می‌کنند.
این مقیاس توسط داینر تهیه شده است پرسشنامه کوتاهی مشتمل بر پنج سوال است که بیانگر نوع نگاه متخصصان این حوزه به بحث کیفیت زندگی است هر یک از سوالات طیفی رتبه‌ای از امتیازات از کاملا” مخالف، مخالف، نسبتا” مخالف، نظری ندارم، نسبتا” موافق، موافق و کاملا” موافق را شامل می‌شود این سوالات عبارتند از:
-زندگی من در بیشتر جنبه‌ها با ایده آل‌هایم تطبیق دارد.
-شرایط زندگی‌ام عالی است.
-تا اینجا چیزهایی را که در زندگی خواسته‌ام به دست آورده‌ام.
-اگر می‌توانستم در زندگی به عقب برگردم تقریباً هیچ چیز را عوض نمی‌کردم.
عوامل موثر بر کیفیت زندگی
رضایت فردی: اگر یک حوزه را به عنوان مهم‌ترین حوزه کیفیت زندگی در نظر بگیریم، آن حوزه رضایت عمومی فرد از زندگی است. رضایت فردی بخش اعظم مطالعات کیفیت زندگی در امریکا برای بیش از ۴ دهه بوده است.
عوامل محیط فیزیکی: استاندارد محیط فیزیکی یکی از عوامل مهم در تحقیقات کیفیت زندگی است.کیفیت محل زندگی به وسیله مساحت مسکن، وجود یا عدم وجود امکانات اولیه نظیر دستشویی داخل منزل،آب گرم،گرمایش منزل و……ارزیابی می‌شوند.
عوامل محیط اجتماعی: شبکه‌های حمایتی خانواده و اجتماع به عنوان یکی از جنبه‌های بنیادی محیط اجتماعی چه در جوامع اولیه و چه تا به امروز وجود داشته است.این موضوع نه تنها اهمیت شبکه‌های اجتماعی و خانوادگی را در ساختار اجتماعی ما نشان می‌دهد بلکه توجه سیاستگذاران مراقبت‌های اجتماعی را نیز جلب کرده است.
عوامل اقتصادی اجتماعی:با برتر دانستن فرهنگ مصرف جهانی و پاسخ افراد به این فرهنگ، درآمد و ثروت به عنوان عوامل اساسی موثر بر کیفیت زندگی افراد تلقی می‌شود.به این معنی که لیست ضروریات اولیهزندگی در حال افزایش است.