۲ – ۲ – ۳ – پیش داوری و درستی پیش‌بینی سود هر سهم

واژه «پیش داوری»^[۲۰] از واژه لاتینی Praejudicium گرفته شده است که به معنای پذیرش اولیه یا پیش فرض^[۲۱] است و به نحو تنگاتنگی مرتبط با واژه Prejudge به معنای از پیش قضاوت کردن است. در ادبیات عمومی، واژه پیش داوری مرتبط با مفاهیمی نظیر قضاوت منفی^[۲۲] و پیش داوری به نفع برخی افراد یا برخی چیزها است. پیش داوری می‌تواند به عنوان مجموعه ای از واکنش های مؤثری باشد که ما درباره افرادی به واسطه عضویت آن ها در طبقه بندی خاص داریم(اشنایدر^[۲۳]، ۲۰۰۴).

پیش داوری، حکم مقدم بر تجربه است، واکنشی است که شخص نسبت به فردی یا چیزی پیش از هر گونه تجربه واقعی دارد و مبتنی بر تجربه نیست. پیش داوری به طور متعارف به عنوان نگرش غیرمنصفانه منفی در رابطه با یک گروه اجتماعی یا فردی است که به عنوان عضو آن گروه تلقی می شود(دوویدیو^[۲۴]، ۲۰۰۱).

در بیانیه ی مفاهیم شماره ی یک هیئت استانداردهای حسابداری مالی هدف از گزارش گری مالی، تهیه ی اطلاعات مفید برای تصمیم گیران اقتصادی و تجاری عنوان شده است. یکی از ابزارهای ارائه ی اطلاعات مفید توسط مدیران، برای استفاده کنندگان که نمی توانند مستقیماً بر رویدادهای شرکت نظارت کنند، صورت های مالی حسابداری است. به عبارتی دیگر برای این اشخاص، اطلاعات حسابداری منتشر شده، چیزی جز جانشین برای پدیده‌های واقعی نیست. هم چنین در تحقیقات بسیاری، نقش صورت های مالی حسابداری به عنوان یکی از ابزارهای مهمی که تأثیر زیادی بر تصمیمات استفاده کنندگان دارد، به اثبات رسیده است. یکی از اجزای صورت های مالی، سود حسابداری است که مهم ترین معیار از عملکرد شرکت ها و مبنایی است برای تصمیمات سرمایه گذاری، اعتبار دهی و سنجش عملکرد مدیران و در سطح کلان معیاری از عملکرد بخش اقتصادی جامعه است که بر سیاست گذاری های خرد و کلان دولت ها تأثیر زیادی می‌گذارد و در نهایت می‌تواند موجب هدایت منابع محدود اقتصادی به سرمایه گذاریهای سودآور و با ارزش افزوده ی بالا گردد و یا این منابع با ارزش را تباه سازد (احمدپور و منتظری، ۱۳۹۰).

پیش‌بینی در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی نقش مهمی را ایفا می‌کند. در سطح یک بنگاه اقتصادی، سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان، مدیریت و سایر استفاده‌ کنندگان از صورت‌های مالی به پیش‌بینی‌های خود یا دیگران اتکا می‌نمایند. از آنجا که بیشتر استفاده‌ کنندگان صورت‌های مالی مستقیم به اطلاعات مالی دسترسی ندارند به ناچار به پیش‌بینی‌های ارائه شده توسط مدیریت اتکا می‌کنند. در همین راستا سازمان بورس و اوراق بهادار کشور شرکت‌های بورسی را ملزم نمود تا پیش‌بینی آتی سود را به صورت پیش‌بینی سود هر سهم ارائه دهند (مشکی و عاصی ربانی،۱۳۹۰).

سود یکی از اقلام مهم و اصلی صورت‌های مالی است که توجه استفاده‌ کنندگان صورت‌های مالی را به خود جلب می‌کند.

اطلاعات صورت های مالی که در اقلام صورت های مالی منعکس می‌گردند به صورت گسترده‌ای بر پایه‌‌ی پیش‌بینی ها و برآوردهای مدیریت قرار دارند. ‌بنابرین‏ انتظار می‌رود که به دلیل برآوردهای ناقص مدیران از آینده تجاری شرکت ها، اطلاعات افشا شده از طریق صورت های مالی و خارج از آن دربردارنده خطاهای مشترکی باشند. یکی از اطلاعات افشا شده خارج از صورت های مالی سود پیش‌بینی شده توسط مدیریت است که منعکس کننده پیش‌بینی مدیریت درباره چشم انداز آتی است(لطفی و حاجی پور، ۱۳۸۹).

سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان، مدیران، کارکنان شرکت، تحلیل‌گران، دولت و دیگر استفاده‌ کنندگان صورت‌های مالی از سود به عنوان مبنایی جهت اتخاذ تصمیمات سرمایه‌گذاری، اعطای وام، سیاست پرداخت سود، ارزیابی شرکت، محاسبه مالیات و سایر تصمیمات مربوط به شرکت استفاده می‌کنند(مشایخ و شاهرخی، ۱۳۸۶).

اطلاعات ارائه شده توسط شرکت و در نتیجه سود، مبتنی بر رویدادهای گذشته است اما سرمایه‌گذاران، به اطلاعاتی راجع به آینده شرکت نیاز دارند. یکی از دیدگاه‌های موجود در این مورد، ارائه صرفاً اطلاعات تاریخی و جاری توسط واحد تجاری است البته به نحوی که سرمایه‌گذاران بتوانند خود پیش‌بینی‌های مربوط به آینده را انجام دهند. دیدگاه دیگر این است که مدیریت با در دست داشتن منابع و امکانات به انجام پیش‌بینی‌های مربوط به آینده را انجام دهند. دیدگاه دیگر این است که مدیریت با در دست داشتن منابع و امکانات به انجام پیش‌بینی‌های قابل اعتماد بپردازند و با انتشار عمومی این پیش‌بینی‌ها، کارایی بازارهای مالی را افزایش دهند(شباهنگ،۱۳۸۲).

اهمیت سود پیش‌بینی شده به میزان انحرافی که با مقدار واقعی آن دارد، وابسته است. هر چه میزان این انحراف کمتر باشد، پیش‌بینی از دقت بیشتری برخوردار است. پژوهش‌ها نشان می‌دهد، بازار برای برآورده شدن انتظارات سود هر سهم، ارزش قابل ملاحظه‌ای قائل است و نسبت به برآورده نشدن آن نیز واکنش نشان می‌دهد (ریس و سیوارم کریشنن^[۲۵]، ۲۰۰۷).

زمانی که سود هر سهم فراتر از انتظارات باشد، بازار نسبت به آن دید خوش‌بینانه‌ای دارد و آن را خبر خوب تلقی می‌کند. زمانی که سود هر سهم پایین‌تر از پیش‌بینی آن باشد، اعتبار شرکت در برآوردن انتظارات کاهش می‌یابد (پین^[۲۶]، ۲۰۰۸).

در ایران شرکت‌ها موظف هستند که پیش‌بینی درآمد متعلق به هر سهم خود رابه صورت سه ماهه و یک ساله برآورد و حداکثر ۲۰ روز بعد از پایان دوره سه ماهه به مدیریت نظارت بر شرکت‌های سازمان بورس اوراق بهادار تهران ارسال نمایند. ضمناً در صورت وقوع موارد خاص یا رویدادهای با اهمیتی که دارای آثار قابل توجه در وضعیت مالی، خصوصاًً تأثیرگذار بر درآمد هر سهم، از قبیل تغییرات ناشی از قیمت محصولات، نرخ مواد اولیه، تولی محصولات جدید و سایر موارد مربوطه باید در اسرع وقت اطلاعات لازم به بورس ارائه گردد (جهانخانی و صفاریان، ۱۳۸۲).

۲ –۳- پیشینه پژوهش

به جز تحقیقی که توسط سانگ و همکاران^[۲۷] (۲۰۱۳) تحت عنوان تاثیر “توازن مالکیت و کارایی نظارتی مدیران مستقل بر کیفیت پیش‌بینی های مدیریت” صورت پذیرفت که نتیجه آن به تاثیرات مثبت مدیران مستقل در شرکت هایی با توازن کمتر مالکیت بر درستی پیش‌بینی های مدیریت ، تاثیرات منفی مدیران مستقل در شرکت هایی با توازن بیشتر مالکیت بر درستی پیش‌بینی های مدیریت و همچنین عدم تاثیر مهم و چشمگیری مدیران مستقل بر پیش داوری ‌در مورد پیش‌بینی های عواید توسط مدیریت ختم شد هیچگونه تحقیقی نه در ایران و نه در خارج ‌در مورد توازن مالکیت و نقش نظارتی مدیران مستقل بر کیفیت پیش‌بینی های عواید توسط مدیریت صورت نگرفته است.

از دیرباز پژوهش‌های زیادی ‌در مورد پیش‌بینی سود در سایر کشورها و ایران انجام شده است. این پژوهش‌ها از جنبه‌های مختلف به بررسی پیش‌بینی سود پرداخته‌اند. در این پژوهش، فقط به پژوهش‌هایی اشاره می‌شود که تا حدود زیادی ‌به این موضوع مرتبط هستند.